Τα πυρηνικά του Τέλους
Μια περιοχή που είναι απαραίτητο να συμπεριλάβουμε
οπωσδήποτε στη μελέτη των ημερών μας είναι η πυρηνική ενέργεια. Η παρουσία της
ανάμεσα μας είναι κάτι το μοναδικό και ο ρόλος που παίζει και θα παίξει στον
κόσμο μας είναι αποφασιστικός. Καμία άλλη τεχνολογική εξέλιξη, κανένα άλλο βήμα
της επιστήμης, κανένα άλλο σκαλοπάτι απ’ όσα διάβηκε το ανθρώπινο μυαλό, η
ανθρώπινη φαντασία δεν είναι ικανά να επηρεάζουν τόσο βαθιά και ανεπανόρθωτα
τον κόσμο μας, όσο οι εφαρμογές της πυρηνικής ενέργειας.
Για μένα, εξομολογείται στο Ρουμάνο δημοσιογράφο Ιον
Μιχαηλεάνου, ο Αντρέ Μαλρώ, υπουργός του Ντε Γκωλ και βετεράνος του Β'
παγκόσμιου πόλεμου, δεν έχει καμιά αξία να πω ότι οι μεγάλοι κίνδυνοι της
ανθρωπότητας είναι αυτοί ή εκείνοι. Εάν όμως αύριο μπορούσαμε να μιλήσουμε με
δύο διαφορετικούς ανθρώπους, π.χ. τον Βίκτωρα Ουγκώ και τον Μαρξ, θα ένιωθαν
μεγάλη έκπληξη διαπιστώνοντας ότι οι κοινωνίες μας δεν είναι πια οι ίδιες,
υπάρχει και η ατομική βόμβα. Και οι δυο τους δεν τόχαν προβλέψει, ούτε θα
μπορούσαν να το διανοηθούν, είναι όμως πραγματικότητα.
Η παρουσία της πυρηνικής ενέργειας σαν γαμψόνυχο μαυροπούλι
με απλωμένα φτερά σκιάζει απειλητικά τα χρόνια που μας χωρίζουν από το τέλος,
χωρίς να φαίνεται πουθενά δρόμος επιστροφής.
Τούτον ακριβώς το δρόμο γυρέψαμε απελπισμένα όταν είδαμε
γιομάτοι πανικό τον πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ να εκπέμπει από
χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά ραδιενεργό καίσιο και στρόντιο κατευθείαν στο πιάτο
μας, στο γάλα των μικρών μας παιδιών. Ξαφνιασμένοι ανακαλύψαμε πως ο δρόμος που
ανοίξαμε δεν έχει γυρισμό και τότε ήταν που μπήκε ο πανικός στη ζωή μας και
έγινε μόνιμος σύντροφός μας. Ξέρουμε πολύ καλά πως ο αντιδραστήρας Τσερνομπίλ
δεν είναι ο μόνος στον κόσμο μας και ότι η έκρηξη αυτή δεν είναι ούτε η πρώτη,
ούτε η τελευταία. Προηγήθηκαν κάμποσες και θ’ ακολουθήσουν κι άλλες.
Φτάσαμε στο σημείο να μη μπορούμε να διδαχτούμε από τα λάθη
μας. Και νιώθουμε πως είναι πια πολύ αργά, αφού έχουμε σπείρει πάνω στη φλούδα
της γης μας εκατοντάδες παρόμοιους αντιδραστήρες.
Κάποιος σχολιαστής έγραψε πως από φέτος θα έχουμε κάθε χρόνο
τουλάχιστον μια τέτοια ισχυρή έκρηξη σε κάποιο σημείο της γης. Και το ακόμα πιο
τρομερό είναι πως ενώ ο αντιδραστήρας Τσερνομπίλ θα μείνει θαμμένος για αιώνες
με πολλές πιθανότητες επανεμφάνισης του κινδύνου σε 100 χρόνια, οι ζημιές που
προκάλεσε δεν «θάβονται...» δεν επισκευάζονται πια.
Το αποκαλούμε «σημείο χωρίς επιστροφή» και είναι απόλυτα
σωστό. Οι πυρηνικοί επιστήμονες αλλά και οι οικονομολόγοι, οι κοινωνιολόγοι, οι
πολιτικοί συμφωνούν πως είναι απελπιστική η αλήθεια αυτή, αλλά δεν έχουμε πλέον
δυνατότητα επιστροφής. Οι δρόμοι είναι φραγμένοι, δεν έχουμε τη δυνατότητα ούτε
να αλλάξουμε γνώμη, όταν στις μέρες μας τα πυρηνικά εργαστήρια σπέρνονται και
φυτρώνουν σαν μανιτάρια στη γη μας. Επιγραμματικά αναφέρουμε μερικά γνωστά
συμπεράσματα που μόνα τους αυτά φανερώνουν το πραγματικό στιγμάτων ημερών μας.
