Σαν «ο αμνός του Θεού», ο Ιησούς δεν είχε κανένα ελάττωμα, έτσι αναμφίβολα ήταν ευπαρουσίαστος άντρας (Ιωάν.α:29, Εβρ.ζ:26). Και ασφαλώς δεν θα είχε συνεχώς αυτό το μελαγχολικό ύφος με το οποίο Τον απεικονίζουν τα δημοφιλή έργα τέχνης. Είναι αλήθεια ότι πέρασε πολλές οδυνηρές εμπειρίες στη ζωή Του, αλλά η γενική Του διάθεση αντικατόπτριζε τέλεια τον Πατέρα του, “τον μακάριο Θεό” (Α΄ Τιμ.α:11, Λουκ.ι:21, Εβρ.α:3).
Είχε ο Ιησούς μακριά μαλλιά; Μόνο οι Ναζηραίοι δεν έπρεπε να κόβουν τα μαλλιά τους ή να πίνουν κρασί, και ο Ιησούς δεν ήταν Ναζηραίος. Έτσι, χωρίς αμφιβολία είχε καλοκουρεμένα μαλλιά όπως οποιοσδήποτε άλλος Ιουδαίος (Αριθ.ς:2-7).
Επίσης απολάμβανε το κρασί με μέτρο όταν βρισκόταν σε κάποια παρέα, και αυτό ενισχύει την άποψη ότι δεν επρόκειτο για σκυθρωπό άτομο (Λουκ.ζ:34). Μάλιστα, σε κάποιο γαμήλιο συμπόσιο στην Κανά της Γαλιλαίας έφτιαξε κρασί μέσω ενός θαύματος (Ιωάν.β:1-11). Και προφανώς είχε γενειάδα, πράγμα που επιβεβαιώνεται από μια προφητεία σχετικά με τα παθήματά του (Ης.ν:6).
Τι θα πούμε για το χρώμα της επιδερμίδας του Ιησού και για τα χαρακτηριστικά του; Πιθανώς ήταν σημιτικά. Θα είχε κληρονομήσει αυτά τα χαρακτηριστικά από τη μητέρα του, τη Μαρία, η οποία ήταν Ιουδαία. Οι πρόγονοί της ήταν Ιουδαίοι, από τη γραμμή των Εβραίων. Συνεπώς ο Ιησούς θα είχε πιθανώς χρώμα επιδερμίδας και χαρακτηριστικά τα οποία ήταν κοινά στους Ιουδαίους.
Ακόμα και ανάμεσα στους αποστόλους του, ο Ιησούς προφανώς δεν ξεχώριζε σαν πολύ διαφορετικός από σωματική άποψη, επειδή ο Ιούδας χρειάστηκε να τον προδώσει στους εχθρούς Του προσδιορίζοντάς τον με ένα φιλί. Επομένως, ο Ιησούς μπορούσε εύκολα να αναμειχθεί με το πλήθος. Και το έκανε αυτό, διότι τουλάχιστον σε μια περίπτωση ταξίδεψε από τη Γαλιλαία στην Ιερουσαλήμ χωρίς να τον αναγνωρίσουν (Μάρκ.ιδ:44, Ιωάν.ζ:10, 11).
Εντούτοις, ορισμένοι συμπεραίνουν ότι ο Ιησούς πρέπει να ήταν αδύναμος. Γιατί το λένε αυτό; Ένας λόγος είναι ότι χρειάστηκε βοήθεια για να μεταφέρει το σταυρό του βασανισμού του. Επίσης, ήταν ο πρώτος που πέθανε από τους τρεις άντρες οι οποίοι κρεμάστηκαν (Λουκ.κγ:26, Ιωάν.ιθ:17, 32, 33.
