Το βιβλίο του Αβδιού

“έθνος Ανάδελφο”

ο Θεός κυρίαρχος της ανθρώπινης ιστορίας

1. Εισαγωγικά

Το βιβλίο του προφήτη Αβδιού είναι το μικρότερο της Π.Διαθήκης και συχνά συνδέεται με το λόγο του προφήτη Αμώς: «διά να κληρονομήσωσι το υπόλοιπον του Εδώμ και πάντα τα έθνη, επί τα οποία καλείται το όνομά μου, λέγει Κύριος, ο ποιών ταύτα» (Αμώς θ:12).

Στα 21 εδάφια της όρασης του Αβδιού εξιστορούνται συγκεκριμένα γεγονότα της ιστορίας του λαού του Θεού, το τελευταίο κεφάλαιο των «αδελφικών σχέσεων» μεταξύ του Ισραήλ/Ιακώβ και του Εδώμ/Ησαύ.

Το θέμα του ωστόσο κάθε άλλο παρά ασήμαντο και πεπερασμένο είναι καθώς μιλά και σήμερα για: Κρίση και Σωτηρία. Κρίση και Αποκατάσταση, με μέτρο τον ιστορικό ορίζοντα των σχεδίων του Θεού.

Η καρδία του μηνύματος του Αβδιού μοιάζει να συμπυκνώνεται στα λόγια «καθώς έκαμες θέλει γείνει εις σέ...» (εδ.15). Αυτός ο παροιμιακός σχεδόν λόγος αποτελεί και τη βάση κρίσης-δικαιοσύνης του Θεού.

2. Συγγραφέας – Χρονολογία

Δεν γνωρίζουμε πολλά για την καταγωγή ή την οικογένεια του προφήτη αυτού του Θεού. Το όνομα του ωστόσο είναι η σφραγίδα γνησιότητας και καταγωγής του. Αβδιού/Οβδιού: «ο υπηρέτης, ο λατρευτής του Θεού».

Το ιστορικό πλαίσιο του μηνύματος του προφήτη δεν οδηγεί σε εύκολη χρονολόγηση του βιβλίου. Η νεώτερη χρονολόγησή του το τοποθετεί στα χρόνια της βασιλείας του Ιωσαφάτ περίπου το 850 πχ. (Β’ Χρ.κα:1-20). Η επικρατέστερη και πιθανότερη χρονολόγησή του ωστόσο, τοποθετεί τη διακονία του Αβδιού λίγο μετά τη Βαβυλωνιακή κατοχή του λαού Ισραήλ το 586-538 πχ. (Έσδρας δ:45).

Το μήνυμα του προφήτη απευθύνεται πρωτίστως και κυρίως στον «αδελφό» λαό των Εδωμιτών. Ήταν οι τελευταίοι απόγονοι του πρωτότοκού γιου του Ιακώβ, Ησαύ. Απαξιωμένοι της κληρονομιάς του Αβραάμ από την νεανική αποκοτιά του προγόνου τους να πουλήσει τα πρωτοτόκια του για ένα πιάτο φαΐ στον αδελφό του Ιακώβ, οι Εδωμίτες ζούσαν όχι στις εύφορες πεδιάδες του Ιορδάνη άλλα στην Ν. Παλαιστίνη, ανατολικά της Αραβίας, στην κοιλάδα μεταξύ της Νεκράς και της Ερυθράς θάλασσας. Η έχθρα των δύο αδελφών λαών με τη μακρά ιστορία (Γεν. λβ:28, Μαλ.α:2-4, Ψαλ.ρλζ:7) έφτασε στο αποκορύφωμά της όταν στην αιχμαλωσία του Ισραήλ οι Εδωμίτες έστησαν γιορτή και σφετερίστηκαν την περιουσία του λαού του Θεού (εδ.11-14, Ψαλ.ρλζ:7).

Η αναγγελία της θείας δίκης για την ύβρη του Εδώμ από τον προφήτη δεν γίνεται για να ενισχυθεί ο «ιερός εθνικισμός» του Ισραήλ. Μάλλον σκοπό έχει να τονιστεί η αλήθεια ότι η κρίση ανήκει μόνο στο Θεό, και η υπεράσπιση, δικαίωση και αποκατάσταση σε όσους δεν μπορεί να ξεχαστεί το παρελθόν είναι πραγματικά δυνατή μόνο εν Αυτώ.

