6. Είναι η Βίβλος
βιβλίο σεξιστικό και αντιφεμινιστικό;
Διαφορετικού είδους επίθεση εναντίον της Βίβλου,
γίνεται από σκεπτικιστές και κάποιους νεοπαγανιστικούς και φεμινιστικούς
κύκλους, που βλέπουν την Αγία Γραφή ως βιβλίο πατριαρχικό, με δομές καθαρά
ανδροκρατικές—ότι τάχα η Βίβλος είναι βιβλίο σεξιστικό, αντιφεμινιστικό και
μισογυνικό.
Γιατί όλα αυτά; Διότι, επισημαίνουν ότι, σύμφωνα με τη Βίβλο (Γεν.
2:18), η γυναίκα η Εύα, πλάστηκε για να είναι βοηθός του Αδάμ, τσιράκι του,
δηλαδή, από τη μια πλευρά του, (άρα δεν έχει αυτοτέλεια, δική της υπόσταση,
οντότητα ως ανθρώπινο ον), και γιατί, η γυναίκα στην Παλαιά Διαθήκη, δεν παίζει
κανένα ρόλο στην κοινωνία του Ισραήλ, αλλά είναι υποδεέστερη του άντρα,
ιδιοκτησία του, τρόπον τινά, και γιατί ακόμη, και μέσα στην Καινή Διαθήκη,
υπάρχουν σελίδες σεξιστικές, υποβιβασμού της γυναίκας, ιδιαίτερα από τον μεγάλο
μισογύνη τον απ. Παύλο, ο οποίος διδάσκει ότι η γυναίκα πρέπει να υποτάσσεται
στον άντρα! (Εφ. 5:24). Κατ’ αυτούς ο μόνος καλός με τις γυναίκες, ήταν ο
Χριστός, που είχε μαθήτριες… Αλλά τον έφαγε ο Παύλος στη στροφή, αφού αυτός
διέδωσε το δικό του Χριστιανισμό!
Όλες αυτές οι αιτιάσεις και οι κατηγορίες και τα
φληναφήματα, έχουν απαντηθεί και ανασκευασθεί πλήρως από τους ειδικούς
ερευνητές και τους χριστιανούς λόγιους κατά καιρούς, αλλά οι σοβαροφανείς
κριτικοί μας, εξακολουθούν να θέλουν να αγνοούν τις απαντήσεις και τα δεδομένα.
Θα αρκεστώ εδώ σε λίγα λόγια, και σε μερικές μόνο
παρατηρήσεις, γιατί, αν θελήσουμε να κάνουμε πολλές, θα θέλαμε αρκετές σελίδες,
αλλά και πάλι με αμφίβολα αποτελέσματα για τους δοκησίσοφους αρνητές μας. Όσα
γράφονται, γράφονται για τους καλόπιστους ερευνητές.
Κατ’ αρχάς, δεν ευθύνεται καθόλου και σε τίποτα η
Βίβλος, για τις όποιες κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν όταν έγραφαν οι
συγγραφείς τους. Η Βίβλος, δεν είναι ένα ανδροκρατικό βιβλίο, αλλά προέρχεται
από ανθρώπους που έζησαν σε πατριαρχικές-ανδροκρατικές κοινωνίες με τα ανάλογα
ήθη-έθιμα-πολιτισμό. Εύλογο ήταν, τα άτομα αυτά να λειτουργούσαν σ’ αυτά τα
πλαίσια. Και ορισμένες ρυθμίσεις να γινόταν κατ’ ανοχήν, και κατ’ «οικονομίαν».
Εκείνο που έχει σημασία είναι το θρησκευτικό μήνυμα και όχι οι κοινωνικές
συνθήκες.
