Όλες οι δυσκολίες που συναντιούνται στη Βίβλο μπορούν να
καταταγούν στις εξής κατηγορίες:
1. Εκείνες που οφείλονται σε αντιγραφικά λάθη.
Τα πρωτότυπα χειρόγραφα της Βίβλου δεν υπάρχουν, αλλά έχουμε
αντίγραφα. Τα πρωτότυπα αντιγράφονταν πολλές φορές με μεγάλη προσοχή και
ακρίβεια, αλλά ήταν φυσικό να γίνουν μερικά λάθη κατά την αντιγραφή. Τώρα
έχουμε στην κατοχή μας τόσα πολλά καλά αντίγραφα ώστε συγκρίνοντας το ένα με το
άλλο, μπορούμε να πούμε με μεγάλη ακρίβεια πως ήταν το πρωτότυπο κείμενο. Για
πρακτικούς σκοπούς το πρωτότυπο κείμενο είναι τώρα καθορισμένο. Δεν υπάρχει
ούτε μια διδασκαλία ή δόγμα που να βασίζεται σε κάποιο αμφίβολο εδάφιο του
κειμένου – εκτός από κάποιους τριαδικούς, που επιμένουν να χρησιμοποιούν το
νόθο εδάφιο Α’ Ιωάν.ε:7. Αλλά πριν κάμποσο χρόνια δεν είχαν ανακαλυφτεί μερικά
από τα καλύτερα χειρόγραφα, ούτε ήταν πολύ γνωστή η επιστήμη της κριτικής του
κειμένου όπως είναι σήμερα και οι μεταφράσεις γίνονταν από ατελές κείμενο.
Αρκετές από τις φαινομενικές δυσκολίες στη Βίβλο προέρχονται απ' αυτή την
αιτία.
Κάποιος από τους πρώτους αντιγράφεις, διαβάζοντας ένα μέρος
του Ευαγγελίου, θα έγραφε στο περιθώριο μια δική του σύντομη εξήγηση. Ένας
άλλος που θα αντέγραφε αργότερα το χειρόγραφο εκείνο, θα περιλάμβανε τη
σημείωση του περιθωρίου στο κείμενο. Λίγες τέτοιες προσθήκες είχαν μείνει
αρχικά στο κείμενο, αλλά κατόπιν πολύ ορθά παραλείφτηκαν.
Οι διαφορές αριθμών σε διαφορετικές αφηγήσεις των ίδιων
γεγονότων, όπως λόγου χάρη, οι διαφορές στις ηλικίες μερικών βασιλέων που
δίνονται στα βιβλία των Βασιλέων, και των Χρονικών, προέρχονται χωρίς αμφιβολία
από την ίδια αιτία: από λάθη των αντιγραφέων. Τέτοια λάθη στην περίπτωση
αριθμών μπορούσαν να γίνουν πολύ εύκολα, γιατί στην Εβραϊκή γλώσσα οι αριθμοί
παριστάνονται με γράμματα. Παραδείγματος χάρη, το πρώτο γράμμα του Εβραϊκού
αλφάβητου, χρησιμοποιείται για τον αριθμό τετρακόσια, αλλά το όγδοο γράμμα που
έχει μεγάλη ομοιότητα και μπορεί να το μπερδέψει κανείς με εκείνο, σημαίνει
οκτώ. Ένα λοιπόν μικρό λάθος του αντιγραφέα θα δημιουργούσε μεγάλη διαφορά
στους αριθμούς. Το αξιοπερίεργο, όταν λάβει κανείς υπόψη του όλα αυτά τα
γεγονότα είναι ότι έγιναν πολύ λίγα λάθη τέτοιου είδους.
2. Η δεύτερη κατηγορία δυσκολιών: εκείνες που
προέρχονται από ανακριβείς μεταφράσεις.
Για παράδειγμα, στο Ματθ.ιβ:40 η αγγλική μετάφραση λέει πως
ο Ιωνάς ήταν στην «κοιλιά της φάλαινας». Πολλοί σκεπτικιστές περιγέλασαν την
ιδέα ότι μια φάλαινα με την ειδική κατασκευή του στόματός της και το στενό
λάρυγγα θα μπορούσε να καταπιεί έναν άνθρωπο, αλλά αν ο σκεπτικιστής φρόντιζε
να εξετάσει το πράγμα, θα μάθαινε ότι το κείμενο δεν λέει «φάλαινα» αλλά
«κήτος», χωρίς να προσδιορίζεται το είδος του θαλάσσιου κήτους.
