ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΙΗΣΟΥΣ (10) - Προβλήματα της θεωρίας της τριάδας

ΠΡΟΒΛΗΜΑ 20.  Η τριαδική διδασκαλία δεν είναι αποστολική

Οι τριαδικοί αξιώνουν ότι οι απόστολοι του Χριστού πίστευαν και δίδαξαν την διδασκαλία της Τριάδας κατά τον πρώτο αιώνα. Οι πιο πολλοί παραδέχονται ότι το δόγμα αυτό δεν ήταν γνωστό στον καιρό της Π.Δ. αλλά δέχονται ότι αποκαλύφθηκε στην αποστολική εκκλησία. Πιστεύοντας ότι η Κ.Δ. περιέχει αυτή την διδασκαλία, οι τριαδικοί ισχυρίζονται ότι το τριαδικό δόγμα είναι η αληθινή αποστολική διδασκαλία του Θεού που εγκαθιδρύθηκε στην εκκλησία από τους 12 αποστόλους.

Η ιστορία όμως αποδεικνύει ότι η διδασκαλία της Τριάδας δεν είναι αποστολική. Δεν υπήρχε τον πρώτο αιώνα (με εξαίρεση τις ειδωλολατρικές τριάδες). Το δόγμα της Τριάδας ήταν μια σταδιακή εξέλιξη αυτού που βαθμιαία δημιουργήθηκε κατά την διάρκεια του τρίτου με πέμπτο αιώνα. Είναι αδύνατον η αποστολική εκκλησία να δίδαξε ένα δόγμα, το οποίο για πρώτη φορά διαμορφώθηκε αρκετούς αιώνες μετά την μεταποστολική εποχή σαν αποτέλεσμα συμβιβασμού και εξέλιξης. 

Παρακάτω υπάρχουν αρκετές παραπομπές από τριαδικές πηγές οι οποίες παραδέχονται ότι η διδασκαλία της τριάδας δεν ήταν αποστολική, αλλά ήταν το αποτέλεσμα εξέλιξης πολλών αιώνων.

1)  Benjamin B. Warfield, «Τριάδα» International Standard Bible Encyclopedia (εκδοτικός οίκος Eerdmans, 1939) τόμος 5, σελ. 3021, 3022.

Στην περίπτωση της διαμόρφωσης του δόγματος (της τριάδας), αυτό πραγματοποιήθηκε αργά. Η επιρροή των παραδοσιακών αντιλήψεων και της σύγχρονης φιλοσοφίας αναπόφευκτα φανέρωσε τον εαυτό της.

Στην σύγκρουση μεταξύ αυτών των δύο αντιθέτων τάσεων (χριστολογία του λόγου και Μονταλιστικός Μοναρχιανισμός) η εκκλησία βαθμιαία βρήκε τον δρόμο της... προς μια καλλίτερη και πιο καλοζυγισμένη αντίληψη, πριν εκφραστεί η πραγματική διδασκαλία περί τριάδας.

Κάτω απ’ την οδηγία του Αθανάσιου, αυτό το δόγμα ανακηρύχθηκε σαν η πίστη της εκκλησίας στη σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ. και με πολύ κόπο... βαθμιαία κέρδισε έδαφος για πλήρη αποδοχή απ’ όλη την εκκλησία. Στα χέρια του Αυγουστίνου πάντως, ένα αιώνα αργότερα, το δόγμα βρήκε την πλήρη επεξεργασία του και τις περισσότερο προσεκτικά βασισμένες θέσεις του.

2)  R. L. Richard «Αγία τριάδα» New Catholic Encyclopedia Νέα Υόρκη, Εταιρεία βιβλίου M^c’ Graw - Hill, 1967 τόμος 14ος σελ. 295.

Υπάρχει μια αναγνώριση εκ μέρους των Βιβλικών θεολόγων, συμπεριλαμβανομένου ενός σταθερά αυξανόμενου αριθμού Ρωμαιοκαθολικών, ότι κανείς δεν θα μιλούσε για την τριαδική διδασκαλία στην Κ.Δ. χωρίς σοβαρές επιφυλάξεις.

