Γονείς και γιοι

Ζούμε σε καιρούς που όλο και περισσότερο η αμαρτία φαίνεται φυσιολογική και η δικαιοσύνη του Θεού παράξενη. Για αυτό και χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ ίσως, έντιμους άντρες. Άντρες που να σταθούν και να πουν «όχι» στην ισοπέδωση, με τη ζωή τους και τις επιλογές τους. Άντρες που να ανεβούν ψηλότερα από τη μετριότητα, ανθρώπους με αξιοπρέπεια, με χαρακτήρα, με σταθερές αξίες που δεν θα συμβιβαστούν.

Οι δικές μας οικογένειες, οι οικογένειες που λένε πως συνεχίζουν και πιστεύουν στη σοφία του Θεού, μπορούν και πρέπει να είναι διαφορετικές.

Ο Θεός όμως, δεν μας τους δίνει «έτοιμους». Μας δίνει αγόρια. Κι επίσης δίνει πατέρες και μητέρες για να μεγαλώσουν αυτά τα αγόρια.

Αν και αναγνωρίζω πως υπάρχουν οικογένειες που δεν έχουν αγόρια να μεγαλώσουν, υποθέτω, όμως, πως θέλουν τα κορίτσια τους μια μέρα να παντρευτούν αγόρια μεγαλωμένα σωστά.

Στο βιβλίο των Παροιμιών βρίσκουμε πέντε βασικές αρχές τις οποίες μπορούν οι χριστιανοί γονείς να υιοθετήσουν καθώς μεγαλώνουν αγόρια, ώστε να γίνουν άντρες συνειδητοποιημένοι, αξιοπρεπείς, ηθικοί, και που πάνω από όλα να αγαπούν το Χριστό και να ζουν για τη βασιλεία Του πρώτα. Ίσως το παιδί σου να είναι 10, 12, ή 16. Ποτέ δεν είναι αργά.

Ο πρώτος τομέας που πραγματικά αξίζει να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας, και τα αγόρια εν προκειμένω είναι

(1) να μάθουν στέκονται μόνοι τους μέσα στο πλήθος. Να στέκονται απέναντι σ’ ένα κοσμικό τρόπο ζωής που είναι ριζικά αντίθετος από τον τρόπο ζωής του Θεού, κι όχι να παρασύρονται σαν πρόβατα.

Υιέ μου, εάν θελήσωσιν οι αμαρτωλοί να σε δελεάσωσι, μη θελήσης· εάν είπωσιν, Ελθέ μεθ' ημών, ας ενεδρεύσωμεν δι' αίμα, ας επιβουλευθώμεν αναιτίως τον αθώον, Ας καταπίωμεν αυτούς ζώντας, ως ο άδης, και ολοκλήρους ως τους καταβαίνοντας εις τον λάκκον· θέλομεν ευρεί παν πολύτιμον αγαθόν, θέλομεν γεμίσει τους οίκους ημών από λαφύρων· θες τον κλήρόν σου μεταξύ ημών, εν βαλάντιον ας ήναι εις πάντας ημάς· υιέ μου, μη περιπατήσης εν οδώ μετ' αυτών· άπεχε τον πόδα σου από των τρίβων αυτών· διότι οι πόδες αυτών τρέχουσιν εις το κακόν, και σπεύδουσιν εις το να χύσωσιν αίμα. (Παρ.α:10-16).

Δεν λέει, «σε περίπτωση που θα πειραστείς ή αν πειραστείς. Όχι. Εννοείται ότι θα πειραστείς. Όταν, λοιπόν, έρθεις σε επαφή με αυτούς τους ανθρώπους, στάσου μόνος σου. Μην πας μαζί τους. Μην υποχωρήσεις. Φύγε. Ο δυνατότερος άνδρας στον κόσμο είναι αυτός που στέκεται περισσότερο μόνος του.

Ο περιπατών μετά σοφών θέλει είσθαι σοφός· ο δε σύντροφος των αφρόνων θέλει απολεσθή (Παρ.ιγ:20).

