11. Εβραϊσμοί
Μ’ αυτή τη λέξη εννοούμε ορισμένες εκφράσει
ς κι όρους που είναι χαρακτηριστικά της Εβραϊκής κουλτούρας. Όπως έχουμε ήδη
αναφέρει, είναι απαραίτητη κάποια γνώση αυτών των Εβραϊσμών για να μπορούμε να
χρησιμοποιούμε τον πρώτο ερμηνευτικό κανόνα. Όταν είμαστε εξοικειωμένοι με
αυτούς θα δούμε ότι πολλά δύσκολα σημεία
ερμηνεύονται και πολλές φαινομενικές
αντιξοότητες εξαφανίζονται.
Παραδείγματα
Ήταν συνήθεια ανάμεσα στους Εβραίους να
ονομάζουν ένα πρόσωπο υιό κάποιου “πράγματος”,
το οποίο τον χαρακτήριζε μ’ ένα ιδιαίτερο τρόπο. Έτσι ένας άνθρωπος που
ήταν ειρηνικός και χρηστών ηθών ονομαζόταν «υιός ειρήνης», οι φωτισμένοι και
πολυμαθείς «υιοί φωτός», οι απειθείς κι ανυπάκουοι «υιοί απειθείας», κ.λ.π.
(Λουκ.ι:6, Εφεσ.ε:8, ε:6).
Πολλές φορές κάποιες συγκρίσεις εκφράζονται
με αρνήσεις, όπως π.χ. όταν λέει ο Ιησούς: «Οποίος
δεχθεί εμέ δεν δέχεται τόσο εμένα όσο Αυτόν που με έστειλε».
Πρέπει να ερμηνεύσουμε με τον ίδιο τρόπο
αυτό που λέει ο Κύριος «...Διότι δεν ζητώ
το θέλημα το εμόν, αλλά το θέλημα του πέμψαντός με Πατρός». «Εργάζεσθε (όχι
τόσο) μη δια την τροφήν την φθειρομένην (όσο) αλλά δια την τροφήν την μένουσαν εις ζωήν
αιώνιον». «Δεν εψεύσθεις εις ανθρώπους (μόνον) αλλ’ εις τον Θεόν». «Διότι δεν με
απέστειλεν ο Χριστός (κυρίως) δια να
βαπτίζω αλλά (μάλλον) δια να κηρύττω
το ευαγγέλιον» «Διότι δεν είναι η πάλη ημών (μόνον) εναντίον εις αίμα και σάρκα (απλώς ανθρώπους) αλλ’ εναντίον εις αρχάς...» (Μαρκ.θ:37, Ιωάν.ε:30, ς:27, Πράξ.ε:4.
Α’ Κορ.α:17, Εφεσ.ς:12).
Άλλες φορές οι Εβραίοι ενώ αναφέρονται σ’ ένα πρόσωπο ή πράγμα μόνο, χρησιμοποιούν
πληθυντικό για να ενισχύσουν την ιδέα και να φανερώσουν τη σχέση του προσώπου ή
πράγματος με το περιβάλλον του, π.χ. όταν λέει «και εκάθισεν η κιβωτός την δεκάτην εβδόμην του εβδόμου μηνός επί των
ορέων Αραράτ», Γέν.η:4. Αυτό είναι
σα να λέμε ότι κάθισε σ’ ένα από τα όρη Αραράτ.
Το ίδιο διαβάζουμε για τον Ιεφθάε ο οποίος
θάφτηκε στις πόλεις Γαλαάδ που σημαίνει σε μία από τις πόλεις Γαλαάδ.
Οι Εβραίοι συχνά χρησιμοποιούσαν το όνομα
των γονέων για να φανερώσουν τους απογόνους τους, όπως π.χ. στη Γέν.θ:25, «Και είπεν επικατάρατος ο Χαναάν, δούλος
δούλων θέλει είσθαι εις τους αδελφούς αυτού», αντί να πει επικατάρατοι οι
απόγονοι του Χαναάν.
Το ίδιο βλέπουμε πολλές φορές με το όνομα
του Ιακώβ (ή Ισραήλ), Ψαλμ.ιδ:7, Α’ Βασ.ιη:17, 18.