3. Δομή & Περιεχόμενα του βιβλίου

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη: Το πρώτο είναι σχετικό με την Κρίση κατά του Εδώμ (εδ.1-14). Το δεύτερο, αφορά τα αποτελέσματα της θείας δικαιοσύνης σε σχέση με την αποκατάσταση του Ισραήλ (εδ.15-21).

Το θέμα της κρίσης εναντίον των λαών που αδίκησαν το λαό Ισραήλ είναι διάσπαρτο στην Παλαιά Διαθήκη, κυρίως στα προφητικά βιβλία (Ησαΐας κεφ.ιγ-κγ, Ιερ.κεφ.μς-να, Ιεζ.κεφ.κς-λβ). Η περίπτωση που αναγγέλλει ο Αβδιού είναι ωστόσο λίγο διαφορετική. Η κρίση του Θεού για τον Εδώμ είναι να συντελεστεί στο μέλλον, τώρα που ο Ισραήλ πλήρωσε το τίμημα της δικής του αμφισβήτησης των λόγων του Θεού στα χέρια του «αδελφού του» Εδώμ.

Ι. Η Κρίση κατά του Εδώμ (1-14)

·         Η όραση του Αβδιού (1α)

·         Η συντριβή της Ύβρεως του Εδώμ (2β-10)

·         Εγκλήματα κατά του Αδελφού (11-14)

 

ΙΙ. Ο Τελικός Θρίαμβος του Ισραήλ (15-21)

ΙΙΙ. Η Ημέρα του Κυρίαρχου Θεού (15^α, 16-21)

Α. Η όραση του Αβδιού: Η προφητική ενόραση του Αβδιού είναι βέβαιο πως εμπεριείχε πολλά περισσότερα από ένα «απλό» όραμα/όνειρο μέσα στην νύχτα (Ζαχ.α:7-8) καθώς συμπεριλάμβανε οπωσδήποτε και το στοιχείο της ακοής (εδφ.1, Ησαΐας α:1). Το μήνυμα του Αβδιού είναι έτσι διατυπωμένο ώστε ο αναγνώστης και ακροατής του να πάρει όσον το δυνατόν πληρέστερα το μήνυμα της μεγαλοπρεπούς κυριαρχίας του Θεού πάνω σε ολόκληρο το Κόσμο.

Β. Η συντριβή της Ύβρεως του Εδώμ: Η ύβρις του Εδώμ δεν είναι άλλη από την υπερηφάνεια και τον εγωισμό (8-9). Παίρνοντας παράδειγμα τον Εδώμ ο Θεός μέσω του προφήτη Του αποκαλύπτει την παγίδα της εθνικής υπερηφάνειας και την σίγουρη συντριβή της (εδ.4, Αμώς θ:1-2).

Η ύβρις του Εδώμ είναι ακόμη η συμπεριφορά των σοφών του που αποδέχονται, δικαιολογούν αν όχι κι ενθαρρύνουν τις πράξεις βίας και φρίκης εναντίον του αδελφού έθνους, του λαού του Θεού (εδφ.7-10, Ιερ.μθ:7-9).

Η ύβρις του Εδώμ σε μια φράση είναι η υποταγή του στην υπερεκτιμημένη «κοσμική σοφία του» (εδφ.3,7).

Γ. Εγκλήματα κατά του Αδελφού: Ο «αδελφός» Εδώμ προσάγεται στην Κρίση του Θεού με την κατηγορία της άτιμης, μη έντιμης συμπεριφοράς. Ήταν Αύγουστος του 586 πχ. όταν τα Βαβυλωνιακά στρατεύματα ισοπέδωναν το Ναό του Θεού στην Ιερουσαλήμ και ο «αδελφός» λαός μεταξύ όλων των άλλων λαών «χαίρεται στην συμφορά και αρπάζει τα υπάρχοντα την μέρα της συμφοράς και της απελπισίας» (εδφ.13-14, Β’ Βας.κε:1-21).

Ο σφοδρός, σχεδόν βίαιος λόγος του προφήτη απευθύνεται κύρια στον Εδώμ γιατί αυτός ως αδελφός λαός όφειλε να «ξέρει και να πράττει καλύτερα, ορθότερα». Έπρεπε να διατηρήσει τη «διαθήκη/συνθήκη μεταξύ αδελφών» (Γεν.κε-κθ, Δευτ.κγ:7, Ψαλμ.μα:9, Αμώς α:9).