Τα παιδιά γίνονται σαν κι αυτούς με τους οποίους ξοδεύουν χρόνο. Οι φίλοι ασκούν απίστευτη επιρροή. Η πίεση της παρέας είναι ασταμάτητη. Είναι δική μας ευθύνη να μάθουμε στα αγόρια πώς να λένε «όχι» όταν είναι περικυκλωμένα από την ανοησία. Εμείς πρέπει να τους δώσουμε την αλήθεια του Θεού και στην πορεία να τους διδάξουμε τη σημασία της αλήθειας, γιατί όταν θα αγαπήσουν την αλήθεια, τότε θα θέλουν μόνοι τους να σταθούν και να πουν «όχι».

Όταν λέμε να στέκεται κάποιος «μόνος του», δεν εννοούμε να στέκεται απομονωμένος από τον υπόλοιπο κόσμο επειδή είναι αδιάφορος ή απλά δεν ανέχεται τους άλλους. Θέλουμε να μεγαλώσουμε παιδιά που να νοιάζονται για τους άλλους, να τους σπλαχνίζονται, όχι να είναι χαμένα μέσα στη χριστιανική τους παρέα, χωρίς να τους καίγεται καρφί τι γίνεται παραπέρα. Θέλουμε αγόρια που να έχουν ξεκάθαρο στο μυαλό τους πως ο Χριστός είναι ο πρώτος στη ζωή τους, και ως εκ τούτου, ξεχωρίζουν το άσπρο από το μαύρο, και το λένε, και το ζουν μέσα σε μια γενιά που είναι «σκολιά και διεστραμμένη» (Φιλ.β), υπηρετώντας με αγάπη.

 

Όλα αυτά απαιτούν χρόνο εκ μέρους μας. Χρόνο για να μπορέσουμε να επηρεάσουμε τη σκέψη τους, και να τους μάθουμε να διαλέγουν φίλους. Να τους πούμε τα δικά μας λάθη. Να τους θυμίσουμε πως η απόλαυση της αμαρτίας έχει δύο βασικά προβλήματα. Πρώτο, είναι πρόσκαιρη, και δεύτερο έχει συνέπειες.

Σίγουρα η αμαρτία έχει απόλαυση. Αν δεν είχε, δεν θα αμάρτανε κανένας. Εμείς πρέπει να τους δείξουμε πως οι συνέπειες της αμαρτίας είναι μεγαλύτερες από τη πρόσκαιρη απόλαυσή της. Κι εδώ θα πρέπει να έχουμε το θάρρος να πούμε τα δικά μας λάθη. Μη φοβάστε δεν πρόκειται από αυτό να χάσουμε το σεβασμό των παιδιών. Κανένας άνθρωπος που είναι ειλικρινής και παραδέχεται το λάθος του δεν χάνει. Χάνουμε όταν προσπαθούμε να κρύψουμε τα λάθη μας. Αντίθετα θα τα βοηθήσει να δουν πως καταλαβαίνουμε τη μάχη που υπάρχει, την έχουμε νοιώσει στο πετσί μας, έχουμε κι εμείς καεί από τέτοια λάθη.

Ο Ψαλμός ογ ξεκινά με μια διαπίστωση με την οποία πάρα πολύς κόσμος μπορεί να ταυτιστεί.

«Αγαθός τωόντι είναι ο Θεός εις τον Ισραήλ, εις τους καθαρούς την καρδίαν. Εμού δε, οι πόδες μου σχεδόν εκλονίσθησαν· παρ' ολίγον ωλίσθησαν τα βήματά μου. Διότι εζήλευσα τους μωρούς, βλέπων την ευτυχίαν των ασεβών (Ψαλμ.ογ:1-3).

Η προφανής ευτυχία των ασεβών είναι πραγματικός μαγνήτης στα εφηβικά μάτια, τα οποία βλέπουν στο λάθος μέρος. Σκέφτονται «αυτό είναι! Αυτός είναι τρόπος να ζεις»!

Λέει όμως, ο Ασάφ στο τέλος, εωσού εισελθών εις το αγιαστήριον του Θεού, ενόησα τα τέλη αυτών (Ψαλμ.ογ:17). Εξωτερικά όλα φαίνονταν μια χαρά. Πως οι ασεβείς «ζουν» πραγματικά! Έχουν πιάσει το νόημα της ζωής. Ωσότου μια μέρα, όταν ήταν στο ναό του Θεού, κατάλαβε τι πραγματικά συμβαίνει. Συνειδητοποίησε πως στο σύστημα του κόσμου τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται στην επιφάνεια. Τα αγόρια μας χρειάζονται, να τους δείξει κάποιος τι θα συμβεί αν παρασυρθούν στη ζωή της ασέβειας.