Ξεκινώντας από τη δημιουργία της Εύας, παρατηρούμε ότι
σύμφωνα με το Γεν. 1:28, «άρσεν και θήλυ εποίησε ο Θεός», κατ’ εικόνα Του, και
τους ευλόγησε και τους δύο, αδιακρίτως. Αλλά, σύμφωνα με το εβραϊκό κείμενο, η
δημιουργία της Εύας, γίνεται για να είναι η γυναίκα όχι ένα τσιράκι του Αδάμ,
για τη δική του εξυπηρέτηση και απόλαυση, αλλά ισοδύναμη σύντροφός του. Η
μετάφραση των Ο΄, λέγει, «θα κάνω βοηθόν κατ’ αυτόν», αλλά μια πιο ακριβής
μετάφραση της εβραϊκής λέξης ezer kenegdo, σύμφωνα με τον ειδικό
εβραιολόγο R. David Freedman, σημαίνει «κατ’ αντιστοιχίαν του Αδάμ», αφού κατά
τα προηγούμενα εδάφια ο Αδάμ, δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με τα ζώα (βλ. Woman, a power equal to a man, Biblical Archaeology
Review, 1983, σελ. 56-58). Αυτό σημαίνει ότι η Εύα, πλάστηκε κατ’
αντιστοιχία-ισοδυναμία του Αδάμ, ως σύντροφος-βοηθός του, και όχι ως τσιράκι
του…
Ακόμα, και η λέξη βοηθός, αυτή καθ’ αυτή δεν
είναι υποτιμητική για τη γυναίκα, γιατί την ίδια λέξη χρησιμοποιούν οι βιβλικοί
συγγραφείς γα τον Θεό που τον χαρακτηρίζουν «βοηθό του Ισραήλ», πάνω από 30
φορές! Είναι υποδεέστερος του Ισραήλ, ο βοηθός Θεός του; Ο Ιησούς είπε στους
μαθητές του ότι θα έστελνε άλλον παράκλητο (=βοηθό) για να τους στηρίξει και να
τους υποβοηθήσει, δηλαδή το Άγιο Πνεύμα (Ιωάν. 15:16). Υπολάμβαναν οι πρώτοι
χριστιανοί το Άγιο Πνεύμα κατώτερο απ’ αυτούς;
Πρέπει να σημειωθεί επίσης, ότι η δημιουργία της Εύας
από την «πλευρά του Αδάμ», δεν δηλώνει κατ’ ανάγκην υποτίμηση της γυναίκας,
αλλά όπως παρατηρεί ο παλαιοδιαθηκολόγος R. K. Harrison η εβραϊκή λέξη που
μεταφράζεται πλευρά, σημαίνει περισσότερο στοιχείο, μαγιά,
υλικό (βλ. Introduction to the Old Testament, σελ. 555). Με άλλα
λόγια, σημαίνει ότι ο Θεός πήρε στοιχεία της προσωπικότητας του Αδάμ, και όχι
κατά γράμμα σκελετική πλευρά, κι αυτό έγινε για να φανεί η οργανική και
πνευματική ενότητα του αρχικού ζεύγους. Αυτό εννόησε και ο ίδιος ο Αδάμ, γι’
αυτό και ανεφώνησε, χωρίς να γνωρίζει το πώς δημιουργήθηκε ακριβώς η Εύα,
«οστούν εκ των οστέων μου και σαρξ εις της σαρκός μου», δηλαδή, αυτή βγήκε από
μένα, από τον εαυτό μου. Η γυναίκα υποτάσσεται στον άντρα για πρώτη φορά μετά
την αμαρτία τους και ως συνέπεια της αμαρτίας, ο δε Θεός το προλέγει (Γεν.
3:16). Συνεπώς, όπως ορθά σημειώνει ο David Atkinson, «οι υποστηρικτές της
ανδρικής υπεροχής και εξουσίας θα πρέπει να βρουν υποστήριξη κάπου αλλού παρά
στο Γεν. κεφ. 2 (The Message of Genesis 1-11, ed. J. A. Mother, 1990,
σελ. 69).
Στον αρχαίο Ισραήλ, βεβαίως, σε μια ανδροκρατική
κοινωνία, εκ των πραγμάτων, η γυναίκα έπαιζε κατώτερο κοινωνικό-οικονομικό ρόλο
από αυτόν του άντρα. Υπήρχε «κατ’ οικονομίαν», καθεστώς πολυγυνίας, όπως
συνέβαινε σ’ όλα τα αρχαία έθνη, αλλά ρυθμιζόταν ειδικά (Έξ. 21:10, Δευτ. 21:
15-17) υπέρ της προστασίας της γυναίκας (πρβλ. Laure Aynard, La Bible au
féminin). Παρ’ όλα αυτά, η γυναίκα είχε πολλά δικαιώματα, ετιμάτο ως μητέρα, «τιμά
τον πατέρα σου και τη μητέρα σου», ήταν η 5η εντολή, («φύλαττε το νόμο της
μητρός σου», συμβουλεύει ο Παροιμιαστής 1:8), συμμετείχε ελεύθερα στη θεία
λατρεία, (Δευτ. 4:10· 31:12· Νεεμ. 8:2, 8), είχε ελευθερία λόγου ενώπιον
αρχόντων και λαού (π.χ. Μαριάμ, αδελφή του Μωυσή), μπορούσε να προφητεύει και
να αναγγέλλει στους ανθρώπους και στους ιερείς και στον βασιλιά τον λόγο του
Θεού (π.χ. προφήτισσα Όλδα, 2 Βασ. 22:12 επ.). Και πάνω απ’ όλα, είχε κάτι το
πρωτάκουστο—είχε δικαιοπρακτική ικανότητα! Μπορούσε με δική της
πρωτοβουλία να διευθύνει δική της επιχείρηση και ν’ αγοράσει ακίνητο («θεωρεί
αγρόν και αγοράζει αυτόν», Παρ. 31:11, 16, 24) κάτι, που δεν έγινε ποτέ σε
καμία αρχαία νομοθεσία και αρχαία κοινωνία, αλλά μόνο στα πρόσφατα χρόνια, μέσα
στον 20ό αιώνα, οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες το προέβλεψαν, και ρυθμίζουν κάτι
τέτοιο, εν’ ονόματι της εξίσωσης των δύο φύλων!
