ΕΡΩΤΗΣΗ 2
Πώς μπορεί
ένας παντογνώστης Θεός να εκφράζει μεταμέλεια ή λύπη για κάτι που έκανε, όπως
ακριβώς συμβαίνει με το Θεό της Παλαιάς Διαθήκης;
Αυτή είναι
πολύ σημαντική ερώτηση. Εάν ο Θεός είναι σε απόλυτο έλεγχο, και αν γνωρίζει τα
πάντα εκ των προτέρων, πώς είναι δυνατόν να κάνει ορισμένα πράγματα, και
αργότερα να νιώθει λύπη γι’ αυτά ή «μεταμέλεια» (Γέν.ς:6, Α’
Σαμ.ιε:35)
Η σημασία των
λέξεων
Ένα μέρος της
εξήγησης έγκειται στον τρόπο με τον οποίο η Γραφή χρησιμοποιεί τις λέξεις. Η
Εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται ως «λυπούμαι» ή «μεταμελούμαι» σε αυτά τα εδάφια,
δεν σημαίνει πάντοτε «λύπη για κάτι λανθασμένο που έγινε». Η αρχική λέξη
απαντάται 108 φορές στο Εβραϊκό κείμενο. Η λέξη μεταφράζεται ως «μεταμέλεια» 41
φορές, ως «ανάπαυση» 57 φορές, ως «ανακουφισμένος» 9 φορές και ως
«άνεση» 1 φορά (Σ.Μ.= Εννοεί στην Αγγλική έκδοση της Αγίας Γραφής - King James Version).
Το φάσμα αυτό
των σημασιών, όμως, εγείρει ένα άλλο ερώτημα: Πώς μπορεί η ίδια λέξη
να μεταφράζεται ως «ανάπαυση» σε ένα εδάφιο και ως «μεταμέλεια»
σε άλλο; Η απάντηση είναι ότι η Εβραϊκή γλώσσα λειτουργεί ορισμένες φορές όπως
και η δική μας. Ανάλογα με το κείμενο, μια λέξη μπορεί να έχει διαφορετικές
σημασίες. Για παράδειγμα, ένα «κοφτερό» μυαλό, σημαίνει κάτι διαφορετικό από
ένα «κοφτερό» μαχαίρι. Μόνο με μια πιο προσεκτική ματιά μπορούμε να δούμε τη
γραμματική σχέση.
Στην περίπτωση
του «μεταμελούμαι» και του «ανακουφίζω», ο κοινός παράγοντας είναι «η αλλαγή
στάσης ή η μεταστροφή». Όπως ακριβώς το αγκάλιασμα ενός φίλου μπορεί να μας
ανακουφίσει από το συναίσθημα της λύπης, έτσι και αντίστροφα ο Θεός μπορεί να
αλλάξει στάση, όταν δει τον λαό που έπλασε, για να έχει μαζί
του κοινωνία αγάπης, να επαναστατεί, προκαλώντας έτσι την έκχυση της
δίκαιης οργής Του.
Εκείνο που
εξετάζουμε εδώ, δεν είναι το αν ο Θεός παραδέχεται πως έκανε κάποια αμαρτία.
Δεν λέγει καν ότι έκανε ένα καλοπροαίρετο λάθος. Εκείνο που λέγει είναι ότι το
βρίσκει αναγκαίο να κάνει κάτι που τον κάνει να αισθάνεται συναισθηματικό πόνο.
Τα πραγματικά
συναισθήματα του Θεού
Ενώ η Γραφή
παρουσιάζει το Θεό σαν αιώνιο και παντογνώστη, μας αποκαλύπτει, επίσης, ότι
εμπλέκεται συναισθηματικά μαζί με μας, όταν εκείνο που προείδε μέσα στην
αιωνιότητα, εκπληρώνεται σε πραγματικό χρόνο. Δεν είναι σαν τους
θεούς της Ελληνικής φιλοσοφίας που ήταν συναισθηματικά αποχωρισμένοι από τους
ανθρώπους. Μας αγαπάει τόσο βαθιά, ώστε συμμερίζεται τη θλίψη ή τη
χαρά μας, τον πόνο ή την ευχαρίστησή μας, τις αποτυχίες ή τις επιτυχίες μας.
Είναι προσωπικός Θεός με απροσμέτρητη ικανότητα να σχετίζεται με το
πλάσμα Του. Ενώ δεν αφήνει τίποτε να ξεφύγει από τον έλεγχό Του, μας δίνει την
ελευθερία να κάνουμε ηθικές και πνευματικές επιλογές. Όταν επιλέγουμε την
υπακοή, χαίρεται. Όταν, όμως, επιλέγουμε την οδό της ανυπακοής και της
επανάστασης, θλίβεται.
Αναφερόμενος
στον λόγο για τον οποίο το έθνος τού Ισραήλ υπέφερε εξαιτίας των αμαρτιών του,
ο Ησαΐας λέει: «Σε όλες τις
θλίψεις τους θλιβόταν, και ο άγγελος της παρουσίας του τους
έσωσε στην αγάπη του και στην ευσπλαχνία του αυτός τους
λύτρωσε και τους σήκωσε, και τους βάσταξε, όλες τις ημέρες του
αιώνα. Αυτοί, όμως, απείθησαν, και λύπησαν το άγιο πνεύμα του …» (Ησ.ξγ:9-10).