Το δεύτερο που πρέπει να μάθουν είναι

(2) να είναι ευαίσθητοι στη συμβουλή και τον έλεγχο του Θεού.

Υιέ μου, μη καταφρόνει την παιδείαν του Κυρίου και μη αθύμει ελεγχόμενος υπ' αυτού. Διότι ο Κύριος ελέγχει όντινα αγαπά, καθώς και ο πατήρ τον υιόν, εις τον οποίον ευαρεστείται (Παρ.γ:11-12).  

Κι εδώ εμείς έχουμε την ευθύνη να διδάξουμε το «πως» κάποιος άνθρωπος γίνεται ευαίσθητος στη φωνή του Θεού. Αν τα βοηθήσουμε στον τομέα αυτό, θα μας ευγνωμονούν για πάντα, γιατί πολύ απλά θα γλιτώσουν από πολύ πόνο, λύπη, προβλήματα που θα μπορούσαν να είχαν κάνοντας την αμαρτία.

Πρέπει να τους διδάξουμε πως δεν γίνεται κάποιος «άντρας» όταν ορθώνει το ανάστημά του αλαζονικά στο Θεό. Το να είναι κάποιος άντρας δεν σημαίνει πως πεισματικά αντιστέκεται στο Θεό. Αντίθετα μία από τις πιο παραμελημένες αρετές, είναι να είναι ο άντρας στο σπίτι ανοιχτός στη φωνή του Θεού και δεκτικός στη διόρθωση του Θεού.

Κάθε γυναίκα σέβεται πραγματικά, κυριολεκτικά τον άντρα της, όταν γνωρίζει πως αυτός ακούει και υποτάσσεται στη φωνή του Θεού, και δεν σκληραίνει την καρδιά του.

Είναι τόσο συχνό το φαινόμενο η γυναίκα να είναι πιο ευαίσθητη στο Θεό, που η πνευματική ηγεσία μέσα στο σπίτι δεν υπάρχει. Γιατί για να υπάρχει, πρέπει ο αρχηγός της οικογένειας πρώτος να έχει μια καρδιά που να ζητάει το Θεό, και να δέχεται διόρθωση.

Πόσες και πόσες ιστορίες βρίσκουμε μέσα στις σελίδες της Αγίας Γραφής για ανθρώπους που περιφρόνησαν τον έλεγχο του Θεού και κατέστρεψαν τη ζωή τους και την οικογένειά τους. Παράδειγμα ο Ηλί.

Πως όμως, μαθαίνεις κάποιον να πειθαρχεί στην οδηγία του Θεού;

Πρώτο, πρέπει να τα διδάξουμε να ακούν τη δική μας οδηγία. Δεν έχουμε άλλο τρόπο να διδάξουμε στα παιδιά πώς να σέβονται το Θεό, από το να τους δείξουμε να σέβονται εμάς. Όταν κάποιος δεν υποτάσσεται στο Θεό είναι το ίδιο όσο και το να κλέβει ή να λέει ψέματα. Θυμάστε τα λόγια του Σαμουήλ στο Σαούλ;

Μήπως ο Κύριος αρέσκεται εις τα ολοκαυτώματα και εις τας θυσίας, καθώς εις το να υπακούωμεν της φωνής του Κυρίου; ιδού, η υποταγή είναι καλητέρα παρά την θυσίαν· η υπακοή, παρά το πάχος των κριών· (Α΄ Σαμ.ιε:22).

 

Δεύτερο, βοήθησέ τα να δουν την αξία που υπάρχει στη διόρθωση των άλλων.  Ακόμη και από πολύ απλές καταστάσεις. Από τον σχολικό τροχονόμο, τον δάσκαλο στο σχολείο, τον ομαδάρχη στην κατασκήνωση.

Τρίτο, κι εδώ, όπως και νωρίτερα, μοιράσου κάποιες κακές στιγμές από τη δική σου ζωή. Δεν πρόκειται να χάσουμε από αυτό.

Το τέταρτο βρίσκεται πάλι στις Παροιμίες και είναι το αυτονόητο:

Άκουε συμβουλήν και δέχου διδασκαλίαν διά να γείνης σοφός εις τα έσχατά σου (Παρ.ιθ:20).

