"Υδατα πολλά δεν δύνανται να σβέσωσι την αγάπην" (Άσμα Ασμάτων η:7)
Για την ειδωλολατρική προέλευση της ξενόφερτης γιορτής του αγ. Βαλεντίνου και μάλιστα σαν "ημέρα των ερωτευμένων", αναφερθήκαμε αναλυτικά στο παρελθόν. Παρ’ όλα αυτά, δεν παύει να έχει καταντήσει στοιχείο της κοινωνικής (και εμπορικής) πραγματικότητας, που δυστυχώς δεν πρόκειται να καταργηθεί παρά μόνο αν αντικατασταθεί από μια άλλη, πιο αποτελεσματική εμπορικά;
Έτσι τα περιοδικά είναι και πάλι γεμάτα από αφιερώματα κι η αγορά με προτάσεις για αγορές και δώρα ειδικά γι’ αυτή τη μέρα, καθώς προσφέρει ό,τι δεν φαντάζεται ο νους. Γλυκά και άλλα αντικείμενα με σχήμα καρδιάς, κοσμήματα, κούπες με λόγια αγάπης, συνθέσεις λουλουδιών και άλλα πολλά. Θα έλεγε κανείς ότι οι άνθρωποι ρέπουν προς κάθε τι κοσμικό και δικαιολογημένα ο Παύλος προέτρεπε: "Μη συμμορφόνεσθε με τον αιώνα τούτον" (Ρωμ.ιβ:2).
Δυστυχώς εμείς οι Έλληνες είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε ό,τι ξενόφερτο, είτε προέρχεται από τη δύση - όπως η συγκεκριμένη γιορτή, είτε από την ανατολή - όπως τα ανεκδιήγητα, κακόγουστα και επικίνδυνα Pokemon. Έχοντας στερηθεί κάθε αληθινή αξία, υφιστάμεθα, και σαν λαός και σαν εκκλησία, μια αλλοτρίωση και φθορά που διαβρώνει κάθε πτυχή της ζωής μας.
Με τα παραπάνω στη σκέψη, δημοσιεύουμε αυτή τη μελέτη με την ευχή να εστιαστεί η προσοχή των αναγνωστών στην αληθινή ρομαντική αγάπη, όπως αυτή περιγράφεται και προβάλλεται στη Βίβλο.
Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΑΓΑΠΗ ΣΤΗ ΒΙΒΛΟ
Η αρρωστημένη ασκητική αντίληψη, που προέρχεται από εξωχριστιανικές πηγές και βρήκε την κορύφωσή της στα χρόνια του μεσαίωνα, θεωρεί αμαρτωλή κάθε αναφορά στη γαμήλια σχέση και τη γενετήσια λειτουργία. Αντίθετα η Βίβλος δεν είναι φειδωλή σ' αυτό το θέμα, ούτε διστάζει να μιλήσει για τις ανάγκες που υπάρχουν, τα προβλήματα που προκύπτουν και τη λύση τους. Εντελώς διαφορετικά από κάποιους εκκλησιαστικούς συγγραφείς, που θεωρούν το γάμο σαν αποτέλεσμα της αμαρτίας και τον δέχονται μόνο σαν μία "κατ' οικονομίαν συγκατάβασιν", ο λόγος του Θεού τον εξυψώνει σε ανώτατα πνευματικά επίπεδα, καθώς παραλληλίζει μ' αυτόν τη σχέση του Χριστού με την Εκκλησία Του.
