Οι ανατολικοί καθολικοί σε ανάμνηση των εγκλημάτων τους έχουν καθιερώσει αυτή την γιορτή, στην οποία αναγιγνώσκονται έπαινοι υπέρ των "αναστηλωτών" αυτοκρατόρων και αναθεματισμοί για τους εικονομάχους ηγέτες. Οι εικόνες του ναού περιφέρονται και η κοσμική εξουσία τις προσκυνά, εκδηλώνοντας δημόσια την πίστη της στα είδωλα.
Πρόκειται για ένα "έθιμο" που είχε διακοπεί την περίοδο της μεταπολίτευσης, σε μια εποχή που ήταν κάπως "άκομψο" να συναναστρέφεται η πολιτική ηγεσία τους μητροπολίτες.
Πώς όμως πραγματοποιήθηκε αυτή η τελική νίκη των φετιχιστών στα μέσα του 9ου αιώνα; Ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα τις επιχειρήσεις της Θεοδώρας κατά των "αιρετικών". Στο δέκατο βιβλίο της "Ιστορίας του Ελληνικού Εθνους" ο Παπαρρηγόπουλος χαρακτηρίζει τους διωγμούς αυτούς ως "φοβερά καταδρομή" και παραθέτει σχετικό απόσπασμα από μια "βυζαντινή" χρονογραφία.
Τόπος δράσης της Θεοδώρας η Μικρά Ασία, όπου κατοικούσαν πολυάριθμοι χριστιανοί, που οι καθεστωτικοί τους ονόμαζαν "Παυλικιανούς". Τα στρατεύματά της εφόνευσαν μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα εκατό χιλιάδες ψυχές. Αλλους τους παλούκωσαν, άλλους τους αποκεφάλισαν, άλλους τους έπνιξαν. "..Τους μεν ξύλω ανήρτων, τους δε ξίφει παρεδίδουν, τους δε τω τη θαλάσση βυθώ." "Εκατόν λοιπόν χιλιάδες ψυχαί εγένοντο εν μόνη τη Μικρά Ασία θύματα της πίστεως αυτών."
Ο Παπαρρηγόπουλος επιτιμά αυστηρά τη Θεοδώρα:
"Παρασυρθείσα υπό κακώς νενοημένου θρησκευτικού ζήλου, εξέθηκεν εαυτήν, ή μάλλον εξέθηκε τον χριστιανισμόν της Ανατολής εις δεινοτάτας συμφοράς".
Για να μπορέσουμε να ανιχνεύσουμε τους λόγους που αυτή η αιματηρή καταστολή των αδελφών μας έχει τόσο πολύ συσκοτιστεί, καταφεύγουμε και πάλι στον "επίσημο" εθνικό ιστορικό. Συγκρίνοντας τις διώξεις των εικονολατρών μοναχών κατά τους προηγούμενους χρόνους με αυτούς τους διωγμούς, ο Παπαρρηγόπουλος διαπιστώνει ότι οι ίδιοι χρονογράφοι που διεκτραγωδούσαν τα ελάχιστα εγκλήματα της περασμένης περιόδου, ξεπερνούν ως φυσιολογικό το πογκρόμ της Θεοδώρας: "Οι αυτοί χρονογράφοι μετά πολλής ψυχρότητος και αδιαφορίας αναφέρουσι την ανασκολόπισιν, την καρατομίαν, τον καταποντισμόν δέκα μυριάδων ανθρώπων".
Τα γεγονότα της "Κυριακής της ορθοδοξίας" συγκρούονται με τον εδραιωμένο μύθο ότι η ανατολική ρωμαική εκκλησία δεν κακομεταχειρίστηκε ποτέ τους χριστιανούς.Πρόκειται για παραπλανητικό επιχείρημα του νεορθόδοξου ρεύματος που ευδοκίμησε τη δεκαετία του 80 σε χώρους διανοουμένων, ο ισχυρισμός δηλαδή ότι δεν υπήρξαν στο "Βυζάντιο" οι σκληρές μορφές καταστολής των ετερόδοξων, όπως αυτές που γνώρισε η δύση με την Ιερά Εξέταση.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Λένο Μαυρομμάτη, διευθυντή στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών,στα Βαλκάνια δεν εμφανίζεται κανένας θεσμός παρόμοιος με την Ιερά Εξέταση διότι στο "Βυζάντιο" το ρόλο του διώκτη δεν τον αναλαμβάνει η εκκλησία, αλλά το κράτος. "Αν στη Δυτική Ευρώπη λένε ότι το κράτος είναι το κοσμικό χέρι της «εκκλησίας», όσον αφορά τα καθ' ημάς, η «εκκλησία» είναι το θρησκευτικό χέρι του κράτους".
Δεν πρόκειται για λογοπαίγνιο. Πολύ πρίν το λουτρό αίματος στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή, στην ανατολή ο βιβλικός χριστιανισμός είχε ταυτιστεί με το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας.(ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΙΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ -διατάξεις ΘΑΝΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΔΙΚΗΣ κατά των ΜΟΝΟΘΕΙΣΤΩΝ και του ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ).
Την αντιμετώπιση των πιστών αναλαμβάνει το κράτος. Η αποστατημένη «εκκλησία» έρχεται "μόνον" αρωγός στην υπόδειξη των θυμάτων. Στη Δύση, αντιθέτως, είναι η εκκλησία -η εξωεθνική εκκλησία των ρωμαιοκαθολικών- η οποία θέλει να επιβάλει την εξουσία της στους τοπικούς ηγεμόνες αλλά και στις ντόπιες εκκλησίες μέσω της δίωξης των ετεροδόξων.
Το "Βυζάντιο" προηγείται χρονικά στην καταστολή των «αιρετικών», αλλά με τον όρο αυτόν νοείται εκείνος που αμφισβητεί την κρατική εξουσία και αναδεικνύεται σε ανατροπέα της καθεστηκυίας τάξης. "Για να είσαι ρωμαίος πολίτης στη "βυζαντινή" αυτοκρατορία χρειάζονται δύο πράγματα: να είσαι «χριστιανός» ορθόδοξος (καθολικός) και να πληρώνεις τους φόρους. Απαξ και αμφισβητήσεις είτε το ένα είτε το άλλο, αρχίζει η καταστολή.
Η μορφή της ετερότητας δεν ενδιαφέρει και τόσο. Σε τελευταία ανάλυση η κρατική «εκκλησία» δεν ανησυχεί ιδιαίτερα. Το κράτος έχει τεράστιο χώρο ανοχής, όσο δεν υποσκάπτεται η πίστη στον αυτοκράτορα και δεν αμφισβητείται η υποχρέωση καταβολής φόρων.
Τελευταίο μέσο πειθούς είναι και στην ανατολή -όπως και στη δύση- η πυρά. Το ρωμαϊκό δίκαιο προέβλεπε για τον ένοχο της εσχάτης προδοσίας είτε το λιθοβολισμό, είτε το σταύρωμα, είτε τη φωτιά. Ενα δήθεν «χριστιανικό» κράτος δεν μπορεί, εξ ορισμού πια, να χρησιμοποιεί σταυρό. Ο λιθοβολισμός είναι μέσο εκτέλεσης εβραϊκής προέλευσης. Αρα τι μένει; Να κάψεις τον αντίθετο. Με όλον το συμβολισμό του καψίματος. Να καεί κι αυτός και οι στάχτες του να σκορπιστούν στον αέρα και τα βιβλία του να καούν.
