Α. ΤΙΤΛΟΣ
Ο τίτλος που έχει δοθεί στο δεύτερο βιβλίο του Μωϋσή προέρχεται απ’ την ομώνυμη Ελληνική λέξη και σημαίνει “αναχώρηση, ή αποχώρηση”. Είναι ο κατάλληλος τίτλος γιατί το βιβλίο καταγράφει την αναχώρηση του λαού Ισραήλ από την Αίγυπτο.
Β. ΘΕΜΑ
Το θέμα του βιβλίου είναι η διαδικασία της απολύτρωσης. Στη Γένεση η απολύτρωση έγινε πραγματικότητα σε άτομα. Στην Έξοδο πραγματοποιείται μέσα στο λαό Ισραήλ με κεντρικό σημείο την απολύτρωση δια του αίματος.
Καθώς αυτή η βασική ιδέα αναπτύσσεται, ο λαός Ισραήλ την πρώτη φορά σώθηκε χάρη στο αίμα που έβαψε τους παραστάτες και τα ανώφλια των σπιτιών το πρώτο Πάσχα. Χάρη σ’ αυτό, ο εξολοθρευτής άγγελος προσπέρασε τα σπίτια των Ισραηλιτών.
Μετά την απελευθέρωση τους από την Αίγυπτο ο Θεός τους έδωσε το Νόμο σαν μια αποκάλυψη για να τους καθοδηγεί στη ζωή και στη λατρεία τους σ’ αυτή την καινούρια ζωή. Αυτή η αποκάλυψη τους φανέρωνε την Αγιότητα του Θεού και καταδίκαζε τις αμαρτίες τους. Ωστόσο ήταν οι θυσίες αίματος που γίνονταν κάτω από το Νόμο που προσέφεραν εξιλέωση για τις αμαρτίες και τους έδιναν πρόσβαση προς το Θεό.
Γ. ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Γράφτηκε απ’ το Μωϋσή σαν συνέχεια στη Γένεση, γι’ αυτό και αρχίζει με το σύνδεσμο και. Το βιβλίο καλύπτει μια περίοδο 216 χρόνων, από το 1706 μέχρι το 1490 π.Χ. περίπου. Ξεκινάει μ’ ένα σκλαβωμένο λαό που ζει μέσα στην ειδωλολατρία των Αιγυπτίων και τελειώνει μ’ ένα λυτρωμένο λαό που βρίσκεται μέσα στην παρουσία του Θεού.
Δ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Με βάση τα περιεχόμενα το βιβλίο μπορεί να χωριστεί σε δύο κύρια τμήματα. Τα κεφάλαια α-ιθ είναι ιστορικά, ενώ τα κεφάλαια κ- μ είναι νομικά.
1. Ο Ισραήλ στη δουλεία (Κεφ. α, β)
Παρόλο που η Έξοδος αποτελεί συνέχεια της αφήγησης που ξεκίνησε στη Γένεση, μεταξύ του Γεν.ν:26 και του Έξοδ.α:1 μεσολαβούν 400 περίπου χρόνια. Ο λαός Ισραήλ κατέβηκε στην Αίγυπτο με την ιδιότητα του βασιλικού προσκεκλημένου και έγινε δεκτός με την εύνοια του παλατιού. Αργότερα όμως βασίλευσε ένας Φαραώ που “δεν γνώριζε τον Ιωσήφ”, ο οποίος θεώρησε ότι το πλήθος αυτό των Εβραίων που συνεχώς αυξανόταν θα αποτελούσε απειλή για το θρόνο του. Αντιμετώπισε λοιπόν το πρόβλημα υποδουλώνοντας τους Ισραηλίτες και εξαναγκάζοντας τους να κτίσουν τις πόλεις του θησαυροφυλακίου, την Πιθώμ και την Ραμεσσή. Μετά ο Φαραώ διέταξε να θανατώνονται όλα τα αρσενικά μωρά των Εβραίων.
Αυτή την εποχή γεννήθηκε ο Μωυσής, αυτός που διάλεξε ο Θεός να ελευθερώσει το λαό Του από τη σκλαβιά της Αιγύπτου. Από τη γέννησή του φαίνεται η προετοιμασία που έκανε ο Θεός στο Μωϋσή γι’ αυτό το μελλοντικό έργο. Κάποιος, συγκεφαλαιώνοντας τη ζωή του Μωϋσή, είπε ότι πέρασε σαράντα χρόνια νομίζοντας ότι ήταν κάποιος, άλλα σαράντα χρόνια μαθαίνοντας ότι ήταν ένα τίποτα και τα υπόλοιπα σαράντα μαθαίνοντας τί ο Θεός μπορεί να κάνει μ’ ένα τίποτα. Χωρίς αμφιβολία, ο Μωυσής είναι ένας απ’ τους πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες της Βίβλου. Αυτό φαίνεται κι απ’ το γεγονός ότι το όνομά του συναντάται σχεδόν 720 φορές μέσα στη Βίβλο κι ότι ο Ιησούς, ο Πέτρος, ο Παύλος, ο Ιωάννης και ο Ιούδας αναφέρονται σ’ αυτόν. Ήταν άνδρας ισχυρός και είχε μεγάλες ηγετικές ικανότητες, ωστόσο στους Αριθμ.ιβ:3 διαβάζουμε “και ο άνθρωπος ο Μωυσής ήτο πραύς σφόδρα υπέρ πάντας τους ανθρώπους, τους επί της γης.”
