Μια ενδιαφέρουσα και ζωντανή περιγραφή των όσων διαδραματίζονται κατά την αφή του Αγίου Φωτός έδωσε ένας περιηγητής, ο Γάλλος κληρικός Ντουμντάν, που ταξίδεψε στην Παλαιστίνη το 1561.
Ο Ντουμντάν γράφει ότι οι «σχισματικοί» (έτσι αποκαλούσαν οι ρωμαιοκαθολικοί τους ορθοδόξους) αρχιερείς της Ανατολής άναβαν τη λυχνία με το τσακμάκι: «(…) Ο πατριάρχης με πέντε ή έξι μονάχα μητροπολίτες ζυγώνει στην πύλη του Αγίου Τάφου όπου του αφαιρούν το φαιλόνιο για να μπει. Εκείνη τη στιγμή ξεσπάει καινούργιο πανδαιμόνιο.
Αντηχεί τόσο βροντερά που είναι αδύνατον ν’ ακούσης και τους φοβερότερους κεραυνούς. Χιλιάδες στόματα κραυγάζουν, με μανία, ουρλιάζουν “Ελέησον!, Ελέησον”. Τα χέρια υψώνονται ψηλά με τις λαμπάδες, τα μάτια είναι στυλωμένα στον θόλο του ναού σε αγωνιώδη προσμονή της στιγμής που θα κατέβη το Άγιο Φως. Και στις εξέδρες οι γυναίκες πολλαπλασιάζουν τα ξεφωνητά και τους στεναγμούς, σαλεύουν τα χέρια τους σε δέηση προς τον ουρανό, λες κι εκλιπαρούν τον Θεό να στείλει, επί τέλους, αυτό το φως που με τόση λαχτάρα προσμένουν. Μέσα σ’ αυτήν την οχλοβοή ο πατριάρχης μπαίνει στον Άγιο Τάφο.
Οι γενίτσαροι φρουρούν αυστηρά την είσοδο ώστε να μη δη κανείς τι συμβαίνει στο εσωτερικό. Εκεί ο πατριάρχης μ’ ένα τσακμάκι δίνει φωτιά κι ανάβει τα καντήλια και μια δέσμη λαμπάδες που κρατάει στα χέρια του. Βλέποντας τον τα πλήθη να βγαίνει με το πολυφίλητο φως ξεσπούν σε επιφωνήσεις ευτυχίας, σε κραυγές χαράς, σε ομαδικό παραλήρημα ενθουσιασμού που είναι αδύνατον να περιγραφή. Κι ορμούν κατεπάνω του για ν’ ανάψουν τις λαμπάδες τους από τις δικές του, για να ‘χουν μια αμεσότητα επαφής με το Άγιο Φως.
Δέκα βήματα πρέπει να διατρέξει για να φθάση στο ιερό. Αλλά γι’ αυτά τα δέκα βήματα χρειάστηκε ένα τέταρτο της ώρας. Τον έχουν κυκλώσει από όλες τις μεριές, τον συμπιέζουν, τον συνθλίβουν. Είναι σκεπασμένος από δάσος χεριών και από λαμπάδες, έτσι που δεν διακρίνεται πια καθόλου. Εκείνοι που βρίσκονται δεκαπέντε βήματα πίσω, απλώνουν τα χέρια τους ν’ αρπάξουν τις λαμπάδες από τους κοντινούς, οι λαμπάδες θρυμματίζονται γίνονται κομμάτια, δεν απομένει ούτε μια γερή. Οι ραβδούχοι που αγωνίζονται να επιβάλουν την τάξη, άλλους σημαδεύουν κι άλλους χτυπάνε. Κι ο πατριάρχης που κρατάει υψωμένα τα κεριά δέχεται συνεχώς χτυπήματα στα χέρια.