Δεν μπορούμε να λέμε μια θέλω και μια δεν θέλω κατά
περίσταση στην πυρηνική ενέργεια.
Έχει αποδειχθεί ιστορικά πως η ανθρωπότητα ακολουθεί έναν
τεχνολογικό και οικονομικό μονόδρομο. Βαθαίνει, μα δεν μπορεί να επιστρέψει, να
αναλάβει.
Η πυρηνική ενέργεια έχει τις δικές της κλίμακες χρόνου, τα
δικά της μονοπάτια ζωής και θανάτου και οι ανθρώπινες δυνατότητες επιρροής είναι
πολύ περιορισμένες να επηρεάσουν ή να ελέγξουν όταν χρειαστεί. Εδώ το
παράδειγμα της ραδιενέργειας ταιριάζει απόλυτα.
Είναι φανερό πια πως ούτε θέλουμε, ούτε μπορούμε να
σταματήσουμε αυτό που αποκαλούμε «πρόοδο» της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Μοιάζει πιότερο με βάρβαρη επέλαση που στο διάβα της ισοπεδώνει ό,τι ευγενικό
και γνήσιο απόμεινε στη ζωή μας. Το μονοπάτι αυτής της προόδου στις μέρες μας
περνάει από την πυρηνική τεχνολογία.
Φτάσαμε στο σημείο να μπορούμε να το αποδείξουμε πως δεν
μπορεί να υπάρξει πυρηνική ενέργεια απόλυτα ασφαλής. Τουλάχιστον με το δικό μας
επίπεδο γνώσεων. Ταυτόχρονα το επιχείρημα της «ασφάλειας» κονιορτοποιείται
καθημερινά μπροστά μας με τα γνωστά μας ατυχήματα. Μακρόπνοα σχέδια ακούγονται
πολλά, όμως πόσοι θα επιζήσουν για να μπορέσουν να τα απολαύσουν;
Το σκέλος «οικονομία» είναι κάτι το πολύ αποφασιστικό. Θα
χρειαστεί οι δείκτες της ως τώρα παγκόσμιας οικονομίας να σταματήσουν ή να
γυρίσουν πίσω, πράγμα αδύνατο. Με ποια δύναμη θα δεχτούμε να μας επιβληθούν
ριζικές μέθοδοι εξοικονόμησης ενέργειας από άλλες πηγές, αφού το οικοδόμημα της
«καλά στρωμένης ζωής μας» απαιτεί όλο και περισσότερη και ακριβότερη ενέργεια,
που μόνο οι πυρηνικοί σταθμοί μπορούν να παράγουν; Ποιος θα επιβάλει
οικονομικότερα πρότυπα κατανάλωσης, οικολογικότερες μεθόδους καλλιέργειας και παραγωγής,
συλλογικότερες μορφές μετακίνησης και κυκλοφορίας, θέρμανσης κ.λπ.; Και ποιο πολιτικό
σύστημα θα διακινδυνεύσει τις ψήφους του και την ανταγωνιστικότητά του με το να
επιχειρήσει τέτοιου είδους προτάσεις σε τόσο άπιαστα ιδεολογικά μονοπάτια;
Είναι βεβαιωμένα σωστός ο χαρακτηρισμός της πυρηνικής
τεχνολογίας «δρόμος χωρίς επιστροφή». Υπάρχει και ο πυρηνικός ανταγωνισμός
στους εξοπλισμούς. Όποιος αφήσει απ’ το χέρι του το όπλο πρώτος είναι
καταδικασμένος στην αναμέτρηση.
Ο Ο.Η.Ε. είχε κάποτε ένα απλό αλλά ξεκάθαρο σύνθημα. «Έχουμε
ένα μόνο κόσμο». Η μωρία μας και ο τυφλός εγωισμός μας γέμισαν αυτόν τον κόσμο
μας με πυρηνικές κεφαλές. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που άρχισαν τώρα στις
μέρες μας τα απανωτά κρούσματα των πυρηνικών ατυχημάτων. Προηγήθηκε η σπορά.
Αλόγιστη, γιομάτη πρόκληση όπως πάντα. Τώρα οι συνέπειες. Και νιώθουμε
χεροπόδαρα δεμένοι και χωρίς επιστροφή. Απανωτά, φρικιαστικά τα ενδεχόμενα
αυτού του δρόμου που επιλέξαμε. Ο κόσμος γύρω μας εξαγριωμένος, φοβισμένος ζει
σε μια τρομοκρατημένη πόλωση πανικού... και είναι ο δικός μας δρόμος αυτός τώρα
πια... και ζυγώνουμε το τέλος...