Η αγαπητική αυτή σχέση περιγράφεται κυρίως στο ποιητικό βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης που φέρει τον τίτλο "Άσμα Ασμάτων", στο οποίο περιγράφεται η ρομαντική σχέση ενός νέου και μιας νέας και, πέρα από οποιαδήποτε μεταφυσική διάσταση μπορεί να υποκρύπτεται, άριστα απεικονίζει την αγάπη που ο Θεός θέλει να συνδέει το ανθρώπινο ζευγάρι στην πορεία του προς την οικογενειακή ολοκλήρωση και μετά.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Το μοναδικό αυτό λογοτεχνικό έργο αρχίζει με τη φράση "Το άσμα των ασμάτων, το του Σολομώντος". Η αναφορά του ονόματος του Σολομώντα, όμως -που έχει θεωρηθεί σαν μαρτυρία για την ταυτότητα του συγγραφέα- επίσης θα μπορούσε να σημαίνει ότι η συγγραφή ή η συλλογή των στίχων αυτών έγινε για χάρη του ή με δική του πρωτοβουλία. Οι μόνο 6 φορές που αναφέρεται το όνομα του βασιλιά σε όλο το βιβλίο, δεν δίνουν ισχυρό έδαφος για να θεωρηθεί αυτός σαν συγγραφέας.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Έχει διατυπωθεί η γνώμη ότι η πρωταγωνιστική ανδρική μορφή είναι ο ίδιος ο βασιλιάς Σολομώντας κι η Σουλαμίτισσα μια νέα κοπέλα που την πήραν στο παλάτι για να γίνει γυναίκα του. Αυτή, όμως, παρά τις βασιλικές εκκλήσεις και τις "συμβουλές" των άλλων γυναικών της αυλής εξακολουθούσε ν' αγαπάει έναν βοσκό από την πόλη της, στον οποίο έμεινε σταθερά πιστή. Σαν αποτέλεσμα ο βασιλιάς την άφησε ελεύθερη για να ενωθεί με τον αγαπημένο της. Αλλά και τούτη η υπόθεση δεν είναι χωρίς προβλήματα.
Μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι πρόκειται για συλλογή ανεξάρτητων ερωτικών τραγουδιών όπου, σε εναλλασσόμενους στίχους, οι αγαπημένοι εκφράζουν την αμοιβαία εκτίμησή τους, ενώ κάποτε συμμετέχουν διάφορα πρόσωπα του περιβάλλοντος. Στον πρόλογο του Άσματος, στη Νέα Δημοτική Μετάφραση (ΝΔΜ) της Βιβλικής Εταιρείας, αναφέρεται ότι "το βιβλίο συνιστά πιθανότατα μια ανθολογία ερωτικών ή γαμήλιων τραγουδιών, στα οποία υμνείται σε ποικίλους τόνους, με ζωηρές και πολλές φορές τολμηρές εικόνες και σε ωραιότατη λυρική γλώσσα ο έρωτας και τα δυνατά συναισθήματα που συνδέονται μ’ αυτόν".
Και για τη διάκριση των διαφόρων αυτών τραγουδιών υπάρχει μεγάλη ποικιλία γνωμών. Δεν αποκλείεται, τέλος, αυτά τα ποιήματα να ήταν μέρος της γαμήλιας τελετής στον αρχαίο Ισραήλ.
Το έργο είναι γεμάτο από εξωτική γλώσσα, περιέχει πολλές λέξεις που δεν υπάρχουν αλλού στην Παλαιά Διαθήκη και χαρακτηρίζεται από πλούσια χρήση τοπωνυμίων (Ιερουσαλήμ, Δαμασκός κ.λπ.) και μνημονεύονται πολλά βουνά (Λιβάνος, Αμάν, Σενείρ, Κάρμηλος, Αερμών κ.λπ.). Επίσης αναφέρονται πολλά φυτά (π.χ. μηλιές, συκιές, αμπέλια, ροδιές, φοίνικες, κέδροι, κρίνα), και διάφορα ζώα (δορκάδες, άλογα, ελαφίνες, αλεπούδες, περιστέρια, τρυγόνια, αγριοκάτσικα, πρόβατα κ.λπ.), και εξωτικά αρώματα (λιβάνι, σμύρνα, κύπρος, νάρδος κ.λπ.).