Η λέξη «υιός» πολλές φορές χρησιμοποιείται
για να φανερώσει ένα απόγονο λίγο-πολύ απομακρυσμένο (όπως και σ’ άλλες
γλώσσες). Έτσι λέγεται ότι οι ιερείς
ονομάζονται π.χ. «υιοί Λευΐ», ο Μεμφιβοσθέ ονομάζεται υιός του Σαούλ παρ’ όλο
που στην ουσία ήταν εγγονός του.
Κατά τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιείται η λέξη
«πατήρ» για να φανερώσει προγόνους και η λέξη «αδελφός» με την έννοια του
στενού συγγενή. Ο Λωτ ονομάζεται αδελφός του Αβραάμ, ενώ στην πραγματικότητα
ήταν ανιψιός του (Γεν.ιδ:12-16). Στη Β’ Βασ.η:26 η Γοθολία ονομάζεται «θυγατέρα
του Ομρί» και στο εδάφιο 18 «θυγατέρα του Αχάβ» ενώ στην πραγματικότητα ήταν
εγγονή του Ομρί και κόρη του Αχάβ.
Γνωρίζοντας αυτούς τους Εβραϊσμούς, κάποιες
φαινομενικές αντιξοότητες εξαφανίζονται. Εκτός όμως απ’ αυτούς που είδαμε,
υπάρχουν κι άλλες ασυνήθιστες εκφράσεις στη Βιβλική γλώσσα που πρέπει να
ξέρουμε, όπως η ιδιαίτερη χρησιμοποίηση ορισμένων αριθμών, λέξεων και κύριων
ονομάτων.
Παραδείγματα:
Ο αριθμός «7» χρησιμοποιείται για να
εκφράσει πλήθος, πληρότητα και καμιά φορά ακαθόριστη ποσότητα
(Παρ.κς:16,25 Ψαλμ.ριθ:164). Ο Κύριος
είπε ότι πρέπει να συγχωρούμε «εδβομηκοντάκις επτά», με την έννοια ότι όσες φορές
κι αν αμαρτήσει ο αδελφός μας και ζητήσει συγνώμη πρέπει να τον συγχωρούμε
(ΜΑτθ.ιη:21,22).
Λέξεις που δηλώνουν κάποια ενέργεια,
χρησιμοποιούνται μ’ ένα ιδιόρρυθμο τρόπο. Η Γραφή μπορεί να λέει ότι κάποιος
κάνει κάτι, ενώ στην ουσία, μόνο το διακηρύττει ότι έγινε ή γίνεται αιτία να
γίνει, ή προφητεύει ότι θα γίνει. Για παράδειγμα, διαβάζουμε ότι ο Ιούδας
«απέκτησεν αγρόν εκ του μισθού της αδικίας» (Πραξ.α:16-19 Ματθ.κζ:4-10). Κατά
τον ίδιο τρόπο μαθαίνουμε πώς ο Κύριος σκλήρυνε την καρδιά του Φαραώ. Ο Θεός
ήταν η αιτία που ο Φαραώ σκλήρυνε την καρδιά του, επειδή του πρόσφερε έλεος,
έτσι ώστε αν υπάκουε να μην συνέβαιναν όσα συνέβησαν. Όμως ο Φαραώ αντιστάθηκε
στο έλεος του Θεού, σκλήρυνε την καρδιά του κι έτσι μόνος του οδηγήθηκε στην καταστροφή
(Εξοδ.η:15).
Όταν ο Κύριος είπε στον προφήτη Ιερεμία
(α:10) «Ιδέ σε κατέστησα σήμερον επί τα έθνη και επί τας βασιλείας δια να
εκριζόνης και να κατασκάπτεις......», δεν τον έβαλε στην πραγματικότητα να τα
κάνει όλα αυτά, αλλά να τα διακηρύξει, να τα προφητεύσει. Με την ίδια έννοια ο
Ησαΐας θα «πάχαινε την καρδιά του λαού, θα βάραινε την ακοή και θα τύφλωνε τα
μάτια τους» (Ησ.ς:10).