Για να ακούει κάποιος, πρέπει κάποιος άλλος να του μιλάει. Στα παιδιά απευθύνεται, αλλά προϋποθέτει πως οι γονείς τους μιλάνε. 

Δεν θα μάθουν «αυτόματα» καλές αρχές για να ζουν. Δεν θα μάθουν να πείθονται σε αυτούς που θα είναι υπόλογοι μια μέρα αν εμείς δεν κάτσουμε μαζί τους. Σίγουρα είμαστε πολύ απασχολημένοι, αλλά αυτό δεν είναι κάτι που μπορούμε να το παραμελήσουμε. Δεν υπάρχουν περιθώρια, γιατί ο κόσμος ούτως ή άλλως διδάσκει αυτά που θέλει.

Ερχόμαστε στο τρίτο. Σ’ αυτό το θέμα, το βιβλίο των Παροιμιών δίνει εξαιρετική έμφαση. Είναι ενδιαφέρον πως οι δύο περιοχές πειρασμών που αναφέρονται συγκεκριμένα είναι

(3) (α) ο πειρασμός σε σχέση με το άλλο φύλο, (Ματθ.ε:28) (β) ο πειρασμός σε σχέση με το αλκοόλ.

Υιέ μου, πρόσεχε εις την σοφίαν μου, κλίνον το ωτίον σου εις την σύνεσίν μου· διά να τηρής φρόνησιν και τα χείλη σου να φυλάττωσι γνώσιν. Διότι τα χείλη της αλλοτρίας γυναικός στάζουσιν ως κηρήθρα μέλιτος, και ο ουρανίσκος αυτής είναι μαλακώτερος ελαίου· το τέλος όμως αυτής είναι πικρόν ως αψίνθιον, οξύ ως μάχαιρα δίστομος. Οι πόδες αυτής καταβαίνουσιν εις θάνατον· τα βήματα αυτής καταντώσιν εις τον άδην  (Παρ.ε:1-5).

Μπορεί να ντρεπόμαστε να ανοίξουμε τέτοια θέματα με τα παιδιά μας, μπορεί να νοιώθουμε άβολα, είναι όμως ανάγκη να το κάνουμε. Είναι ανάγκη να τους πούμε πως οι γυναίκες που βλέπουν στο δρόμο, που προκαλούν με την εμφάνισή τους τα μάτια μας να πέσουν πάνω τους, μπορεί να είναι η καταστροφή τους.

 Υιέ μου, φύλαττε την εντολήν του πατρός σου, και μη απορρίψης τον νόμον της μητρός σου (Παρ.ς:20).

Ποιος είναι ο σκοπός αυτών των εντολών;

διά να σε φυλάττωσιν από κακής γυναικός, από κολακείας γλώσσης γυναικός αλλοτρίας. Μη ορεχθής το κάλλος αυτής εν τη καρδία σου· και ας μη σε θηρεύση διά των βλεφάρων αυτής. Διότι εξ αιτίας γυναικός πόρνης καταντά τις έως τμήματος άρτου, η δε μοιχαλίς θηρεύει την πολύτιμον ψυχήν (Παρ.ς:24-26).

Μην αφήσεις την καρδιά σου να σκλαβωθεί από την ομορφιά της. Με άλλα λόγια, μην αρχίσεις να το σκέφτεσαι. Μην αφήνεις το μυαλό σου να τριγυρνάει σε αυτές.

Οι πειρασμοί και ιδιαίτερα οι σεξουαλικοί πειρασμοί, ξεκινούν από το μυαλό. Όλα πηγαίνουν στον κόσμο των σκέψεων μας. Δεν είναι τυχαίο που ο λόγος του Θεού έχει τόσα πολλά να πει για τις σκέψεις μας. Και οι σκέψεις προκαλούνται από τις αισθήσεις μας. Ιδιαίτερα από τα μάτια και από το άγγιγμα. Για αυτό και ο Χριστός μίλησε για μοιχεία στην καρδιά. Πρώτα μοιχεύει κάποιος στο μυαλό του και μετά προχωράει περισσότερο.

Τα αγόρια, έχουν ανάγκη να το καταλάβουν πως είναι απαραίτητο να είναι ελεύθεροι από τέτοια δεσμά. Γιατί είναι αιχμαλωσία. Χρειάζονται βοήθεια πώς να ελέγχουν τις σκέψεις τους. Δεν θα μας ρωτήσουν ποτέ, είναι όμως, έτοιμοι να ακούσουν τι έχουμε να τους πούμε.

