Κάθε χρόνο στο τέλος του Χειμώνα και στις αρχές της Άνοιξης (Φεβρουάριος-Μάρτιος) το χριστεπώνυμο έθνος μας επιδίδεται στο έθιμο των μεταμφιέσεων. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα όλο και περισσότεροι Δήμοι της χώρας ανταγωνίζονται ποιος θα οργανώσει το «καλύτερο» καρναβάλι... όπου οι “χριστιανοί” συμπατριώτες μας μεταμφιέζονται ΧΑΡΙΝ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ.
Ποιος δεν γνωρίζει τις μάσκες που χρησιμοποιούν στην Αφρική οι διάφοροι πρωτόγονοι λαοί; Και ποιος δεν ξέρει ότι οι ιερωμένοι των διαφόρων θρησκειών συχνά φορούν περίεργες στολές για να εντυπωσιάζουν τους απλούς οπαδούς παρουσιαζόμενοι ως δήθεν «επί της γης αντιπρόσωποι...
Όπως δηλώνουν οι ίδιοι οι καρναβαλιστές για τις ρίζες της Αποκριάς, αυτές είναι άμεσα δεμένες «με τις αρχαίες ανοιξιάτικες γιορτές. Οι Απόκριες κρύβουν βαθειά θρησκευτική πίστη και απόδοση λατρείας σε πανάρχαιες θεότητες... οι μεταμφιέσεις κατάγονται από τις αρχαίες λατρείες».
Επιπλέον αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ πολλοί στην ιστορία προσπάθησαν να καταργήσουν αυτά τα έθιμα, δεν είχαν επιτυχία επειδή όσες απαγορεύσεις και αν έγιναν, όσες παραινέσεις και αν δόθηκαν, οι άνθρωποι πάντα επιστρέφουν σ’ αυτά. Είναι κάτι που ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ με διατάξεις και νόμους. Είναι ένα φαινόμενο που περιμένει την εξήγησή του κι αυτό επιχειρούμε να κάνουμε ερευνώνται κάποιες πτυχές του πνευματικές.
ΚΑΤ’ ΕΙΚΟΝΑ ΘΕΟΥ
Όπως καλά γνωρίζει ο λαός του Κυρίου, ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο ΚΑΤ’ ΕΙΚΟΝΑ ΘΕΟΥ. «Και είπεν ο Θεός, Ας κάμωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημών, καθ’ ομοίωσιν ημών» (Γεν.α:26). Αλλά απέναντι σ’ αυτή την μεγαλειώδη αλήθεια, οι άνθρωποι επίμονα επιδιώκουν ΝΑ ΑΛΛΟΙΩΣΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
Κάποιοι αλλάζουν τα ρούχα τους και ντύνονται με εκείνα του άλλου φύλου, άλλοι αλλάζουν το επάγγελμά τους φορώντας ανάλογες στολές, άλλοι αλλάζουν την ηλικία τους βάζοντας μάσκες και περούκες ηλικιωμένων ή νεαρών ατόμων, άλλοι παίρνουν τη μορφή γνωστών προσώπων, άλλοτε όμως χρησιμοποιούν εντελώς περίεργες ιδέες, και μεταμφιέζονται σε ζώα, σε τέρατα, σε σκελετούς, σε φαντάσματα και ξωτικά, σε “διαβόλους” και άλλα ανατριχιαστικά...
Μετά, κρυμμένοι πίσω από αυτές τις μεταμφιέσεις, βρίσκουν ευκαιρία να χρησιμοποιούν την πιο βρόμικη γλώσσα, να προβαίνουν σε ανήθικες πράξεις, να εκδηλώνουν έναν άλλο εαυτό, κάνοντας και λέγοντας όσα δεν θα τολμούσαν να πράξουν στα φανερά...
