καθολικισμός, αντισημιτισμός και καιροσκόποι

Οι ρίζες του αντισημιτισμού βρίσκονται στα γραπτά πολλών καθολικών συγγραφέων όπως ο Αυγουστίνος, ο Αθανάσιος, ο Ωριγένης, ο Γρηγόριος Νύσσης, ο Αμβρόσιος, ο Ευσέβιος Καισαρείας, ο Εφραίμ, ο Ιωάννη Χρυσόστομος και άλλων.

 Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος, το 315 με νόμο απειλούσε τους Εβραίους με καύση, ενώ μετά τη σύνοδο της Νίκαιας σε επιστολή του κατάγγειλε τους Εβραίους ως «άθεους», «παρανοϊκούς», «μισητό λαό» και «εκ γενετής τρελούς».

Η είσοδος στην Ιερουσαλήμ επιτρεπόταν για τους Εβραίους μόνο μια ημέρα το χρόνο. Τους απαγόρευσε να διατηρούν δούλους, όπως οι υπόλοιποι πολίτες, και έτσι τους εκτόπισε από την αγροτική οικονομία. Αυτά και άλλα πολλά επαχθή μέτρα έφεραν τους Εβραίους σε απελπιστική κατάσταση. Με την στοχοποίηση του εβραϊκού λαού, εξαγνίσθηκε το ρωμαικό κράτος για τους αιματηρούς διωγμούς των χριστιανών. 

Την αντισημιτική νομοθεσία του Κωνσταντίνου ακολούθησε ο διάδοχός του Κωνστάντιος καθώς και οι επόμενοι αυτοκράτορες (αρειανοί και τριαδικοί). 

Με τον ΙΑ κανόνα της στ "οικουμενικής" συνόδου καλείται κάθε καθολικός «να μην τρώγη τα παρά των ιουδαίων πεμπόμενα προς αυτόν άζυμα, αλλ’ ούτε όλως να φιλιώνεται με αυτούς, ή όταν ευρίσκεται ασθενής, να προσκαλή αυτούς και να δέχεται τας ιατρείας αυτών, ή όλως συλλούεται μαζί με αυτούς στα λουτρά. Όποιος δε τούτο ήθελε κάμει, κληρικός μεν ών, να καθαίρεται, λαϊκός δε να αφορίζεται». Και ο ερμηνευτής του Kανόνα γράφει «δι’ό ο Χρυσόστομος συμφώνως λέγει να μην πηγαίνη τινάς εις ιατρούς εβραίους να ιατρεύεται», (Πηδάλιον σελ. 227). 

Κατά τα μέσα του 13ου αιώνα η ιερά εξέταση λογόκρινε και κατέστρεψε εβραϊκά κείμενα. Ακόμα οι ισπανοί ιεροεξεταστές βασάνισαν, εκτέλεσαν όχι μόνο τους εβραίους και τους εβραίους-Marranos που είχαν βίαια προσηλυτιστεί στον καθολικισμό. Εφτασαν στο σημείο να διαδίδουν ότι οι εβραίοι χρησιμοποιούν χριστιανικό αίμα για την παρασκευή του πασχαλινού τους άρτου!

Ο Λούθηρος, ο εμπνευστής της μεταρρύθμισης του καθολικισμού, διατύπωσε αντισημιτικές απόψεις στο βιβλίο "Οι εβραίοι και τα ψέματά τους". Εκεί εκφράζεται για τους εβραίους με πολύ σκληρά λόγια και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις για πογκρόμ εναντίον τους και για διαρκή καταπίεση και αποκλεισμό τους. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Πωλ Τζόνσον "μπορεί να χαρακτηριστεί το πρώτο βιβλίο του σύγχρονου αντισημιτισμού και ένα γιγάντιο βήμα στο δρόμο προς το Ολοκαύτωμα.

Στην ανατολή μεγάλη συμβολή στο μίσος κατά των εβραίων είχε ο Κοσμάς ο αιτωλός που συστηματικά τους συκοφαντούσε υποκινώντας έμμεσα τον όχλο σε βιαιοπραγίες. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να έπαιξαν οι έμποροι που έβλεπαν τους εβραίους να ελέγχουν τα παζάρια της Κυριακής. Χρηματοδοτούσαν τον ζήλο του Κοσμά για την Κυριακάτικη αργία και την μεταφορά των παζαριών στην ιουδαϊκή αργία του Σαββάτου. 

