σαν σήμερα

Μολυβδόβουλο (σφραγίδα) του Πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα

4 Νοεμβρίου 1344 - Σύνοδος της ανατολικής εκκλησίας καταδικάζει τις διδασκαλίες του Γρηγορίου Παλαμά και των ησυχαστών, για διθεισμό.

Χάρη στην έλλειψη της κρατικής παρέμβασης (λόγω της απουσίας του Καντακουζηνού), η μοναδική ίσως ελεύθερη σύνοδος της ανατολικής εκκλησίας στην Νέα Ρώμη καταδικάζει τον Παλαμά και τη διδασκαλία του. 

Οι ησυχαστές που είχαν την υποστήριξη της ρωμαικής αριστοκρατίας, πίστευαν (και πιστεύουν) ότι η ψυχή μπορεί να καθαριστεί με ασκητικές μεθόδους, και ανέπτυξαν ανάλογες τεχνικές αυτοσυγκέντρωσης. Επαναλαμβάνουν κάποια μονολογία νοερά π.χ. «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησέ με» με χρήση αντικειμένων προσευχής(κομποσχοίνια)..Μετά αρκετή ώρα διαλογισμού αισθάνονται εσωτερική ευχαρίστηση (νιρβάνα) και βλέπουν να τους τυλίγει φως, το οποίο ονομάζουν "θείο" (άκτιστο) φως, υπονοώντας ότι ο Θεός εκτός από Πνεύμα, έχει και μια δεύτερη φύση ορατή..

Ο πατριάρχης Ιωάννης Καλέκας (1334-47), λόγω ίσως εσωτερικών συσχετισμών της ανατολικής εκκλησίας είχε ευνοήσει μια συγκεκριμένη χριστιανική ομάδα που αντιμάχονταν τις ετεροδιδασκαλίες του Παλαμά χειροτονώντας επισκόπους από τις τάξεις τους.

Ποια ήταν όμως η φυσιογνωμία της ομάδας αυτής;

Οι ησυχαστές στα κείμενά τους "κατηγορούν" τον προεστό της ομάδας (και επίσκοπο Θεσσαλονίκης) Γρηγόριο Ακίνδυνο (επικριτή και της φιλοδυτικής ομάδας του Βαρλαάμ) σαν "μονταλιστή" (μονοθειστή) για την άρνησή του να δεχθεί την διάκριση ουσίας και ενέργειας του Θεού. Οι ησυχαστές, τριαδικοί θεωρούσαν τις θείες ενέργειες υποστατικές, μέσα σε ένα αντιβιβλικό και αφηρημένο πλαίσιο ορολογίας σχετικά με την "ουσία" και την "ενέργεια".

Ακόμα "κατηγορούν" τους επισκόπους Εφέσου και Γάνου και άλλους όπως ο ιστορικός και μοναχός Νικηφόρος Γρηγοράς, σαν οπαδούς του Μαρκέλλου Αγκύρας και του Σιρμίου Φωτεινού ήτοι ως μοναρχιανούς (μονοθειστές).

Από τις "κατηγορίες" δεν γλυτώνει ούτε ο Πρόχορος Κυδώνης, ενώ οι ζηλωτές ονομάζονται από τους ησυχαστές "σαβελλιανοί" και "βογόμιλοι" (σ.σ. όρος που είχε χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν γιά σλαύους και έλληνες μονοθειστές). 

Ο Ιωάννης ΙΔ΄ Καλέκας (ή Καλέτας) διετέλεσε πατριάρχης Νέας Ρώμης από το 1334 ως το 1347 που καθαιρέθηκε από ανακτορική σύνοδο, εξορίστηκε στο Διδυμότειχο και πέθανε το ίδιο έτος. Ηταν προικισμένος με αξιόλογα διοικητικά προσόντα και θεολογική παιδεία. Κατά την περίοδο της διακονίας του εκδόθηκαν πολλές συνοδικές αποφάσεις για σοβαρά θέματα. (σ.σ. Από δική του εγκύκλιο συνάγεται η ύπαρξη κρυπτοχριστιανών στην περιοχή της Βιθυνίας).

Ο Ακίνδυνος μετά την ματωμένη κατάληψη της Θεσσαλονίκης και την ήττα των ζηλωτών, διώκεται και πεθαίνει εξόριστος. Συνέβαλλε με μελέτες του στη διόρθωση του ιουλιανού ημερολογίου. (σ.σ. Ετσι κατά μια έννοια είναι ιστορική ειρωνεία που αυτοαποκαλούνται σήμερα οι επικριτές του νέου ημερολογίου "ζηλωτές"). 

Οι αποφάσεις της συνόδου του 1344 ανακλήθηκαν από συνόδους το 1351 και 1352 στην Νέα Ρώμη, και ο Παλαμάς ανακηρύχθηκε άγιος του ανατολικού σχίσματος της καθολικής εκκλησίας.