Στο μεταξύ το πανδαιμόνιο συνεχίζεται, κι όσο περνά η ώρα εντείνεται ολοένα. Τέλος, ο αρχιερέας φθάνει σ’ έναν πέτρινο βωμό, ανεβαίνει με δυο επισκόπους, παίρνει δύο νέες δέσμες κεριών αναμμένων και ύστερα άλλες κι άλλες. Και τα πλήθη συνωθούνται μετά μανίας για να πάρουν φως από τα χέρια του πατριάρχη.
Εκείνοι που το κατορθώνουν δεν κρύβουν τη χαρά τους, ακτινοβολούν, πανηγυρίζουν και προσφέρουν το φως που απέκτησαν ύστερα από τόση μάχη στους άλλους με αγαλλίαση και κυρίως στις γυναίκες που δεν μπορούν να πλησιάσουν.
Μερικοί, είτε από κάποια ειδική εύνοια, είτε ύστερα από μερικούς ραβδισμούς, είτε με μερικά πιάστρα που δίνουν στους γενίτσαρους μπαίνουν στον ίδιο τον Άγιο Τάφο, ανάβουν τις λαμπάδες από τα ίδια τα καντήλια που πρωτοδέχτηκαν το Άγιο Φως και βγαίνουν υπερήφανοι και πανευτυχείς. Δεν λογαριάζουν ούτε τους κόπους ούτε τα χρήματα που τους στοίχισε αυτή η επιτυχία. Μέσα σ’ ένα τέταρτο της ώρας άναψαν όλα τα καντήλια του ναού (τα υπολόγισα σε οχτακόσια).
Οι σκηνές που διαδραματίστηκαν ανάμεσα στους Έλληνες για τη διανομή του Αγίου Φωτός επαναλαμβάνονται τώρα στα παρεκκλήσια των Αρμενίων, των κοπτών, των Σύρων και των Αιθιόπων, θαρρείς πως ο ναός πήρε φωτιά, ότι τον κατατρώει μια πελώρια πυρκαγιά…».
Τα αυτοαναφλεγόμενα κεριά
Υπάρχει η άποψη ότι πρόκειται για μια απόκρυφη εφαρμογή που οργανώνουν οι κληρικοί του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων εδώ και αιώνες. Μία εκδοχή που προβάλλεται σύμφωνα με την άποψη αυτή είναι ότι τα κεριά έχουν εμβαπτιστεί προηγουμένως σε φώσφορο, ο οποίος έχει την ιδιότητα της αυτοανάφλεξης μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Ο φωσφόρος από την άλλη ως χημικό στοιχείο ανακαλύφθηκε κατά τον 17ο αιώνα και δεν απαντάται ελεύθερος στη φύση. Για τους υποστηρικτές αυτής της άποψης ήταν παρ’ όλα αυτά γνωστές από πολύ παλαιότερα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής κάποιες «θαυματουργές ουσίες» ή «κρήνες» (πηγές) που παρουσίαζαν τέτοιου είδους φαινόμενα.
Αυτό με τη σειρά του μπορεί να σημαίνει ότι είτε ολόκληρος ο Πανάγιος Τάφος βρίσκεται σε μια τέτοια περιοχή είτε ότι χρησιμοποιείται αυτούσια κάποια πανάρχαιη «θαυματουργή ουσία» (χημική ένωση) της οποίας το όνομα και η σύσταση διατηρούνται μέχρι σήμερα ως ιερατικό «επτασφράγιστο» μυστικό.
Εντούτοις, όπως υποστηρίζεται από πιστούς, η φλόγα που προέρχεται από το Άγιο Φως φέρεται να φωτοβολεί αλλά να μην προκαλεί καύση κατά τα πρώτα 33 λεπτά, σε αντίθεση με τη φυσική δράση της φωτιάς. Βέβαια, σε αυτή την περίπτωση καταφανής είναι η σύγκριση που γίνεται αναφορικά όχι με το φως αλλά με τη φωτιά.
Ο συγγραφέας Μιχάλης Καλόπουλος έχει δημοσιεύσει έρευνα που υποδεικνύει ότι τα αυτοαναφλεγόμενα υλικά και η θρησκευτική πυροτεχνουργία που ήταν γνωστή στην αρχαιότητα είναι επαρκή για να παράγουν το αποτέλεσμα που περιγράφεται ως «Άγιο Φως».