Ο βιογράφος του Σάπφειρος Ραμμενιάτης, αναφέρει: «… ο ιερός Κοσμάς επήγεν πάλιν εις τα Ιωάννινα, και πρώτον μεν εκατάπεισε τους χριστιανούς να μεταβάλουν το κοινόν παζάρι από την Κυριακήν εις το Σάββατον, το οποίον τους επροξένησε (στους Εβραίους) μεγίστην φθοράν. Δεύτερον τους εκήρυξε δια φανερούς εχθρούς, και ότι είναι έτοιμοι κάθε καιρόν να κάνουν κάθε κακόν εις τους χριστιανούς. Τρίτον, θέλοντας να βγάλει από τας κεφαλάς των χριστιανών τας μακράς φούντας και τα τοιαύτα, τα οποία όλα ηγόραζον από τους Εβραίους, τους εδίδασκε πως είναι ακάθαρτα, ότι επί τούτου δια τους χριστιανούς οι θεοκτόνοι τα μολύνουσι, και να μη τα αγοράζωσι ολότελα».

Στην Διδαχή Δ υπάρχει ένα παρανοϊκό αντισημιτικό παραλήρημα, πως οι Εβραίοι έπιναν το αίμα μικρών παιδιών και ότι μαγάριζαν το κρέας που πουλούσαν σε χριστιανούς κατουρώντας το προηγουμένως. 

Στις «Διδαχές» του μεταφέρει στο ακροατήριό του τις αθλιότητες του Συναξαριστή: «Ήτον ένας βασιλεύς εις την Αίγυπτον και εις την Αλεξάνδρειαν ήτον πατριάρχης, το όνομά του Ιωακείμ..ο βασιλεύς εκείνον τον ηγάπησε περισσώς…εβγήκεν ένας εβραίος και έγινεν τούρκος και…έγινε και βεζίρης..λεγει ο εβραίος..βασιλέα μου πολυχρονεμένε, τι τον αγαπάς τόσον τον πατριάρχην αυτόν; Και ο βασιλέυς αποκρίνεται προς τον τρισκατάρατον τον εβραίον…λοιπόν επρόσταξεν ο βασιλεύς τον πατριάρχην να σηκώση ένα βουνόν από τον τόπον του και τότε να πιστεύσουν εις αυτόν..άρχισεν ο πατριάρχης να θυμιάζη το βουνόν εκείνο, το οποίον ήτο μεγάλο έως εξ ώρας του μάκρους. Και του λέγει του βουνού ότι εγώ ο ανάξιος δούλος του Χριστού μου σε προστάζω, βουνόν, να σηκωθής από αυτού και να έλθης εις την Αίγυπτον. Και ω του θαύματος..εκόπηκε το βουνόν εκείνο και έγινεν εις τρία εις τιμήν της αγίας τριάδος και εκίνησε και ήλθε κατεπάνω εις την Αίγυπτον. Έπειτα φωνάζει ο βασιλεύς τον πατριάρχην και του λέγει: δια το όνομα του Θεού, πατριάρχη, πρόσταξε το βουνόν να σταθή να μη μας πλακώση….πρέπει λοιπόν να προστάξετε τον πατριάρχην, όταν θα του δώσης το φαρμάκι να το πίη, να μη κάμη τον σταυρόν του …και ο ευλογημένος πατριάρχης θέλησε να τούς γελάση και να τούς πομπεύση εις τον κόσμον δια να τούς κάμη μασκαράδες….και κάμνει με το χέρι του από το πλευρόν και από κάτω και από επάνω και ευθύς έπιε το ποτήριον. Και ο πανάγαθος Θεός ευθύς άνοιξέ του μίαν τρύπαν εις την δεξιάν πλευράν και εχύθη του ποτηρίου το φαρμάκι…βασιλέα μου πολυχρονεμένε, εγώ έπια τον καρπόν, πρόσταξε τον εβραίον να πίη και αυτός…και το έπιεν το ποτήριον ο εβραίος και έσκασεν ο τρισκατάρατος και επήγεν εις την αιώνιον κόλασιν και καίεται μαζί με τον τρισκατάρατον διάβολον...». 

