«Λοιπόν καί ημείς, περικυκλωμένοι όντες υπό τοσούτου νέφους μαρτύρων, άς απορρίψωμεν πάν βάρος καί τήν ευκόλως εμπεριπλέκουσαν ημάς αμαρτίαν, καί άς τρέχωμεν μεθ' υπομονής τόν προκείμενον εις ημάς αγώνα» Εβρ.ιβ:1
Εφόσον όλα τα δόγματα πρέπει να βασίζονται μόνο στις Γραφές και όχι στις ανθρώπινες παραδώσεις, σε θρησκείες ή φιλοσοφίες (Γαλ.α:8-9 Κολ.β:8 Β' Τιμ.γ:16-17), κι εμείς στηρίξαμε όλα τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης στην Αγία Γραφή.
Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι που ποτέ δεν έχουν ακούσει αυτές τις αλήθειες και μερικοί τις παίρνουν σαν μοντέρνα επινοήματα. Αν και η ιστορία δεν μπορεί να μεταβάλλει ή να αντικαταστήσει τη βιβλική αλήθεια, η μελέτη αυτών των αληθειών μέσα από την εκκλησιαστική ιστορία, είναι πολύ διαφωτιστική.
Προβλήματα στη μελέτη της εκκλησιαστικής ιστορίας.
Υπάρχουν κάποιες δυσκολίες που ο μαθητής της εκκλησιαστικής ιστορίας, ιδιαίτερα της αρχαίας ιστορίας, πρέπει να λάβει υπόψη του:
(1) Τη δογματική προκατάληψη των εκκλησιαστικών ιστορικών. Οι σημερινοί ιστορικοί συχνά ερμηνεύουν δηλώσεις των αρχαίων συγγραφέων από τη σκοπιά των δικών τους απόψεων, ανακαλύπτοντας έτσι διδασκαλίες εκεί που δεν υπάρχουν. Απ' την άλλη μεριά, οι δογματικές θέσεις των ιστορικών μπορεί να περιορίσουν την ικανότητα κατανόησης αληθειών που πραγματικά υπάρχουν.
(2) Τη δογματική προκατάληψη των αρχαίων εκκλησιαστικών συγγραφέων. Ενσυνείδητα ή ασυνείδητα, μερικές φορές οι αρχαίοι συγγραφείς διαστρέβλωναν ή παραποιούσαν τις απόψεις των δογματικών τους αντιπάλων.
Σαν αποτέλεσμα, δεν έχουμε πάντοτε επαρκείς αναφορές σε συγκεκριμένες αρχαίες απόψεις, ιδιαίτερα των μειονοτήτων. Για παράδειγμα, τι άποψη μπορούν να έχουν οι μελλοντικές γενιές για τη θεότητα (ότι ο Θεός είναι εις), όταν η μοναδική πηγή πληροφόρησής τους είναι άρθρα γραμμένα από τριαδικούς; Κατά τον ίδιο τρόπο, σκεπτικιστές (δύσπιστοι) παρατηρητές έχουν περιγράψει συχνά με τέτοιο τρόπο χριστιανούς την ώρα της λατρείας, που τους έχουν κάνει να φαίνονται γελοίοι, παράλογοι, αμαθείς ή και διανοητικά καθυστερημένοι. Για παράδειγμα, τι μπορεί να σκεφτεί κανείς για τους χριστιανούς, όταν διαβάζει μόνο τις κυνικές και σαρκαστικές απόψεις των αντιπάλων;
(3) Την πιθανότητα παρεμβολών (πρόσθεση στα αρχαία χειρόγραφα). Πολλές από τις πληροφορίες που έχουμε σχετικά με την εκκλησιαστική ιστορία, προέρχονται από χειρόγραφα που αντιγράφηκαν εκατοντάδες χρόνια μετά τη συγγραφή του πρωτοτύπου. Σε πολλές περιπτώσεις, οι αντιγραφείς άλλαξαν ή πρόσθεσαν συγκεκριμένα λόγια προκειμένου να υποστηρίξουν κάποια δόγματα.
Για παράδειγμα, ένας αριθμός επιστολών των μεταποστολικών πατέρων υπάρχει σε σύντομες και εκτενείς εκδόσεις. Προφανώς, η πιο εκτενής έκδοση είναι η αλλοιωμένη αντικατοπτρίζοντας τις αλλαγές που έγιναν από γενιές εκδοτών και συγγραφέων.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το αρχαίο χριστιανικό γραπτό Διδαχή που προφανώς γράφτηκε το 2ο αιώνα, αλλά το μοναδικό ελληνικό χειρόγραφο που έχουμε είναι του 11ου αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι λάθη και εσκεμμένες αλλαγές να έχουν επισωρευτεί για πάνω από 900 χρόνια, και το ντοκουμέντο αυτό να αντικατοπτρίζει τελικά τις απόψεις της Καθολικής εκκλησίας!
(4) Υφιστάμενα δόγματα μπορεί να μην αντανακλούν την άποψη του μέσου όρου των πιστών αυτής της χρονικής περιόδου. Σε περιόδους που οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν αμόρφωτοι και τα βιβλία ήταν χειρόγραφα, τα θεολογικά γραπτά γραφόταν ή αντιγραφόταν μάλλον από την ελίτ των μορφωμένων. Έτσι, όπως και τώρα, οι θεολόγοι συχνά ήταν περισσότερο ανεκτικοί και φιλελεύθεροι στις διδασκαλίες τους απ΄ ότι η πλειονότητα των πιστών.
(5) Η ιστορία γράφεται από τους νικητές. Πολλοί που αντιστάθηκαν στα επίσημα αποδεκτά δόγματα, διώχτηκαν, χωρίς να έχουν έτσι την ευκαιρία να αφήσουν ικανοποιητικά γραπτά με το πιστεύω τους. Τα γραπτά τους συνήθως καταστρεφόταν και δεν αντιγραφόταν. Απόδειξη αυτού είναι ότι για να έχει διασωθεί ένα υποδεέστερο δόγμα, στις μέρες του θα πρέπει να ήταν πολύ δυνατό. Οι αναφορές που έχουν διασωθεί, προφανώς αποκαλύπτουν μόνο ένα μικρό κομμάτι αυτών που κρατούσαν την πίστη.