Ο Ιησούς δεν ήταν αδύναμος
Σε αντίθεση με τα όσα λέει η παράδοση, η Αγία Γραφή δεν περιγράφει τον Ιησού σαν αδύναμο ή θηλυπρεπή. Απεναντίας, αναφέρει ότι ακόμα και όταν ήταν παιδί «ο Ιησούς προέκοπτεν εις σοφίαν και ηλικίαν και χάριν παρά Θεώ και ανθρώποις» (Λουκ.β:52). Στο μεγαλύτερο μέρος μιας περιόδου 30 ετών ήταν ξυλουργός. Αυτή η εργασία δεν φαίνεται να είναι για κάποιο λεπτοκαμωμένο ή ασθενικό άτομο, ειδικά εκείνη την εποχή που δεν υπήρχαν τα σύγχρονα μηχανήματα τα οποία καθιστούν λιγότερο κοπιαστική την εργασία. (Μάρκ.ς:3) Επιπλέον, ο Ιησούς έδιωξε από το ναό τα βόδια, τα πρόβατα και τους αργυραμοιβούς και αναποδογύρισε τα τραπέζια των αργυραμοιβών. (Ιωάννης β:14, 15) Και αυτό επίσης υποδηλώνει ότι επρόκειτο για ένα ανδροπρεπές, σωματικά σφριγηλό άτομο.
Στη διάρκεια των τελευταίων τριάμισι ετών της ζωής του, ο Ιησούς διένυσε με τα πόδια αρκετά χιλιόμετρα στις περιοδείες που έκανε. Εντούτοις, οι μαθητές ποτέ δεν του πρότειναν να “αναπαυτεί λίγο”. Απεναντίας, ο Ιησούς είπε σε εκείνους, μερικοί από τους οποίους ήταν σκληραγωγημένοι ψαράδες: «Έλθετε σεις αυτοί κατ' ιδίαν εις τόπον έρημον και αναπαύεσθε ολίγον» (Μάρκ.ς:31).
Είναι γεγονός ότι «η συνολική αφήγηση των ευαγγελίων», αναφέρει η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopædia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ, «δείχνει πως ο Ιησούς είχε καλή σωματική υγεία και ευρωστία». Τότε γιατί χρειάστηκε βοήθεια για να μεταφέρει το σταυρό του βασανισμού του, και γιατί πέθανε πριν από τους άλλους που είχαν κρεμαστεί μαζί με Αυτόν;
Ένας βασικός παράγοντας είναι η υπερβολική οδύνη. Καθώς πλησίαζε η ώρα της εκτέλεσης του Ιησού, εκείνος είπε: «Βάπτισμα δε έχω να βαπτισθώ, και πως στενοχωρούμαι εωσού εκτελεσθή» (Λουκ.ιβ:50). Αυτή η στεναχώρια μετατράπηκε σε «αγωνία» την τελευταία Του νύχτα: «Και ελθών εις αγωνίαν, προσηύχετο θερμότερον, έγεινε δε ο ιδρώς αυτού ως θρόμβοι αίματος καταβαίνοντες εις την γην» (Λουκ.κβ:44). Ο Ιησούς γνώριζε ότι οι προοπτικές της ανθρωπότητας για αιώνια ζωή εξαρτιόνταν από την ακεραιότητα που έπρεπε εκείνος να εκδηλώσει μέχρι θανάτου. Τι βάρος είχε να σηκώσει! (Ματθ.κ:18, 19, 28). Γνώριζε επίσης ότι θα εκτελούνταν σαν «καταραμένος» εγκληματίας από τον ίδιο το λαό του Θεού (Γαλ.γ:13).
Αφού τον πρόδωσαν, υπέστη τη μια πράξη κακομεταχείρισης μετά την άλλη. Σε μια παρωδία δίκης, η οποία διεξάχθηκε πολύ μετά τα μεσάνυχτα, οι πιο επιφανείς αξιωματούχοι του τόπου τον χλεύασαν, τον έφτυσαν και τον χτύπησαν με τις γροθιές τους. Για να δοθεί κάποια επίφαση νομιμότητας στη νυχτερινή δίκη, έγινε και άλλη μια δίκη νωρίς το επόμενο πρωί. Σε αυτήν ο Ιησούς ανακρίθηκε από τον Πιλάτο· κατόπιν από τον Ηρώδη, ο οποίος, μαζί με τους στρατιώτες του, τον περιέπαιξε· και έπειτα ξανά από τον Πιλάτο. Τελικά, ο Πιλάτος έβαλε να τον μαστιγώσουν. Και αυτό δεν ήταν ένα συνηθισμένο μαστίγωμα. Το Περιοδικό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (The Journal of the American Medical Association) ανέφερε για τη ρωμαϊκή συνήθεια του μαστιγώματος:
«Το συνηθισμένο όργανο ήταν ένα κοντό μαστίγιο . . . με πολλά μονά ή πλεγμένα δερμάτινα λουριά διαφόρων μεγεθών, στα οποία είχαν δεθεί κατά διαστήματα μικρά σιδερένια μπαλάκια ή αιχμηρά κομμάτια από κόκαλα προβάτων. . . . Καθώς οι Ρωμαίοι στρατιώτες χτυπούσαν επανειλημμένα την πλάτη του θύματος με όλη τους τη δύναμη, τα σιδερένια μπαλάκια προξενούσαν μεγάλους μώλωπες, και τα δερμάτινα λουριά και τα κόκαλα από τα πρόβατα έκοβαν το δέρμα και τους υποδόριους ιστούς. Μετά, καθώς η μαστίγωση συνεχιζόταν, ο τεμαχισμός έφτανε μέχρι τους σκελετικούς μυς που βρίσκονταν από κάτω, και έτσι δημιουργούνταν τρεμάμενες κορδέλες από σάρκα που αιμορραγούσε».
