«Πόσον μεγάλα είναι τα έργα σου, Κύριε! τα πάντα εν σοφία εποίησας» (Ψαλμ. ρδ:24).
Σε σιωπηρές συμφωνίες, που τηρούνται αιώνες τώρα με συνέπεια και προξενούν το θαυμασμό, στηρίζονται οι συνεργασίες που λαμβάνουν χώρα μεταξύ δύο ή περισσοτέρων αντιπροσώπων του ζωικού βασιλείου. Ο μελιφάγος, σαρκοφάγο ζώο, μήκους σχεδόν ενός μέτρου, έχει αδυναμία στο μέλι, όμως δεν μπορεί να ανακαλύψει τη μελισσοφωλιά. Σ’ αυτήν τον οδηγούν μικρά πουλιά αποκαλούμενα «μ ε λ ι σ σ ο δ η γ ο ί». Η συνεργασία τους αποβαίνει αποτελεσματική και επωφελής, διότι και οι δύο βρίσκουν πλούσιο τραπέζι.
Ακόμα και στα βάθη των ωκεανών ζουν μικρά πλασματάκια, που ενοχλούν τα ψάρια, όπως ακριβώς τα τσιμπούρια ενοχλούν τα ζώα της στεριάς. Χρειάζονται λοιπόν τα ψάρια υπηρεσίες καθαρισμού. Γι’ αυτή τη δουλειά υπάρχουν ειδικοί καθαριστές, οπλισμένοι με ράμφος και δόντια, που λειτουργούν σαν τσιμπίδα. Με τη βοήθεια αυτών τα ψάρια καθαρίζονται από τα παράσιτα, και σαν αμοιβή αφήνουν τους καθαριστές να γευματίσουν καλά. Όταν τελειώσει το γεύμα, τους επιτρέπουν να φύγουν ανενόχλητοι.
Πολλά από τα φυτά ή τα ζώα που βρίσκονται πάνω στη γη, ζουν κατά ένα θαυμαστό εναρμονισμένο τρόπο συμβίωσης και αλληλοεξυπηρέτησης. Στις ακτές της Καλιφόρνιας συμβαίνει κάτι το εξαιρετικό, που δείχνει αυτή τη συνεργασία της παγκόσμιας ζωής γενικότερα.
Ο βυθός των παραλίων είναι ακατάλληλος για την εναπόθεση του γόνου των ψαριών. Τότε λοιπόν έρχεται βοηθός η ίδια η θάλασσα, που με την πλημμυρίδα της κατακλύζει την παραλία και την κάνει κατάλληλη για την εναπόθεση αυτή. Ακολουθεί η άμπωτης, που συντελεί ώστε να αποσυρθούν τα νερά. Τότε αρχίζει η επώαση του γόνου επάνω στη θερμή άμμο, όπου έμεινε. Με μια νέα πλημμυρίδα, όταν θα έχει συντελεστεί η επώαση, θα παρασυρθεί ο ώριμος πλέον γόνος και θα μπει πάλι μέσα στο υγρό του στοιχείο.
Στη φύση υπάρχουν 55.000 είδη μυκήτων, που ανήκουν στο φυτικό βασίλειο. Αυτοί αποσυνθέτουν διάφορες οργανικές ουσίες και παράγουν πολυάριθμες α ν τ ι β ι ο τ ι κ έ ς ο υ σ ί ε ς. Συμβιούν οι μύκητες με τα φύκια, ώστε το μεν φύκι που είναι φωτοσυνθετικό εφοδιάζει το μύκητα με τις αναγκαίες οργανικές ουσίες, ο δε μύκητας παρέχει στο φύκι νερό και ανόργανα άλατα.
Τι να πει κανείς για τη συνεργασία των πιο ετερόκλητων ζώων, που το ένα έρχεται να συνεργαστεί αρμονικά με το άλλο κι ας είναι το μεν παμφάγο και αρπακτικό, το δε αθώο πλασματάκι; Θα έχετε ακούσει για τον π λ ο υ β ι α ν ό τ ο ν Α ι γ ύ π τ ι ο, το πουλί εκείνο, που... ειδοποιεί με τις φωνές του τον κροκόδειλο για τον επερχόμενο κίνδυνο και τον απαλλάσσει απ’ τα ενοχλητικά γι’ αυτόν παράσιτα που βρίσκονται επάνω του, χωρίς να φοβάται να μπαίνει ακόμα και μέσα στο ανοιχτό του στόμα.
Ή για την άλλη συνεργασία μεταξύ εντόμων και ανθέων, στην οποία στηρίζεται χωρίς υπερβολές η ύπαρξη όλης της ζωής πάνω στη ξηρά και που φθάνει μέχρι τέτοιου βαθμού τελειότητας, ώστε τα ορμητικά έντομα να ελκύονται από τραχέα φυτά, ενώ τα ευαίσθητα άνθη να δέχονται τα λεπτοφυή έντομα.
Ας δούμε τώρα μια άλλη συναρπαστική συνεργασία. Η «Μακουλινέα αρίον», μια μπλε πεταλούδα αφήνει τ’ αυγά της στα άνθη του άγριου θυμαριού. Η κάμπια που βγαίνει, τρέφεται απ’ αυτό και έπειτα από μέρες πέφτει κάτω αναζητώντας κάτι. Όταν τη βρει κάποιο κόκκινο μυρμήγκι, συμβαίνει τούτο το παράδοξο. Με τις κεραίες και τα πόδια του χαϊδεύει την κάμπια, οπότε από τον δέκατον δακτύλιό της και μόνο εκκρίνεται γλυκός χυμός, τον οποίον απορροφά το μυρμήγκι. Στο μεταξύ έρχονται και άλλα μυρμήγκια, που συμμετέχουν στο γεύμα. Μετά, οι δακτύλιοι του θώρακα της κάμπιας πρήζονται. Τότε τα μυρμήγκια μεταφέρουν την κάμπια στη μυρμηγκοφωλιά, δηλαδή στο διαμέρισμα που γεννιούνται οι νεαρές προνύμφες των μυρμηγκιών. Εκεί η κάμπια σε αντάλλαγμα του γλυκού χυμού που έδωσε, τρέφεται από τις προνύμφες των μυρμηγκιών, έως ότου μετά από μήνες μεταμορφωθεί σε όμορφη πεταλούδα.
Τα παραδείγματα είναι ατέλειωτα. Ας αναφερθούμε σε ένα από τα σπάνια είδη σκώρου. Επιστήμονες στο Σικάγο έκλεισαν σ’ ένα δωμάτιο το θηλυκό σκώρο, μετέφεραν τον αρσενικό έξη χιλιόμετρα μακριά και τον άφησαν ελεύθερο.
Παρά την απόσταση, παρά την ομίχλη και τους καπνούς των καυσαερίων της πόλης και παρ’ ότι ο άλλος σκώρος ήταν απομονωμένος στο δωμάτιο, ύστερα από λίγες ώρες ο αρσενικός βρισκόταν εκεί και φτερούγιζε έξω από το παράθυρο όπου βρισκόταν το ταίρι του.
Στα ζώα το νευρικό σύστημα μπορεί να παραβληθεί με ένα γιγαντιαίο ηλεκτρονικό συντονιστή. Η ευαισθησία του νευρικού συστήματος σε αρκετά όντα ξεπερνάει κατά πολύ τους ανιχνευτές που κατασκευάζει ο άνθρωπος, έτσι που αερόβια ζώα είναι προικισμένα με τους τελειότερους πολύπλοκους ανιχνευτικούς μηχανισμούς εκ του μακρόθεν.