(6) Ψευδοδιδασκαλίες υπήρχαν από τον καιρό της πρώτης εκκλησίας. Υπάρχουν πολλά περιστατικά στα γραπτά του Παύλου, του Πέτρου, του Ιωάννη και του Ιούδα που μας πείθουν ότι λανθασμένες διδασκαλίες αφθονούσαν ακόμα και στις μέρες τους, και απειλούσαν να κατακλύσουν την εκκλησία. Γι' αυτό το λόγο, η αρχαιότητα ενός συγγραφέα δεν είναι εγγύηση για την καθαρότητα των γραπτών του.
Μετάνοια και βάπτισμα στο νερό.
Οι ηγέτες της εκκλησίας την πρώτη μεταποστολική περίοδο (90-140 μ.Χ.) δίδασκαν ότι το βάπτισμα είναι μόνο για τους πιστούς κι ότι η μετάνοια ήταν απαραίτητο στοιχείο για να έχει το βάπτισμα κάποια αξία.
Ωστόσο, όταν ο νηπιοβαπτισμός άρχισε να κερδίζει έδαφος, οι θεολόγοι άρχισαν να διδάσκουν ότι η πίστη και η μετάνοια μπορούν ν' ακολουθήσουν το βάπτισμα. Έτσι, οδηγηθήκαμε στο μυστήριο της εξομολόγησης της Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης εκκλησίας.
Βάπτισμα με κατάδυση.
Οι εκκλησιαστικοί ιστορικοί γενικά συμφωνούν ότι η πρώτη μεταποστολική εκκλησία βάπτιζε με κατάδυση. Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι υπήρχαν και άλλοι τρόποι, αλλά συμφωνούν ότι η κατάδυση ήταν ο επικρατέστερος και προτιμώμενος τρόπος, ακόμα κι όταν άλλοι τύποι άρχισαν να αναπτύσσονται.
Ο Ερμάς (αρχές του 2ου αιώνα) περιγράφει βάπτισμα με κατάδυση και ο Ειρηναίος (πέθανε το 202;) καταδίκασε το βάπτισμα με χύσιμο νερού πάνω στο βαπτιζόμενο. Ο Τερτυλλιανός (πέθανε 220;) δίδαξε βάπτισμα με κατάδυση και δεν ενέκρινε το νηπιοβάπτισμα. Ο Κυπριανός (πέθανε το 258;) είναι ο αρχαιότερος απολογητής του ραντισμού, αλλά ακόμα κι αυτός θεωρούσε την κατάδυση σαν τον κανονικό τρόπο. Περιέγραψε το βάπτισμα σαν βύθιση, αλλά συμβούλευε το ράντισμα σε περιπτώσεις αρρώστων.
Η Διδαχή διδάσκει βάπτισμα με κατάδυση, αλλά επιτρέπει και το χύσιμο νερού, αν δεν υπάρχει αρκετό νερό. Οι Αποφάσεις των Αγίων Αποστόλων (2ος & 3ος αιώνας) που περιέχουν ένα παράλληλο κομμάτι μ' αυτό της Διδαχής, διδάσκουν κατάδυση χωρίς να αναφέρουν έκχυση.
Η Ανατολική Ορθόδοξη εκκλησία, κατά κάποιο τρόπο χρησιμοποιεί την κατάδυση στα βρέφη, παρά το γεγονός ότι το ταίρι της στη Δύση, η Καθολική εκκλησία χρησιμοποιεί το ράντισμα. Πολλοί Προτεστάντες συνεχίζουν την Καθολική παράδοση, αν και οι περισσότεροι παλιοί Προτεστάντες αναγνώριζαν ότι η κατάδυση είναι ο Βιβλικός τρόπος. Ο Μαρτίνος Λούθηρος είχε εκφράσει την προτίμησή του στην κατάδυση βασιζόμενος στην ελληνική λέξη «βάπτω». Ο Ιωάννης Καλβίνος αναγνώριζε την κατάδυση σαν τον τρόπο που βάπτιζε η πρώτη εκκλησία και ο Ιωάννης Γουέσλεη ερμήνευε το Ρωμ.ς:3-5 έτσι ώστε να εννοεί κατάδυση.
Το βάπτισμα στο νερό είναι μέρος της σωτηρίας.
Οι πρώτοι μεταποστολικοί Χριστιανοί θεωρούσαν το βάπτισμα σαν μέρος της σωτηρίας. Αναφερόμενη στο βάπτισμα κατά τον 1ο και 2ο αιώνα, η Εγκυκλοπαίδεια Θρησκείας και Ηθικών Αρχών γράφει: Οι κυριαρχούσες έννοιες ήταν της συγχώρεσης των αμαρτιών, της αναγέννησης, και του δώρου του Αγίου Πνεύματος..... Η αλλαγή που προκλήθηκε από το βάπτισμα αποδιδόταν «στο όνομα» και στο νερό, πράγματα που θεωρούντο πραγματικά δραστικά κι όχι απλά συμβολικά.
Οι μεταποστολικοί πατέρες (90-140 μ.Χ.) δίδασκαν ότι το βάπτισμα παρέχει άφεση αμαρτιών. Για παράδειγμα, αυτή ήταν η διδασκαλία στην Επιστολή του Βαρνάβα και στον Ποιμένα του Ερμά. Για τους Έλληνες απολογητές (130-180 μ.Χ.), το βάπτισμα ήταν ένα «πλύσιμο συγχώρεσης και αναγέννησης». Έλεγαν ότι «φέρνει άφεση και νέα ζωή, άρα είναι απαραίτητο για τη σωτηρία».
