Η Επιθυμία του Ιωήλ

Απ’ τις γνωστότερες προφητείες στην ιστορία είναι η προφητεία της έκχυσης του Πνεύματος, του προφήτη Ιωήλ, ακόμα ένα παράδειγμα ριζοσπαστικών προσδοκιών για το μέλλον του λαού του Θεού.

«Καὶ μετὰ ταῦτα θέλω ἐκχέει τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα· καὶ θέλουσι προφητεύσει οἱ υἱοὶ σας καὶ αἱ θυγατέρες σας· οἱ πρεσβύτεροί σας θέλουσιν ἐνυπνιασθῆ ἐνύπνια, οἱ νεανίσκοι σας θέλουσιν ἰδεῖ ὀράσεις. Καὶ ἔτι ἐπὶ τοὺς δούλους μου καὶ ἐπὶ τὰς δούλας μου ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις θέλω ἐκχέει τὸ πνεῦμά μου» (Ιωήλ β:28-29).

Το πνεύμα στην Παλαιά Διαθήκη έχει την έννοια μιας δύναμης από το Θεό η οποία ζωοποιεί αλλά ταυτόχρονα προσδίδει ικανότητα και θέληση για δράση. Με άλλα λόγια, η έκχυση του πνεύματος σημαίνει την αρχή μιας νέας εποχής, τη σύσταση μιας νέας κατάστασης ζωής, μιας νέας δημιουργίας.

Το πνεύμα του Θεού είναι η ζωή Του και η ενέργεια Του, είναι ο Ίδιος. Σ’ αυτή την εποχή, λοιπόν, ο Θεός δεν θα κρατήσει πίσω τίποτα πια απ’ τον Εαυτό Του, δεν θα διατηρεί πλέον καμία επιφύλαξη απέναντι στον άνθρωπο, αλλά θα δοθεί ολοκληρωτικά στον αδύναμο, στο σάρκινο απελπισμένο λαό Του. Δεν θα τον εγκαταλείψει. Ο λαός Του θα έχει τώρα αδιάσπαστη πρόσβαση στο πρόσωπο του Θεού, όπως λέει και στον Ιεζεκ.λθ:29: «καὶ δὲν θέλω κρύψει πλέον τὸ πρόσωπόν μου ἀπ αὐτῶν, διότι ἐξέχεα τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰσραήλ, λέγει Κύριος ὁ Θεός».

Ποιες είναι οι συνέπειες, αυτής της έκχυσης για τον Ιωήλ και σε ποιον απευθύνεται; Το πνεύμα θα φέρει ικανότητες προφητείας, οραμάτων και ονείρων. Αυτό, βασικά, σημαίνει ότι ο καινούργιος λαός του Θεού θα είναι ένας λαός προφητών, μια προφητική κοινότητα όπου ο καθένας θα βρίσκεται σε σχέση αμεσότητας με τον ίδιο το Θεό. «Πάσα σάρκα» σ’ αυτή την περίπτωση αναφέρεται στον καθένα που ανήκει στο λαό του Θεού. Ο λόγος που χρησιμοποιείται αρχικά ο χαρακτηρισμός κολ μπασάρ «κάθε σάρκα» (αντί το πιο συνηθισμένο «κάθε ψυχή») είναι αφενός επειδή αναφέρεται στους αδύναμους, τους αβοήθητους, τους απελπισμένους και αφετέρου τονίζει την ολότητα, την καθολικότητα που θα καλύψει αυτή η θεία ζωή.

Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που κάποιος οραματίζεται μια προφητική κοινότητα. Πρώτος ο Μωυσής εκφράζει την επιθυμία του για την κατάργηση της προφητικής αποκλειστικότητας στους Αριθ.ια:29, ένας άνθρωπος που θα μπορούσε, αν ήθελε, να ικανοποιηθεί με το προφητικό μονοπώλιο των εβδομήντα αντρών: «εἴθε πᾶς ὁ λαὸς τοῦ Κυρίου νὰ ᾐσαν προφῆται, καὶ ὁ Κύριος νὰ ἐπέθετεν ἐπ αὐτοὺς τὸ πνεῦμα αὑτοῦ».