Μιλώντας
διαμέσου τού προφήτη Ωσηέ, ο Κύριος αποκαλύπτει τον συναισθηματικό Του πόνο,
καθώς σκέφτεται να αφήσει τον επαναστάτη Ισραήλ να πέσει στα χέρια των
Ασσυρίων: «Πώς θα σε παραδώσω Εφραϊμ; Πώς θα σε εγκαταλείψω, Ισραήλ; …Η καρδιά
μου μεταστράφηκε μέσα μου, τα σπλάχνα μου συγκινήθηκαν» (Ωσ.ια:8).
Όταν ζήτησε
από τον Ιεζεκιήλ να προειδοποιήσει τον λαό τού Ιούδα, για την κρίση που τους
περίμενε, του είπε: «Πες τους: Ζω εγώ, λέγει ο Κύριος ο Θεός, δεν
θέλω τον θάνατο του αμαρτωλού, αλλά να επιστρέψει ο ασεβής από την οδό του, και
να ζει επιστρέψτε, επιστρέψτε από τις πονηρές σας οδούς γιατί να
πεθάνετε, οίκος Ισραήλ;» (Ιεζ.λγ:11).
Σε παραπομπές
σαν τις πιο πάνω, ο Θεός δείχνει ότι, παρόλο που μπορεί και βλέπει αυτό που
πρόκειται να γίνει, εντούτοις, νιώθει τον πόνο μας και την απογοήτευσή μας.
Προτού
δημιουργήσει τον κόσμο, ο Θεός προείδε την επανάσταση που θα έκαναν και οι
άγγελοι και οι άνθρωποι. `Ήξερε πόσο μακριά θα προσπαθούσε να πάει η ανθρώπινη
φυλή και μέχρι ποιου σημείου θα μας άφηνε στην επανάστασή μας. Εντούτοις, όταν
η πεσμένη ανθρώπινη φύση είχε γίνει περισσότερο διαβολική παρά θεϊκή, ο Θεός
αντιδρά συναισθηματικά σε αυτό που βλέπει:
«Και ο
Κύριος είδε ότι η κακία τού ανθρώπου πληθυνόταν πάνω στη γη, και όλοι οι σκοποί
των διαλογισμών της καρδιάς του ήσαν μόνον κακία όλες τις ημέρες. Και ο Κύριος
μεταμελήθηκε ότι δημιούργησε τον άνθρωπο επάνω στη γη και λυπήθηκε
στην καρδιά του. Και ο Κύριος είπε: Θα εξαλείψω τον άνθρωπο που δημιούργησα από
το πρόσωπο της γης από άνθρωπο μέχρι κτήνος, μέχρι ερπετό και μέχρι
πουλί τού ουρανού επειδή μεταμελήθηκα ότι τους δημιούργησα.» (Γέν.ς:5-7)
Για χάρη των
επερχόμενων γενεών και εξαιτίας της βίας που είχε κατακλύσει τη γη,
ο Θεός έπρεπε να κρίνει τη γενεά τού Νώε. Εντούτοις, θλιβόταν, καθώς
σκεφτόταν αυτό που έπρεπε να κάνει. Ήταν γι’ αυτόν τον λόγο που κι ο Μωυσής, ο
συγγραφέας της Γένεσης, για να εκφράσει αυτόν τον δισταγμό στην καρδιά τού
Θεού, αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει τη ζωηρή εικόνα ενός λυπημένου Θεού, που
αλλάζει τη γνώμη και τη στάση Του, καταστρέφοντας τη φυλή που είχε δημιουργήσει
(Γέν.ς:6).
Με τον ίδιο
τρόπο, ο Θεός λυπήθηκε ξανά, όταν ο βασιλιάς Σαούλ, με τις απανωτές αποτυχίες
του, απέδειξε ότι ήταν ακατάλληλος να διατηρήσει το αξίωμά του. Και πάλι,
παρουσιάζεται ο Θεός να είναι απρόθυμος να απομακρύνει τον Σαούλ από εκείνη τη
θέση, και θλίβεται που τον επέλεξε γι’ αυτή την τιμή (Α’ Σαμ.ιε:11). Δεν
παραδεχόταν έτσι κάποιο λάθος Του ο Θεός, αλλά εξέφραζε τη θλίψη Του, που
έπρεπε να κινηθεί με κρίση ενάντια στον άνθρωπο που έκανε βασιλιά τού Ισραήλ.
Ο Θεός δεν
μπορούσε να στείλει τον καταστροφικό κατακλυσμό εναντίον της γενεάς τού Νώε,
ούτε να αφαιρέσει τη βασιλεία από τον Σαούλ, χωρίς λύπη και απροθυμία. Και ας
είμαστε βέβαιοι, ότι τα ίδια συναισθήματα Τον διακατέχουν και σήμερα, όταν η
ακεραιότητά Του τον αναγκάζει να επιφέρει κρίση στους επαναστάτες και
ανυπότακτους.
Τα πραγματικά
συναισθήματα του Θεού, δείχνουν την αυθεντική Του σχέση μαζί με μας. Εξαιτίας
της απεριόριστης ικανότητάς Του να σχετίζεται σε πραγματικό χρόνο με
αναρίθμητους ανθρώπους, οι μεταστροφές της καρδιάς Του δεν περιορίζονται σε
αυτό που εμείς αποκαλούμε μετάνοια ή μεταμέλεια. Είναι γι’ αυτό που η Παλαιά
Διαθήκη λέγει επίσης: «Ο Θεός δεν είναι άνθρωπος για να ψευστεί,
ούτε γιος ανθρώπου για να μεταμεληθεί. Αυτός είπε, και δεν θα εκτελέσει; `Η,
μίλησε, και δεν θα το τηρήσει;» (Αρ.κγ:19).