Υπάρχει επίσης μια στενά παράλληλη αναγνώριση από μέρους των ιστορικών του δόγματος και συστηματικών θεολόγων, ότι όταν κάποιος μιλάει πραγματικά για ένα απόλυτο τριαδισμό, έχει μετακινηθεί από την περίοδο των χριστιανικών απαρχών, στην τελευταία περίοδο του 4ου αιώνα, θα έλεγε κανείς. Και ήταν μόνο τότε, που ό,τι θα μπορούσε να ονομασθεί οριστικό τριαδικό δόγμα «ένας Θεός σε τρία πρόσωπα» αφομοιώθηκε παντού μέσα στη χριστιανική ζωή και σκέψη.

«... ο δογματικός τύπος... μόνος του δεν αντανακλά την άμεση συναίσθηση της αρχικής περιόδου, αλλά ήταν προϊόν 3 αιώνων δογματικής εξέλιξης.

3)  W. Fulton «Τριάδα» Encyclopedia of religion and ethics έκδοση του James Hastings (Edinburgh, T & T Clark, 1921) τόμος 12, σελ. 459.

Στο σύμβολο της πίστεως των συνόδων Νίκαιας και Κων/λεως, πάνω στο οποίο η ανατολική ανάπτυξη της τριάδας έφθασε στο αποκορύφωμά της, το δόγμα ακόμα συγκρατεί την σχέση του με την δογματική βάση και εδραίωση της ενσάρκωσης του Χριστού, αλλά στο δόγμα του Αθανάσιου, το οποίο παρουσιάζει την τελική μορφή που πήρε το δόγμα στην δύση, εμφανίζεται να έχει χάσει την συνοχή του και να κινείται εξ’ ολοκλήρου στο υπερβατικό πεδίο.

4)  R. A. Finlayson «Τριάδα» New Bible dictionary (Grand Rapid, WM. B. Eerdmans Puflishing Comp. 1971) σελίδα 1298

Η λέξη τριάδα δεν υπάρχει πουθενά μέσα στη Βίβλο, αν και χρησιμοποιήθηκε απ’ τον Τερτυλλιανό την τελευταία δεκαετία του 2ου αιώνα, δεν βρήκε ουσιαστικά μέρος στη θεολογία της εκκλησίας παρά μόνο τον 4ο αιώνα.

«... η Βίβλος δεν μας αναφέρει καμία πλήρως διαμορφωμένη διδασκαλία περί τριάδας».

5)  W. Sunday «Ο Θεός στην Καινή Διαθήκη» A. Dictionary of the Bible έκδοση James Hastings (N. Y. Charles Scribners Sons, 1903) τόμος 2ος, σελ. 213.

Τον καιρό για τον οποίο μιλάμε (την περίοδο της Κ.Δ.) δεν υπήρχε καμία τέτοια αντίληψη μέσα στο νου των ανθρώπων όπως της «προσωπικότητας μέσα στην θεότητα.

Αλλά έπρεπε να γίνει μια μακρά διαδικασία, προτού η ιδέα αυτή των προσώπων αποκτήσει μια ακριβή έννοια. Αυτή η διαδικασία εμπλεκόταν με τις θεολογικές αντιφάσεις σχετικά με το θέμα της τριάδας, το αποτέλεσμα της οποίας ήταν ο σχηματισμός του δόγματος των τριών προσώπων σε ένα Θεό, όπως υπάρχει στο δόγμα του Αθανάσιου που είναι παντού γνωστό.

Θα ήταν αναχρονιστικό να περιμέναμε ορισμό του δόγματος (της τριάδας) στην Καινή Διαθήκη.

6) Benjamin B. Warfield, «Το πρόσωπο του Χριστού» International Standard Bible Encyclopedia (Grand Rapids, WM. B. Eerdmans Publishing Comp. 1939) τόμος 4ος, σελ. 2347

«Συνεπώς ήταν πολύ αργότερα από έναν αιώνα αμφισβήτησης κατά την διάρκεια του οποίου σχεδόν κάθε κατανοητή μέθοδος ερμηνείας και παρερμηνείας των Βιβλικών γεγονότων προτάθηκε και δοκιμάστηκε, ώστε η φόρμουλα που πλαισιώθηκε να προστατεύει επιτυχώς τα ουσιώδη στοιχεία που παρέχουν οι Γραφές, από καταστρεπτικές παρανοήσεις».

7)  M^C Chesney «Τριάδα» Unger’s Bible Dictionary (Chicago, Moody Press, 1972) σελ. 1119.