Ώστε όλη η δυσκολία προήλθε από το λάθος των μεταφραστών και
την άγνοια του σκεπτικιστή. Υπάρχουν πολλοί σκεπτικιστές σήμερα που αγνοούν
ακόμη και ζητήματα που εννοούν καλά πολλά παιδιά των Κυριακών σχολείων, ενώ
αυτοί εξακολουθούν στο όνομα της επιστημονικής μόρφωσης να κοπανάνε αυτό το
υποθετικό λάθος της Βίβλου.
3. Η τρίτη κατηγορία δυσκολιών: εκείνες που
προέρχονται από εσφαλμένες ερμηνείες της Βίβλου.
Το τι διδάσκει η Βίβλος είναι συχνά πολύ διαφορετικό από την
ερμηνεία που δίνουν οι άνθρωποι. Πολλές από τις δυσκολίες προκύπτουν όχι από
'κείνο που πραγματικά διδάσκει η Βίβλος, αλλά από τον τρόπο, με τον οποίο οι
άνθρωποι την ερμηνεύουν.
4. Η τέταρτη κατηγορία δυσκολιών: Εκείνες που
προέρχονται από εσφαλμένες αντιλήψεις για τη Βίβλο.
Πολλοί νομίζουν πως όταν λέμε ότι η Βίβλος είναι λόγος Θεού,
θείας προέλευσης και κύρους, εννοούμε ότι ο Θεός είναι εκείνος που μιλάει σε
κάθε φράση. Αλλά δεν εννοούμε αυτό. Πολλές φορές αναφέρει απλώς τι είπαν άλλοι
- τι είπαν αγαθοί άνθρωποι, τι είπαν κακοί άνθρωποι, τι είπαν εμπνευσμένοι
άνθρωποι, τι είπαν άνθρωποι που δεν ήταν εμπνευσμένοι, τι είπαν άγγελοι και
δαίμονες, και τι είπε ακόμη και ο ίδιος ο διάβολος. Η αφήγηση που είναι από το
Θεό είναι απόλυτα αληθινή, αλλά αυτά που διαβάζουμε ότι είπαν εκείνα τα άλλα
πρόσωπα, μπορεί να είναι ορθά και μπορεί να μην είναι.
Για παράδειγμα, διαβάζουμε στη Γέν.γ:4 πως ο διάβολος είπε:
«Σίγουρα δεν θα πεθάνετε». Είναι αλήθεια ότι το είπε αυτό ο διάβολος μα αυτό
που είπε δεν ήταν αλήθεια, αλλά ένα άτιμο ψέμα που κατάστρεψε τη φυλή μας. Το
ότι το ’πε ο διάβολος είναι λόγος Θεού, μα εκείνο που είπε ο διάβολος δεν είναι
λόγος Θεού, αλλά λόγος του διαβόλου. Είναι λόγος Θεού ότι αυτά ήταν τα λόγια
του διαβόλου.
Πολλοί που διαβάζουν τη Βίβλο απρόσεκτα δεν προσέχουν να
δουν ποιος μιλάει - ο Θεός, καλοί άνθρωποι, κακοί άνθρωποι, εμπνευσμένοι ή μη
εμπνευσμένοι άνθρωποι, άγγελοι ή ο διάβολος. Αρπάζουν ένα εδάφιο από τη σειρά
του, χωρίς να προσέξουν ποιος το είπε και λένε: «Να τι είπε ο Θεός», αλλά ο Θεός
δεν είπε τέτοιο πράγμα.
Ακούει κανείς συχνά μερικούς ν' αναφέρουν όσα είπαν οι
Ελιφάς, Βιλδάδ και Σωφάρ στον Ιώβ σαν να ήταν λόγια Θεού, επειδή τ' αναφέρει η
Βίβλος παρόλο που ο Θεός αποδοκίμασε τη διδασκαλία τους και τους είπε: «Δεν
ελαλήσατε περί εμού το ορθόν» (Ιώβ μβ:7). Είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι αυτοί
είπαν όσα αναφέρει η Βίβλος, αλλά πολλές φορές διαστρέβλωσαν την αλήθεια και ’κείνο
που έλεγαν δεν ήταν σωστό. Μεγάλο μέρος των δυσκολιών μας προέρχονται ακριβώς
από το ότι δεν προσέχουμε ποιος μιλάει. Η Βίβλος μας λέει πάντοτε ποιος είναι ο
ομιλητής και πρέπει να το προσέχουμε.