Όπως ο ίδιος αναφέρει: «Με τη συνδρομή του Εργαστηρίου Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προσδιορίσαμε ότι η καταλληλότερη ουσία για μια τέτοια χρήση είναι ο λευκός φωσφόρος.
Πως όμως θα μπορούσε κανείς να καθυστερήσει αυτή την αυτόματη ανάφλεξη ώστε να συμβεί με ελεγχόμενο τρόπο σε προκαθορισμένη στιγμή; Απλά, εάν ο φωσφόρος που συνήθως φυλάγεται κάτω από νερό για να μην αναφλεγεί, διαλυθεί σε κάποιο κατάλληλο οργανικό διαλύτη και μετά ένα πανί η κερί βουτηγμένο στο διάλυμα αυτό εκτεθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα, η αυτοανάφλεξη δεν γίνεται αμέσως αλλά καθυστερεί έως ότου εξατμιστεί σχεδόν τελείως ο διαλύτης.
Στη συνέχεια το υλικό αρχίζει πρώτα να καπνίζει και τέλος αναφλέγεται, με ζωηρή φλόγα. Σημειώστε τη λεπτομέρεια της αργής προοδευτικής ανάφλεξης που ταιριάζει με τις περιγραφές των αυτοπτών μαρτύρων: “φωτιές ανάβουν σποραδικά αυτόματα σε κεριά και σε καντήλια, με «θεία» παρέμβαση, αφού αρχίσουν να καπνίζουν πριν για λίγη ώρα.”
Αν όμως ο ίδιος ο παντοδύναμος Θεός άναβε θαυματουργικά κάθε χρόνο τα κεριά και τις καντήλες τι ανάγκη είχε να τα κάνει να καπνίζουν για ώρα μέσα στην κατάμεστη από πιστούς, ασφυκτικά γεμάτη εκκλησία και δεν τα ανάβει δια μιας;
Τα πειράματά μας έδειξαν ότι η αυτόματη ανάφλεξη των κεριών μπορεί να επέλθει με ελεγχόμενη χρονοκαθυστέρηση ημίσειας ώρας και άνω εξαρτώμενης από την πυκνότητα του διαλύματος του φωσφόρου και του τύπου του οργανικού διαλύτη που χρησιμοποιεί κανείς.
Στους σκοτεινούς χρόνους οι άνθρωποι καθοδηγούνταν καλύτερα από τη θρησκεία, όπως στην κατασκότεινη νύχτα ο τυφλός είναι ο καλύτερος οδηγός· γνωρίζει τους δρόμους και τα μονοπάτια καλύτερα από κάποιον που μπορεί να δει. Όμως στο φως της μέρας, είναι παράλογο να χρησιμοποιείς έναν τυφλό για οδηγό.
Επιδείξαμε κατ’ επανάληψη με επιτυχία το πείραμα με τα κεριά, προς κατάπληξη των παρευρισκομένων εκπροσώπων της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η αμηχανία τους ήταν έκδηλη, παρόλο που δεν προφασιστήκαμε κάποια ανταγωνιστική υπερφυσική δύναμη αλλά ξεκαθαρίσαμε άμεσα και ευθέως τη φυσική βάση της διαδικασίας. Σε πρόσφατη μάλιστα επίδειξη που μεταδόθηκε από το EXTRA, ένας εκ των εκπροσώπων της Εκκλησίας διάβαζε την ώρα του πειράματος… τους εξορκισμούς του Αγίου Βασιλείου.. ανεπιτυχώς.
