Τι εννοούσε ο Χριστός όταν είπε, «αν δεν φάτε την σάρκα του Υιού του Ανθρώπου
και δεν πιείτε το αίμα Του, δεν έχετε ζωή εν εαυτοίς;» (Ιωάν.ς:52-54)
Το εδάφιο που θα μελετήσουμε
σχετίζεται με την τελετή του Δείπνου του Κυρίου και συγκεκριμένα με τον τρόπο
που ο Ιησούς Χριστός είναι παρών σ' αυτό. Βρίσκεται άραγε με ένα συμβολικό
τρόπο, με έναν πνευματικό ή με έναν κυριολεκτικό, φυσικό τρόπο; Τι εννοεί ο
Ιησούς με τα ρήματα «τρώγω» και «πίνω» που χρησιμοποιεί σε σχέση με τη «σάρκα» Του.
Για να καταλάβουμε αυτά τα λόγια του
Ιησού πρέπει να πάρουμε υπόψη μας το πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκονται. Με τη
λέξη πλαίσιο εννοούμε πρώτα, τη δομή του βιβλίου και μετά, το περιστατικό μέσα
στο οποίο διατυπώνονται τα λόγια.
Η γενική δομή του ευαγγελίου
Το ευαγγέλιο του Ιωάννη χωρίζεται σε
δύο μεγάλα τμήματα. Η συγκεκριμένη περικοπή βρίσκεται στο πρώτο μέρος, που
εκτείνεται από το κεφάλαιο 1 μέχρι και το 12 και ονομάζεται το «βιβλίο των
σημείων». «Σημεία» είναι όλα εκείνα τα θαύματα που έκανε ο Χριστός στην επίγεια
διακονία Του. Στο μέρος αυτό, λοιπόν, έχουμε μια σειρά από «σημεία» που έκανε ο
Ιησούς. Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι μετά από κάθε θαύμα ακολουθεί πάντοτε μια
ομιλία ή ένας διάλογος που το εξηγεί.
Το ευρύτερο πλαίσιο του περιστατικού
Έχοντας υπόψη μας τη δομή του
ευαγγελίου παρατηρούμε ότι τα λόγια που μελετούμε συνδέονται με δύο θαύματα του
Ιησού. Το πρώτο είναι το θαύμα του χορτασμού των πέντε χιλιάδων.
Το βράδυ της ίδιας ημέρας γίνεται
ακόμη ένα θαύμα. Ο Χριστός περπατάει πάνω στα κύματα, καθώς είχε τρικυμία, για
να βοηθήσει τους μαθητές Του.
Τη θεολογική εξήγηση των δύο αυτών
θαυμάτων μαθαίνουμε από την ομιλία του Χριστού και το διάλογο που ακολουθεί.
Ο Χριστός μέσα από το πρώτο θαύμα
αποκαλύπτει ότι έρχεται σαν δεύτερος Μωυσής και τρέφει τους ανθρώπους στην
έρημο, όπως ακριβώς και ο Μωυσής έθρεψε με το μάννα τον Ισραήλ στην έρημο. Με
μια διαφορά όμως, η τροφή που δίνει ο Χριστός δεν είναι μόνο για το σώμα, αλλά
είναι πνευματική, είναι για την ψυχή τους. Ο Μωυσής, έθρεψε το σώμα τους και ο
Χριστός τρέφει το σώμα, κυρίως όμως, τρέφει την ψυχή.
Αυτό που συνέβη με τον Μωυσή στην
έρημο ήταν ένας τύπος. Ήταν ένα γεγονός προφητικό που έδειχνε τι θα κάνει ο
Χριστός όταν έλθει στις έσχατες ημέρες. Αυτό συμβαίνει επειδή ο Χριστός εκπληρώνει
στη ζωή Του και στη διακονία Του, όχι μόνο τις προφητείες σχετικά με τη γέννησή
Του, και το θάνατό Του, όχι μόνο τις θυσίες και τις τελετές, αλλά ακόμη και
γεγονότα της ιστορίας του Ισραήλ.
Και το δεύτερο θαύμα όπου ο Χριστός
περπατά πάνω στα νερά συνδέεται με την «τυπολογία» της Εξόδου. Στον Ψαλμ.οζ:19,
σ' έναν Ψαλμό όπου εξιστορείται το γεγονός της Εξόδου του λαού Ισραήλ
διαβάζουμε πως ο Θεός ήρθε σε βοήθεια των Ισραηλιτών μέσα στα νερά: «Δια της θαλάσσης είναι η οδός σου και αι
τρίβοι σου εν ύδασι πολλοίς, και τα ίχνη σου δεν γνωρίζονται».