'Αλλοι θεολόγοι της εποχής που δίδαξαν ότι ο Θεός συγχωρεί αμαρτίες κατά βάπτισμα στο νερό ήταν ο Ιουστίνος Μάρτυρας, ο Ειρηναίος, ο Ωριγένης, ο Τερτυλλιανός και ο Αυγουστίνος. Ο Ειρηναίος, ο Τερτυλλιανός, ο Ιππόλυτος και ο Κυπριανός ιδιαίτερα περιέγραψαν το βάπτισμα στο νερό σαν τη γέννηση εξ ύδατος που αναφέρει στο Ιωάν.γ:5. Ο Ιππόλυτος και ο Κυπριανός ταύτισαν το βάπτισμα στο νερό με το λουτρό παλιγγενεσίας που αναφέρει στον Τίτ.γ:5. Οι Διδαχές των Αγίων Αποστόλων παραφράζουν το Ιωάν.γ:5 έτσι: Εκτός αν κάποιος βαπτιστεί στο νερό και το Πνεύμα, δεν υπάρχει άλλη περίπτωση να μπει στη βασιλεία των ουρανών.
Ο Τερτυλλιανός δίδαξε ότι κατά το βάπτισμα στο νερό, καθαρίζονται οι αμαρτίες του πιστού, γεννιέται από το νερό, και ετοιμάζεται για το 'Αγιο Πνεύμα. Πίστευε ότι το βάπτισμα του Ιωάννη αποσκοπούσε στη μελλοντική συγχώρεση των αμαρτιών κι ότι οι μαθητές του Χριστού συνέχισαν το βάπτισμα του Ιωάννη κατά τη διάρκεια της επίγειας διακονίας του Κυρίου. Περιγράφει το βάπτισμα σαν σφραγίδα της πίστης που είναι απαραίτητη για τη σωτηρία, λέγοντας ότι το Ιωάν.γ:5 συνδέει την πίστη με την αναγκαιότητα του βαπτίσματος.
Αυτοί οι άνθρωποι και τα γραπτά τους αντιπροσωπεύουν πολλές διαφορετικές θεολογικές φατρίες, κι εμείς δεν υποστηρίζουμε όλες τις δογματικές τους θέσεις. Ωστόσο, είναι ενδιαφέρον να δούμε ότι όλοι συμφωνούσαν στην αναγκαιότητα του βαπτίσματος. Όλες οι διαμάχες του τρίτου αιώνα πάνω στο θέμα των αιρετικών τρόπων βάπτισης, φανερώνουν ότι όλος ο χριστιανικός κόσμος της εποχής συμφωνούσε ότι υπάρχει μόνο ένα βάπτισμα, κι ότι αυτό το βάπτισμα είναι βασικό για τη σωτηρία.
Η Καθολική και η Ορθόδοξη εκκλησία διδάσκει την αναγκαιότητα του βαπτίσματος, αλλά το έχουν μετατρέψει από μια πράξη πίστης σε τελετουργικό μυστήριο, διδάσκοντας την αναγκαιότητα και την εγκυρότητα του νηπιοβαπτισμού, παρ' όλο που λείπει η πίστη και η μετάνοια. Θεωρούν λανθασμένα σαν δεδομένο, ότι η αναγέννηση έρχεται από τη δύναμη αυτής καθ' αυτής της τελετής αντί από την δια πίστεως χάρη.
Μεταξύ των Προτεσταντών, ο Μαρτίνος Λούθηρος υποστήριζε ότι το βάπτισμα είναι απαραίτητο μέρος της σωτηρίας. Το άρθρο ΙΧ της Ομολογίας του 'Αουγκσμπουργκ (αρχικό Λουθηρανό σύμβολο πίστης) ανέφερε ότι το βάπτισμα είναι αναγκαίο για τη σωτηρία.
Η Λουθηρανή Κατήχηση λέει: Το βάπτισμα δεν είναι κάτι ασήμαντο, αφού συστήθηκε απ' τον ίδιο το Θεό............. Διατάσσεται τόσο σοβαρά και επίσημα που δεν μπορούμε να σωθούμε αν δεν βαπτιστούμε.
Σύμφωνα με την έμφαση που ο Λούθηρος έδινε στη δικαίωση δια πίστεως, δίδασκε ότι το βάπτισμα έχει αξία μόνο όταν γίνεται δια πίστεως κι ότι ο Θεός συγχωρεί τις αμαρτίες κατά τη διάρκεια του βαπτίσματος στο νερό. Ο Λούθηρος ακόμα δίδαξε την αξία του νηπιοβαπτισμού, βασισμένος στη θεωρία που έλεγε ότι ο Θεός δίνει πίστη στα νήπια. Κατά τη γνώμη μας, ο Λούθηρος ήταν λάθος όσον αφορά στην πίστη των νηπίων και το νηπιοβαπτισμό, αλλά ήταν σωστός στην ταυτόχρονη επικύρωση της δικαίωσης δια πίστεως και την αναγκαιότητα του βαπτίσματος στο νερό.
Οι περισσότεροι Προτεστάντες μετά το Λούθηρο, άρχισαν να διδάσκουν ότι το βάπτισμα είναι μόνο συμβολικό, αλλά αυτό ήταν συγκριτικά ένα νέο δόγμα στην εκκλησιαστική ιστορία και δεν το αποδέχτηκαν όλοι οι Προτεστάντες.
Ο πρωταρχικός τύπος βαπτίσματος.
Οι πρώτοι μεταποστολικοί Χριστιανοί, βάπτιζαν στο νερό χρησιμοποιώντας το όνομα του Ιησού. Σύμφωνα με τον ιστορικό Heick, αρχικά το βάπτισμα γινόταν στο όνομα του Ιησού, αλλά προοδευτικά στο όνομα του τριαδικού Θεού: Πατέρα, Γιου και Αγίου Πνεύματος. Καταλήγει, χρησιμοποιώντας κάποια αναφορά από τα γραπτά του Ιουστίνου, ότι κατά την περίοδο 130-140 μ.Χ. ο τριαδικός τρόπος βαπτίσματος βαθμιαία έγινε αποδεκτός.