Η πηγή προέλευσης του λευκού φωσφόρου στην αρχαιότητα μπορεί να ήταν αρκετά απλή. Ένας κατάλογος από τα πιθανά διαθέσιμα υλικά για την παραγωγή φωσφόρου μας εισάγει κατευθείαν στο βασίλειο της Μαγείας και μάλιστα της Μαύρης καθώς η συνήθης πηγή για την παραγωγή φωσφόρου είναι τα… κόκκαλα, τα κόπρανα και τα ούρα. Και που αλλού μπορείτε να φανταστείτε ότι θα βρίσκαμε τέτοιες δυσώδεις αλχημιστικές συνταγές μαγειρικής παρά στο… Ιερό βιβλίο της Βίβλου».
Η σχισμένη κολώνα
Ένα άλλο σημείο στο οποίο θα πρέπει να σταθούμε, είναι η περιβόητη σχισμένη κολώνα και το θαύμα που (θρυλείται ότι) συνδέεται μ’ αυτήν. Ακόμα και σκληροπυρηνικοί απολογητές στην περίπτωση αυτή συνιστούν επιφυλακτικότητα!
Λέγεται πως το 1549 μ.Χ. οι Αρμένιοι δωροδόκησαν τον σουλτάνο Μουράτ για να τους δώσει την άδεια να εισέλθουν στον Πανίερο Ναό της Αναστάσεως και να βγάλουν αυτοί από τον Πανάγιο Τάφο το Άγιο Φως. Πράγματι ο σουλτάνος τους έδωσε την άδεια και οι Αρμένιοι μπήκαν μέσα στον Ναό και τον κλείδωσαν.
Γεμάτος απελπισία ο Ορθόδοξος Πατριάρχης όταν είδε τους Αρμένιους να βρίσκονται μέσα στον Πανάγιο Τάφο, γονάτισε έξω στην είσοδο του Ναού κοντά σε μία από τις κολόνες. Ξαφνικά η κολόνα σχίστηκε και βγήκε το Άγιο Φως ανάβοντας τις λαμπάδες του Πατριάρχη. Ο Αγαρηνός Εμίρης παρακολουθούσε τα γεγονότα από τον μιναρέ του τζαμιού που βρίσκονταν απέναντι από τον Ναό.
Μόλις είδε τα γεγονότα φώναξε «Μεγάλη η πίστη των Χριστιανών! ‘Ένας είναι ο αληθινός Θεός, ο Θεός των Χριστιανών. Πιστεύω στον Αναστάντα εκ νεκρών Χριστόν. Τον προσκυνώ ως Θεό μου». Μετά από αυτή την ομολογία του πήδησε από τον μιναρέ. Κατά την πτώση του όμως δεν έπαθε τίποτα. Τότε οι μουσουλμάνοι τον έπιασαν και τον αποκεφάλισαν.
Εδώ όμως προκύπτουν κάποιοι προβληματισμοί. Το σχίσιμο της κολώνας για παράδειγμα (το οποίο εστιάζεται κυρίως στο κατώτερο τμήμα της) δεν είναι διαμπερές! Συνεπώς θα πρέπει να δοθεί μια λογική εξήγηση για το πώς (αλλά κυρίως ΓΙΑΤΙ) το φως διαπερνώντας το υλικό εμπόδιο τού κίονα άφησε τα ίχνη του μόνο από την εξωτερική πλευρά. Εκτός κι αν … – εκτός κι αν το σχίσιμο προκλήθηκε από έξω προς τα μέσα, και όχι από μέσα προς τα έξω!
Ο Ιάσων Ευαγγέλου στο «Θρησκευτικό φαινόμενο» κάνει λόγο για φθορά «από την πυρκαγιά του 1808», ενώ ο κ. Καλοκύρης υποστηρίζει ότι επρόκειτο για λάμψη κεραυνού, χωρίς ωστόσο να δίνει περαιτέρω πληροφορίες ή να διευκρινίζει πόθεν τούτο τεκμαίρεται.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζει η εικασία του ότι ο θρύλος περί θαυματουργικής εμφάνισης τού φωτός μέσα από την κολώνα «πιθανόν να σχετίζεται με την παλαιά παράδοση που διασώζει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς κατά την οποία ο Θεός ‘‘και τω πυρί δεδίττεται – δηλαδή εκπλήσσει, φοβίζει – τους ανθρώπους ανάπτων εκ κίονος την φλόγα” (…) Και εδώ όμως ο Θεός ‘‘δεδίττεται” με τη φλόγα του κεραυνού που (…) έσχισε την κολώνα»!
