Το νόθο εδάφιο

Όλοι οι μελετητές της Βίβλου ομόφωνα συμφωνούν ότι αυτό το εδάφιο είναι νόθο, δεν είναι μέρος της Γραφής! Το κριτικό κείμενο U.B.S. με βαθμό βεβαιότητας {Α} που σημαίνει 100% δεν το περιλαμβάνει.

Η μετάφραση του Βάμβα το περιλαμβάνει, γιατί μια έκδοση της Κ.Δ. του 1522 που συνέταξε ο Έρασμος, το περιέχει. Στην πραγματικότητα ο Έρασμος είχε αποκλείσει αυτό το εδάφιο απ’ τις εκδόσεις του 1516 και 1519 γιατί δεν υπήρχε σε κανένα απ’ τα 5.000 Ελληνικά χειρόγραφα που είχε, παρά μόνο στη Βουλγάτα, τη Λατινική έκδοση που χρησιμοποιούσε η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. 

Η Καθολική εκκλησία πίεσε τον Έρασμο να συμπεριλάβει το εδάφιο αυτό στην έκδοσή του κι αυτός υποσχέθηκε ότι θα το κάνει αν του έβρισκαν έστω ένα χειρόγραφο που να το περιέχει. Αυτοί τότε «κατασκεύασαν» ένα τέτοιο και ο Έρασμος απρόθυμα και διστακτικά το πρόσθεσε, αν και το χειρόγραφο που του πήγαν ήταν του 1520!

(Norman Geisler and William Nix, A General Introduction to the Bible, Chicago: Moody Press, 1968 σελίδα 370).

Απ’ αυτό το γεγονός, φαίνεται εύλογο ότι κάποιοι φανατικοί μεταφραστές είδαν το «τρείς είναι οι μαρτυρούντες» και αποφάσισαν να προσθέσουν μια μικρή διδασκαλία από μόνοι τους. Γενικά, το αμφισβητούμενο εδάφιο είναι τελείως άσχετο με τις υπόλοιπες θέσεις του Ιωάννη σ’ αυτή την επιστολή και μάλλον διακόπτει τη λογική ροή του θέματος.

TEXTUS RECEPTUS

(Παραδεδεγμένο κείμενο)

Το πρώτο τυπωμένο αντίγραφο της Καινής Διαθήκης, στην Ελληνική γλώσσα, κυκλοφόρησε απ’ τον Ελβετό εκδότη Froben, τον Μάρτιο του 1516. Την επιμέλεια αυτού του κειμένου είχε αναλάβει ο πολυμαθής Ολλανδός ουμανιστής, Έρασμος  (Desederius Erasmus of Rotterdam).

Απ’ τα  Ελληνικά χειρόγραφα, τα οποία είχε στη διάθεσή του, διαπίστωσε ότι τα περισσότερα περιείχαν κείμενα κατώτερης ποιότητας γιατί ήταν αντίγραφα του 12ου και 13ου αιώνα. Ωστόσο, επειδή δεν έβρισκε κώδικα που να περιέχει ολόκληρη την Καινή Διαθήκη, χρησιμοποίησε μεμονωμένα χειρόγραφα των βιβλίων της.

Για το βιβλίο της Αποκάλυψης δεν είχε στην διάθεσή του παρά μόνο ένα χειρόγραφο (του 12ου αιώνα) που το δανείστηκε από κάποιο φίλο του κι αυτό ήταν  ελλιπές.  Πήρε, μάλιστα, το τελευταίο φύλλο με τα 6 τελευταία εδάφια στην Ελληνική απ’ την Ιταλική Βουλγάτα, ένα κείμενο που φημίζεται για τις πολλές ανακρίβειες που περιέχει. (Το όνομα «Βουλγάτα» δόθηκε στο κείμενο της Λατινικής Βίβλου που αναθεώρησε ο πατέρας της Λατινικής εκκλησίας, Ιερώνυμος - 420 μ.Χ.).

Ο Έρασμος χρειάστηκε 7 μήνες μόνο για να ολοκληρώσει την έκδοση του πρώτου Ελληνικού κειμένου της Καινής Διαθήκης, ένα χρονικό διάστημα εξαιρετικά μικρό για το έργο αυτό, η δημοσιοποίηση του οποίου επρόκειτο να δημιουργήσει ιστορία.

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι λόγοι που εξηγούν τη βιασύνη του.  Συγκεκριμένα, ο Ισπανός Καρδινάλιος Ximenes, ο οποίος εργαζόταν με ζήλο για την αναμόρφωση της Καθολικής εκκλησίας στην Ισπανία, είχε κι αυτός ετοιμάσει μια Ελληνική Καινή Διαθήκη, αλλά καθυστερούσε να την κυκλοφορήσει, περιμένοντας την σχετική έγκριση απ’ τον Πάπα. Έτσι, η έκδοση Φρόμπεν - Έρασμου, χάρη στις ευνοϊκές περιστάσεις, ήταν αυτή που είδε πρώτη το φως της δημοσιότητας, γεγονός που αναγνωρίστηκε στην Ευρώπη σαν ένας λαμπρός σταθμός στην ιστορία των εκδόσεων κι ειδικότερα στην ιστορία της μετάδοσης του κειμένου της Βίβλου.