Ο Ιησούς, λοιπόν, έρχεται να τους
βοηθήσει μέσα στα κύματα, όπως βοήθησε τον Ισραήλ μέσα στην Ερυθρά Θάλασσα. Η
ιστορία επαναλαμβάνεται μόνο που τώρα έχει έρθει μια εποχή μεγαλύτερης
αποκάλυψης. Μπροστά τους βρίσκεται κάποιος μεγαλύτερος από το Μωυσή, βρίσκεται
ο Θεός εν σαρκί.
Μέσα από τα δύο αυτά θαύματα ο Ιησούς
αποκαλύπτει την ταυτότητά Του, αποκαλύπτει ότι είναι ο δεύτερος Μωυσής που ο
Θεός υποσχέθηκε στο Δευτερονόμιο, και όχι μόνο είναι ο δεύτερος Μωυσής, είναι
κάποιος μεγαλύτερος και από τον Μωυσή, είναι ο Θεός ο ίδιος.
Με τα δύο αυτά θαύματα ο Ιησούς καλεί
τους ανθρώπους σε πίστη σ’ Αυτόν. Μπροστά τους δεν βρίσκεται ένας απλός
άνθρωπος, ούτε ακόμη ένας απλός προφήτης. Βρίσκεται ο ίδιος ο Θεός και αυτοί
πρέπει να Τον πιστέψουν. Ξανά και ξανά ο Ιησούς στην περικοπή μας τους καλεί να
πιστέψουν σ’ Εκείνον. Διαβάζουμε στο εδ.29: «Απεκρίθη ο Ιησούς και είπε προς αυτούς· Τούτο είναι το έργον του Θεού, να
πιστεύσητε εις τούτον, τον οποίον εκείνος απέστειλε».
Επίσης στο εδ.35: «Και είπε προς αυτούς ο Ιησούς· Εγώ είμαι ο άρτος
της ζωής· όστις έρχεται προς εμέ, δεν θέλει πεινάσει, και όστις
πιστεύει εις εμέ, δεν θέλει διψήσει πώποτε».
Τέλος στο εδ.40: «Και τούτο είναι το θέλημα του πέμψαντός με, πας όστις βλέπει τον Υιόν
και πιστεύει εις αυτόν να έχη ζωήν αιώνιον, και εγώ θελω αναστήσει αυτόν εν τη
εσχάτη ημέρα».
Όσο όμως έντονη είναι η κλήση του
Ιησού σε πίστη σ' Αυτόν τόσο επίμονη είναι η αντίδραση και η άρνηση των
ακροατών Του.
Εδ.30: «Τότε είπον προς αυτόν· Τι σημείον λοιπόν κάμνεις συ, δια να ίδωμεν και πιστεύσωμεν
εις σε τι εργάζεσαι» και στο εδ.36: «Πλην σας είπον ότι και με είδετε και δεν πιστεύετε».
Τη μια μέρα πάνω στον ενθουσιασμό τους
λένε, «να ο προφήτης που περιμέναμε»(εδ.14). Όταν όμως, την επόμενη μέρα, ο
Χριστός τους εξηγεί ποιος είναι και τους καλεί να πιστέψουν σ’ αυτόν, αυτοί
αρνούνται.
Η άρνηση αυτή κορυφώνεται στο εδ.41: «Εγόγγυζον λοιπόν οι Ιουδαίοι περί αυτού ότι
είπεν, Εγώ είμαι ο άρτος ο καταβάς εκ του ουρανού». Όπως ο Ισραήλ μέσα στην
έρημο γόγγυζε στο Μωυσή έτσι γογγύζουν και τώρα. Γιατί όμως γογγύζουν; Μήπως
δεν κατάλαβαν τι εννοούσε ο Χριστός; Όχι! Έχουν καταλάβει και πολύ καλά
μάλιστα. Έχουν πλήρη συναίσθηση πως ο Χριστός τους ζητάει να πιστέψουν, γιατί
έτσι θα χορτάσουν και θα ξεδιψάσουν πνευματικά. Το πρόβλημά τους είναι ο ίδιος
ο Χριστός. Στο εδ.42, διαβάζουμε το λόγο του γογγυσμού τους: «δεν είναι ούτος Ιησούς ο υιός του Ιωσήφ, του
οποίου ημείς γνωρίζομεν τον πατέρα και την μητέρα πώς λοιπόν λέγει ούτος ότι εκ
του ουρανού κατέβην».