Ο προβληματισμός σε σχέση με την αυθεντικότητα τού εν λόγω «θαύματος», γίνεται όμως ακόμα πιο βασανιστικός, όταν αναρωτιόμαστε, πώς είναι δυνατόν οι Αρμένιοι να βίωσαν μπροστά στα μάτια τους αυτό το απίστευτο θαύμα, κι όμως αντί να αποκηρύξουν πάραυτα τα σφαλερά τους πιστεύω και να ασπαστούν το ορθόδοξο δόγμα, απλώς έφυγαν με σκυμμένο το κεφάλι; Γιατί δεν έκαναν αυτό που έκανε ο μουσουλμάνος μουεζίνης;
Και καλά, για τον άλφα ή για τον βήτα λόγο, δεν το έκαναν. Έκτοτε όμως έχουν παρέλθει πάνω από 400 χρόνια και οι Αρμένιοι έχουν βιώσει το θαύμα ισάριθμες φορές, και μάλιστα από απόσταση αναπνοής! Ακόμα να πιστέψουν; Εδώ πράγματι, όπως με χιούμορ σχολιάζει ο Μιχάλης Καλόπουλος στο βιβλίο του «ΘΑΥΜΑ Ή ΑΠΑΤΗ ΤΟ ‘‘ΑΓΙΟΝ” ΦΩΣ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ;» ο Αρμένιος παρατηρητής πρέπει σίγουρα να είναι «ο πιο δύσπιστος χριστιανός όλων των εποχών! (…) Μόνο ο διάβολος θα είχε τόσο αρνητισμό!».
Η ακαΐα
Η εξελικτική πορεία τού Αγίου Φωτός μέσα στον χρόνο, δεν ήταν βέβαια δυνατόν να μην αγγίξει και την κατά πολλούς εντυπωσιακότερη ιδιότητα του: την περιβόητη ακαΐα. Αρχικά, λέει, η φλόγα δεν καίει, και μόνο μετά την πάροδο 33 ολόκληρων λεπτών, αποκτά τις φυσικές της ιδιότητες!
Το εκπληκτικό δε είναι ότι η ακαΐα ΔΕΝ συνδέεται με τον βαθμό πίστης ή τις γενικότερες θρησκευτικές πεποιθήσεις τού ατόμου, έτσι ώστε να μπορεί να βιωθεί ακόμα και από ανθρώπους που δεν πιστεύουν καν στο Άγιο Φως! –
Μάλιστα… Φαίνεται λοιπόν πως και εδώ υπήρξαν σημαντικές τροποποιήσεις προϊόντος τού χρόνου … Διότι τουλάχιστον την εποχή του ιερομονάχου και ιεροδιδασκάλου Γαβριήλ (1755 – 1815), όπως ο ίδιος μας διαβεβαιώνει, η ακαΐα εξαρτάτο ΑΜΕΣΑ από τον βαθμό τής πίστης με την οποία προσερχόταν κανείς στο φως: Ευλαβείς και ενάρετοι προσκυνητές «το εβάστασαν μετά πίστεως ώρα ικανήν και εις τας χείρας και εις τούς κόλπους και εις το πρόσωπον και δεν εκάησαν. Αλλ˙ ήρχισες να διστάζεις (…) και να δοκιμάζεις όχι με πίστιν, αλλά με αμφιβολίαν; Καίει, το ομολογώ»!
Τι ισχύει λοιπόν τελικά; Τι θα πρέπει επιτέλους να πιστέψουμε; Γιατί το «θαύμα» δεν χαρακτηρίζεται από επιβλητική απλότητα και αναλλοίωτη συνέχεια; Γιατί όλες αυτές οι ανακολουθίες; Είναι κι αυτά τα τόσο συμβολικά, υποτίθεται διά θαύματος εμφανιζόμενα 33 λεπτά ακαΐας που πραγματικά πρέπει να παλέψει κανείς για να μην κολαστεί!