Είναι σαφές ότι οι δυνάμεις του Ιησού θα είχαν εξασθενήσει πολύ προτού λυγίσει κάτω από το βάρος του σταυρού που βάσταζε. Μάλιστα, Το Περιοδικό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου δήλωσε: «Η σωματική και ψυχική κακομεταχείριση που υπέστη από τους Ιουδαίους και τους Ρωμαίους, καθώς και η έλλειψη τροφής, νερού και ύπνου, συνέβαλαν επίσης στη γενικά εξασθενημένη κατάστασή του. Συνεπώς, ακόμα και πριν από τη στιγμή της σταύρωσης, η κατάσταση της υγείας του Ιησού ήταν, αν μη τι άλλο, σοβαρή και πιθανώς κρίσιμη».
Πώς Έμοιαζε ο Ιησούς;
Η μαρτυρία της κοσμικής ιστορίας σχετικά με το πώς έμοιαζε ο Ιησούς έχει επηρεαστεί βαθιά από διάφορους παράγοντες. Αυτοί ευθύνονται για τις μεγάλες διαφορές στον τρόπο με τον οποίο απεικονίζεται ο Ιησούς στα διάφορα έργα τέχνης.
Δύο παράγοντες είναι ο πολιτισμός της χώρας και η χρονική περίοδος κατά την οποία έγινε το έργο. Επιπλέον, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των καλλιτεχνών καθώς και εκείνων που τους ανέθεταν την εργασία επηρέαζαν τον τρόπο απεικόνισης του Ιησού.
Στο διάβα των αιώνων διάσημοι καλλιτέχνες, όπως ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Ρέμπραντ και ο Ρούμπενς, έδωσαν μεγάλη προσοχή στην εξωτερική εμφάνιση του Χριστού. Τα έργα τους, τα οποία συχνά διανθίζονταν με συμβολισμούς και μυστικισμό, έχουν επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τη γενική άποψη για το πώς έμοιαζε ο Ιησούς. Αλλά σε τι βασίζονταν οι ερμηνείες τους;
Τι Λέει η Κοσμική Ιστορία
Έργα τέχνης τα οποία ολοκληρώθηκαν πριν από την εποχή του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, ο οποίος έζησε από το 280 περίπου μέχρι το 337 μ.Χ., συχνά απεικόνιζαν τον Ιησού σαν ένα νεαρό «Καλό Ποιμένα» με κοντά ή μακριά σγουρά μαλλιά. Αλλά το βιβλίο Η Τέχνη στο Διάβα των Αιώνων (Art Through the Ages) λέει τα εξής σχετικά με αυτό: «Ως θέμα, ο Καλός Ποιμένας ανάγεται στην αιγυπτιακή τέχνη μέσω της [ειδωλολατρικής] Αρχαίας ελληνικής τέχνης, αλλά εδώ γίνεται το σύμβολο του όσιου προστάτη του Χριστιανικού ποιμνίου».