Αμφισβητούν την αξίωση του Ιησού ότι
είναι ο νέος, ανώτερος Μωυσής που θα οδηγήσει το λαό του Θεού σε μία νέα,
ανώτερη έξοδο από τη δουλεία της αμαρτίας. Αμφισβητούν την αξίωση του Ιησού ότι
είναι ο Θεός εν σαρκί.
Και τι κάνει ο Χριστός σ’ αυτή τη νέα
εκδήλωση απιστίας; Τους δίνει μία ακόμη ευκαιρία καλώντας τους ξανά να
πιστέψουν σ’ Αυτόν. Διαβάζουμε λοιπόν στο εδ.47: «Αληθώς αληθώς, σας λέγω, Ο πιστεύων εις εμέ έχει ζωήν αιώνιον». Κι
αυτό επειδή, σύμφωνα με το εδ.48: «Εγώ
είμαι ο άρτος της ζωής».
Ανατρέχοντας μία ακόμη φορά στην ιστορία
της Εξόδου τους λέει στα εδ.49 - 50: «οι
πατέρες σας έφαγαν το μάννα στην έρημο και πέθαναν». Εγώ όμως είμαι το ψωμί
που έρχεται από τον ουρανό που όποιος το φάει θα ζήσει αιώνια. Εδώ έχουμε το
ερμηνευτικό κλειδί για να κατανοήσουμε τα όσα λέει ο Χριστός στη συνέχεια.
Σύμφωνα με τα εδάφια αυτά το να πιστέψω στο Χριστό είναι σαν να τρώω πνευματικό
ψωμί και σαν να πίνω πνευματικό νερό. Την ίδια μεταφορά συναντούμε και στο εδ.35:
«Και είπε προς αυτούς ο Ιησούς· Εγώ είμαι ο άρτος
της ζωής· όστις έρχεται προς εμέ, δεν θέλει πεινάσει, και όστις
πιστεύει εις εμέ, δεν θέλει διψήσει πώποτε».
Ποια είναι όμως η αντίδρασή τους; Για
μια ακόμη φορά (στην πρόσκληση σε πίστη σ’ Αυτόν) αυτοί αντιδρούν με αμφισβήτηση
και άρνηση.
Διαβάζουμε στο εδ.52: «Εμάχοντο λοιπόν προς αλλήλους Ιουδαίοι,
λέγοντες· Πώς δύναται ούτος να δώση εις ημάς να φάγωμεν την σάρκα
αυτού».
Τι είναι άραγε αυτό που τους
μπερδεύει; Η μεταφορική γλώσσα του Χριστού; Έχοντας στο νου μας τα όσα
προηγήθηκαν μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι το πρόβλημά τους δεν είναι η
γλώσσα του Ιησού, είναι οι αξιώσεις Του. Το πρόβλημά τους αποτυπώνεται εύγλωττα
στην ερώτηση που διαβάζουμε στο εδ.42: «και
έλεγον· δεν είναι ούτος
Ιησούς ο υιός του Ιωσήφ, του οποίου ημείς γνωρίζομεν τον πατέρα και την μητέρα
πώς λοιπόν λέγει ούτος ότι εκ του ουρανού κατέβην».
Στο εδ.52 που μόλις πριν αναφέραμε η
άρνηση των Ιουδαίων φτάνει στην αποκορύφωσή της. Γι’ αυτό και στο σημείο αυτό ο
Χριστός σκληραίνει τη γλώσσα του. Πρώτα αυτοί σκληραίνουν την καρδιά τους, δεν
θέλουν να πιστέψουν, και ύστερα ο Χριστός σκληραίνει τη γλώσσα του. Δηλαδή τι
κάνει; Παίρνει την έκφραση της τελευταίας άρνησης και της δίνει έμφαση: «Είπε λοιπόν εις αυτούς ο Ιησούς· Αληθώς, αληθώς
σας λέγω, Εάν δεν φάγητε την σάρκα του υιού του ανθρώπου και πίητε το αίμα
αυτού, δεν έχετε ζωήν εν εαυτοίς. Όστις τρώγει την σάρκα μου και πίνει το αίμα
μου, έχει ζωήν αιώνιον, και εγώ θέλω αναστήσει αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα» (Ιωάν.ς:53-54).
Το έργο της σωτηρίας μου, λέει ο
Χριστός, μοιάζει με το να τρώει κανείς τη σάρκα μου, και να πίνει το αίμα μου.