Διότι άσχετα με την (αντικειμενική ή υποκειμενική) υπόσταση τού φαινομένου, γεννάται το ερώτημα: Γιατί 33, 23, 13 ή οσαδήποτε λεπτά και όχι πάντα; Γιατί το θαύμα στη γένεσή του να είναι τόσο εντυπωσιακό, τόσο υπέρλογο, μα στη συνέχεια να υπόκειται σε φυσικούς περιορισμούς;
Είναι γνωστό, ότι η αυτοανέφλεξη του φωσφόρου που περιγράφεται παραπάνω, δεν προκαλεί θερμότητα στην αρχή και η φλόγα είναι σχετικά ψυχρή. Έτσι εξηγείται επιστημονικά το φαινόμενο της ακαΐας.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, για να έχετε μια ιδέα, πως ακριβώς εννοείται η ακαΐα που επικαλούνται αρκετοί, παρακολουθήστε μερικά από τα βίντεο που εμφανίζουν πιστούς να μην καίγονται. Προσέξτε ότι στην συντριπτική πλειοψηφία κανένας δεν κρατά σταθερά τη φλόγα σε ένα σημείο, αλλά μετακινούν με σχετική ταχύτητα, είτε το κερί, είτε το «δοκιμαζόμενο» σημείο του σώματος. Σημειώστε επίσης, ότι τα περισσότερα βίντεο που σχετίζονται με αυτό το θέμα, δεν διαρκούν παρά ελάχιστα δευτερόλεπτα, ενώ κάποια απ’ αυτά αναπαράγονται σε αργή κίνηση για να δίνουν την ψευδαίσθηση της παρατεταμένης διάρκειας.
Με λίγα λόγια, ακόμα και στην περίπτωση που η φλόγα δεν παράγεται από φωσφόρο, συμβαίνει ότι πάνω-κάτω και με τους Αναστενάρηδες στη Δράμα, ένα φαινόμενο το οποίο έχει εξηγηθεί επιστημονικά.
Θα πρέπει να αναφερθεί τέλος, πως το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, σε σχέση με την θαυματολογία, ενώ αρχικά μέσω της επίσημης ιστοσελίδας του του, δεν έπαιρνε επίσημη θέση και τηρούσε μια στάση ουδετερότητας (ουδεμία αναφορά έκανε σε «θαύματα»), αργότερα υιοθέτησε πλήρως και πλέον αναπαραγάγει κι αυτό την σχετική παραφιλολογία και το «θαυματουργικό» του όλου πράγματος.
Η υποδοχή του Αγίου Φωτός με τιμές αρχηγού κράτους
Δεν θα μπορούσε να μην σχολιάσει κανείς την υπερβολή που διαπράττεται, καθώς και το ότι με δαπάνες του ελληνικού κράτους κι όχι της Εκκλησίας, διεκπεραιώνεται ένα κακόγουστο θέαμα, που αφ’ ενός παραβιάζει την συνταγματική αρχή της ανεξιθρησκίας, αφ’ ετέρου συμβάλλει στην συντήρηση και την τουλάχιστον έμμεση ενίσχυση της παραφιλολογίας περί «θαύματος».
Η «παράδοση» της μεταφοράς του Φωτός έχει ως εξής: το Μεγάλο Σάββατο, με ειδική πτήση της Ολυμπιακής, μεταβαίνει στα Ιεροσόλυμα ο Έξαρχος του Παναγίου Τάφου, ένας, δυο υπουργοί (ανάλογα με την ευσέβεια της κυβέρνησης) και τμήμα της προεδρικής φρουράς.