«Εν συντομία μπορεί να λεχθεί ότι η πίστη των πρώτων χριστιανών σ’ αυτό το σημείο, όπως και σε πολλά άλλα, ήταν χωρίς επιστημονική βάση.

Ήταν μόνο βαθμιαία, και μετά από μια αμφισβητήσιμη περίοδο, στην σύγκρουσή της με τον Ιουδαϊσμό και την ειδωλολατρία, ώστε η σκέψη της εκκλησίας έφτασε σε κάποιο σημείο την ήδη διαμορφωμένη θέση. Η λέξη «Τριάδα» χρησιμοποιήθηκε πρώτα απ’ τον Τερτυλλιανό τον δεύτερο αιώνα... η λέξη «πρόσωπον» χρησιμοποιήθηκε επίσης για πρώτη φορά απ’ τον Τερτυλλιανό».

8)  E. M^C Chesney, «Άγιο Πνεύμα» Unger’s Bible Dictionary (Chicago, Moody Press, 1972) σελ. 496.

«Η σχέση του Αγίου Πνεύματος προς τον Πατέρα και τον Υιό είναι ένα θέμα σχετικά με το οποίο η πίστη της εκκλησίας αναπτύχθηκε αργά».

Από την άλλη πλευρά, οι τριαδικοί σπουδαστές έχουν κάνει την καταπληκτική παραδοχή ότι ο Μονταλιστικός Μοναρχιανισμός υφίστατο τον πρώτο, δεύτερο, και τρίτο αιώνα. Ουσιαστικά αυτό σημαίνει ότι προηγείται χρονολογικά της τριαδικής διδασκαλίας. Ακολούθως παραθέτουμε αρκετές μαρτυρίες από τριαδικά βιβλία τα οποία παραδέχονται ότι ο Μοναρχιανισμός προηγείται χρονολογικά.

9)  Kenneth Scott Latourette «Ιστορία του χριστιανισμού» (N.Y. Hrper & Row, Publishers, 1953) σελ. 144, 145.

«... ο Μοναρχιανισμός έκανε την εμφάνιση του στην Ρώμη στο τέλος του πρώτου αιώνα και το πρώτο τέταρτο του δεύτερου αιώνα. Ο Μοναρχιανισμός ήλθε στην Ρώμη από την Ανατολή, και παρέμεινε εδώ κι εκεί στην Μ. Ασία, Συρία, Λιβύη, και Αίγυπτο για πολλά χρόνια. Ειδικά παρέμεινε στην Αίγυπτο.

10)Williston Walker, «Ιστορία της χριστιανικής εκκλησίας» (N. Y. Charles Scribner’s sons, 1946) σελ. 73, 74.

«Αυτές οι απόψεις (του Μοναρχιανισμού) μεταφυτεύθηκαν στην Ρώμη από τον Μ. Ασία περίπου το 190.

Ο Σαβέλλιος, αν και σύντομα αφορίσθηκε, στην Ρώμη βρήκε μεγάλη ανταπόκριση για τις απόψεις του στην Ανατολή, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο και Λιβύη.

Η επικρατούσα Σαβελλιανή τάση αγωνίσθηκε να επικρατήσει κατά του νεοεμφανισθέντος δόγματος της Χριστολογίας του λόγου».

11)Benjamin B. Warfield, «Τριάδα» International Standard Bible Encyclopedia (Grand Rapids, Wm. B. Eerdmans Publishing co., 1939) τόμος 5ος, σελ. 3022

«... ο Μοναρχιανισμός... σχεδόν πέτυχε να εγκαθιδρυθεί τον τρίτο αιώνα σαν δόγμα της εκκλησίας».

12)Arthur C. Mc Giffert «Ιστορία της χριστιανικής σκέψης» (N. Y. Charles Scribner’s Sons, 1932) τόμος 1, σελ. 236 - 240.

Ο Τερτυλλιανός αποδεικνύει κάπου αλλού ότι οι χριστιανοί στους οποίους αναφέρεται στο κείμενό του (αυτούς που υποστηρίζουν τον Μοναρχιανισμό), ήταν η πλειοψηφία στις μέρες του.