Γιατί η σάρκα μου είναι αληθινή τροφή και το αίμα μου αληθινό ποτό. Και όποιος
το κάνει αυτό, έχει αιώνια ζωή, θα Τον αναστήσω την έσχατη μέρα και μένει
ενωμένος μαζί μου.
Ο Χριστός, λοιπόν παίρνει τα
προσβλητικά λόγια τους, την άρνησή τους και την μετατρέπει σε μια παραβολή
κρίσης. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Οι παραβολές δεν συναντιούνται πρώτη φορά
στην Καινή Διαθήκη. Χρησιμοποιήθηκαν συχνά και από τους προφήτες στην Παλαιά
Διαθήκη.
Πότε; Όταν ο λαός αδιαφορούσε και
απέρριπτε το μήνυμα των προφητών που ήταν σε απλή γλώσσα, ο Θεός οδηγούσε τους
προφήτες Του να κηρύξουν με παραβολές. Γιατί; Από τη μία θέλει να σοκάρει
αυτούς που είναι γνήσιοι, αλλά έχουν πέσει σε λήθαργο. Θέλει να τους ξυπνήσει.
Από την άλλη θέλει να ασκήσει κρίση και να τυφλώσει περισσότερο αυτούς που
έχουν ήδη απορρίψει το μήνυμα της σωτηρίας Του.
Το ίδιο κάνει και ο Χριστός στα
συνοπτικά ευαγγέλια. Οι παραβολές έρχονται μετά από επανειλημμένες απορρίψεις
του μηνύματός Του από την θρησκευτική ηγεσία. Ο Χριστός τους λέει ποιος είναι
σε απλή γλώσσα μετά όμως από επανειλημμένες εκκλήσεις, και άλλες τόσες αρνήσεις
αρχίζει τις παραβολές.
Αυτός ο διπλός σκοπός της παραβολικής
γλώσσας βλέπουμε να εφαρμόζεται και στην περικοπή μας. Από την μία αυτοί που
Τον απορρίπτουν φεύγουν. Διαβάζουμε στο εδ.60: «Πολλοί λοιπόν εκ των μαθητών αυτού ακούσαντες, είπον· Σκληρός είναι
ούτος ο λόγος· τις δύναται να ακούη αυτόν».
Από την άλλη υπάρχουν οι δώδεκα που
λένε: «Κύριε, προς τίνα θέλομεν υπάγει
λόγους ζωής αιωνίου έχεις· και ημείς επιστεύσαμεν και εγνωρίσαμεν ότι συ είσαι ο
Χριστός ο Υιός του Θεού του ζώντος»
(Ιωάν.ς:68-69).
Συμπέρασμα
Όλο το πλαίσιο της περικοπής δείχνει
ένα πράγμα. Πως η συζήτηση αυτή γίνεται γιατί ο Χριστός τους καλεί να Τον
πιστέψουν και αυτοί αρνούνται. Όχι γιατί μπερδεύονται, αλλά γιατί δεν θέλουν να
πιστέψουν πως αυτός είναι ο προφήτης που υποσχέθηκε ο Μωυσής στο Δευτ.ιη:15-18.
Δεν θέλουν να πιστέψουν πως είναι ο Θεός. Σκέφτονται, «Είναι ο γιος του Ιωσήφ,
τον ξέρουμε, αποκλείεται να είναι αυτός». Και ο Χριστός συνέχεια τους λέει: «όποιος
έρχεται σε μένα, η ψυχή του ούτε θα πεινάσει, ούτε θα διψάσει ποτέ». Τα λόγια
του Χριστού στα εδάφια 53 και 54, είναι λόγια παραβολικά. Το νόημά τους
εξηγείται στα εδάφια 35 και 40 όπου δείχνει καθαρά πως το να φάω την σάρκα του
και να πιώ το αίμα του, σημαίνει να πιστεύω ότι αυτός είναι ο Χριστός ο Υιός
του Θεού του ζώντος.
Το ψωμί και το κρασί δεν γίνονται σώμα
και αίμα Χριστού. Συμβολίζουν το σώμα Του και το αίμα Του. Μας θυμίζουν τη
θυσία Του, το τι έκανε για μας.
Τα λόγια αυτά να φάμε την σάρκα Του
και να πιούμε το αίμα Του, είναι μια κλήση σε προσωπική πίστη και βαθιά
αφιέρωση. Η πίστη στο Χριστό πρέπει να γίνει δικό μας βίωμα.