Η επίσημη αποστολή επιστρέφει μαζί με το Άγιο Φως, πάλι με ειδική πτήση. Στο αεροδρόμιο, το Άγιο Φως γίνεται δεκτό ως… αρχηγός κράτους: στρώνεται κόκκινο χαλί, ενώ μικτός λόχος με μπάντα αποδίδει τιμές (στο… Φως).
Αφού γίνει δεκτό με τιμές αρχηγού κράτους, το Άγιο Φως μεταφέρεται με συνοδεία μοτοσικλετιστών της ΕΛΑΣ στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου στην Πλάκα. Παράλληλα, από το αεροδρόμιο ξεκινά νέος γύρος δεκαέξι (!) ειδικών πτήσεων της Ολυμπιακής, δια των οποίων μεταφέρεται στις Ιερές Μητροπόλεις της χώρας.
Ελικόπτερο του Ναυτικού μεταφέρει το Φως σε νησιά χωρίς αεροδρόμιο. Υπάρχουν πράγματα που νομίζει κάποιος, πως συμβαίνουν επειδή συνέβαιναν πάντα. Λέγονται και «παραδόσεις».
Ως το 1988, το Φως ερχόταν στην Ελλάδα με βαπόρι μια εβδομάδα μετά την Ανάσταση! Μέχρι που ένας ταξιδιωτικός πράκτορας έπεισε το κράτος να μετατρέψει μια θρησκευτική τελετή σε εθνική παράδοση: Ήταν ο Ιάκωβος Οικονομίδης, ο οποίος έκτοτε φέρει τον τίτλο του Μεγαλόσταυρου του Παναγίου Τάφου, ιδιοκτήτης ταξιδιωτικού γραφείου στην οδό Νίκης 23, που οργάνωνε (μέχρι το 2004 που έκλεισε) εκδρομές στους Αγίους Τόπους.
Λόγω της σχέσης του με τον τότε Έξαρχο του Παναγίου Τάφου στην Αθήνα (και μετά Πατριάρχη) κ. Ειρηναίο, συνέλαβε την ιδέα και έπεισε το κράτος να ναυλώσει αεροσκάφος της Ολυμπιακής για τη μεταφορά του Αγίου Φωτός από τα Ιεροσόλυμα στην Αθήνα. Επί προεδρίας Σαρτζετάκη, προστέθηκαν… εύζωνοι και σταδιακά φτάσαμε στο να του αποδίδονται (του… Φωτός!) τιμές αρχηγού κράτους.
Φυσικά, κανένα άλλο ορθόδοξο κράτος στον κόσμο (από τη Ρωσία και τη Σερβία μέχρι την Αρμενία) δε ναυλώνει αεροσκάφος για να μεταφέρει το Φως, ούτε το υποδέχεται ως αρχηγό κράτους…
Ο ίδιος ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, Ιεροθέος, ήταν επικριτικός για το τελετουργικό αυτό, το οποίο είχε χαρακτηρίσει (για άλλους λόγους βεβαίως), σαν «πρόκληση»:
«Συνηθίζεται να υποδεχόμαστε τους αρχηγούς Κρατών με ιδιαίτερες τιμές, ανάλογες με το αξίωμα που κατέχουν και την διακονία που έχουν μέσα στην κοινωνία. Και ακόμη μερικούς ανθρώπους που έχουν μια υπεύθυνη θέση, όπως τον Οικουμενικό Πατριάρχη –πού ασκεί υπεύθυνη εκκλησιαστική διακονία– τους υποδεχόμαστε με τιμές αρχηγού Κράτους. Αυτό είναι επιβεβλημένο, γιατί δεν πρέπει να υπονομεύουμε τους θεσμούς, αφού κάθε υπονόμευση των θεσμών οδηγεί στην αναρχία και την ανταρσία. Θεωρούμε δε κάθε εξουσία ως μεταπτωτικό φαινόμενο, που χρειάζεται για την πεπτωκυία κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, την θεωρούμε σαν ένα αναγκαίο κακό, όπως και τον θάνατο.