Στους ψαλμούς έχουμε μερικές φορές λόγια που ο Θεός είπε
στον άνθρωπο, και αυτά είναι πάντα αλήθειες, μα συχνά διαβάζουμε τι είπε ο
άνθρωπος στο Θεό, κι αυτά μπορεί να ’ναι σωστά και μπορεί να μην είναι. Καμιά
φορά χωρίς να το διακρίνουμε, είναι η κραυγή εκδίκησης ή απελπισίας του
Ψαλμωδού. Η εκδίκηση μπορεί να ναι - και συχνά είναι - προφητική ή ίσως ο
αδικημένος αναθέτει την υπόθεσή του σ' Εκείνον στον οποίο ανήκει η εκδίκηση
(Ρωμ.ιβ:19). Στους ψαλμούς αναφέρεται ακόμη και τι είπε ο άφρονας, δηλαδή: «ουκ
έστιν Θεός» (Ψαλμ.ιδ:1). Είναι αλήθεια πως το είπε αυτό ο άφρονας, μα αυτό που
είπε είναι ψέμα. Είναι λόγος Θεού ότι ο άφρονας το είπε, αλλά αυτό που αναφέρει
ο Θεός πως είπε ο άφρονας δεν είναι λόγια του Θεού, αλλά λόγια του άφρονα.
Ώστε όταν μελετάμε τη Βίβλο, εάν ο ομιλητής είναι ο Θεός
πρέπει να πιστεύουμε όσα λέει. Αν ο ομιλητής είναι ένα θεόπνευστο πρόσωπο
πρέπει πάλι να πιστεύουμε εκείνα που λέει. Μα αν μιλάει κάποιος που δεν είναι
εμπνευσμένος, τότε τα λόγια του μπορεί να ναι αλήθειες ή μπορεί να ’ναι ψέματα,
και αυτό θα το κρίνουμε εμείς οι ίδιοι. Αν είναι ο διάβολος εκείνος που μιλάει,
καλά θα κάνουμε να θυμόμαστε ότι ήταν από την αρχή ψεύτης, αλλά ακόμη και ο
διάβολος μπορεί καμιά φορά να πει την αλήθεια.
5. Η πέμπτη κατηγορία δυσκολιών: Εκείνες που
προέρχονται από τη γλώσσα, στην οποία γράφτηκε η Βίβλος.
Η Βίβλος είναι βιβλίο για όλους τους αιώνες και για όλες τις
τάξεις των ανθρώπων, και γι' αυτό γράφτηκε στη γλώσσα που εξακολουθεί να 'ναι η
ίδια και την καταλαβαίνουν όλοι δηλαδή τη γλώσσα του λαού και των φαινομένων.
Δεν γράφτηκε για να περιέχει όρους επιστημονικούς.
Παραδείγματος χάρη, το γεγονός που συνέβη κατά τη μάχη της
Γαβαών (Ι.Ναυή ι:12-14). Περιγράφεται με τον τρόπο που φάνηκε σ' εκείνους που
το είδαν και με τον τρόπο που θα το καταλάβαιναν όσοι θα το διάβαζαν. Δεν
γίνεται λόγος για τη θλάση των ηλιακών ακτινών κ.ο.κ., αλλά λέει πως ο ήλιος
«στάθηκε» στο μέσο του ουρανού. Είναι μια από τις τελειότητες της Βίβλου το ότι
δεν γράφτηκε στη γλώσσα της νεότερης επιστήμης. Αν είχε γραφτεί, δεν θα ήταν
καταληπτή παρά μόνο στην εποχή μας, και ακόμη και σήμερα, λίγοι μόνο θα την
καταλάβαιναν. Και μάλιστα, επειδή η επιστήμη και οι όροι της αλλάζουν διαρκώς,
αν είχε η Βίβλος γραφτεί σύμφωνα με τις σημερινές γνώσεις της επιστήμης, θα
ήταν απαρχαιωμένη σε λίγα χρόνια, αλλ' επειδή ακριβώς γράφτηκε στη γλώσσα που
γράφτηκε, είναι βιβλίο για όλους τους αιώνες, για όλες τις χώρες και για όλες
τις τάξεις των ανθρώπων.