Να τα βοηθήσουμε να αποφύγουν τις συνέπειες της πορνογραφίας. Χρειάζονται καθοδήγηση τι να διαβάσουν και τι να μη διαβάσουν! Κι αυτό πρέπει να γίνεται διαρκώς, με αγάπη, με ηρεμία, χωρίς να κάνουμε κήρυγμα, αλλά λέγοντας την αλήθεια, επιχειρηματολογώντας για την αλήθεια ξανά, και ξανά.

 

Άκουε συ, υιέ μου, και γίνου σοφός, και κατεύθυνε την καρδίαν σου εις την οδόν. Μη έσο μεταξύ οινοποτών, μεταξύ κρεοφάγων ασώτων· διότι ο μέθυσος και ο άσωτος θέλουσι πτωχεύσει· και ο υπνώδης θέλει ενδυθή ράκη (Παρ.κγ:19-21).

Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται ελκυστικά, αλλά θα γίνει ο άνθρωπος κουρελιάρης αν συνεχίσει σε αυτό το μονοπάτι.

Εις τίνα είναι ουαί; εις τίνα στεναγμοί; εις τίνα έριδες; εις τίνα ματαιολογίαι; εις τίνα κτυπήματα άνευ αιτίας; εις τίνα φλόγωσις οφθαλμών; Εις τους εγχρονίζοντας εν τω οίνω· εις εκείνους οίτινες διάγουσιν ανιχνεύοντες οινοποσίας. Μη θεώρει τον οίνον ότι κοκκινίζει, ότι δίδει το χρώμα αυτού εις το ποτήριον, ότι καταβαίνει ευαρέστως. Εν τω τέλει αυτού δάκνει ως όφις και κεντρόνει ως βασιλίσκος· οι οφθαλμοί σου θέλουσι κυττάξει αλλοτρίας γυναίκας, και η καρδία σου θέλει λαλήσει αισχρά· και θέλεις είσθαι ως κοιμώμενος εν μέσω θαλάσσης, και ως κοιτώμενος επί κορυφής, καταρτίου· με έτυπτον, θέλεις ειπεί, και δεν επόνεσα· με έδειραν, και δεν ησθάνθην· πότε θέλω εγερθή, διά να υπάγω να ζητήσω αυτόν πάλιν;  (Παρ.κγ:29-35).

Να ποια είναι η κατάληξη του ανθρώπου που ενδίδει στα δυνατά ποτά, στο μεθύσι. Γίνεται ένας άνθρωπος που δεν έχει τον αυτοέλεγχό του, ούτε και την αυτοεκτίμησή του. Δεν είναι ικανός να εργαστεί, ούτε και να φροντίσει άλλους. Αυτά λοιπόν, από νωρίς πρέπει εμείς να τα δείξουμε στα αγόρια.

Και για να μη νομίζουμε πως δεν μας αγγίζουν αυτά, προσέξτε μερικά δεδομένα για την Ελλάδα:

Τα τελευταία 30 χρόνια (1970 – 2002) η κατανάλωση αλκοόλ (σε λίτρα καθαρής αλκοόλης)  έχει αυξηθεί κατά +51% στη χώρα μας, ενώ την ίδια χρονική περίοδο η κατανάλωση έχει μειωθεί κατά - 14% στην Ισπανία, - 35% στη Γαλλία και - 45% στην Ιταλία. (πηγή: Ι.Στ. Παπαδόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας).

•  Ένα ποσοστό 10-15% των αλκοολικών είναι ανήλικοι.

Τίμα τον Κύριον από των υπαρχόντων σου και από των απαρχών πάντων των γεννημάτων σου· και θέλουσιν εμπλησθή αι σιτοθήκαι σου από αφθονίας και οι ληνοί σου θέλουσιν εκχειλίζει από νέου οίνου (Παρ.γ:9-10).

 

(4) Το θέμα των χρημάτων

βασικά περιλαμβάνει το πώς να «δίνει» κάποιος χρήματα, πώς να τα «κερδίζει», πώς να τα «ξοδεύει», και πώς να τα «αποταμιεύει». Στις Παροιμίες λοιπόν, πρώτο (η πρώτη αναφορά) αφορά το να δίνει κάποιος για το Θεό. Και το μαθαίνει αυτό, από το πώς οι γονείς δίνουν χρήματα για το έργο του Θεού.