Όμως δεν μπορούμε να θέσουμε το άγιον φως στην ίδια θέση με τον αρχηγό Κράτους, διότι δεν αποτελεί μια εξουσία τεταγμένη για να εξυπηρετή μεταπτωτικές καταστάσεις. Μάλιστα οι δημοσιογράφοι που «εκάλυπταν ζωντανά» το γεγονός της υποδοχής του αγίου φωτός άλλοτε έλεγαν ότι υποδεχόμαστε το φως με τιμές αρχηγού Κράτους, και άλλοτε ότι το άγιο φως είναι ο πρώτος αρχηγός Κράτους στο νέο Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος»!!
Η εικόνα της υποδοχής που είδα στην τηλεόραση μου δημιούργησε έντονο προβληματισμό. Η παρουσία της μουσικής μπάντας που παιάνιζε, το άγημα που απέδιδε τιμές, οι μοτοσικλετιστές που συνόδευαν τον «αρχηγό Κράτους» και ο Επίσκοπος που κρατούσε τις λαμπάδες αναμμένες και με αυτές ευλογούσε τους πιστούς, και μάλιστα πολλές φορές οι λαμπάδες έσβηναν και χρειαζόταν να τις ανάψει εκ νέου, με προκάλεσαν.
Θα ήταν δυνατόν να αποδοθούν συμβολικές τιμές για το μεγάλο γεγονός με σεμνότητα και σοβαρότητα που επιβάλλει το θαυματουργικό αυτό σημείο, αλλά δεν είναι ορθό να θεωρείται αρχηγός Κράτους το άγιο φως, γιατί τότε παραθεωρείται η αποφατικότητα του γεγονότος και το μυστηριακό στοιχείο του».
Ξένοι περιηγητές περασμένων αιώνων περιγράφουν το «θαύμα» της αφής του αγίου φωτός με… τσακμακόπετρες. Η περίφημη τελετή τής «θαυματουργού» καθόδου τού θείου φωτός από τον ουρανό στο κουβούκλιο του αγίου τάφου αποτελούσε επί αιώνες ένα συναρπαστικό λαϊκό πανηγύρι μέσα στο ναό της Αναστάσεως. Κατά τους μέσους χρόνους, εξ αιτίας τού πνευματικού σκοταδισμού, των φανατισμών και της βασιλείας των δεισιδαιμονιών, η τελετή είχε προσλάβει μορφή λαϊκών παρακρούσεων.
Οι καθολικοί κατηγορούσαν τους ορθοδόξους για ανίερη σκηνοθεσία και βαρβαρότητα. Δεν είχαν, φυσικά, άδικο. Ψευδόθρησκοι κληρικοί εκμεταλλεύονταν επί αιώνες την αμάθεια καi την πίστη των χριστιανών. Αλλά εφευρέτες τού εθίμου υπήρξαν οι ίδιοι οι Φράγκοι.
Επί Καρλομάγνου, τα προσοδοφόρα προσκυνήματα των Αγίων Τόπων είχαν παραδοθεί από τους Άραβες τού Ααρούν ελ Ρασήντ στους παπικούς μοναχούς. Ύστερα όμως από τον θάνατο τού Χαλίφη (809) και τού Καρόλου (814), τα οικονομικά προνόμια των φραγκοπατέρων καταργήθηκαν. Τότε ακριβώς οι παπικοί καλόγεροι επινόησαν το ψευτοθαύμα.
Το 1118 ο Σαλάχ ελ Ντήν παραχωρεί τα προσκυνήματα στην Ανατολική Εκκλησία, που κληρονόμησε τη χρυσοτόκο τελετή και αξιοποίησε με τον ίδιο τρόπο την αγαθότητα, την αμάθεια, την ευπιστία και την ευλάβεια των ορθοδόξων. Οι αγιοταφίτες είχαν γίνει μάστιγα, απομυζούσαν τους χριστιανούς και καλλιεργούσαν την πνευματική τύφλωση και εκβαρβάρωση των θρησκόληπτων και απλοϊκών «χατζήδων».