Η Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και των Ηθικών αρχών γράφει: Ο πρωταρχικός τρόπος βαπτίσματος, όπως περιγράφεται στο βιβλίο των Πράξεων, ήταν απλή κατάδυση σε νερό, χρησιμοποίηση του ονόματος του Κυρίου, και επίθεση των χειρών. Σ' αυτά, προστίθοντο κατά καιρούς και σε διάφορα μέρη που δεν μπορούν να οριστούν με ακρίβεια (α) το τριαδικό όνομα (Ιουστίνος), (β) ένας ιερός όρκος (Ιουστίνος και ίσως ο Ερμάς, όπως στην Κ.Δ. στην Α' Πέτρ), (γ) τριπλή κατάδυση (Ιουστίνος), (δ) μια ομολογία πίστης (Ειρηναίος ή ίσως ο Ιουστίνος), (ε) μύρο (Τερτυλλιανός), (ζ) νονός (Τερτυλλιανός), (η) Γάλα και μέλι (Τερτυλλιανός).
Και συνεχίζει με περισσότερες λεπτομέρειες: Σχετικά με το όνομα ..... δημιουργήθηκε πρόβλημα με τον τύπο του βαπτίσματος. Ο πιο παλιός γνωστός τύπος βαπτίσματος ήταν «στο όνομα του Κυρίου Ιησού», ή κάποια παρόμοια φράση, όπως βρίσκουμε στις Πράξεις και χρησιμοποιούταν ίσως μέχρι τον καιρό του Ερμά. Την εποχή όμως του Ιουστίνου Μάρτυρα, είχε γενικευτεί ο τριαδικός τρόπος. Είναι πιθανό, ο παλιός τρόπος να επιβίωσε σε απομονωμένες κοινότητες, αλλά δεν υπάρχει κατηγορηματική σύγχρονη μαρτυρία.
Πρώτος και δεύτερος αιώνας.
Το Λεξικό της Βίβλου του Hasting αναγνωρίζει ότι θα μπορούσε κανείς να κλείσει το θέμα από την πλευρά της ιστορικής μαρτυρίας ως εξής: Ο πρωταρχικός τρόπος, όσο αφορά στα λόγια που λεγόταν, ήταν «στο όνομα του Ιησού Χριστού» ή «του Κυρίου Ιησού». Βάπτισμα στο όνομα της Τριάδας ήταν μεταγενέστερη εξέλιξη. Μετά την αναφορά του Ματθ.κη:19 δεν το ξαναβρίσκουμε μέχρι την εποχή του Ιουστίνου Μάρτυρα, και ο τρόπος του Ιουστίνου δεν ήταν ίδιος με αυτόν που βλέπουμε στο Ευαγγέλιο.
Το λεξικό προτιμά μια απ΄ τις παρακάτω εξηγήσεις που μερικές φορές δίδονται από τους τριαδικούς σχετικά με τη χρήση του ονόματος του Ιησού, επειδή είναι πιο συνεπής με τον παραδοσιακό τρόπο: (1) Βάπτισμα στο όνομα του ενός προσώπου της τριάδας είναι βάπτισμα στο όνομα ολόκληρης της τριάδας κι έτσι είναι έγκυρο. (Αυτή η εξήγηση αναγνωρίζει ότι ο αρχικός τρόπος ήταν «στο όνομα του Ιησού»). (2) Η φράση «στο όνομα του Ιησού» δεν ορίζει τρόπο βαπτίσματος, απλά δηλώνει ότι ο βαπτιζόμενος αναγνωρίζει τον Ιησού σαν Κύριο και Χριστό. (Φυσικά, αυτή η λογική μπορεί να εφαρμοστεί κατά τον ίδιο τρόπο και στο Ματθ.κη:19, αφήνοντάς μας έτσι χωρίς τύπο για το χριστιανικό βάπτισμα).
Ο Ερμάς, στις αρχές του 2ου αιώνα, έγραψε για βάπτισμα «στο όνομα του Κυρίου» και «στο όνομα του Γιου του Θεού». Δίδαξε ότι το βάπτισμα γίνεται αιτία να συμβεί μια βασική αλλαγή στη ζωή κάποιου, εξαιτίας της χρήσης του ονόματος, αλλά τόνισε ότι το όνομα δεν είναι μια μαγική λέξη κι ότι δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό να λείπουν οι χριστιανικές αρχές. Έγραψε: «Αν φέρεις το όνομά Του αλλά δεν κατέχεις τη δύναμή Του, μάταια φέρεις το όνομά Του».
Η Διδαχή, ένα άλλο χριστιανικό ντοκουμέντο του 2ου αιώνα, μιλά για βάπτισμα «στο όνομα του Κυρίου» αλλά επίσης μιλά για βάπτισμα «στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Κάποιοι καταλήγουν ότι η Διδαχή αναγνωρίζει και τους δύο τρόπους έγκυρους. Δεν πρέπει όμως να παραβλέψουμε την πιθανότητα παρεμβολών, γιατί ενώ οι μελετητές έχουν χρονολογήσει με διάφορους τρόπους τη Διδαχή από το 120-200 μ.Χ., το μοναδικό ελληνικό χειρόγραφο που έχουμε, είναι του 1056 μ.Χ. Επιπλέον, διδάσκει κι άλλες εξωβιβλικές πρακτικές σχετικά με το βάπτισμα, όπως το ραντισμό σαν εναλλακτική λύση της καταβύθισης, νηστεία πριν από το βάπτισμα και τριπλή κατάδυση.
Οι περισσότεροι μελετητές υποστηρίζουν ότι η Πρώτη Απολογία του Ιουστίνου Μάρτυρα, που γράφτηκε γύρω στο 150 μ.Χ., είναι η παλαιότερη ιστορική αναφορά τριαδικού τρόπου βάπτισης. Εδώ βρίσκεται η φράση κλειδί, που περιγράφει τα πρόσωπα της βάπτισης: «Γιατί, στο όνομα του Θεού, Πατέρα και Κυρίου του σύμπαντος και του σωτήρα μας Ιησού Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, βαπτίζονται στο νερό». Θα πρέπει να σημειώσουμε, ωστόσο, ότι ο Ιουστίνος δεν παρέθεσε το μοντέρνο τριαδικό τρόπο αλλά σαφώς περιέλαβε το όνομα Ιησούς, προφανώς συμμορφούμενος με την παλαιότερη πρακτική.