Στα 1891-’92 στην Κέρκυρα και στην Ζάκυνθο, ξέσπασε άγριος διωγμός με την πρόφαση πως οι Εβραίοι δολοφόνησαν μια μικρή χριστιανή και χρησιμοποίησαν το αίμα της για τελετουργικούς σκοπούς. Η “χριστιανή κόρη” ήταν μια εβραιοπούλα η Ρουμπίνα Σάρδα. Βιαιότητες είχαν ξεσπάσει στη Ζάκυνθο και στα 1661, 1712 και 1760 και στην Κέρκυρα το 1797. 

Το 1898 η είσοδος του ελληνικού στρατού στην Λάρισα, ξεσήκωσε τα αντιεβραϊκά στοιχεία της πόλης που ξυλοκοπούσαν όποιον Εβραίο έβρισκαν μπροστά τους. 250 Εβραίοι αναγκάστηκαν τότε να μεταναστεύσουν στη Σμύρνη. Τα πογκρόμς οδήγησαν πολλούς Εβραίους των Τρικάλων και του Βόλου στον δρόμο της εξορίας.  

Αντισημιτικές θεωρίες προσπάθησαν ήδη από το 19ο αιώνα να δικαιολογήσουν τον αντισημιτισμό αναζητώντας τις αιτίες του στο θρησκευτικό ζηλωτισμό των Εβραίων και στο γεγονός ότι η εβραϊκή θρησκεία, ως μονοθεϊστική, καταδίκαζε ως ανήθικη την πίστη σε άλλους θεούς. Για παράδειγμα, ο Γάλλος ιστορικός και φιλόλογος Ernest Renan (1823-92) ισχυριζόταν στις Μελέτες για την ιστορία της θρησκείας (Études d'Histoire Religieuse) το 1862 ότι στους "Σημίτες", που ήταν στρατιωτικά, πολιτικά, επιστημονικά και πνευματικά υπανάπτυκτοι, η έλλειψη ανοχής υπήρξε φυσική συνέπεια του μονοθεϊσμού της θρησκεία τους. 

Στο τέλος του 19ου αιώνα, μία από τις μεγαλύτερες πλαστογραφίες της ιστορίας, τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών αποτέλεσαν ισχυρά όπλα στα χέρια των αντισημιτών όλου του κόσμου. Τα παρουσίασαν ως πρακτικά συνεδριάσεων, που έκαναν δήθεν οι αρχηγοί του ιουδαϊσμού το 1897, με σκοπό να υποτάξουν τον κόσμο στην «ιουδαιομασονική» κυριαρχία. Στην πραγματικότητα τα "Πρωτόκολλα" είχαν γραφτεί κατ' εντολήν του Τσάρου της Ρωσίας με σκοπό να νομιμοποιήσουν κάποιες ενέργειές του εναντίον των εβραίων. Το 1854 ο K.Μαρξ σε άρθρο του στην New York Daily Tribune της 15ης-4, για το Ανατολικό ζήτημα, αναφέρεται στους λίγους και φτωχούς Εβραίους της τότε Ιερουσαλήμ, που ήταν «μόνιμος στόχος» μουσουλμάνων, Λατίνων και «προσβολών εκ μέρους των Ελλήνων».

Οι φυλετικές ψευδεπιστημονικές θεωρίες της αποκαλούμενης άριας ανωτερότητας προέκυψαν κατά τον 19ο αιώνα με κείμενα του Αρτύρ ντε Γκομπινώ και του Χιούστον Στιούαρτ Τσάμπερλεν και βρήκαν το αποκορύφωμά τους σε εκείνες του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ.

Στη Γερμανία σαν εξήγηση της ήττας του Α παγκοσμίου πολέμου αναπτύχθηκε ο μύθος του «πισώπλατου μαχαιρώματος» που απέδιδε τη συνθηκολόγηση σε ενέργειες πολιτικών που (όπως υποστήριζε ο μύθος), είχαν διαβρωθεί από κομμουνιστές και εβραίους. 

Ο μύθος του «πισώπλατου μαχαιρώματος» αποτέλεσε κεντρικό ιδεολόγημα της προπαγάνδας του Χίτλερ και συνέβαλε σημαντικά στην άνοδο και την επικράτησή του. 

Οι αντισημιτικές ταραχές άρχισαν να αναπτύσσονται στη Γερμανία από το 1921. Ο Χίτλερ και οι συνεργάτες του εκμεταλλεύθηκαν επιδέξια την οικονομική κρίση και στο όνομα της καθαρότητας της άριας φυλής, η νομοθεσία του Γ Ράιχ στέρησε ουσιαστικά τους Εβραίους από όλα τα δικαιώματα του πολίτη, πριν στερηθούν και την ιθαγένειά τους. Μέχρι την απελευθέρωση, τακτικές αποστολές διοχέτευαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίους, προοριζόμενους για την «τελική λύση» που είχε σχεδιάσει ο Χίτλερ.