Δεν είναι πια απλά ο διαχωρισμός «εμείς» και «αυτοί», ανεπίτρεπτος και αυτός βεβαίως. Είναι ότι ο «αδελφός» Εδώμ κοιτάζει χαιρέκακα και υπερήφανα την ημέρα απελπισίας του Ισραήλ. Και σαν σταγόνα που υπερχειλίζει το ποτήρι της κακίας του, ο «αδελφός» Εδώμ πλιατσικολογεί την περιούσια του αδελφού του (εδ.6) και σαν έσχατη πράξη «αδελφικής» εμπάθειας δεν δείχνει ίχνος συμπάθειας στην ημέρα απελπισίας των φυγάδων αδελφών του (εδ.14).

Δ. Ο Τελικός Θρίαμβος του Ισραήλ: Η μέρα που ο Κύριος θα κρίνει όλα τα έθνη πλησιάζει. Ο Κύριος λέει: «Αυτό που κάνατε εσείς στα αδέλφια σας θα το πάθετε κι εσείς...» (εδ.15). «Όλα είναι δανεικά» λέει η λαϊκή σοφία. Όπως ο Ισραήλ ήπιε μέχρι τέλους το πικρό ποτήρι του θυμού του Κυρίου, τώρα ο Εδώμ θα πληρώσει για την αποκοτιά του να εμπαίξει τον Κυρίαρχο Θεό καταλύοντας τη «θεία διαθήκη μεταξύ των αδελφών» (Ψαλμ.οε:8, Ης.να:17-23, Ιερ.κε:15-17).

Ε. Η Ημέρα του Κυρίου: Έρχεται ημέρα αναγγέλλει ο προφήτης που ο «Οίκος Ισραήλ» θα αποκατασταθεί και το όρος Σιών, ο τόπος του Ναού του Θεού, τότε έρημος και καταστραμμένος, τώρα την μέρα της εκπλήρωσης της προφητείας, τόπος σωτηρίας και προστασίας. Όπως «οι αδύνατοι θα κληρονομήσουν τη γη» (Ματθ.ε:5) ο Ισραήλ θα κατακτήσει την γη των κατακτητών του (εδ.19-21). Το κάποτε θύμα τώρα θριαμβευτής. Η ημέρα της κρίσης, ημέρα δικαιοσύνης και αποκατάστασης, ημέρα του Κυρίαρχου Θεού.

4. Θεολογική Σημασία του Βιβλίου & Πρακτική Εφαρμογή

Το βιβλίο του προφήτη Αβδιού προσφέρει λόγο υπόσχεσης και βάλσαμο παρηγοριάς στο υπόλοιπο του Ισραήλ, τη φυλή του Ιούδα καθώς γλύφει τις πληγές και μοιρολογεί τη μέρα της απελπισίας τους και την παρούσα κατάσταση ανικανότητας στην οποία έχουν περιέλθει, εκείνοι που κάποτε ήταν οι ζηλευτοί, ο εκλεκτός λαός Του. Τι έγιναν οι υποσχέσεις του Θεού αναρωτιέται ο λαός; Ώστε αυτό ήταν; Η ύβρις του Εδώμ θα μείνει αναπάντητη;

Την απάντηση δίνει το αισιόδοξο μήνυμα επιβεβαίωσης της κυριαρχίας και παρουσίας του Θεού στη ζωή των συγχρόνων του προφήτη. Η απόλυτη Κυριαρχία του Θεού στην Ιστορία της ανθρωπότητας είναι η «αυθάδης» απάντηση που το μήνυμα του Αβδιού φέρνει στον πικραμένο και απελπισμένο λαό.

Σύμφωνα με το μήνυμα του προφήτη, ο κυρίαρχος Θεός χαρτογραφεί τις συνέπειες των πράξεών μας, ως ενδογενή χαρακτηριστικό της κοινωνικής ιστορία μας. Ο Θεός μέσω του φυσικού νόμου του κόσμου, που εκείνος δημιούργησε, κυβερνά (Α’ Πετρ.ε:10-).

Ο Θεός όχι μόνο έχει απάντηση για τη σοφία, πλούτο και στρατηγική ισχύ του Εδώμ, αλλά χρησιμοποιεί τις δυσκολίες του παρελθόντος για να εκτελέσει την απόλυτη βουλή του και να αναγγείλει τη βέβαιη έλευση της Βασιλείας Του.

Σήμερα που η εθνική υπερηφάνεια είτε λόγω καταγωγής, πλούτου ή σοφίας χαρακτηρίζει σχεδόν όλα τα «χριστιανικά» αλλά και τα λοιπά έθνη, το μήνυμα του Αβδιού γίνεται περισσότερο από επίκαιρο.