Ο Ιουστίνος δίδαξε ότι ο Ιησούς ήταν υποδεέστερη, δεύτερη οντότητα, δημιουργημένη από τον Θεό Πατέρα, χωρίς να διακρίνει καθαρά το 'Αγιο Πνεύμα σαν τρίτο πρόσωπο. Συνεπώς, δεν είναι και μεγάλη ανακούφιση για τους τριαδικούς να βρίσκουν μαρτυρία για τον τρόπο που βαπτίζουν, στα γραπτά του. Στην πραγματικότητα, η μοντέρνα θεωρία της τριάδας, δεν ήταν η επικρατέστερη μέχρι τη σύνοδο της Νίκαιας (325) και της Κωνσταντινούπολης (381). Επειδή ένας άνθρωπος το 150 μ.Χ. που δεν πίστευε στην πλήρη θεότητα του Ιησού Χριστού, αναφέρθηκε σε τρόπο βάπτισης που είναι παρόμοιος με το σημερινό τριαδικό, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι ή οι περισσότεροι στις μέρες του είχαν εγκαταλείψει τον παλιότερο τρόπο που ήταν στο όνομα του Ιησού. Δεν υπάρχει κατηγορηματική μαρτυρία για γενική χρήση του μοντέρνου τριαδικού τρόπου εκείνο τον καιρό, όπως κάποιοι προσπαθούν να επιβάλλουν.
Η ιστορία καταγράφει μια πιθανή αναφορά βάπτισης στο όνομα του Ιησού, αμέσως μετά τον καιρό του Ιουστίνου. Ο Ειρηναίος, επίσκοπος της Λυών έγραψε: Τα μέσα με τα οποία καθαριζόμαστε είναι το άγιο νερό και η επίκληση του Κυρίου. Ωστόσο, στην τελευταία κύρια δουλειά του, περιγράφει βάπτισμα ακριβώς όπως ο Ιουστίνος.
'Αμεσα συνδεδεμένο με τον τρόπο βαπτίσματος, είναι το θέμα της θεότητας. Οι πρώτοι μεταποστολικοί πατέρες όπως ο Ιγνάτιος, ο Κλήμεντας Ρώμης, ο Πολύκαρπος και ο Ερμάς, σίγουρα δεν ήταν τριαδικοί. Βασικά πίστευαν σε ένα Θεό και στον Ιησού σαν τη φανέρωση του Θεού εν σαρκί. Κάνει μεγάλη εντύπωση λοιπόν, που δεν βρίσκουμε στα γραπτά τους αναφορές του τριαδικού τρόπου βάπτισης.
Ο αιρετικός Μαρκίων αποχωρίστηκε από την εκκλησία εκείνο τον καιρό και οι ακόλουθοί του κράτησαν το παλιότερο βάπτισμα «στο όνομα του Ιησού Χριστού». Οι Πράξεις του Παύλου και της Θέκλας, γραμμένο από ένα Ασιάτη πρεσβύτερο το 2ο αιώνα έχει μια αναφορά για βάπτισμα στο όνομα του Ιησού Χριστού.
Τρίτος αιώνας.
Είναι σημαντικό, ότι βρίσκουμε αναφορές βάπτισης στο όνομα του Ιησού, πολύ καιρό μετά τον Ιουστίνο. Τον τρίτο αιώνα, ξεσηκώθηκε μια διαμάχη για την εγκυρότητα των βαπτίσεων που κάνουν οι «αιρετικοί». Ο Στέφανος, επίσκοπος Ρώμης (οι Καθολικοί τον θεωρούν πάπα) υποστήριξε ότι είναι έγκυρο αυτό το βάπτισμα, ενώ ο Βορειοαφρικάνος θεολόγος Κυπριανός υποστήριξε ότι δεν ήταν. Στην εναντίωση του Στέφανου ο Κυπριανός πραγματεύτηκε την περίπτωση των «αιρετικών» που βαπτίζουν στο όνομα του Ιησού. Ρώτησε: Μπορούν όσοι αιρετικοί έχουν βαπτιστεί στο όνομα του Ιησού να θεωρηθούν ότι έχουν λάβει άφεση αμαρτιών; Υποστήριξε ότι οι Εβραίοι στις Πράξεις, σωστά βαπτίστηκαν στο όνομα του Ιησού, επειδή ήδη γνώριζαν τον Πατέρα, αλλά οι εθνικοί που δεν γνώριζαν τον Πατέρα πρέπει να βαπτίζονται σε όλη την τριάδα.
Ο Κυπριανός υποστήριξε στη συνέχεια ότι οι αιρετικοί αρνούνται τον Πατέρα και Τον βλασφημούν, άρα βάπτισμα μόνο στο όνομα του Ιησού δεν μπορεί να τους σώσει.
Οι αντίπαλοι του Κυπριανού υποστήριξαν ότι το βάπτισμα στο όνομα του Ιησού ήταν ήδη έγκυρο, ακόμα κι αν γινόταν από τους αιρετικούς εξαιτίς της δύναμης που υπάρχει στο όνομα του Ιησού. Ο Φιρμιλιανός, επίσκοπος της Καισαρείας στην Καππαδοκία, έγραψε στον Κυπριανό το 256. Μνημόνευσε το Στέφανο σα να έλεγε ότι «το όνομα του Χριστού πλεονεκτεί κατά πολύ στο θέμα της πίστης και στον αγιασμό του βαπτίσματος, που όποιος, όπου κι αν βαπτιστεί με οποιοδήποτε τρόπο στο όνομα του Χριστού, αμέσως αποκτά τη χάρη του Χριστού».
Ο Κυπριανός αντέδρασε στην άποψη του Στέφανου με τον παρακάτω τρόπο: Αν είναι έτσι, τότε οι αιρετικοί μπορούν να πάρουν και το 'Αγιο Πνεύμα, απλά επιθέτοντας χείρας και επικαλούμενοι το όνομα του Ιησού. Αυτό τότε θα σήμαινε ότι έχουν γεννηθεί απ' το νερό και το Πνεύμα κι ότι είναι αληθινοί Χριστιανοί, έστω κι αν δεν ανήκουν στην Καθολική εκκλησία. Ο Κυπριανός υποστήριξε ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να είναι σωστό. Σαν το όνομα του Ιησού να μη μπορεί να δώσει το 'Αγιο Πνεύμα έξω από την Καθολική εκκλησία, έτσι ώστε και το βάπτισμα μόνο στο όνομα του Ιησού να μην είναι έγκυρο έξω από την εκκλησία.