Η Εβραϊκή γλώσσα μπορεί να εκφράσει μία
απλή άδεια ή μόλις και μετά βίας μία συγκατάθεση για κάτι σε σχήμα διαταγής.
Στον Ιεζ.κ:39 ο Κύριος λέει, “υπάγετε
λατρεύετε έκαστος τα είδωλα αυτού..”,
αμέσως όμως μετά βλέπουμε καθαρά ότι ο Θεός δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο.
Στην περίπτωση του Βαλαάμ λέει ο Θεός, “...εάν έλθωσιν οι άνθρωποι δια να σε
καλέσωσι, σηκωθείς, ύπαγε μετ’ αυτών, πλην ό,τι σοι είπω, τούτο θέλεις κάμει”.
Από το ίδιο το εδάφιο βλέπουμε, όπως κι απ’
τα παρακάτω, ότι αυτή η άδεια που δόθηκε ήταν τελείως αντίθετη με το θέλημα του
Θεού γιατί ο άγγελος πήγε να εμποδίσει τον Βαλαάμ να πάει, γιατί ήταν πονηρή πράξη ενώπιον του
Κυρίου (Αρ.κβ:20).
Έχουμε μία παρόμοια περίπτωση πιθανότατα
στα λόγια του Ιησού προς τον Ιούδα όταν του είπε, “Ο,τι κάμνεις κάμε ταχύτερον” (Ιωάν.ιγ:27).
12. Τύπος
Ο τύπος είναι ένα είδος μεταφοράς που δεν αποτελείται απλώς και μόνο
από λέξεις αλλά από πράξεις, πρόσωπα ή αντικείμενα τα οποία προσδιορίζουν
παρόμοιες πράξεις, πρόσωπα ή αντικείμενα σε μελλοντικό χρόνο.
Η λέξη “τύπος” θα πει κτύπημα, αποτύπωμα.
Προέρχεται από το ‘τύπτω” και σημαίνει “το εκ πλήγματος ή πιέσεως ίχνος ή
σημείον, αποτύπωμα σφραγίδας, παν σημείον ή αποτύπωμα δια πιέσεως ή δι’
εκθλίψεως”. Το αποτύπωμα λοιπόν ή το ίχνος είναι ο “τύπος” και το αντικείμενο
που προκαλεί τον τύπο (σφραγίδα) λέγεται “χαρακτήρας”.
Είναι μία πρόσωπο με πρόσωπο εικόνα του
τύπου με το χαρακτήρα, αυτού που πιέζεται (αντικειμένου ή προσώπου) μ’ αυτόν
που πιέζει για να δημιουργήσει αποτύπωμα.
Όταν κάποιος βλέπει ένα αποτύπωμα (τύπο)
τότε γνωρίζει ότι υπάρχει κι ο χαρακτήρας του τύπου αυτού. Ο Χριστός που είναι
το κεντρικό θέμα της Βίβλου είναι ο μεγάλος χαρακτήρας που εκπληρώνει τους
περισσότερους Βιβλικούς τύπους.
Μερικές φορές ο τύπος βρίσκεται στην Π.Δ.
κι ο χαρακτήρας στην Κ.Δ. και μάλιστα για πολλούς αυτό είναι το μόνο αναγκαίο
για τους τύπους.
Η λέξη τύπος έχει κι άλλες έννοιες
ξεχωριστές απ’ αυτήν που εξετάζουμε, όπως ο τύπος των ήλων, δηλαδή τα σημάδια
απ’ τα καρφιά στα χέρια του Κυρίου.
Επίσης στην Α’ Πέτρ.ε:3 η λέξη τύπος έχει
την έννοια του “παραδείγματος προς μίμηση”. Στην Εβρ.θ:24 βλέπουμε την καθαρή
έννοια του τύπου και του χαρακτήρα.
Χαρακτηριστικά σημεία του τύπου
Πρέπει να υπάρχει ένα σημείο, σχήμα ή πνεύμα ομοιότητας μεταξύ
τύπου και χαρακτήρα που είναι ορισμένο
απ’ το Θεό για να φανερώσει μία αλήθεια.
