Διαχρονικές μηχανουργίες

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ MHXANOYΡΓΙΕΣ ΑΦΗΣ «ΑΓΙΟΥ ΦΩΤΟΣ»

Από ιερείς αρχαίων ναών την αρχαιότητα, από καθολικές καλόγριες τον μεσαίωνα, μέχρι τον υποτιθέμενο τάφο του "Ιησού" στην Ιερουσαλήμ σήμερα..

Το «άγιο φως» δεν ήταν πρωτότυπη ιδέα των ορθοδόξων ρωμαίων ιεραρχών. Υπάρχουν αναφορές προγενέστερων αφών «αγίων φώτων» από καθολικές καλόγριες στη Γαλλία, αλλά κι από ιερείς αρχαίων ναών, που πλούτιζαν μετερχόμενοι παρόμοιων πρακτικών.


Το «αγιο φως» της "αγίας" Ραδεγόνδης
Η Ραδεγόνδη, σύζυγος του βασιλιά της Γαλλίας Κλοταίρου, αγία της Καθολικής Εκκλησίας, έκτισε το 569 μ.Χ. στην πόλη Πικταύϊο (Poitiers) μοναστήρι καλογριών, στο οποίο και μόνασε. Επιθυμούσα να καταστήσει το μοναστήρι αξιοσέβαστο, το στόλισε με πολλά τεμάχια πτωμάτων αγίων (λείψανα), μετακομισμένα από την Ανατολή. Από τον τότε αυτοκράτορα Ιουστίνο έλαβε δώρο μέρος του "τιμίου" ξύλου. Δεν αρκέστηκε όμως σε αυτά η Ραδεγόνδη, αλλά θέλησε να γίνονται και "θαύματα" στο μοναστήρι της. Ένα από αυτά ήταν το «αγιο φως», το οποίο όμως δεν άναβε μ. Σάββατο αλλά μ. Παρασκευή , όταν «ουδέ τό ονομα ακόμη του "αγίου" φωτός εγνωρίζετο εις την Ιερουσαλήμ ουδ' εις όλην την Ανατολήν». («Διάλογος περί του Αγίου Φωτός», από τα «'Απαντα» του Αδ. Κοραή του Γ. Βαλέτα, εκδόσεις «Δωρικός».)

«αγιο φως» σε ναό της Αφροδίτης

Ακόμη παλαιότερη μηχανουργία του Αγίου Φωτός διασώζεται από τον Ρωμαίο ιστορικό του ε΄αι. μ.Χ. Ζώσιμο. (Ο Ζώσιμος υποστήριζε, ότι η παρακμή της αυτοκρατορίας ήλθε λόγω τιμωρίας των θεών, επειδή οι άνθρωποι εγκατέλειψαν την αρχαία εθνική θρησκεία.) Στο Πρώτο Βιβλίο (κεφ. 58) της «Νέας Ιστορίας» του ο Ζώσιμος ιστορεί με ευλάβεια (ως εθνικός) φαινόμενο σε ναό της Αφροδίτης κοντά στην Ηλιούπολη της Συρίας, όπου εμφανιζόταν πυρ στον αέρα, πότε σφαιροειδές, πότε δε σε σχήμα λαμπάδας. Αναφέρει επίσης, ότι οι ιερείς θησαύριζαν με το χρυσάφι, το ασήμι και τα υφάσματα, που έφερναν οι επισκέπτες του ναού.

«αγιο φως» σε ναούς της Λυδίας
Αλλά και ο Παυσανίας στα «Περιηγητικά» του (Βιβλ. 5, 27.5) κάνει λόγο για ναούς της Λυδίας, όπου οι ιερείς άναβαν τα ξύλα για τις θυσίες με αόρατο πυρ. Υπήρχε οίκημα με βωμό με τέφρα, στο οποίο, αφού έβαζε ξύλα και τιάρα στο κεφάλι, έμπαινε ο ιερέας, κι αφού έκανε επίκληση στους θεούς, άναβε χωρίς χρήση πυρός τα ξύλα με περιφανή φλόγα.
Από αυτές τις μηχανουργίες των ιερέων με τις αφές των διαφόρων «Αγίων Φώτων» θα κρατήσω τον χαρακτηρισμό του Παυσανία, πως όλα αυτά τα τεχνάσματα είναι «βάρβαρα .και ουδαμώς συνετά Έλλησιν»