Άλλες δυσκολίες που προέρχονται από τη γλώσσα στην οποία
γράφτηκε η Βίβλος είναι ποιητικά και γραμμένα σε ποιητική γλώσσα, στη γλώσσα
του αισθήματος, του πάθους της φαντασίας και του συμβολισμού. Ώστε αν ένας
άνθρωπος είναι τρομερά πεζός, είναι αναπόφευκτο να βρει δυσκολίες στα ποιητικά
μέρη του εμπνευσμένου αυτού βιβλίου.
Για παράδειγμα, στον δέκατο όγδοο ψαλμό έχουμε μια θαυμάσια
περιγραφή καταιγίδας, μα αν διαβάσει ένας χοντροκέφαλος και πεζός το όγδοο
εδάφιο: «Καπνός ανέβαινε εκ των μυκτήρων Αυτού, και πυρ κατατρώγον εκ του
στόματος Αυτού - άνθρακες ανήφθησαν απ' Αυτού», θα «τα χάσει» αμέσως. Η δυσκολία
όμως δεν βρίσκεται στη Βίβλο, αλλά στη δική του κουτή, χοντροκέφαλη πεζότητα.
6. Η έκτη κατηγορία δυσκολιών: εκείνες που
προέρχονται από τις ελλιπείς γνώσεις μας της ιστορίας, γεωγραφίας και εθίμων
των βιβλικών χρόνων.
Για παράδειγμα, στο βιβλίο των Πράξ.ιγ: 7 ο Λουκάς μιλάει
για τον «ανθύπατο» της Κύπρου. Οι Ρωμαϊκές επαρχίες ήταν δυο κατηγοριών,
αυτοκρατορικές και συγκλητικές. Οι αυτοκρατορικές είχαν «διοικητή» (propraetor)
και οι συγκλητικές «ανθύπατο» (proconsub).
Ως τα νεότατα χρόνια κατά τις καλύτερες πληροφορίες που
είχαμε, η Κύπρος ήταν αυτοκρατορική επαρχία, και επομένως είχε «διοικητή» ενώ ο
Λουκάς τον ονομάζει «ανθύπατο». Αυτό φαινόταν σαν μια περίπτωση πραγματικού
λάθους από το Λουκά. Ακόμη και οι συντηρητικότεροι ερμηνευτές αισθάνονται υποχρεωμένοι
να ομολογήσουν ότι ο Λουκάς είχε κάνει λάθος, και οι αρνητές κριτικοί χαίρονταν
που βρήκαν αυτό το «λάθος». Αλλά έπειτα από μεγαλύτερη έρευνα, ήρθε σε φως το
γεγονός ότι την εποχή ακριβώς που έγραφε ο Λουκάς, η Σύγκλητος είχε κάμει
ανταλλαγή με τον Αυτοκράτορα, κατά την οποία η Κύπρος είχε γίνει συγκλητική
επαρχία, και επομένως ο κυβερνήτης της ήταν «ανθύπατος». Ώστε ο Λουκάς είχε
δίκιο και οι κριτικοί ήταν εκείνοι που έσφαλαν.