Σημ:
Υπάρχουν οι παρακάτω απόψεις σ’ αυτό το σημείο:
Ορισμένοι λέγουν ότι κάθε σχέση που φανερώνει μία αλήθεια είναι τύπος γι’ αυτόν που τον
βρίσκει, άσχετα αν υπήρχε πρόθεση γι’ αυτό ή όχι (παραλείποντας το “ορισμένο
απ’ το Θεό”).
Άλλοι λέγουν ότι κάθε σχέση ή σύνδεση
πρέπει να φαίνεται καθαρά. Αυτό όμως εξαρτάται από τον αναγνώστη, γιατί κάτι
που είναι φανερό για κάποιον δεν είναι αναγκαία και για κάποιον άλλο, είναι
λοιπόν κάπως αόριστο.
Άλλοι απαιτούν ο τύπος να υπάρχει και να
αναφέρεται στην Κ.Δ.
Ακριβώς επειδή οι θεολόγοι κι οι φιλόλογοι
έθεσαν αυτούς τους διαχωρισμούς των Βιβλικών σχημάτων λόγου, ο ορισμός είναι
ανάλογος με την παραδεκτή και δημοφιλή χρήση. Εάν, όπως στην δική μας περίπτωση
ορισμένες έννοιες είναι συγκεχυμένες τότε όλα γίνονται αποδεκτά μόνο απ’ αυτούς
που τα δέχονται.
Γενικά παρουσιάζει εκ των προτέρων κάτι
μελλοντικό - συνήθως απ’ την Π.Δ. στην Κ.Δ.
Ορισμός του τύπου
Είναι ένα γεγονός, κατάσταση ή πράξη που
προλέγει αλληγορικά πνευματικές ή ηθικές αλήθειες.
Βλέπουμε ότι αυτός ο ορισμός δεν είναι τόσο
περιοριστικός όσο ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που είδαμε πριν. Αυτό
συμβαίνει γιατί οι τύποι δεν χρησιμοποιούνται σαν αποδείξεις για εδραίωση
διδασκαλιών παρά μόνο για να φωτίσουν ήδη αποκαλυμμένες αλήθειες. Γι’ αυτό δεν
χρειάζεται να μας απασχολεί πολύ ο
ακριβής ορισμός του τύπου.
Περιορισμοί των τύπων
Οι τύποι δεν αποδεικνύουν διδασκαλίες.
Οι τύποι δεν είναι τέλειοι όπως μπορούμε να
δούμε όταν ο Αβραάμ (Θεός) πρόσφερε θυσία τον Ισαάκ (Χριστός) στο όρος Μοριά
(Γολγοθάς) ο Ισαάκ δεν πέθανε όπως ο Χριστός. Εκεί ο τύπος αλλάζει και
μεταφέρεται στον κριό σαν αντικατάσταση, ενώ στη θυσία του Αβραάμ μετρά η διάθεση της καρδιάς
του και στον Ισαάκ ότι επιστράφηκε
ζωντανός στον πατέρα του (η ανάσταση).
Κάθε δυνατός σύνδεσμος και σχέση δεν είναι
τύπος (ορισμένοι συσχετισμοί μπορεί να μην περιέχουν πνευματικά ή ηθικά διδάγματα,
αλλά να είναι απλές συμπτώσεις).
Διακρίσεις
Ο χαρακτήρας είναι πάντοτε σε υψηλότερο
επίπεδο απ’ τον τύπο. Ο τύπος είναι για
το χαρακτήρα ό,τι κι η σκιά του ανθρώπου για τον άνθρωπο (Κολ.β:16, 17).
