ΤΥΧΗ Ή ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ;

Το αίνιγμα της μεταμόρφωσης

Μεταμόρφωση είναι η επαναστατική και συνήθως απότομη αλλαγή μορφής που υφίστανται ιδίως τα έντομα, όταν φθάσουν στην ωριμότητα. Πώς εξηγείται το γεγονός, ότι το ίδιο ζώο παρουσιάζεται κατά την εξέλιξή του άλλοτε με τη μορφή μιας κάμπιας και άλλοτε με τη μορφή μιας χρυσαλλίδας; Ύστερα από πειράματα βρήκαν, ότι στην περιοχή του εγκεφάλου υπάρχουν κάτι περίεργα νευρικά κύτταρα τα οποία παράγουν μια ειδική ορμόνη, που είναι υπεύθυνη για τη μεταμόρφωση.

Παραδείγματα μεταμόρφωσης υπάρχουν σε πολλά έντομα. Οι μεταμορφώσεις του αυγού σε κάμπια, κατόπιν σε κουκούλι κι έπειτα σε χρυσαλλίδα, είναι οι ενδιάμεσες μορφές μεταξύ του γονιμοποιηθέντος ωαρίου και του τέλειου εντόμου. Έτσι ο γνωστός μεταξοσκώληκας ο οποίος μας δίνει το πολύτιμο μετάξι, περνάει από 4 μεταμορφώσεις και 4 αποδερματώσεις. Από το αυγό του, που ζυγίζει μόλις μισό έως ένα χιλιοστό του γραμμαρίου, προέρχεται η κάμπια, η οποία τρέφεται με φύλλα μουριάς και μεγαλώνοντας σχηματίζει το κουκούλι μέσα σε τρεις μέρες. Εκεί μέσα κλεισμένη μεταμορφώνεται σε χρυσαλλίδα, η οποία στη συνέχεια τρυπάει το κουκούλι και μετασχηματίζεται σε ψυχή δηλαδή τέλειο έντομο και προχωράει στη σύζευξη για τη διαιώνιση του είδους. Γεννά 400-500 αυγά, οπότε ξαναρχίζει ο βιολογικός κύκλος που προαναφέρθηκε.

Το μετάξινο νήμα εκκρίνεται από το μεταξοσκώληκα σε υγρή κατάσταση και στερεοποιείται αμέσως, όταν έρθει σε επαφή με τον αέρα. Με το νήμα αυτό ο μεταξοσκώληκας παρασκευάζει το κουκούλι (βομβύκιο) συμπαγές και συνεκτικό. Το νήμα του είναι συνεχές χωρίς διακοπές, μήκους από 200 μέχρι 1200 μέτρα σε μικρές αναδιπλώσεις, που έχουν το σχήμα 8 και κατά αλλεπάλληλα  στρώματα.

Με τη γνωστή μας μέλισσα θα ασχοληθούμε κάπως εκτενέστερα γιατί  το αξίζει. Σ’ αυτό το θαυμαστό έντομο βρίσκει κτυπητή επαλήθευση το λατινικό απόφθεγμα: «Μέγιστος στα ελάχιστα γίνεται ο Θεός!».

Η μέλισσα έγινε για τα λουλούδια, όπως ακριβώς το γάντι έγινε για το ανθρώπινο χέρι. Το ένα, είναι για το άλλο. Το κάθε είδος στο κατάλληλο γι’ αυτό περιβάλλον και το καθένα ανταποκρινόμενο στο σύνολο.

Μπορούν τυφλές δυνάμεις να φέρουν ένα τέτοιο σκόπιμο αποτέλεσμα; Με ποια θαυμάσια τύχη έφθασαν, ώστε φυτά και μέλισσες δια μιας να γίνουν το ένα για το άλλο;

Χωρίς να έχει διδαχτεί ανώτερα μαθηματικά, με το εξάγωνο σχήμα της κηρήθρας που κατασκευάζει, εξοικονομεί χώρο, που και περισσότερο μέλι χωράει και λιγότερο τόπο απαιτεί. Έτσι χωρίς λογάριθμους η μέλισσα αποφεύγει το λάθος, που ο σοφός Ρεωμήρος με όλη του τη μαθηματική κατάρτιση έκαμε, όταν υπολόγισε, ότι οι αμβλείες γωνίες των 109⁰ και 26 ( αντί 109⁰ και 28) και οξείες των 70⁰ και 34 (αντί 70⁰ και 32) δίνουν τον περισσότερο χώρο.

Όσα οι επιστήμονες ανακάλυψαν κατόπιν περίπλοκων υπολογισμών και μόχθων, οι μέλισσες τα εφαρμόζουν αυτόματα, πριν την εμφάνιση της επιστήμης και από την αρχή της ύπαρξής τους. Σπουδαίο επίσης είναι, πως δεν κάνουν το παραμικρό λάθος. Είναι «αλάθητες». Και δε συνέβη ποτέ μια μέλισσα να υστερεί ή να υπερέχει από τις άλλες σε ικανότητα «μάθησης».

