Εάν δει κανείς την απεικόνιση ενός ανθρώπινου εγκεφάλου σε
λειτουργία θα διαπιστώσει ότι στο μπροστινό μέρος ακριβώς πίσω από το μέτωπο
είναι ο προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος επιλύει προβλήματα, θέτει στόχους και
εκτελεί εργασίες.
Ο προμετωπιαίος φλοιός λειτουργεί σε «συνεργασία» με το
μεταιχμιακό σύστημα (ένα σύνολο ανατομικών δομών που βρίσκονται μεταξύ φλοιού
και υποθαλάμου), το οποίο είναι κοντά στο κέντρο του εγκεφάλου.
Το μεταιχμιακό σύστημα επεξεργάζεται τα συναισθήματα και προκαλεί
συναισθηματικές αποκρίσεις, εν μέρει λόγω της αποθήκευσης της μακροχρόνιας
μνήμης.
Όπως γράφει το theatlantic.com όταν ένας άνθρωπος ζει στη φτώχεια,
σύμφωνα με όλο και περισσότερες έρευνες, το μεταιχμιακό σύστημα στέλνει συνεχώς μηνύματα φόβου στον
προμετωπιαίο φλοιό τα οποία επιβαρύνουν την ικανότητά να επιλύει προβλήματα, να
θέτει στόχους και να ολοκληρώνει τα καθήκοντα του με αποτελεσματικό τρόπο.
Αυτό συμβαίνει μέχρι ενός σημείου ούτως ή άλλως σε όλους.
Ανεξαρτήτως κοινωνικής, οικονομικής τάξης.
Την υπερφόρτωση / επιβάρυνση μπορούν να πυροδοτήσουν παράγοντες,
όπως μία δύσκολη ημέρα στη δουλειά ή μια οικογενειακή κατάσταση έκτακτης
ανάγκης.
Οι άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες φτώχειας ωστόσο, έχουν το
επιπρόσθετο βάρος του διαρκώς αυξανόμενου άγχους.
Αγωνίζονται συνεχώς για να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα και να βρουν
λύσεις, προσθέτοντας επιπλέον πίεση ή ακόμα και «τραυματίζοντας», βλάπτοντας
την καθημερινότητά τους.
Η επιστήμη είναι σαφής: Όταν η ικανότητα του εγκεφάλου εξαντλείται στις ανησυχίες και
στους φόβους, απλά δεν υπάρχει «χώρος» για άλλα πράγματα.
Η ΜΚΟ «Economic Mobility Pathways» (EMPath) με έδρα τη
Βοστόνη, δημιούργησε ένα πρόγραμμα για τη μελέτη του θέματος, το οποίο
περιέγραψε σε έκθεση με τίτλο «Χρησιμοποιώντας
την επιστήμη του εγκεφάλου για να βρούμε νέα μονοπάτια εξόδου από τη φτώχεια».
Η EMPath ξεκίνησε ως Ένωση Γυναικών (Crittenton Women’s Union), η
οποία προέκυψε από τη συγχώνευση δύο εκ των παλαιότερων γυναικείων
οργανώσεων της πόλης.
Οι φαύλοι κύκλοι
Η Elisabeth Babcock, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της EMPath,
δήλωσε ότι τα
άτομα που βρίσκονται σε συνθήκες φτώχειας παρουσιάζουν την τάση να κολλάνε σε
φαύλους κύκλους, επειδή το άγχος οδηγεί στη λήψη κακών αποφάσεων και σε
συνδυασμό με άλλα προβλήματα, ενισχύουν μέσα τους την ιδέα ότι αδυνατούν να
βελτιώσουν τη ζωή τους.
«Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε
παρθένους, νέους κύκλους έτσι ώστε οι άνθρωποι κάνοντας ένα βήμα, να
ανακαλύψουν ότι μπορούν να επιτύχουν κάτι που ίσως να μην έχουν σκεφτεί ότι θα
μπορούσαν να επιτύχουν και να αισθάνονται καλύτερα για τον εαυτό τους» εξηγεί η
Babcock.