Ο χαρακτήρας δεν είναι ποτέ αντίθετος σε
ποιότητα απ’ τον τύπο. Κάτι πονηρό δεν μπορεί να είναι τύπος κάποιου καλού κι
αγαθού. Ένας χοίρος, ένα όρνεο ή ένα
φίδι δεν μπορεί να είναι τύπος του Χριστού. Γι’ αυτό το λόγο ο χάλκινος όφις
που σήκωσε ο Μωυσής πάνω σ’ ένα ξύλο στην έρημο δεν είναι τύπος του Χριστού,
αλλά τύπος της αμαρτίας μας για την οποία ο Κύριος πλήρωσε πάνω στο σταυρό. Οι
Ισραηλίτες έπρεπε να δουν ότι Αυτός που δεν γνώρισε αμαρτία, ο Χριστός, έγινε
αμαρτία (ως προς την τιμωρία και συνεπώς ως προς τη θέση κι όχι ως προς τη φύση
Του). Έπρεπε τόσο εκείνοι όσο κι εμείς να δούμε ότι η αμαρτία μας μεταφέρθηκε πάνω στο Χριστό και
πληρώθηκε. Την είδαν να σηκώνεται ψηλά, έτσι ώστε ο Θεός (κατ’ αναλογία) να
έβλεπε ότι ήταν νεκρή κι ότι δεν ζούσε πλέον μέσα στον άνθρωπο, συνεπώς ο
άνθρωπος ήταν ελεύθερος από την τιμωρία. Δεν ήταν, λοιπόν, τύπος του προσώπου
του Χριστού.
Ένας τύπος μπορεί να είναι ένα σύμβολο ή
αλληγορία (Γαλ.δ:21-31) είναι όμως γενικά ένα ιστορικό γεγονός που
παρουσιάζεται κατά ένα πεζό τρόπο που δείχνει ή φανερώνει μία πνευματική αλήθεια.
Δεν πρέπει να είμαστε έτοιμοι να δεχθούμε
αμέσως την κριτική κάποιου που δεν δέχεται τους τύπους σύμφωνα με τη δική μας
άποψη. Πολλοί άνθρωποι κρίνουν τελείως λάθος ακόμη και αγίους της Κ.Δ. όπως κι
αγίους της εποχής μας που κάνουν τα ίδια πράγματα με εκείνους και τους ονομάζουν
φανατικούς. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν δίνουμε τόσο βάρος στα κριτήρια και
τις απόψεις αυτών των επικριτών όσο στην αποκάλυψη του Αγίου Πνεύματος.
Ορισμένοι μπορεί να μας πουν ότι ο τύπος
μπορεί να έχει μόνο μία εκπλήρωση αλλά αυτό είναι τόσο σωστό όσο κι η
διδασκαλία ότι η προφητεία έχει μία και
μόνο εκπλήρωση, π.χ. ο Ελισσαιέ είναι τύπος του Χριστού αλλά και των
αγίων. Στον Ιωήλ β:28 η προφητεία αυτή
βλέπουμε να εκπληρώνεται στις Πρ.β:17 αλλά πρόκειται να εκπληρωθεί και στη
χιλιετή βασιλεία .
Γενικά η βασική διαφορά μεταξύ τύπου και
αλληγορίας είναι ότι ενώ η αλληγορία μπορεί να είναι μύθος ή και πραγματικό
γεγονός, ο τύπος είναι ιστορικό γεγονός μόνο.
Η αλληγορία είναι μία ιστορία με σκοπό να δείξει καθαρά μία αλήθεια, ενώ
ο τύπος είναι ένα πραγματικό γεγονός που φανερώνει μία αλήθεια.
Παραδείγματα
Ο Χριστός αναφέρεται στη γνωστή ιστορία του
Ιωνά, όπου προλέγεται με τύπο η ταφή κι
η ανάστασή Του (Ματθ.ιβ:40).
Ο Παύλος μας παρουσιάζει τον πρώτο Αδάμ σε
τύπο φανερώνοντας εκ των προτέρων τον δεύτερο Αδάμ, τον Ιησού Χριστό. Το ίδιο
το αρνί του Πάσχα είναι τύπος του Λυτρωτή (Ρωμ.ε:14 7 Α’ Κορ.ε:7).
Κυρίως, όμως, η επιστολή προς Εβραίους
αναφέρεται σε τύπους της Π.Δ. Ο αρχιερέας αντιπροσωπεύει τον Ιησού Χριστό, η
θυσία τη θυσία του Χριστού, τα Αγια των Αγίων τη σκηνή του Μαρτυρίου στα
επουράνια, κ.λ.π. (Εβρ.θ:11-28, ι:6-10, θ:11-29).