Η παράταξη του Καρδινάλιου Ximenes αποδέχθηκε το γεγονός με φιλικό πνεύμα. Το μόνο σύμπτωμα κάποιας ελαφριάς αντίδρασης που υπήρξε ήταν όταν ο συντάκτης του κειμένου Lopez de Stunica, πληροφόρησε τον Έρασμο ότι είχε παραλείψει να συμπεριλάβει στο κείμενό του το εδάφιο Α’ Ιωάν.ε:7, «ότι τρεις εισίν οι μαρτυρούντες εν τω ουρανώ, ο πατήρ, ο λόγος και το άγιον πνεύμα, και ούτοι οι τρεις εν εισίν». Το εδάφιο αυτό είχε προστεθεί στο κείμενο της Βουλγάτας, από ένα σχόλιο που ήταν γραμμένο στο περιθώριο κάποιου Ελληνικού χειρόγραφου και το οποίο  ενσωματώθηκε μέσα στο κείμενο από κάποιον αντιγραφέα, από κακή πρόθεση ή τελείως τυχαία.

Ο Έρασμος απάντησε στον Stunica ότι δεν γνώριζε κανένα Ελληνικό χειρό-γραφο που να περιέχει αυτό το εδάφιο, τον βεβαίωσε, όμως, ότι θα το πρόσθετε στην επόμενη έκδοσή του, αν το εύρισκε σ’ οποιοδήποτε χειρόγραφο. Όταν ο Stunica του παρουσίασε ένα ελληνικό χειρόγραφο, με το παραπάνω εδάφιο ενσωματωμένο στο κείμενο, ο Έρασμος υποψιάστηκε ότι είχε γραφτεί «επί παραγγελία». Πράγματι, αργότερα μαθεύτηκε ότι αυτή η “νοθεία” έγινε στην Οξφόρδη το 1520, από κάποιο μοναχό που λεγόταν Froy.

Αυτή δεν είναι η μόνη περίπτωση που ο Έρασμος ενσωμάτωσε στο Ελληνικό κείμενό του υλικό παρμένο απ’ την Λατινική Βουλγάτα. Η πρόχειρη, βιαστική και δίχως μέθοδο τακτική που ακολούθησε, ήταν επόμενο να οδηγήσει στη δημιουργία ενός προβληματικού κειμένου.

Τελικά, ο Έρασμος συμπεριέλαβε αυτό το νόθο εδάφιο στο κείμενο της επόμενης έκδοσης του 1522 (Bruce M. Metzer, <Manuscripts of the Greek Bible>, Oxford University Press).  Αυτή ήταν κι η τελευταία έκδοση Φρόμπεν-Εράσμου.

Το εδάφιο Α’ Ιωάν.ε:7 το βλέπουμε να εμφανίζεται για πρώτη φορά στην περγαμηνή 2318 του 18ου αιώνα και στην περγαμηνή 61 του 16ου αιώνα, ενώ αντίθετα δεν υπάρχει στους κώδικες Αλεφ - Β - Κ - Ρ  και στην 33 που θεωρούνται ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε από αρχαία χειρόγραφα, γιατί ανήκουν π.χ. ο Αλεφ κι ο Β, στον 4ο αιώνα.  Υπάρχει και σε μια άλλη περγαμηνή, την 221 που είναι του 10ου αιώνα, δεν βρίσκεται, όμως, γραμμένο στο κείμενο, αλλά είναι πρόσθετο στο περιθώριο του κειμένου. (Οι πληροφορίες πάρθηκαν από το κριτικό κείμενο UBS).

Τη σκυτάλη για τις επόμενες εκδόσεις της Ελληνικής Κ.Δ.  παρέλαβαν δύο άλλοι ζηλωτές εκδότες: ο Γάλλος Robert Estienne, γνωστός με το όνομα Stefanus κι οι Ολλανδοί αδελφοί Elzevir.

Είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι το ελληνικό κείμενο που δημοσίευσαν οι δύο αυτοί νέοι εκδότες, (Stefanus & Elzevir) δεν ήταν άλλο απ’ το κείμενο του Έρασμου, με ελαφρές τροποποιήσεις κι ορισμένες παραλλαγές που υιοθέτησαν από κάποια νέα χειρόγραφα του 10ου κι 11ου αιώνα.

Η τελευταία έκδοση της Κ.Δ. που κυκλοφόρησαν οι αδελφοί Ελζεβίρ, παρ’ όλες τις ατέλειές της, έγινε πολύ γνωστή με το χαρακτηριστικό όνομα <TEXTUS RECEPTUS>, όνομα παρμένο από τον πρόλογο της έκδοσης του 1633: <TEXTUM ERGO HABES NUNC AB OBNIBUS RECEPTUM> δηλαδή: “Έτσι, τώρα έχετε ένα κείμενο δεκτό απ’ όλους”.

Αυτή η δήλωση ήταν, πιθανότατα, αληθινή για τότε, δεν ισχύει, όμως, για την εποχή μας.  Από τότε μέχρι σήμερα, έχουν έρθει στο φως πάρα πολλά Ελληνικά χειρόγραφα της Κ.Δ. που ήταν άγνωστα στον Έρασμο, τον Stefanus και τους Elzevir.

Αρκετά από τα κείμενα αυτά, όπως ο Αλεξανδρινός Κώδικας, ο Κώδικας του Βατικανού κι ο Σιναϊτικός Κώδικας χρονολογούνται στον 5ο και 4ο αιώνα, για να μην αναφέρουμε αποσπάσματα κειμένων που προέρχονται, όπως έγινε γνωστό, απ’ τον  3ο και 2ο αι. μ.Χ.

Έτσι, η εργασία του Έρασμου πάνω στο κείμενο της πρώτης τυπωμένης Ελληνικής Καινής Διαθήκης που κυκλοφόρησε το 1516, έμελλε ν’ αποτελέσει την κοινή βάση όλων των μεταφράσεων που έγιναν στην Ευρώπη τα επόμενα 250 χρόνια.

Μια απ’ αυτές τις μεταφράσεις είναι κι η δική μας <μετάφραση του Βάμβα> που στηρίζεται κι αυτή στο <TR>.