Οι ιστορικοί μετά απ' αυτές τις αναφορές, καταλήγουν ότι πολλοί στις μέρες του Κυπριανού βάπτιζαν στο όνομα το Ιησού, κι ότι προφανώς ο Στέφανος επέτρεψε αυτόν τον τύπο βαπτίσματος. Κάποιοι πιστεύουν ότι κι ο Κυπριανός αποδέχτηκε αυτό το βάπτισμα εφ' όσον η Καθολική εκκλησία βάπτιζε έτσι και δεν αποκηρυσσόταν η τριάδα. Σε κάθε περίπτωση, όλη αυτή η δημόσια διαμάχη φανερώνει ότι πολλοί άνθρωποι βαπτιζόταν στο όνομα του Ιησού Χριστού κατά τον τρίτο αιώνα μ.Χ.
Εντυπωσιακή επαλήθευση έρχεται από την Πραγματεία στον Αναβαπτισμό από ανώνυμο συγγραφέα. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι ο συγγραφέας ήταν καλόγερος του τέταρτου αιώνα που τον έλεγαν Ουρσίνο, αλλά οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ήταν επίσκοπος του τρίτου αιώνα που εναντιώθηκε στον Κυπριανό. Η πραγματεία ασχολείται με το πρέπει να γίνει όταν ένα άτομο «που βαπτίστηκε σαν αιρετικός στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού», αφήσει την αίρεση και θελήσει να επιστρέψει στην Καθολική εκκλησία. Η κατάληξη είναι ότι δεν είναι απαραίτητο να βαπτιστεί ξανά. «Οι αιρετικοί που βαπτίζονται στο νερό στο όνομα του Ιησού Χριστού πρέπει μόνο να βαπτιστούν με το 'Αγιο Πνεύμα».
Ο συγγραφέας αναφέρει κάποια σημαντικά σημεία στην πραγματεία του: (1) Η θέση του υποστηριζόταν από «τα πιο παλιά έθιμα, την εκκλησιαστική παράδοση» και «την εξουσία τόσων χρόνων, τόσων εκκλησιών, των αποστόλων και των επισκόπων». (2) «Η δύναμη του ονόματος του Ιησού που επικαλείται πάνω στον βαπτιζόμενο ...... δεν του προσφέρει ..... μικρό πλεονέκτημα για την επίτευξη της σωτηρίας» παραπέμποντας στις Πράξ.δ:12 και Φιλιπ.β:9-11. (3) Η «επίκληση του ονόματος του Ιησού δεν πρέπει να θεωρείται ανώφελη εξαιτίας του σεβασμού και της δύναμης αυτού του ονόματος, στο οποίο είναι καθιερωμένο να ενεργούνται όλες οι δυνάμεις». (4) Η απλή επίκληση του ονόματος του Ιησού πάνω στον αιρετικό δεν σώζει, αλλά αν διορθώσει το λάθος του, αναγνωρίζοντας την αλήθεια, και λάβει το 'Αγιο Πνεύμα, τότε γίνεται αποτελεσματική, ο αιρετικός δεν «χάνει την παλαιότερη επίκληση του ονόματος του Ιησού». (5) Αυτή η διδασκαλία δεν αντιφάσκει με το Ματθ.κη:19. (6) Δεν βαπτιζόταν μόνο αιρετικοί «επικαλούμενοι το όνομα του Ιησού», αλλά «πολλοί άνθρωποι», Εβραίοι και Εθνικοί, πιστεύοντας σωστά, βαπτιζόταν με τον ίδιο τρόπο.
Τέταρτος αιώνας.
Ακόμα και μετά τη σύνοδο της Νίκαιας, βρίσκουμε αναφορές βάπτισης στο όνομα του Ιησού, που σημαίνει ότι συνέχιζε να είναι ένας ζωντανός τρόπος βάπτισης. Ο Αμβρόσιος (340-398), αν και τριαδικός, φανερά υποστήριζε ότι ήταν έγκυρο, με το σκεπτικό ότι βάπτισμα στο όνομα ενός προσώπου της τριάδας είναι το ίδιο με το βάπτισμα σ' ολόκληρη την τριάδα.
Η σύνοδος της Κωνσταντινούπολης το 381 καταδίκασε ιδιαιτέρως το βάπτισμα του Σαβέλλιου που περιγράφεται σαν διαδεδομένο στη Γαλατία. Μια έκδοση του 4ου ή 5ου αιώνα του Αποφάσεις των Αγίων Αποστόλων, καταδικάζει αυτούς που «βυθίζουν μόνο μια φορά στο θάνατο του Χριστού» και απαιτεί όλες οι βαπτίσεις να γίνονται με τρεις βυθίσεις κατά τον τριαδικό τρόπο. Μια Ανατολική παραλλαγή αυτού του γραπτού, προχωράει περισσότερο και συνδέει το βάπτισμα με μία βύθιση, με το Μονταλισμό. Γι' αυτό, επιμένει ότι ο βαπτιζόμενος πρέπει να διδαχτεί ότι ο Πατέρας ή το 'Αγιο Πνεύμα δεν ενσαρκώθηκαν κι ότι το 'Αγιο Πνεύμα δεν είναι ο Πατέρας ή ο Γιος.
Ο Μεσαίωνας.
Η εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη καταδίκασε το βάπτισμα του Σαβέλλιου με ένα γράμμα προς την Αντιόχεια γύρω στο 450, ο κώδικας του Ιουστινιανού του 529 (Βυζαντινή αυτοκρατορία) διακήρυξε την ποινή του θανάτου για τους αντιτριαδικούς και τους αναβαπτιστές, η σύνοδος της Κωνσταντινούπολης το 553 καταδίκασε ξανά το βάπτισμα του Σαβέλλιου, και ο Martin Dumiun (πέθανε το 579) επίσκοπος της Braga καταδίκασε το βάπτισμα του Σαβέλλιου γιατί «κρατούσε τη μία βύθιση σε ένα όνομα».