Όπως γράφει η κ. Δ.Β. Χριστοπούλου, «Ανέκαθεν ο άνθρωπος ένιωθε την ανάγκη να μεταμφιέζεται ανεξαρτήτως ηλικίας και ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης. Η χαρά της μεταμφίεσης δεν είναι μόνο η χαρά του διαφορετικού. Ο καθένας μας έχει τη δυνατότητα να υποδύεται πρόσωπα, να γίνεται έστω και για λίγες ώρες κάτι που πάντα ονειρευόταν. Μπορεί, μέσω της μεταμφίεσης να εκφράσει τις πιο τρελές του επιθυμίες και τα πιο τρελά του όνειρα ελεύθερα, χωρίς να φοβάται ότι θα γίνει αντικείμενο ειρωνείας. Η ιστορία των μεταμφιέσεων αρχίζει στην αρχαία Ελλάδα την εποχή του Διονύσου και στην αρχαία Αίγυπτο με το θεό Όσιρη. Οι Απόκριες είναι μια μαγική γιορτή. Ο άνθρωπος γίνεται παντοδύναμος, μπορεί να μετενσαρκωθεί σε ό,τι θέλει, να ξεχάσει για λίγο το συνηθισμένο του εαυτό και να γίνει αυτό που δείχνει το αποκριάτικο κοστούμι του, λες και θα πάρει την υπόσταση της μεταμφίεσής του. O άνθρωπος απελευθερώνεται, σκέφτεται πιο απλά αλλά συγχρόνως με πολλή περισσότερη φαντασία. Το καρναβάλι είναι περίπου κοινό σε όλους τους λαούς, σε όλες τις παραδόσεις, σε όλες τις θρησκείες. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του είναι το κέφι, η ζωντάνια, η φαντασία, κυρίως η φαντασία. (...) Οι παράγοντες αυτοί μένουν αναλλοίωτοι από την εποχή των διονυσιακών τελετών με τα τρελά γλέντια και τις οινοποσίες».
ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΑΝΟΥΝ;
Συνήθως ο άνθρωπος δυσανασχετεί με αυτό που είναι. Πολλές φορές τα παιδιά, και ιδιαίτερα οι έφηβοι, διαμαρτύρονται για το πρόσωπό τους, για τη σωματική τους διάπλαση, για το χρώμα των μαλλιών ή των ματιών τους, για το σχήμα της μύτης τους, για το μέγεθος των αυτιών τους, για την γλώσσα που μιλάνε, για τη χώρα που γεννήθηκαν... Ιδιαίτερα σ’ αυτή την ηλικία η άρνηση της πραγματικότητας του εαυτού μας, ο μιμητισμός και η προσπάθεια εξομοίωσης με άλλα πρόσωπα (κάθε μορφής είδωλα) απαντάται σε μεγαλύτερη συχνότητα.
Κυρίως, όμως, ο άνθρωπος δεν είναι ευχαριστημένος με τον εαυτό του, επειδή η πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται στον άκρατο εγωισμό του. Κατά βάθος καθένας μας θα ήθελε να είναι εκείνος το κέντρο του κόσμου, το πρότυπο, ο εξαιρετικός, ο εξυπνότερος, ο δυνατότερος, ο ομορφότερος, το μοντέλο... Αλλά δεν είμαστε τίποτα από αυτά αφού οι περισσότεροι ανήκουμε σε αυτό που λέγεται “μέσο” και “κοινό”.
Αλλά όταν ο άνθρωπος δεν είναι ικανοποιημένος με αυτό που είναι, ούτε είναι ικανοποιημένος με όσα του επιτρέπονται να κάνει χωρίς να είναι υπόλογος σε κάποια ανώτερη αρχή, αυτή είναι η μεγαλύτερή του δυστυχία.
Όπως σημειώθηκε, ούτε οι πρωτόπλαστοι δεν εξαιρέθηκαν από αυτή την κρίση και ενώ είχαν πλαστεί από το Θεό «κατ’ εικόνα» του Ύψιστου, επιθύμησαν κάτι άλλο, που στα μάτια τους ήταν ανώτερο και καλύτερο, δηλαδή να γίνουν «ως θεοί». Οι δύο φράσεις –«κατ’ εικόνα Θεού» και «ως θεοί»– όπως διατυπώνονται, δεν φαίνεται να έχουν μεταξύ τους ουσιαστική διαφορά, ίσως όμως το νόημά τους αποδίδεται καλύτερα με το παράδειγμα του βασιλιά της Βαβυλώνας – με όποιες μεταφυσικές προεκτάσεις – όταν είπε, «Θέλω αναβή εις τον ουρανόν, θέλω υψώσει τον θρόνον μου υπεράνω των άστρων του Θεού και θέλω καθίσει επί το όρος της συνάξεως, προς τα μέρη του βορρά θέλω αναβή επί τα ύψη των νεφελών θέλω είσθαι όμοιος του Υψίστου» (Ησ.ιδ:13-14). Ναι, ήταν σ’ αυτόν τον πειρασμό που υπέκυψαν η Εύα και ο Αδάμ και έπραξαν την αμαρτία.