2. Η απελευθέρωση του Ισραήλ (Κεφ.γ΄-ιε΄)
Ο Θεός κάλεσε το Μωϋσή να ελευθερώσει το λαό Του ενώ ο Μωυσής βρισκόταν βαθιά μέσα στην έρημο και φύλαγε τα πρόβατα του πεθερού του. (Έχετε, αλήθεια, παρατηρήσει, ότι ο Θεός καλεί αυτούς που εργάζονται κι όχι τους οκνηρούς;). Αφού διαφώνησε αρχικά με το Θεό ο Μωυσής τελικά δέχτηκε την αποστολή που του ανατέθηκε και μετέφερε το θείο μήνυμα στο Φαραώ.
Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του Φαραώ ήταν ότι σκλήρυνε την καρδιά του ενάντια στην εντολή του Γιάχβε. Το πείσμα του βασιλιά, η υπερηφάνεια και η επαναστατικότητα του προκάλεσαν στο λαό του ανείπωτη ταλαιπωρία και δοκιμασία, με τις 10 πληγές και αργότερα με την καταστροφή του στρατού στην Ερυθρά θάλασσα. Η αντιπαράθεση του Μωϋσή με το Φαραώ, οι πληγές που ακολούθησαν και η δραματική απελευθέρωση στην Ερυθρά θάλασσα αποτελούν μερικά από τα συναρπαστικότερα σημεία της Βίβλου.
Θα πρέπει επίσης να μελετήσουμε με ιδιαίτερη προσοχή το Πάσχα κεφ. ιβ, επειδή περιέχει πολλούς θαυμάσιους τύπους της λύτρωσης μας, όπως είναι:
· Η Αίγυπτος (Γαλ.α:4, Ρωμ.ς:18)
· Το Αρνίο (Ιωάν.α:29)
· Το αίμα που ράντισε τους παραστάτες των σπιτιών (Ρωμ.γ:25, Α’ Πέτρ.α:18-20)
· Το άζυμο ψωμί (Α’ Κορ.ε:8)
· Το φάγωμα του αρνιού (Α’ Κορ.ια:24)
· Το πέρασμα της Ερυθράς θάλασσας (Α’ Κορ.ι:1, 2)
3. Ο Ισραήλ κατευθύνεται στο Σινά (Κεφ.ιε - ιθ)
Η διαδρομή από την Ερυθρά θάλασσα μέχρι το όρος Σινά ήταν η αφετηρία για το πνευματικό ωρίμασμα του Ισραήλ απ’ το Θεό. Οι εμπειρίες που είχαν δεν ήταν πάντοτε ευχάριστες. Παρόλα αυτά, αποτελούσαν ένα μέρος του σχεδίου του Θεού για την προετοιμασία της κατάκτησης της Χαναάν. Για πάρα πολλά χρόνια ο Ισραήλ τρεφόταν από τα πλούτη της Αιγύπτου. Το ψωμί από τον ουρανό τους προσφέρθηκε πρώτη φορά στην Ελίμ, το νερό από το βράχο που κτυπήθηκε στο Χωρήβ και η θαυματουργή νίκη τους ενάντια στους Αμαληκίτες τους έδειξε ότι μπορούσαν να βασίζονται στο Γιάχβε για κάθε ανάγκη τους.
4. Ο Νόμος δίνεται στον Ισραήλ (κεφ.ιθ- κγ).
Ο Νόμος δόθηκε στο Σινά και τους φανέρωσε την Αγιότητα του Θεού καθώς και το πώς μπορούσαν να Τον πλησιάσουν με τη λατρεία. Η στιγμή αυτή ήταν πολύ σημαντική γιατί ο λαός Ισραήλ έγινε λαός ιερέων. Ξεχωρίστηκαν απ’ όλα τα έθνη για να μπορέσουν να μάθουν τη θεία αλήθεια με απώτερο σκοπό να φέρουν το φως σε όλα τα έθνη. Έτσι ο λαός Ισραήλ έγινε ένα έθνος θεοκρατικό, του οποίου δηλαδή κυβερνήτης ήταν ο Θεός. Οι δέκα εντολές (Εξ.κ) ήταν η βάση της θείας διακυβέρνησης. Ο πολιτικός Νόμος (Εξ.κα-κγ) προστέθηκε ώστε να γίνει δυνατή η εφαρμογή των βασικών αρχών των δέκα εντολών στην καθημερινή ζωή. Διάβασε Ματθ.κβ:37-39, Ρωμ.γ:19, 20, ε:5, 20, ιγ:8-10, Γαλ.ε:18, ς:2 και Ιωάν.ιε:12.
5. Ο Ισραήλ στη λατρεία (Κεφ.κδ - μ)
Τα υπόλοιπα 17 κεφάλαια της Εξόδου αφιερώνονται στη Σκηνή του Μαρτυρίου και τονίζεται η σημασία της στην πνευματική ζωή του λαού Ισραήλ. Η Σκηνή του Μαρτυρίου ήταν το κεντρικό σημείο, εκεί όπου οι ιερείς υπηρετούσαν το Θεό και όπου ο Θεός επικοινωνούσε με το λαό Του. Ο Θεός είπε στο Μωϋσή στο Εξ.κε:8 “και ας κάμωσιν εις εμέ αγιαστήριον, δια να κατοικώ μεταξύ αυτών”.