Ο Bede (673-735) της Αγγλίας δέχτηκε την εγκυρότητα του βαπτίσματος στο όνομα του Ιησού βασιζόμενος στη δικαιολογία του Αμβρόσιου, όπως έκανε η σύνοδος της Φρυγίας (792) και ο πάπας Νικόλαος Ι (858-867). 'Αλλοι μεσαιωνικοί συγγραφείς που αναφέρουν βάπτισμα στο όνομα του Ιησού είναι ο Πέτρος ο Λομβαρδός (πέθανε το 1160), ο Ούγκο Βίκτωρ (πέθανε το 1141), και ο Θωμάς Ακουίνος (1225-1274).
Απ' αυτά τα γεγονότα συμπεραίνουμε ότι: (1) Καθ' όλη τη διάρκεια της εκκλησιαστικής ιστορίας κάποιοι άνθρωποι γνώριζαν το βάπτισμα στο όνομα του Ιησού. (2) Πολλοί θεολόγοι το θεωρούσαν έγκυρο. (3) Εφόσον επανεμφανίζεται κατ' επανάληψη σαν εκδοχή, άνθρωποι σε διάφορες εποχές προφανώς συνέχιζαν να διατηρούν αυτό τον τρόπο.
Από τη Μεταρρύθμιση κι εμπρός.
Ο Μαρτίνος Λούθηρος αντιμετώπισε στις μέρες του προστριβές πάνω στο βάπτισμα στο όνομα του Ιησού. Πολλοί Αντιτριαδικοί του 16ου και του 17ου αιώνα, βαπτιζόταν στο όνομα του Ιησού. Για παράδειγμα, το 1572 ο George Schomann βαπτίστηκε στο όνομα Του Χριστού. Ο Thomas Edwards της Αγγλίας έγραψε το 1646 για κάποιους «αιρετικούς» που δίδασκαν ότι βάπτισμα που χρησιμοποιεί τις λέξεις Πατέρας, Γιος και 'Αγιο Πνεύμα είναι ανθρώπινη παράδοση κι ότι το χριστιανικό βάπτισμα είναι «μόνο στο όνομα του Ιησού Χριστού». Τον 19ο αιώνα, πολλοί από τους Αδελφούς του Plymouth, όπως κι άλλες Αγγλικές ομάδες, δίδασκαν με την εξουσία του Πράξ.β:38 ότι το βάπτισμα πρέπει να γίνεται στο όνομα του Ιησού.
Μονοθεϊστές.
Καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας υπήρχαν πολλοί Μονοθεϊστές (άνθρωποι με πίστη στον ένα Θεό χωρίς διάκριση προσώπων, ο Οποίος φανερώθηκε εν σαρκί στο πρόσωπο του Ιησού). Εφόσον αυτοί οι Μονοθεϊστές αρνιόταν την τριάδα, θεωρούμε σαν δεδομένο ότι οι περισσότεροι βαπτιζόταν στο όνομα του Ιησού, αν και οι ιστορικές αναφορές σιωπούν πάνω σ' αυτό το θέμα. Παρακάτω, παραθέτουμε μια σύντομη λίστα μη τριαδικών που αναφέρει η ιστορία π[ου πίστευαν στη θεότητα του Ιησού Χριστού και προφανώς είχαν βαπτιστεί στο όνομά Του.
1. Πριν τη σύνοδο της Νίκαιας: Οι μεταποστολικοί πατέρες συμπεριλαμβανομένου του Κλήμεντα της Ρώμης, του Πολύκαρπου, του Ερμά, του Ιγνάτιου, πιθανόν ο Ειρηναίος, μερικοί Μονταλιστές, ο Νεότιος, ο Πραξέας, ο Επίγονος, ο Κλεομένης, προφανώς οι Ρωμαίοι επίσκοποι Κάλλιστος και Ζεφυρίνος, «η πλειοψηφία των πιστών» στις μέρες του Τερτυλλιανού, ο Σαβέλλιος.
2. Κατά τη σύνοδο της Νίκαιας: Ο Μαρκέλλος της 'Αγκυρας, ο Φωτεινός, ο Πλοτίνος, ο Κομοδιανός, ο Πρισκιλλιανός οι Σαβελλιανοί.
3. Μεσαίωνας: Σαβελλιανοί, Πρισκιλλιανιστές, πιθανόν άγνωστοι «αιρετικοί».
4. Μεταρρύθμιση: Μιχαήλ Σερβέτος που το πιστεύω του ήταν γνωστό στον Λούθηρο, Ζβίγκλιο και Καλβίνο (κάηκε δεμένος σε πάσαλο με την επιδοκιμασία του Καλβίνου). Εμμανουήλ Σβέντεμποργκ (αναγνώρισε το λάθος της τριάδας αλλά δίδασκε κάτι παράξενες εξωβιβλικές θέσεις), κάποιοι Αναβαπτιστές, πολλοί αντιτριαδικοί, ο Γουίλιαμ Πεν και πολλοί μεταξύ των πρώτων Κουάκερων.
5. 19ος αιώνας: John Clowes (Αγγλία), John Miller (HΠA), μερικές Προτεσταντικές ομάδες της Νέας Αγγλίας (Congregationalists).
6. 20ος αιώνας: Μονοθεϊστές Πεντηκοστιανοί (UPCI), ΕΧΕΤΕ, κάποιοι Σαββατιστές και κάποιοι χαρισματικοί.
Εικοστός αιώνας.
Αυτός ο αιώνας έχει δει μεγάλη αναζωπύρωση του βαπτίσματος στο όνομα του Ιησού. Η σύγχρονη Πεντηκοστιανή κίνηση ξεκίνησε την 1/1/1901 και ο πρώτος ηγέτης της, ο Τσάρλς Πάρχαμ, άρχισε να βαπτίζει στο όνομα του Ιησού από τις αρχές του 1901 ή του 1902 δικαιολογώντας το ως εξής: Εφόσον το βάπτισμα μας ταυτίζει με το θάνατο και την ταφή του Χριστού, κι εφόσον ο Ιησούς Χριστός είναι ο Μόνος που πέθανε για μας, πρέπει να βαπτιζόμαστε στο όνομα του Ιησού.