Ποιο είναι αλήθεια το μέτρο της αντοχής, ανοχής και αγάπης που μετρούμε την συμπεριφορά αδελφών, εξ αίματος και μη, φίλων καρδιακών και όλων όσων ανήκουν στην ουράνια οικογένεια του Κυρίου Ιησού Χριστού.

Τιμούμε τη θεία διαθήκη μεταξύ των αδελφών: «...να είναι όλοι (οι πιστοί Του) ένα...κι αυτοί ενωμένοι με εμάς , κι έτσι ο κόσμος να το πιστεύει ότι με έστειλες εσύ..» Ιωαν.ιζ:20-22) ή μήπως η υπερεκτιμημένη ανθρώπινη σοφία και εμπειρία μας, μας επιτρέπει να αγαπούμε το Θεό και να αγνοούμε, κάποτε να μισούμε τον αδελφό μας: “...αυτός που δεν αγαπάει τον αδελφό του τον οποίο βλέπει, πως μπορεί να αγαπάει το Θεό, τον οποίο δεν βλέπει.” (Α’ Ιωαν.δ:20β)

Ποιος είναι αλήθεια ο αδελφός; Πώς και πότε αντιλαμβανόμαστε την ημέρα συμφοράς του; Στη θέα «του πληγωμένου στο δρόμο της Ιεριχούς» αναγνωρίζουμε «το αίμα μας/Του».

Τι μας συμβουλεύει η σοφία και οι εμπειρία των πολλών και το συμβούλιο των σοφών του κόσμου τούτου: “Όσοι μας πλήγωσαν αξίζουν να πληγωθούν. Όσοι μας αδίκησαν να μην ευτυχήσουν. Μακάρι να αποτύχουν όσοι δεν κατάλαβαν ποτέ την αξία μας”.

Σκύψαμε σε βοήθεια; Δέσαμε την πληγή όλων όσων βρέθηκαν στο δρόμο μας; Ή μήπως προσπερνούμε χαιρέκακα για τη συμφορά που βρίσκει τον «εχθρό μας», προσπερνάμε αδιάφορα για την ατυχία των «αγνώστων μας»;

“...ποιος αποδείχτηκε ‘πλησίον’ εκείνου που έπεσε στους ληστές;...Αυτός που τον σπλαχνίστηκε” (Λουκάς ι:30-37)

Πώς βιώνουμε την κυριαρχία του Πατέρα Θεού στην ιστορία όταν τα σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν, η “εθνική σοφία, αλήθεια, νομιμότητα και δικαιοσύνη” χωρίζουν τον κόσμο μας σε “δικούς μας” και “άλλους”. Ας ταπεινώσουμε εαυτούς και όλους στον Κυρίαρχο Θεό και ας γίνουμε τιμητές της Θείας κρίσης και αληθείας. “ Με το κριτήριο που κρίνετε θα κριθείτε, και με το μέτρο που μετράτε θα μετρηθείτε” (Ματθ.ζ:2).

Η ελπίδα που προσφέρει το μήνυμα του Αβδιού στο λαό Ισραήλ, πρέπει να μας ενδυναμώσει και να ενσταλάξει στο είναι μας ένα πνεύμα θριάμβου (Αποκ.ια:15, κβ:5). Να μας καταστήσει αντιπροσώπους και συντελεστές της θείας σοφίας, αλήθειας, κρίσης και δικαιοσύνης στις κοινωνίες που ζούμε: “Η αγάπη σας να είναι ειλικρινής...Η ελπίδα σας να δίνει χαρά...Να βοηθάτε τους άλλους χριστιανούς όταν βρίσκονται σε ανάγκη...Να προσεύχεστε για το καλό των διωκτών σας...Μην έχετε την ψευδαίσθηση πως είστε σοφοί...Φροντίζετε να κάνετε το καλό σε όλους τους ανθρώπους...Να νικάς το κακό με το αγαθό”. (Ρωμ.ιβ:9-21)

Τέλος, το βιβλίο του Αβδιού δίνει τη σιγουριά ότι ο Θεός έχει τον πλήρη έλεγχο της ανθρώπινης ιστορίας. Πίσω από την σκηνή εξυφαίνει τα σχέδια Του, τα οποία τα αποκαλύπτει στους δικούς του, πέρα και πάνω από το χάος των ανθρωπίνων σχεδίων. Τίποτα δεν ξεφεύγει τη ματιά Του και τη θέληση Του. O εκλεκτός Του λαός, η Εκκλησία Του είναι και θα είναι νικηφόρος και ας φαίνεται κάποτε άλλως.