Επιπλέον, για όσους υποστηρίζουν τη δουλικότητα τάχα
της γυναίκας έναντι του άνδρα στους βιβλικούς χρόνους, ας μας δείξουν μια
γυναίκα σ’ ολόκληρη την αρχαιότητα και, ιδιαίτερα, στην αρχαία Ελλάδα που θα
μπορούσε να ηγηθεί στρατού! (π.χ. Ασπασία, Φρύνη κ.λπ.). Αυτό όμως το έκανε η
προφήτισσα Δεββώρα, στην εποχή των κριτών, μαζί με τον κριτή Βαράκ! (Κρ. κεφ.
4). Η θέση της γυναίκας στον αρχαίο Ισραήλ, ήταν για οικονομικοκοινωνικούς
λόγους κατώτερη του άντρα, αλλά η καλύτερη απ’ όλες τις άλλες αρχαίες
κοινωνίες. Μόνο στην αρχαία Σπάρτη και την Αίγυπτο η γυναίκα απολάμβανε κάποια
προνόμια. Όλη η αρχαιότητα ήταν άκρως σεξιστική. Αν γινόταν κάποιες διακρίσεις
στον αρχαίο Ισραήλ, γινόταν πάντα προς προστασία των γυναικών και όχι για
υποδούλωσή τους!
Ερχόμενοι τώρα στα χρόνια του Χριστού, βλέπουμε ότι, ο
Ιησούς σ’ αντίθεση με τους ραβίνους της εποχής του, ασφαλώς εξύψωσε τη θέση της
γυναίκας (όπως και των παιδιών), αφού είχε κύκλο μαθητριών (Λου. 8:1 επ.) με
επικεφαλής τη μεγαλύτερη σε ηλικία (περίπου 50-60 ετών), Μαρία τη Μαγδαληνή. Ο
Ιησούς υπήρξε ο μόνος αρχαίος δάσκαλος με κύκλο μαθητριών, χωριστά από τους 12.
Αλλά, μέσα στο στενό κύκλο των 12, είχε μόνο άντρες μαθητές-αποστόλους. Αν είχε
μέσα στο στενό κύκλο των 12 και μαθήτριες, ποιος θα τις άκουγε όταν θα κήρυτταν
μαζί τους δημόσια, και πώς θα τις δεχόντουσαν οι άντρες της εποχής εκείνης;
Όσο για τον απόστολο Παύλο που χίλια-μύρια οι αρνητές
του καταμαρτυρούν, από τον Νίτσε μέχρι τους σύγχρονους ελληναράδες, και τις
φεμινίστριες, για την υποταγή τάχα της γυναίκας και την καταπίεση του σώματος
και της σεξουαλικής επιθυμίας, καλά θα κάνουν να διαβάσουν τι προτρέπει ο
απόστολος Παύλος. Λέει: «Οι άντρες ν’ αγαπούν τις γυναίκες τους ως τα εαυτών
σώματα», και τις γυναίκες (μετά απ’ αυτό) να υποτάσσονται (θεληματικά) στους
άντρες τους-όχι να υποτάσσουν οι άντρες βίαια τις γυναίκες τους (Εφ. 5:28). Οι
γυναίκες υποτάσσονται (δηλ. προσαρμόζονται, ομογνωμούν) μόνο, και ακριβώς, όταν
νιώθουν προστασία, όταν νιώθουν ότι τις αγαπούν οι άντρες τους και ηγούνται…
Άλλωστε, ο απόστολος Παύλος, λίγο πιο πάνω, στο στίχο 21 προτρέπει: «Όλοι να
υποτάσσονται ο ένας στον άλλον, δηλ. να είναι υποχωρητικοί, συγκαταβατικοί».
Προκαλούμε τους κριτικούς του Παύλου, ο οποίος σε τελευταία ανάλυση είπε και
έγραψε το περίφημο και διαχρονικό ότι «δεν υπάρχει άρσεν και θήλυ, βάρβαρος,
Σκύθης, δούλος ή ελεύθερος, πάντες σεις είσθε εις εν Χριστώ» (Γαλ.. 3:26-29·
Κολ. 3:9 επ.), να μας βρουν σ’ όλη την αρχαιότητα, κάτι ανάλογο μ’ αυτό που
έγραψε στην 1 Κορ. 7:4, «ο άντρας δεν εξουσιάζει (στο σεξ) το σώμα του, αλλά η
γυναίκα. Μην αποστερείτε αλλήλους»!
