Ατενίζοντας από κοντά τη θλιβερή ακουαρέλα της πονεμένης μας
εποχής, βλέπουμε πως ένα από τα χρώματα που την συνθέτουν και που κυριαρχεί στο
τοπίο είναι η απομυθοποίηση.
Η αύξηση της παραγωγής δεν έφερε μεγαλύτερη
ευημερία, όπως μας υποσχέθηκαν. Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων δεν
προσφέρει ούτε την ελευθερία, ούτε καν κάποιες επαναστατικές αντιθέσεις, παρά
αποχαύνωση καταναλωτισμού και μόνο. Ένα ξαφνικό τράβηγμα της μάσκας έδειξε το
αληθινό πρόσωπο των κατορθωμάτων του ανθρώπου, της τεχνολογίας, της επιστήμης
του. Επί 200 χρόνια η Δύση ζούσε με την προσδοκία πως το αύριο θάταν καλύτερο
απ’ το σήμερα, πως για το μέλλον άξιζε να θυσιάζεις το παρόν, πως η επιστήμη
και η τεχνολογία θάφερναν την ελευθερία και την ευτυχία στα πρόσωπα και στις
ζωές μας. Η προσδοκία όμως αυτή τώρα πια δεν υπάρχει. Έγιναν τα θλιβερά
αποκαλυπτήρια, που πιότερα με κηδεία πανουκλιασμένων μοιάζει. Έπεσε το κάλυμμα
και ένα έκτρωμα αποκαλύφτηκε, που σκορπίζει φόβο και πανικό.
Απομυθοποίηση, ξεσκέπασμα. Το μέλλον είναι άδειο ασκί από
υποσχέσεις και γεμάτο κινδύνους, ανασφάλεια, δηλητήρια, άγνοια επικίνδυνη και
ανησυχητική. Καμιά φορά στις αυτόματες μηχανές που έχουν στους δρόμους για να
βγάζουν ζεστό κακάο, πορτοκαλάδα και εισιτήρια για το τρένο, βλέπεις κάποιον να
την κοπανάει απελπισμένα. Μα το μηχάνημα παγωμένο, αδιάφορο ούτε που δίνει
σημασία. Χτυπούν οι άνθρωποι τις ιδέες τους, τα πολιτικά τους σχήματα, τις
θεωρίες τους, τραντάζουν αυτά που έκαναν επένδυση τη ζωή τους ολόκληρη, τις
ελπίδες τους, περιμένοντας απάντηση, βοήθεια, μάταια όμως. Σήμερα λοιπόν, έχει
παγώσει αυτό το ικέτεμα και οι ανώφελες προσδοκίες από τα στείρα συστήματα, τις
νεκρές ιδεολογίες. Πόρτα που βροντήθηκε και μένει βουβή να αρνείται ψυχρά και
παγωμένα, να αδιαφορεί για τον ιδρώτα και την αγωνία του φουκαρά που προδομένος
τι άλλο του μένει μα να την εγκαταλείψει με το κεφάλι βαρύ, σκυμμένο. Τα πλήθη
διαλύονται μετά τα αποκαλυπτήρια, την απομυθοποίηση... απογοητευμένα, εξαπατημένα.
Ολόκληρο το κοινό βάθρο απ’ τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό τρίζει και
καταρρέει. Πόσους και πόσους αλλοίμονο, που στηρίχτηκαν εκεί πάνω και χτίσανε
τη ζωή τους, θα παρασύρει με πάταγο στα συντρίμμια του. Και κυρίως νέους,
άπειρους και φανατικούς. Σπαρμένα κρανιοκόκκαλα να ξασπρίζουν στον καυτό ήλιο
της ερημιάς.
Όταν αποκαλύπτεται το ψέμα, όταν ξεγυμνώνεται το πονηρά
στημένο παιχνίδι, προκαλεί αγανάκτηση, οι γροθιές σφίγγουν. Μα αυτό που μένει
τελικά, είναι η κατάρρευση και η αδιαφορία. Και τούτα ακριβώς είναι δυο ακόμα
χρώματα που βρίσκει κανείς στο θλιβερό χώρο της απογοήτευσης, εκεί που
προδόθηκαν και πέσαν χιλιάδες... εκεί που κλάψαν με αναφιλητά και τους
ξενέρισαν για πάντα. Θυμόμαστε το Μάη του ’68 στη Γαλλία. Μια επανάσταση
πληγωμένων, ματωμένων ψυχών που από κει κι ύστερα σταμάτησαν να πιστεύουν, να
ελπίζουν και να συζητούν.
Κατάρρευση λοιπόν. Έτυχε μια φορά να παρακολουθήσω ένα οικοδόμημα
να καταρρέει. Τρομερή εικόνα. Ένα τεράστιο θολό, πυκνό σύννεφο αγκάλιασε το
χτίριο, σα νάταν ρουθούνισμα αγριεμένου δράκοντα του παραμυθιού. Και δεν έμεινε
απ’ όλα εκείνα τα πατώματα παρά ένας λοφίσκος από συντρίμμια και μπάζα. Η
σημερινή κρίση, σε αντίθεση με τις προηγούμενες δε συνοδεύεται από κανένα
μήνυμα ενθαρρυντικό, αισιόδοξο, ούτε καν από κείνα τα κούφια πολιτικά
λεξηπλοκήματα που λένε πολλά χωρίς να λένε τίποτα. Το μέλλον είναι άδειο από
υποσχέσεις. Κανένα ξεπέρασμα του καπιταλισμού, καμιά λυτρωτική επανάσταση,
καμιά κίνηση προς τα εμπρός ή διάθεση έστω, γι’ αυτό. Μερικοί φτάνουν στο
σημείο να μιλούν για μια μορφή «αθεράπευτου μαρασμού». Άλλοι πάλι παρατήρησαν
ότι πολλά κράτη έχουν απαρνηθεί και αυτόν το στόχο της ανάπτυξης, που συνήθως τον
παραδέχονταν και τον επιδίωκαν με συνέπεια, όλες σχεδόν οι χώρες στις προηγούμενες
δεκαετίες. Γιατί οι λέξεις ανάπτυξη, πρόοδος, ευημερία αποδείχτηκαν «Αιολικοί
ασκοί» που κείτονται απογυμνωμένα κουφάρια, να θυμίζουν την ανοησία όσων
πίστεψαν και δαπάνησαν τη ζωή τους σ’ αυτές.
Οι βασικές αξίες των δεκαετιών που πέρασαν όπως
παραγωγικότητα, ανάπτυξη, εργασία, οργάνωση, έχασαν κάθε αξία, είναι χωρίς
σημασία πια, ανήκουν στη μυθολογία της ανθρωπότητας για πολλούς. Οι διαφωνίες
και κυρίως η αμφισβήτηση τώρα πια δεν αφορούν λεπτομέρειες ή διφορούμενες
έννοιες όπως παλιά, αλλά τους μεγάλους, κοινούς στόχους της ανθρωπότητας, που
κάποτε έδειχναν να συμφωνούν και να συμμαχούν γι’ αυτούς.