Αυτά ξεκινάει κάποιος να τα μαθαίνει από το χαρτζιλίκι του. Ακόμη κι όταν δίνουμε στα παιδιά μας 1 ευρώ, μέσα από αυτό πρέπει να τα μάθουμε πώς να το χρησιμοποιούν σωστά, και το σωστά ξεκινάει από το ότι πρέπει να δώσουμε στο Θεό και το έργο Του. Και δεύτερο αξίζει να δουλέψουμε, όχι απλά για να έχουμε εμείς πιο πολλά, αλλά για να μπορούμε να προσφέρουμε και σε αυτούς που έχουν ανάγκη.  

Ο κλέπτων ας μη κλέπτη πλέον, μάλλον δε ας κοπιάζη εργαζόμενος το καλόν με τας χείρας αυτού, διά να έχη να μεταδίδη εις τον χρείαν έχοντα (Εφες.δ:28).

Ο τελευταίος τομέας αφορά την εργατικότητα. Πρέπει να μάθουμε στα αγόρια

(5) την αξία και την ευλογία της σκληρής δουλειάς.

Η οκνηρά χειρ πτωχείαν φέρει· πλουτίζει δε η χειρ του επιμελούς. Ο συνάγων εν τω θέρει είναι υιός συνέσεως· ο δε κοιμώμενος εν τω θερισμώ υιός αισχύνης (Παρ.ι:4-5).

 

Τι ακούνε τα παιδιά και τι βλέπουν γύρω τους; Πως οι χαζοί δουλεύουν. Οι έξυπνοι τα καταφέρνουν γιατί τα καταφέρνουν και χωρίς δουλειά. Υπάρχει αξία στην εργασία και την εργατικότητα. Ο άνθρωπος όταν μπήκε στον κήπο της Εδέμ είχε δουλειά να κάνει. Να καλλιεργεί τον κήπο και να τον φυλάττει. Να ονομάσει τα ζώα. Μαζί με τη σύντροφό του, να γεμίσουν και να κυριεύσουν τη γη. Ο άνθρωπος εργάζεται γιατί έτσι μιμείται το Θεό.

Δεν είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας η εργασία. Είναι δώρο Θεού. Η ψυχή του οκνηρού επιθυμεί και δεν έχει· η δε ψυχή των επιμελών θέλει χορτασθή (Παρ.ιγ:4).

Αξίζει να μάθουμε στα παιδιά την αξίας της εργασίας, την αξίας της σκληρής δουλειάς. Όποια δουλειά κι αν είναι αυτή. Δεν υπάρχει κάτι κακό σε μια χειρωνακτική δουλειά. Υπάρχει ευλογία σε κάθε εργασία.

Και μέσα από τέτοιες διαδικασίες πρέπει να μάθουμε στα αγόρια να εργάζονται για να αποκτήσουν αυτά που θέλουν. Αν το καθετί το προσφέρουμε έτοιμο, χωρίς ποτέ να κοπιάσουν για κάτι, δεν τα ετοιμάζουμε σωστά. Τα προετοιμάζουμε με την ψευδαίσθηση πως έχουν μόνο δικαιώματα και πάντα κάποιος θα είναι εκεί με το χέρι ανοιχτό να τους φροντίζει. Και η ζωή δεν είναι έτσι.

Κι όλα αυτά για να ζουν σωστά για το Χριστό. Ο Χριστός πρέπει να γίνει βασιλιάς τους από μικρά ακόμη. Πρέπει πάλι και πάλι και πάλι να ευαγγελίζουμε τα παιδιά μας, να τους θυμίζουμε πως η δική μας ανθρώπινη καλοσύνη δεν μας πηγαίνει στον ουρανό. Πως πρέπει να μετανοήσουν και να ζητήσουν τη συγχώρηση του Χριστού να ζήσουν για Εκείνον και καθώς ζουν για το Χριστό, να λένε όχι στο πλήθος, να ακούν τη φωνή του, να μην ενδίδουν στον πειρασμό, να χρησιμοποιούν τα χρήματα σωστά και να εργάζονται σκληρά.