Σε όλο το κείμενο υμνούνται η σωματική ομορφιά και έλξη, καθώς κι ο θαυμασμός που έχουν οι αγαπημένοι μεταξύ τους, και περιγράφεται η λαχτάρα και ο θαυμασμός της νύφης για τον αγαπημένο της, όπως και το καμάρι του νέου για την κοπέλα που αγάπησε. Διακρίνεται μέσα στους στίχους ερωτική επιθυμία (α:2-3), θαυμασμό για το αγαπημένο πρόσωπο (α:14), παρατήρηση των φυσικών θέλγητρων του αγαπημένου προσώπου (δ:1-4) και τρυφερότητα μεταξύ του ζευγαριού (β:14).
Παρόλο που το σκηνικό είναι έντονα ανατολίτικο και χαρακτηριστικό συγκεκριμένης εποχής, περιγράφει με ρεαλισμό και ξεχωριστή ζωντάνια τα ρομαντικά αισθήματα που είναι κοινά σε όλους τους αγαπημένους ανθρώπους ανεξάρτητα από τόπο και χρόνο.
Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΝΟΝΑ
Η θέση ενός τέτοιου βιβλίου στον Κανόνα της Βίβλου συχνά προκαλεί έκπληξη στον αναγνώστη και πολύ προβλημάτισε διάφορους μελετητές σε άλλες εποχές. "Αν το 'Άσμα' δεν είναι μια αλληγορία ή τύπος που μεταφέρει κάποιο πνευματικό μήνυμα, ποια θέση θα είχε στον Κανόνα;" Στην πραγματικότητα λειτουργεί σαν εποπτικό μάθημα, μια ευρύτερη "παροιμία", που περιγράφει τα θαύματα της ανθρώπινης αγάπης.
Αν και γραμμένο σε γλώσσα αρκετά τολμηρή για το δικό μας τρόπο σκέψης, το "Άσμα" κρατάει σωστή ισορροπία ανάμεσα στα άκρα, αφενός της σεξουαλικής υπερβολής και αφετέρου της ασκητικής άρνησης του αγαθού της φυσικής αγάπης. Όχι μόνο μιλάει για την καθαρότητα της ανθρώπινης αγάπης, αλλά και με την συμπερίληψή του στον Κανόνα μας θυμίζει μια άλλη αγάπη, πολύ ανώτερη από τη δική μας.
Η θέση αυτού του βιβλίου στον Κανόνα, πέρα από οτιδήποτε άλλο, τουλάχιστον τιμά την αγάπη μεταξύ των συζύγων και καθαγιάζει την τρυφερή σχέση μεταξύ τους ξεδιπλώνοντας ομορφιές που μόνο κάτω από το άγιο φως της "απ' αρχής" θείας δημιουργίας μπορούν να γίνουν κατανοητές.
Η ΙΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
Η ρομαντική αγάπη δεν είναι κάτι δαιμονικό, αρκεί να εκφράζεται και να λειτουργεί όπως έταξε ο Θεός, που σχεδίασε τον άνθρωπο "άρσεν και θήλυ", στα πλαίσια της καθαρής και άγιας αγάπης που ολοκληρώνεται σωματικά, συναισθηματικά και πνευματικά με το χριστιανικό γάμο. Παρ’ όλο που ο έρωτας, όπως και όλα τα άλλα συναισθήματα που συνδέουν τους ανθρώπους μεταξύ τους, έχουν μολυνθεί από την αμαρτία, δεν παύουν να συνιστούν δώρα του Θεού και από την άποψη αυτή η εξύμνησή τους δε θα μπορούσε ν' απουσιάζει από τη Βίβλο.
Η αγάπη ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα στα βιβλικά κείμενα απεικονίζει τη σχέση του Θεού με τον ισραηλιτικό λαό (Ωσηέ α-γ, Ιερ.β:2, Ιεζ.ις) αλλά και του Χριστού με τον πνευματικό "Ισραήλ" (Εφεσ.ε:25,31-32), δηλαδή την εκκλησία που παρουσιάζεται ως η "νύμφη". Με τον τρόπο αυτό κατανοήθηκε το περιεχόμενο του βιβλίου τόσο από τους Ιουδαίους όσο και από τους Χριστιανούς.
