Χαιρετίσματα από
συντρόφους του Παύλου (ις:21-24)
Αυτοί που ήταν με τον Παύλο τον καιρό που γράφτηκε η
επιστολή, έστειλαν κι αυτοί τους χαιρετισμούς τους. Όπως το ις:3-16, και αυτό
το απόσπασμα αποδεικνύει την αδελφότητα, την αφοσίωση και την αγάπη της πρώτης
εκκλησίας. Βοηθά να προσδιορίσουμε την Κόρινθο σαν τον τόπο που γράφτηκε η
επιστολή. Χρησιμεύει επίσης για την αυθεντικότητα της επιστολής, ιδιαίτερα το
τελευταίο μέρος αυτής.
Ρωμ.ις:21 Σας ασπάζονται ο Τιμόθεος ο συνεργός μου,
και Λούκιος και Ιάσων και Σωσίπατρος οι συγγενείς μου.
Προφανώς χαιρετισμοί από τους συνταξιδιώτες του Παύλου. Τιμόθεος,
συνεργάτης του Παύλου, γνωστός από τις Πράξεις, Α’ και Β’ Τιμοθέου και διάφορες
αναφορές σε επιστολές του Παύλου. Λούκιος, Ιάσων και Σωσίπατρος θα μπορούσαν να
είναι οι ίδιοι άντρες που αναφέρονται στις Πράξεις ιγ:1, ιζ:5-7 και κ:4, αλλά
δεν υπάρχει καμία απόδειξη, καθώς τα ονόματα ήταν αρκετά κοινά. Οι άνδρες αυτοί
ήταν συγγενείς του Παύλου, πιθανώς εδώ να σημαίνει μόνο συμπατριώτες ή αδελφοί
Εβραίοι. Ο Λούκιος πιθανόν να μην ήταν ο συγγραφέας της Καινή Διαθήκη Λουκάς,
γιατί ο Παύλος πάντα τον ονομάζει Λουκά (Κολ.δ:14, Β' Τιμ.δ:11, Φιλήμων 24).
Επιπλέον, σαν Εθνικός ο Λουκάς, δεν μπορούσε να ήταν συγγενής του Παύλου υπό
οποιαδήποτε έννοια (παρά το γεγονός ότι αν αλλάξουν τα σημεία στίξης στο
εδάφιο, μόνο ο Ιάσων και ο Σωσίπατρος θα ήταν συγγενείς).
Ρωμ.ις:22 Σας ασπάζομαι εν Κυρίω εγώ ο Τέρτιος, ο
γράψας την επιστολήν.
Ο Τέρτιος, ο χριστιανός γραφέας που κατέγραψε την επιστολή
για τον Παύλο, έστειλε τους χαιρετισμούς του. Ο Παύλην ος συνήθως υπαγόρευε τις
επιστολές του σε γραφέα (Α’ Κορ.ις:21, Κολ.δ:18, Β ' Θες.γ:17). Ίσως αυτό βοηθά
να εξηγήσουμε το σφριγηλό, καθαρό, κοφτό
στυλ του Παύλου με τις συχνές διακοπές και παρεκβάσεις από το θέμα.
Ρωμ.ις:23 Σας ασπάζεται ο Γάϊος ο φιλοξενών εμέ και
την εκκλησίαν όλην. Σας ασπάζεται Έραστος ο οικονόμος της πόλεως και Κούαρτος ο
αδελφός.
Χαιρετίσματα από τους Χριστιανούς στην πόλη όπου ήταν
Παύλος, που συμβάλλουν στον προσδιορισμό του τόπου συγγραφής, την Κόρινθο. Ο Γάιος ήταν ένας από τους λίγους
πιστούς στην Κόρινθο, που είχε βαπτίσει προσωπικά ο Παύλος (Α’ Κορ.α:14). Φιλοξενούσε
τον Παύλο τη δεδομένη στιγμή, αλλά και όλη την εκκλησία. Προφανώς η εκκλησία
της Κορίνθου μαζευόταν στο σπίτι του ή ίσως ήταν ένα πολύ γνωστό μέρος
φιλοξενίας Χριστιανών, που επισκεπτόταν την Κόρινθο. Γάιος ήταν ένα πολύ κοινό
όνομα, και αυτό που διαβάζουμε εδώ, πιθανώς δεν είναι ακριβώς το ίδιο με τις Πράξ.ιθ:29,
κ:4, και Γ’ Ιωάν.1.
Ο Έραστος ήταν ο ταμίας της πόλης. Είναι ενδιαφέρον να δούμε
ότι τουλάχιστον ένας αδελφός στην πρώτη εκκλησία κατείχε μια πολύ υψηλή θέση
στην κοινωνία — ο ταμίας μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις των ημερών. Αυτός ο άνθρωπος
μάλλον δεν ήταν ο ίδιος με αυτόν που
αναφέρεται στις Πράξ.ιθ:22 και Β’ Τιμ.δ:20, παρά το γεγονός ότι η τελευταία
αυτή αναφορά συνδέεται με την Κόρινθο. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει ένα λιθόστρωτο
του πρώτου αιώνα στην Κόρινθο, που είχε το όνομα Έραστος, σαν διευθυντής
δημοσίων έργων. Αν και οι δύο θέσεις και οι δύο λέξεις που τους περιγράφουν δεν
είναι ίδιες, πιθανώς ο Έραστος να πήρε προαγωγή από διευθυντή δημοσίων έργων σε
ταμία της πόλης.
Ο Κούαρτος είναι άγνωστος. Ξεχωρίζει σαν «ο» αδελφός. Ίσως
σημαίνει ο αδελφός «μας» ή ο αδελφός «του». Ίσως ήταν απλά παρών όταν ο Παύλος έστειλε
την επιστολή. Κάποιοι εικάζουν ότι ο Τέρτιος ήταν ο μεγαλύτερος αδελφός του Κούαρτου,
δεδομένου ότι τα ονόματά τους σημαίνουν «τρίτος» και «τέταρτος» αντίστοιχα.
Ρωμ.ις:24 Η χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού είη
μετά πάντων υμών· αμήν.
Είναι άλλη μια ευλογία που επικαλείται τη χάρη του Κυρίου
Ιησού Χριστού προς τους αναγνώστες. Σύμφωνα με το κριτικό κείμενο δεν υπάρχει
στο πρωτότυπο, αλλά προστέθηκε ίσως υπό την επήρεια της ευλογίας του εδ.20, που
είναι σχεδόν ακριβής αντιγραφή. Τα περισσότερα υπάρχοντα ελληνικά χειρόγραφα
τοποθετούν τα εδάφια ις:25-27 νωρίτερα στην επιστολή (βλ. παρακάτω) και βάζουν
το εδ.24 τελευταίο. Το εδ.24 ήταν αποδεκτό σαν πιο ταιριαστό και πιο σωστό σαν
τέλειωμα από το εδ.23, δεδομένου ότι είναι μια ευλογία που είναι παρόμοια με τα
τελευταία εδάφια άλλων επιστολών του Παύλου.