Ένα εδάφιο που επικαλούνται συχνά οι επικριτές της
Βίβλου, επίσης, είναι το 1 Κορ. 14:34 (σε συνδυασμό με το 1 Τιμ. 3:1, 2) όπου ο
απόστολος Παύλος λέει ότι οι γυναίκες πρέπει να σιωπούν στις εκκλησίες. Απ’
αυτό εξάγουν το συμπέρασμα ότι ο Παύλος υποτιμούσε τις γυναίκες. Εδώ πρέπει να
τονιστούν δύο πράγματα. Πρώτον, υπάρχει μια ανωμαλία του κειμένου. Είναι
αμφίβολο εάν το χωρίο 1 Κορ. 14:34 είναι στη θέση που υπάρχει σήμερα, όπως
έδειξε η κριτική του κειμένου (Bruce M. Metzger). Δεύτερον, ακόμα κι
έτσι, ο Παύλος, προφανώς, είχε υπόψη του να βάλει σε τάξη γυναίκες, ίσως με το
χάρισμα της προφητείας που διέκοπταν άλλους, κάτι συνηθισμένο σε ιερό-δουλες
της Κορίνθου. Άλλωστε, και τους άντρες που είχαν το χάρισμα της γλωσσολαλιάς και
της προφητείας τους συμβουλεύει να σιωπούν όταν μιλούσε κάποιος άλλος (1 Κορ.
14:26-30, 33). Γι’ αυτό προτρέπει τις γυναίκες να ρωτούν το σύζυγο στο σπίτι
(14:35) και όχι να διδάσκουν τους άντρες (πρβλ. και Σάββα Αγουρίδη, Αποστόλου
Παύλου πρώτη προς Κορινθίους επιστολή).
Ναι, η γυναίκα σύμφωνα με τη Βίβλο, δεν ήταν
προορισμένη να είναι κλεισμένη σ’ έναν γυναικωνίτη για να την επισκέπτεται ο
άντρας όποτε ήθελε, για να κάνει παιδιά, ή για εγωιστικούς λόγους, όπως γινόταν
στην αρχαιότητα, αλλά είχε απαίτηση για ισότιμη σεξουαλική ικανοποίηση! Αυτό
αποτελεί αντανάκλαση του Γεν. 2:24 όπου ο άντρας προορίζεται να αφήνει τον
πατέρα και τη μητέρα του και να προσκολληθεί στη γυναίκα και να γίνουν «μια
σάρκα», να ενωθούν σεξουαλικά για πλήρη και ισότιμη ικανοποίηση. Διότι, «ούτε
γυνή χωρίς ανδρός ούτε ανήρ χωρίς γυναικός εν Κυρίω» (1 Κορ. 11:11). Τοσαύτα
νομίζω αρκούν επί του παρόντος επί του θέματος. (Για περισσότερα βλ. Δ.
Τσινικόπουλος, Απόστολος
Παύλος: Αντιφεμινιστής και μισογύνης; και Kyle Butt, The
Biblical View of Woman). Για τη λεγόμενη σεξιστική γλώσσα της Βίβλου, δεν θα πω τίποτα το
ιδιαίτερο. Θα υπενθυμίσω απλά ότι, μέχρι πρόσφατα (1975), το ελληνικό Σύνταγμα
έλεγε: «Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου». Οι Έλληνες, όχι και οι
Ελληνίδες… Αν μέχρι πρόσφατα υπήρχε σεξιστική γλώσσα στο Σύνταγμα και σε άλλα
κείμενα για λόγους ιστορικούς και μόνο, γιατί να μην υπάρχει και σ’ ένα αρχαίο
θρησκευτικό κείμενο; Γιατί να σκανδαλίζεται κανείς, αν δεν καταλαβαίνει τις
εξωτερικές συνθήκες ή το θρησκευτικό, διαχρονικό μήνυμα; Αν πάλι θέλει να βρει,
ποιοι υπήρξαν οι πραγματικοί μισογύνηδες, δεν έχει παρά να διαβάσει τι έγραψαν
οι αρχαίοι Έλληνες για τη γυναίκα, όπως ο Ησίοδος, ο Σιμωνίδης, ο Ευριπίδης, ο
Πλάτωνας, ακόμη και ο Αριστοτέλης και τι λέει το Ταλμούδ, και θα καταλάβει
πολλά… Ας διαβάσει και τι έγραψε ο Δαρβίνος στο βιβλίο του Η καταγωγή του
ανθρώπου περί ανωτερότητας του άνδρα και κατωτερότητας της γυναίκας ως
προϊόν φυσικής επιλογής… και θα καταλάβει, αν θέλει να καταλάβει.
Συγγραφέας: Τσινικόπουλος, Δημήτρης