Οι αγιότεροι άνθρωποι όλων των εποχών, βρήκαν το βιβλίο αυτό σαν πηγή αγνής και πνευματικής απόλαυσης. Το ότι η αγάπη του Νυμφίου θα έπρεπε να ακολουθεί όλες τις αναλογίες της συζυγικής σχέσης, φαίνεται κακό μόνο σ' αντιλήψεις τόσο παρεξηγημένα ασκητικές, που και η συζυγική σχέση αυτή καθ' αυτή, τους φαίνεται ανούσια και ακάθαρτη.
Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
Πέρα όμως από οποιοδήποτε αλληγορικό μήνυμα και λογοτεχνικό ενδιαφέρον, το ποιητικό αυτό κείμενο δεν παύει να υμνεί την ομορφιά και το θαύμα της ανθρώπινης αγάπης, καθώς και την ευχαρίστηση που προσφέρει η φυσική έλξη ανάμεσα στα δύο πρόσωπα που απαρτίζουν το αγαπημένο ζευγάρι, όπως έχει ορίσει ο Θεός.
Ο Θεός ενδιαφέρεται ώστε οι άνθρωποι να γνωρίζουν και ν' απολαμβάνουν όλα τα αγαθά που Εκείνος τους προμήθευσε, ανάμεσα στα οποία είναι και η σεξουαλική ζωή μέσα στη συζυγική σχέση.
Όσοι από διάφορους χώρους επίμονα προσπαθούν να μειώσουν τη σημασία του γάμου και της γενετήσιας σχέσης, ας ακούσουν το λόγοτου Θεού: "Όσα ο Θεός εκαθάρισε, συ μη λέγε βέβηλα" (Πράξ.ι:15) ή, για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια κάποιου συγγραφέα, "Μην ντρέπεσαι ν' αναφερθείς σ' εκείνο που ο Θεός δεν ντράπηκε να δημιουργήσει".
Όταν ο Παύλος διδάσκει: "Ούτω χρεωστούσιν οι άνδρες να αγαπώσι τας εαυτών γυναίκας ως τα εαυτών σώματα (...) καθώς και ο Χριστός ηγάπησε την εκκλησίαν" και συμβουλεύει "Ο ανήρ ας αποδίδη εις την γυναίκα την οφειλομένην εύνοιαν ομοίως δε και η γυνή εις τον άνδρα (...) Μη αποστερείτε αλλήλους" (Εφεσ.ε:25-28, Α' Κορ.ζ:3-5), προτρέπει το ζευγάρι να φροντίσουν ώστε να ζουν και ν' απολαμβάνουν τη συζυγική αγάπη και σεξουαλική ζωή μέσα στο γάμο τους.
Αν και οι άνθρωποι μιλούν περισσότερο για τον σαρκικό έρωτα παρά τη ρομαντική αγάπη, η μελέτη του βιβλίου αυτού της Παλαιάς Διαθήκης θα μπορούσε να παρακινήσει εμάς σε βαθιά και αληθινή αγάπη προς τον Κύριό μας αρχικά και στη συνέχεια στον ή τη σύντροφο της ζωής μας, έχοντας πάντα στο νου ότι, όπως και στο "Άσμα" αναφέρεται, "Η αγάπη είναι ισχυρά ως ο θάνατος η ζηλοτυπία (ΝΔΜ=το πάθος το αγαπητικό) σκληρά ως ο άδης αι φλόγες αυτής φλόγες πυρός, ανάφλεξις ορμητικωτάτη. Ύδατα πολλά δεν δύνανται να σβέσωσι την αγάπην, ουδέ ποταμοί δύνανται να πνίξωσιν αυτήν εάν τις δώση πάντα τα υπάρχοντα του οίκου αυτού διά την αγάπην, παντελώς θέλουσι καταφρονήσει αυτά" (η:6-7).