Οι Εβδομήκοντα, καθώς μεταφράζουν τον Ιωήλ, συνειδητοποιούν ότι ο προφήτης έχει υπόψη του την επιθυμία του Μωυσή σ’ αυτό το σημείο του Ιωήλ β:28-29. Πως το ξέρουμε αυτό; Αντί να μεταφράσουν «ἐκχεῶ τὸ πνεῦμά μου» όπως το εβραϊκό κείμενο λέει, αυτοί μεταφράζουν «ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου», μια φράση που μόνο στο περιστατικό με το Μωυσή στην έρημο αναφέρεται (Αριθ.ια:17, 25). Μ’ αυτό συμφωνούν οι περισσότεροι μελετητές. Πράγματι, ο Ιωήλ φαίνεται να είχε υπόψη του την επιθυμία του Μωυσή και προσδοκεί την εκπλήρωσή της.

Ποια είναι η επιθυμία του Ιωήλ; Η εκπλήρωση της επιθυμίας του Μωυσή. Το τέλος της αποκλειστικότητας. Δεν θα μπορεί πλέον ένα μέλος του λαού του Θεού να κατηγορεί το άλλο λέγοντας «εσύ δεν έχεις το Πνεύμα»! Μ’ άλλα λόγια, στο νέο λαό του Θεού δεν υπάρχουν προνομιούχοι.

Οι ιεραρχικές αντιστροφές είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Ο Ιωήλ θέτει τη νέα γενιά πρώτη, «οἱ υἱοὶ ὑμῶν καὶ αἱ θυγατέρες ὑμῶν», την οποία ακολουθούν οι πρεσβύτεροι. Δεν δημιουργεί καινούργια ιεραρχία εδώ ο Ιωήλ, αλλά υπογραμμίζει την ισότιμη πρόσβαση στο Θεό ανεξαρτήτου ηλικίας και κοινωνικού στάτους. Ο Ιωήλ συνεχίζει με γλώσσα κοινωνικά επαναστατική. Στην εποχή που προσμένει, οι δούλοι θα κάθονται δίπλα στους κυρίους τους χωρίς καμία διάκριση. Θα εισαχθούν πλήρως στην λατρευτική κοινότητα των ελεύθερων και θα χαίρουν της ίδιας ακριβώς τιμής. Προσοχή όμως. Εδώ ο Ιωήλ δεν μας λέει ότι οι δούλοι θα έχουν την ίδια αξία με τους κυρίους τους μπροστά στο Θεό, ούτε ότι θα τους επιτρέπεται απλά να συμμετέχουν στη λατρεία. Αυτά ήταν ήδη δεδομένα στο Σιναϊτικό νόμο του Θεού (π.χ. Έξοδ.κ:10, Δευτ.ε:14, ιβ:12, ις:11). Στη νέα εποχή του πνεύματος, η ισότητα θα είναι πλέον δραματικά ορατή και λειτουργική! Το μέλλον προς το οποίο πορεύεται ο λαός του Θεού είναι ένα μέλλον πολύ διαφορετικό απ’ αυτό που είχαν συνηθίσει. Η κοινωνική τάξη, η ηλικία και το φύλο δεν θα μπορούν να σταθούν εμπόδιο μπροστά σ’ αυτόν τον κατακλυσμό του ίδιου του Θεού επάνω στους ανθρώπους Του.

Δυστυχώς, αυτό το πνεύμα που επιθυμεί να εκπληρώσει την προσδοκία του Μωυσή και του Ιωήλ συχνά το σβήνουμε (Α΄ Θες.ε:19) και το λυπούμε (Εφες.δ:30). Δεν το αφήνουμε να φέρει εις πέρας το σκοπό για τον οποίο δόθηκε, να τελειοποιήσει την κοινότητα που οι Γραφές πόθησαν να δουν στις έσχατες αυτές ημέρες.