Το τέλος του πολέμου και της ναζιστικής δίωξης δε σήμανε το τέλος του αντισημιτισμού, όπως φαίνεται από τις σποραδικές επιθέσεις στις συναγωγές σε πολλές χώρες μετά το τέλος του B΄ παγκοσμίου πολέμου. Στις ΕΣΣΔ και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου ο αντισημιτισμός αποκηρύχθηκε επίσημα, συνέχισε να εμφανίζεται με νέες μορφές. Από την πρόσφατη δεκαετία του 1940, μέχρι το θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν το 1953, οι αντισημιτικές διώξεις έλαβαν τη μορφή εκτοπίσεων, φυλακίσεων και πολιτισμικής καταστολής.

Τα Ηνωμένα Έθνη καταδίκασαν τον αντισημιτισμό σαν ρατσισμό μόλις το 1999..

Ο σύγχρονος αντισημιτισμός στην ελλάδα είχε και οικονομικά κίνητρα, το σφετερισμό της κινητής και ακίνητης περιουσίας των εβραίων. Το 1912, η είσοδος του ελληνικού στρατού στην Θεσσαλονίκη, συνοδεύτηκε από αγριότητες σε βάρος του εβραϊκού πληθυσμού που αποτελούσε το 40% των κατοίκων. Πολίτες και στρατιώτες καταγγέλθηκαν για περισσότερους από 50 βιασμούς, λεηλασίες περισσότερων από 700 εβραϊκών μαγαζιών και σπιτιών, ληστείες, κακοποιήσεις και δυο δολοφονίες. 

Τα πογκρόμ του 1930 στην Καβάλα και του 1934 στην Καστοριά, ενέτειναν την συρρίκνωση του εβραϊκού στοιχείου. Τον Ιούνιο του 1931, ομάδες αντικομουνιστικών οργανώσεων, με την κάλυψη της εφημερίδας «Μακεδονία», οργανώνουν αιματηρό πογκρόμ στη Θεσσαλονίκη. 

Σχετικά με το πογκρόμ στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής ο Γ. Μαργαρίτης στο βιβλίο του «Ανεπιθύμητοι Έλληνες» γράφει: «Το ποσοστό θανάτων των Εβραίων στην Ελλάδα ήταν καταπληκτικό. Το 70% εξοντώθηκε, όταν στην ίδια την Γερμανία το ποσοστό ήταν 65%. Ήταν το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη μετά την Ολλανδία. Στο Βέλγιο το αντίστοιχο ήταν 37%, στην Γαλλία 30%. Το 70% δεν εξηγείται χωρίς την συνέργεια της τοπικής κοινωνίας».

Αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους για τη σιωπή στην ελληνική κοινή γνώμη όσον αφορά το Ολοκαύτωμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η βιβλιογραφία για την περίοδο της δεκαετίας του 1940. Από τα περίπου 2000 βιβλία της περιόδου μόνον ελάχιστα ασχολούνται με την τύχη των εβραίων, δηλαδή με την σχεδόν εξ ολοκλήρου εξόντωσή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία.

Εξάλλου οι ίδιες οι ελληνικές αρχές είχαν συμμετάσχει στην καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου. “Για αυτούς που ήταν υπεύθυνοι για αυτά τα εγκλήματα, η παρουσία των Εβραίων συνιστούσε μια ζωντανή κατηγορία, ήταν σαν τους έλεγε κάποιος, ήσουν δωσίλογος. Και για αυτό το λόγο οι επιζήσαντες Εβραίοι δεν ήταν καλοδεχούμενοι.”

Μια πρόσφατη έρευνα στη χώρα μας έδειξε ότι το 69% των ερωτηθέντων ενστερνίζεται αντισημιτικές απόψεις. Πρόκειται για ένα ποσοστό που είναι συγκρίσιμο με αυτό της Σαουδικής Αραβίας, μεγαλύτερο σε σχέση με το Ιράν (56%) και σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με τη δεύτερη πιο αντισημιτική χώρα της Ευρώπης, τη Γαλλία (37%).