Ο διακεκριμένος Πεντηκοστιανός Ευαγγελιστής 'Αντριου Ούρσαν άρχισε να βαπτίζει στο όνομα του Ιησού από τις αρχές του 1910. Ξεκινώντας το 1913, οι διδασκαλίες του βαπτίσματος στο όνομα του Ιησού και του Μονοθεϊσμού άρχισαν να σαρώνουν την Πεντηκοστιανή κίνηση της Βόρειας Αμερικής υπό την ηγεσία των Frank Ewart, R.E. McAlister, Glenn Cook και άλλων. Κάθε περίπτωση (Πάρχαμ, Ούρσαν, αναζωπύρωση του 1913) ήταν ξεχωριστή από τις άλλες. Η κάθε μία ξεκίνησε από μελέτη της Βίβλου με πολύ προσευχή και με μια ιδιαίτερη εμπειρία κατά την οποία ο Θεός έδωσε φώτιση πάνω στο λόγο Του.
Το 1915 ο 'Αντριου Ούρσαν έφερε το Πεντηκοστιανό μήνυμα στη Ρωσία, όπου κάποιοι πιστοί του ζήτησαν να τους βαπτίσει στο όνομα του Ιησού, χωρίς να ξέρουν ότι ο Ούρσαν και άλλοι είχαν ήδη δει αυτή την αλήθεια. Έτσι ξεκίνησε η Πεντηκοστιανή κίνηση σ' αυτή τη χώρα. Μερικά χρόνια αργότερα, μια ομάδα Κινέζων Χριστιανών άρχισε να διδάσκει Μονοθεϊσμό και βάπτισμα στο όνομα του Ιησού, βασισμένοι μόνο σε ότι διάβαζαν στην Αγία Γραφή, χωρίς να ξέρουν αν και κάποιοι άλλοι στον κόσμο τα πίστευαν. Το 1917 οργάνωσαν την Αληθινή Εκκλησία του Ιησού, που υπάρχει και σήμερα στην Κομμουνιστική Κίνα και την Ταϊβάν.
Πολλοί διακεκριμένοι ηγέτες της πρώτης Πεντηκοστιανής κίνησης βαπτίστηκαν στο όνομα του Ιησού, ανάμεσα στους οποίους: Frank Bartleman (ιστορικός που συμμετείχε στην Azusa Street), E.N. Bell (ένας απ' τους δύο οργανωτές των Assemblies of God και ο πρώτος Γενικός πρόεδρος), Howard Goss (ο άλλος οργανωτής των Assemblies of God και ανώτερος πρεσβύτερος της οργάνωσης), G.T. Haywood (διακεκριμένος μαύρος ηγέτης), D.C.O. Opperman (διακεκριμένος πρεσβύτερος των Assemblies of God).
Ο Bell αργότερα εγκατέλειψε το βάπτισμα στο όνομα του Ιησού, ύστερα από πιέσεις τριαδικών συναδέλφων του, όπως έκανε ο Aimee McPherson, που μεταγενέστερα ίδρυσε τη Διεθνή Εκκλησία του Τετραγωνικού Ευαγγελίου.
Η ιστορία του Bell είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Στην αρχή απέρριψε αυτό που αποκαλούσε «Αξιοθρήνητη νέα έκδοση», αλλά μετά βαπτίστηκε στο όνομα του Ιησού δίνοντας τρεις λόγους που το έκανε: (1) Ο Θεός είχε ασχοληθεί μαζί του πάνω στο θέμα για αρκετό καιρό. (2) Ο Θεός πήρε κάθε άλλο μήνυμα από τα κηρύγματά του μέχρι να υπακούσει. (3) Αυτό δίδασκαν και έκαναν οι απόστολοι.
Ο Bell αποκάλυψε τον αναβαπτισμό του σ' ένα πολύ δυνατό άρθρο με τίτλο «Ποιος είναι ο Ιησούς Χριστός;» αλλά πριν το εκδώσει, οι Assemblies of God έσβησαν πολλά μέρη του, ανάμεσα στα οποία και το γεγονός του αναβαπτισμού του. Το άρθρο έκφραζε «την ολοκαίνουρια όραση» σχετικά με το ποιος είναι ο Ιησούς και τη σφοδρή συναισθηματική εμπειρία που συνόδευσε αυτή τη νέα αντίληψη και το βάπτισμα. Τελικά, ο Bell κατάπνιξε αυτή την εμπειρία του προκειμένου να διατηρήσει την κοινωνία με τις Assemblies of God, και το 1920 έγινε Γενικός Πρόεδρος για δεύτερη φορά.
Η θέση των Assemblies of God σ' αυτή την περίπτωση είναι επίσης ενδιαφέρουσα. Το 1915 η ομάδα δέχτηκε το βάπτισμα στο όνομα του Ιησού σαν έγκυρο. Λίγο αργότερα, συνιστούσε εξαιρετικά, ένα συμβιβαστικό τύπο που περιλάμβανε τα λόγια και των δύο εδαφίων Ματθ.κη:19 & Πράξ.β:38. Τελικά, το 1916 απέρριψε το βάπτισμα στο όνομα του Ιησού ζητώντας απ' όλους να αποδεχτούν τη χρήση των τίτλων Πατέρας, Γιος Πνεύμα 'Αγιο.
Μόνο ένας κήρυκας των Assemblies of God από τη Λουϊζιάνα δέχτηκε το βάπτισμα στο όνομα του Ιησού, όπως σχεδόν όλοι οι παλιότεροι Καναδοί Πεντηκοστιανοί ηγέτες.
Πάνω από το 25% των Αμερικανών Πεντηκοστιανών είναι Μονοθεϊστές και βαπτίζουν στο όνομα του Ιησού. Επιπλέον, κάποιοι τριαδικοί, βαπτίζουν στο όνομα του Ιησού. Πολλές σύγχρονες χαρισματικές κινήσεις έχουν αρχίσει να βαπτίζουν στο όνομα του Ιησού καθώς και κάποιοι Σαββατιανοί, αν και δεν είναι Πεντηκοστιανοί.