Με τον καιρό, αυτή η ειδωλολατρική επιρροή έγινε ακόμα πιο έντονη. «Ο Ιησούς», προσθέτει το βιβλίο, “μπορούσε εύκολα να ταυτιστεί με τις γνωστές θεότητες του κόσμου της Μεσογείου, ειδικά με τον Απόλλωνα, το θεό του ήλιου [του οποίου το φωτοστέφανο δόθηκε αργότερα στον Ιησού και κατόπιν στους «αγίους»], ή με το εκρωμαϊσμένο ανατολικό αντίστοιχό του, τον Σολ Ινβίκτους (ο Ακατανίκητος Ήλιος)”. Μάλιστα, σε ένα μαυσωλείο που ανακαλύφτηκε κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, ο Ιησούς απεικονίζεται ως ο Απόλλων που «οδηγεί τα άλογα του άρματος του ήλιου στους ουρανούς».
Ωστόσο, αυτή η πιο νεανική μορφή δεν κράτησε πολύ. Ο Αντόλφ Ντιντρόν, στο βιβλίο του Χριστιανική Εικονογραφία (Christian Iconography), αναφέρει τι συνέβη: «Η μορφή του Χριστού, η οποία αρχικά ήταν νεανική, μεγαλώνει από αιώνα σε αιώνα . . . καθώς προχωράει η ηλικία της ίδιας της Χριστιανοσύνης».
Ένα κείμενο του 13ου αιώνα το οποίο διατείνεται ότι έχει γραφτεί από κάποιον Πόπλιο Λέντουλο ως επιστολή προς τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο δίνει μια περιγραφή της εξωτερικής εμφάνισης του Ιησού, λέγοντας ότι «τα μαλλιά του είχαν το χρώμα του χλωρού φουντουκιού [ανοιχτό καστανό] και ήταν ίσια σχεδόν μέχρι τα αφτιά του, αλλά από τα αφτιά και κάτω σχημάτιζαν μπούκλες, λίγο πιο σκούρες και πιο λαμπερές, οι οποίες έπεφταν κυματιστά στους ώμους του· είχε χωρίστρα στη μέση του κεφαλιού . . . , γενειάδα στο ίδιο χρώμα με τα μαλλιά του, όχι μακριά, αλλά λίγο μυτερή στο πηγούνι· . . . τα μάτια του ήταν γκρίζα . . . και καθαρά». Αυτή η μη αυθεντική περιγραφή επηρέασε στη συνέχεια πολλούς καλλιτέχνες. «Κάθε εποχή», λέει η Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια (New Catholic Encyclopedia), «δημιούργησε το είδος του Χριστού που επιθυμούσε».
Τα όσα ισχύουν για κάθε εποχή ισχύουν επίσης για τις φυλές και τις θρησκείες. Θρησκευτικά έργα τέχνης από ιεραποστολικούς αγρούς της Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής παρουσιάζουν τον Χριστό της Δύσης με τα μακριά μαλλιά· αλλά πού και πού «τοπικά χαρακτηριστικά» έχουν προστεθεί στην εμφάνισή του, επισημαίνει η εγκυκλοπαίδεια.
Οι Προτεστάντες είχαν και αυτοί τους καλλιτέχνες τους, οι οποίοι ερμήνευαν την εμφάνιση του Χριστού με το δικό τους τρόπο. Ο Φ. Μ. Γκόντφρεϊ αναφέρει στο βιβλίο του Ο Χριστός και οι Απόστολοι - Οι Μεταβαλλόμενες Μορφές στις Θρησκευτικές Εικόνες (Christ and the Apostles - The Changing Forms of Religious Imagery): «Η τραγική φιγούρα του Χριστού που ζωγραφίζει ο Ρέμπραντ είναι αποκύημα του Προτεσταντικού πνεύματος· είναι θλιμμένος, σκελετωμένος, αυστηρός, . . . μια απεικόνιση της Προτεσταντικής ψυχής που χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια και αυταπάρνηση». Αυτό αντανακλάται, όπως λέει, «στο ισχνό σώμα Του, στην εγκατάλειψη [αυταπάρνηση] της σάρκας, στην “ηπιότητα, στο πάθος και στη σοβαρότητα” με την οποία [ο Ρέμπραντ] συνέλαβε το Χριστιανικό έπος».
Ωστόσο, η αδύναμη, θηλυπρεπής, μελαγχολική φιγούρα ενός Χριστού με μακριά μαλλιά και φωτοστέφανο, η οποία εμφανίζεται συχνά στα έργα του Χριστιανικού κόσμου, δεν είναι ακριβής. Στην πραγματικότητα, απέχει πολύ από τον Ιησού της Αγίας Γραφής.