Ίσως το βήμα αυτό τους βοηθήσει να κερδίσουν περισσότερα χρήματα,
να λύσουν ένα πρόβλημα σχετικό με τη φροντίδα των παιδιών τους (το οποίο με τη
σειρά του οδηγεί σε καλύτερη συμπεριφορά του παιδιού) ή να αποκτήσουν την
αίσθηση ότι ελέγχουν τη ζωή τους.
Όλα αυτά δηλαδή, που μειώνουν το άγχος, απελευθερώνοντας
περισσότερο «χώρο» στο συγκεκριμένο σημείο του εγκεφάλου, χώρο για περαιτέρω
θετικά βήματα.
Η έκθεση σε συνεχείς πιέσεις και οι κίνδυνοι της φτώχειας αλλάζουν
πραγματικά τον εγκέφαλο των ανθρώπων.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν στη
φτώχεια επηρεάζονται διπλά
Ο Al Race, αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου για
την Ανάπτυξη του Παιδιού στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, που
συνεργάζεται με την EMPath, λέει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν στη φτώχεια και
παραμένουν στη φτώχεια επηρεάζονται διπλά. Αλλά τα εν λόγω μέρη του εγκεφάλου
είναι επίσης γνωστό ότι είναι ιδιαίτερα «πλαστικά», δηλώνει ο Race, που
σημαίνει ότι μπορούν να ενισχυθούν και να βελτιωθούν και μετά την ενηλικίωση.
Το πρόγραμμα της EMPath, γνωστό ως Intergen, χρησιμοποιεί τρία
εργαλεία -ένα για ενήλικες, ένα για παιδιά και ένα για την οικογένεια συνολικά-
προκειμένου η εικόνα για το πώς σκέφτονται για την ατομική και συλλογική ζωή
τους να είναι ολοκληρωμένη.
Στα «εργαλεία» που χρησιμοποιούνται είναι και το παράδειγμα
μιας γέφυρας, που έχει στόχο να δείξει πόσο σημαντικές είναι οι
παράμετροι ή, με άλλα λόγια ότι εάν αποδυναμωθεί ένας και μόνο πυλώνας σε μια
γέφυρα, αυτή θα καταρρεύσει.
Οι σύμβουλοι του προγράμματος επισκέπτονται τις οικογένειες οι
οποίες συμμετέχουν και διευκολύνουν τις συζητήσεις μεταξύ παιδιών και ενηλίκων,
συνεπώς και τις αποφάσεις που λαμβάνουν υπόψη πολλούς σημαντικούς
παράγοντες.
Ένα παράδειγμα είναι η Ginnelle V, διαζευγμένη μητέρα πέντε
παιδιών, τεσσάρων κοριτσιών και ενός αγοριού (από το νηπιαγωγείο μέχρι το
κολέγιο). Το μικρότερο παιδί της αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα υγείας που θα
χρειαστεί χειρουργική επέμβαση.
«Τα πράγματα είναι άσπρα ή μαύρα ανάλογα με τις ευθύνες και τις
υποχρεώσεις που έχει ο καθένας. Η ζωή είναι γκρίζα, με άλλα λόγια η αλήθεια
είναι κάπου στη μέση…» λέει η Ginnelle. «Το πρόγραμμα δίνει τη δυνατότητα στα
παιδιά μου να καταλάβουν ότι μπορούν όντως να κάνουν μια αλλαγή» εξηγεί.
Ήδη το 86% των παιδιών που παρακολουθούν το πρόγραμμα τουλάχιστον
έναν χρόνο παρουσίασε βελτίωση στις εκτελεστικές λειτουργίες (‘εκτελεστικές
λειτουργίες’ ονομάζουμε τις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες οι οποίες έχουν ως
κύριο ρόλο να εποπτεύουν, να ελέγχουν και να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά και τα
συναισθήματά μας).