... το 230 ο Μονταλισμός απλώθηκε γρήγορα στην Αίγυπτο και έγινε αποδεκτός παντού στην χώρα. Ήταν επίσης πλατιά διαδεδομένος στην Μ. Ασία, πιθανόν ανεξάρτητα απ’ τον Σαβέλλιο, αν και τόσο πολύ το όνομά του συνδέθηκε μ’ αυτόν.

Ο Μονταλισμός ήταν υπερβολικά δύσκολο να επικρατήσει. Διαιρέθηκε απ’ την πλειοψηφία του λαού και ήταν σε αρμονία με την επικρατούσα θρησκοληψία της εποχής.

Ο Μονταλισμός στην πραγματικότητα ήταν αποκρουστικός μόνο στους θεολόγους, ιδιαίτερα σ’ αυτούς που επηρεάστηκαν από την Πλατωνική φιλοσοφία».

13)John M^c Clintock and James Strong «Οι Μοναρχιανοί» Cyclopedia of Biblical, Theological and Ecclisiastical Literature (Grand Rapids, Baker Book House, 1970) τόμος 6ος, σελ. 448,

Ο Μοναρχιανισμός είναι γενικά παραδεκτό ότι έχει την γένεσή του γύρω στο τέλος του 2ου αιώνα. Όμως σ’ εμάς φαίνεται ότι πιθανόν να έχει τα ίχνη του στους πρώτους χρόνους του Χριστιανισμού.

Ο Ιουστίνος Μάρτυρας εντυπωσιακά καταγγέλλει ότι... βρίσκει τον Μοναρχιανισμό να υπάρχει ανάμεσα και στους Ιουδαίους και στους Χριστιανούς.

14)Philip Schaff «Ιστορία της χριστιανικής εκκλησίας» (Grand Rapids, Wm B. Eerdmans Publ. Co., 1910) τόμος 2ος, σελ.577.

«(Ο Μοναρχιανισμός) είχε μια σειρά διδασκάλων στη Ρώμη, και ήσαν πολυάριθμοι ακόμη και την εποχή του Επιφάνειου κατά τον 4ο αιώνα.»

15)J. Kelly «Πρώτα χριστιανικά δόγματα»

«(Ο Μοναρχιανισμός) ήταν μια αρκετά διαδεδομένη και προσφιλής σκέψη και η κινητήριος δύναμης πίσω απ’ αυτήν ήταν η διπλή πεποίθηση που με πάθος υποστηρίχτηκε, της μοναδικότητας του Θεού και της πλήρους θεότητας του Χριστού.

Εκείνο που ανάγκασε την σκέψη αυτή να εμφανιστεί στο προσκήνιο ήταν η βάσιμη υποψία ότι οι πρώτες αλήθειες ήταν σε κίνδυνο λόγω του νεοεμφανισθέντος δόγματος του λόγου και των προσπαθειών των θεολόγων να παρουσιάσουν την θεότητα σαν να έχει αποκαλυφθεί με την έννοια των τριών προσώπων. Όπως διαβάσαμε νωρίτερα, στην εποχή του Ιουστίνου, είδαμε τις αντιρρήσεις της διδασκαλίας του ως προς το ότι ο λόγος ήταν κάτι διαφορετικό από τον Πατέρα».

Τότε, ιστορικά, η τριαδική διδασκαλία δεν είναι αποστολική, δεν είναι δηλαδή η διδασκαλία του Θεού που περιέχεται στην Καινή Διαθήκη. Επειδή η διδασκαλία της τριάδας αναπτύχθηκε αργά και δεν εμφανίστηκε σε τελική μορφή παρά μόνο τον τρίτο με πέμπτο αιώνα, δεν μπορεί να είναι η αληθινή διδασκαλία του λόγου του Θεού που έχει την γένεση της στην αποστολική εκκλησία.

Αγαπητέ αναγνώστη, ας μείνουμε ή ας επιστρέψουμε στο λόγο του Θεού, αυτό το λόγο που πίστεψαν και δίδαξαν οι συγγραφείς του όπως τους οδήγησε το Άγιο Πνεύμα, πριν μολυνθεί απ’ τις διδασκαλίες των σκοτεινών αιώνων. Ας αφήσουμε κατά μέρος κάθε ψευδοδιδασκαλία που βγήκε απ’ αυτό το αρχαίο σύστημα που ο Θεός λέει ότι είναι «βδέλυγμα της γης».