Επί πλέον, η μέλισσα διαθέτει ένα καταπληκτικό σύστημα όρασης και όσφρησης. Έχει 5 μάτια, τρία απλά και δύο σύνθετα. Το καθένα από τα σύνθετα έχει 6.300 μικρότερα μάτια, μάλιστα του κηφήνα αποτελείται από 13.090 ματίδια και το καθένα απ’ αυτά έχει ξεχωριστό οπτικό νεύρο, που καταλήγει στον εγκέφαλο. Έτσι κατορθώνει να βλέπει παντού και γύρω, προς όλες τις κατευθύνσεις. Προορισμός του κηφήνα είναι μόνο η διαιώνιση του είδους, γι’ αυτό μετά το γαμήλιο ταξίδι στον αέρα του πιο δυνατού κηφήνα με τη βασίλισσα, οι εργάτριες μέλισσες σκοτώνουν όλους τους υπόλοιπους κηφήνες γιατί δεν χρειάζονται πλέον. Η μέλισσα για να συμπληρώσει το φορτίο της από νέκταρ, χρειάζεται να επισκεφθεί 200 έως 300 λουλούδια. Στη συνέχεια με άλλα ειδικά όργανα, που διαθέτει, μετατρέπει το νέκταρ μέσα στην κυψέλη στα δυο γνωστά θαυμάσια προϊόντα το μέλι και το κερί.

Απίστευτος είναι και ο αριθμός των οσφρητικών οργάνων σ’ αυτό το θαυμαστό έντομο. Στον κηφήνα π.χ. υπάρχουν 37.800 οσφρητικά σωματίδια!

Επίσης κατά μήκος του σώματος της μέλισσας, βρίσκονται δύο κεντρικοί χυμογόνοι αδένες που καθένας απ’ αυτούς περιέχει 500 αδενίσκους. Αυτοί έχουν προορισμό να μετατρέπουν το νέκταρ στην έξοχη θρεπτική τροφή για τη βασίλισσα, τον γνωστό βασιλικό πολτό. Έχουμε δηλαδή, ένα μοναδικής τελειότητας χημείο!

           

Όταν η μέλισσα  τρυγά ένα άνθος διαποτίζεται με την οσμή του άνθους που επισκέπτεται. Μ’ αυτό τον τρόπο, η συλλέκτρια όταν επιστρέφει στην κυψέλη δίνει δύο σαφέστατα μηνύματα στους συντρόφους της για τη φύση του λαφύρου, αλλά και για την απόσταση με διαφόρους τρόπους κίνησης και «χορούς».

Ανάλογα με το φυτό που επισκέπτεται η μέλισσα, συλλέγει 10.000 έως 28.000 κόκκους γύρης. Μια μέλισσα πρωταθλήτρια... στη συλλογή γύρεως από αγριοκαστανιά έφερε, 51.025 κόκκους γύρεως στις τρίχες της. Μία και μόνη κυψέλη μελισσών καταναλώνει σ’ ένα χρόνο για τροφή των κατοίκων της και των προνυμφών περίπου 40 κιλά γύρη και 100 κιλά μέλι, που αντιστοιχεί προς 200 κιλά νέκταρος. Επί πλέον πρέπει να σκεφθούμε, ότι ο μελισσοτρόφος θα τρυγήσει ποσότητα δέκα κιλά μελιού κατά κυψέλη και κεριού όχι ευκαταφρόνητη. Για να υπολογίσουμε τον αριθμό των λουλουδιών που χρειάζεται να συγκεντρωθούν αυτές οι ποσότητες θα φθάσουμε σε δεκάδες εκατομμυρίων. Αλλά κατά τους ίδιους υπολογισμούς, ένας αγρός με σινάπι εκτάσεως δέκα στρεμμάτων περιέχει 40 έως 50 εκατομμύρια άνθη που μπορούν να δώσουν στα έντομα 40 έως 50 κιλά γύρη και τουλάχιστον 70 κιλά μέλι  σ’ ένα μήνα.

Οι διαφορετικοί χοροί αποτελούν για τις μέλισσες μια γλώσσα αλληλοσυνεννόησής τους και χρησιμεύουν στις εργάτριες να πληροφορούνται για την απόσταση, την κατεύθυνση, το είδος του άνθους, την οσμή μιας πηγής του νέκταρος.

Αλλά τα θαυμαστά χαρακτηριστικά γνωρίσματα συνεχίζονται. Η μέλισσα έχει δυο κεραίες και στην κάθε μια απ’ αυτές υπάρχουν 20.000 βαθουλώματα. Αυτά είναι τα αισθητήρια όργανα της ακοής, παρ’ ότι υπάρχουν ακόμα και άλλα αισθητήρια όργανα επάνω στο σώμα της, καθένα από τα οποία επικοινωνεί με τον εγκέφαλο ξεχωριστά! Και όλα αυτά τα λεπτεπίλεπτα όργανα, μαζί με την τεράστια διακλάδωση του νευρικού συστήματος, είναι τέλεια εντεταγμένα στο μικροσκοπικό σώμα της μέλισσας, που  ζυγίζει μόλις ένα τέταρτο του γραμμαρίου!!