Πόσες και πόσες φορές επίμονες έρευνες και ανακαλύψεις
γεωγραφικές, ιστορικές, και αρχαιολογικές δικαίωσαν τη Βίβλο και καταντρόπιασαν
τους κριτικούς. Το βιβλίο του Δανιήλ ήταν φυσικά ένα από τα βιβλία που οι
άπιστοι και αρνητές κριτικοί μισούσαν περισσότερο. Ένα από τα ισχυρότερα
επιχειρήματά τους κατά της γνησιότητας και ακριβολογίας του βιβλίου ήταν ότι το
πρόσωπό του Βαλτάσαρ ήταν άγνωστο στην ιστορία, και ότι όλοι οι ιστορικοί
συμφωνούσαν πως ο Ναβονίδης ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Βαβυλώνας και πως απουσίασε
από την πόλη, όταν πολιορκήθηκε - ότι επομένως ο Βαλτάσαρ πρέπει να ήταν μυθικό
πρόσωπο, και όλη η αφήγηση μυθώδης και όχι ιστορική. Το επιχείρημά τους
φαινόταν πολύ δυνατό. Και μάλιστα φαινόταν αναντίρρητο. Αλλά ο σερ Ρώλινσον
ανακάλυψε στη Μαγγέαρ (Mugheir) και σ’ άλλες Χαλδαϊκές τοποθεσίες πήλινους
κυλίνδρους, στους οποίους ο Ναβονίδης αναφέρει ότι ο Βαλτάσαρ ήταν ο
μεγαλύτερος γιός του. Ήταν χωρίς
αμφιβολία αντιβασιλέας στην πόλη κατά την απουσία του πατέρα του, και έχουμε
νύξη αυτού του πράγματος στην πρότασή του να κάνει τον Δανιήλ τρίτο άρχοντα του
βασιλείου (Δαν.ε:16). Δηλαδή, αυτός ο ίδιος ήταν δεύτερος άρχοντας στο βασίλειο
και ο Δανιήλ θα ήταν αμέσως έπειτα απ’ αυτόν. Κι έτσι η Βίβλος αποδείχτηκε
σωστή και οι κριτικοί καταντροπιάστηκαν.
Δεν είναι πολύς καιρός που οι κριτικοί διαβεβαίωναν
θετικότατα ότι δεν μπορούσε ο Μωυσής να έχει γράψει την πεντάτευχο, γιατί η
γραφή ήταν άγνωστη στην εποχή του, αλλά πρόσφατες ανακαλύψεις απέδειξαν χωρίς
αμφιβολία ότι το γράψιμο ήταν σε χρήση πολύ πριν από την εποχή του Μωυσή. Και
οι κριτικοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το επιχείρημά τους, αν και έχουν την
αγένεια να επιμένουν στα συμπεράσματά τους.
7. Η έβδομη κατηγορία δυσκολιών: εκείνα που
προέρχονται από την άγνοια των συνθηκών, κάτω από τις οποίες γράφτηκαν τα
βιβλία και δόθηκαν οι εντολές.
Παραδείγματος χάρη, σ' έναν που αγνοεί ποιες συνθήκες
επικρατούσαν, οι εντολές του Θεού στους Ισραηλίτες να εξολοθρεύσουν τους
Χανανίτες φαίνονται τρομερές και σκληρές, αλλά για 'κείνον που ξέρει την ηθική
κατάπτωση των εθνών εκείνων, το ότι δεν υπήρχε καμιά ελπίδα ν' αναμορφωθούν και
αναγνωρίζει την αδυναμία των ίδιων των Ισραηλιτών, η εξολόθρευσή τους φαίνεται
σαν μια πράξη ελέους για τους ίδιους και για τις μέλλουσες γενεές.
8. Η όγδοη κατηγορία δυσκολιών: εκείνες που
προέρχονται από το ότι η Βίβλος είναι πολύπλευρη. Όσο πλατιές αντιλήψεις κι αν έχει
ένας άνθρωπος είναι μονόπλευρος, αλλά η αλήθεια είναι πολύπλευρη, και η Βίβλος
εξετάζει όλες τις πλευρές κι έτσι συμβαίνει να φαίνεται στα στενά μας μυαλά ότι
ένα μέρος της Βίβλου αντιφάσκει προς ένα άλλο.
Ο απόστολος Παύλος φαίνεται σαν να λέει αντίθετα προς τον
Ιάκωβο και ο Ιάκωβος φαίνεται σαν να διαψεύδει τον Παύλο, κι εκείνα που λέει ο
Παύλος σ’ ένα μέρος φαίνονται σαν ν' αντιφάσκουν προς εκείνα που λέει σ’ άλλο
μέρος. Αλλά η όλη δυσκολία είναι ότι οι στενές μας διάνοιες δεν μπορούν να δεχτούν
τη μεγάλη αλήθεια του Θεού.
9. Η ένατη κατηγορία δυσκολιών: εκείνες που
προέρχονται από τις σκοτισμένες αντιλήψεις μας για τα πνευματικά πράγματα.
Όσο προηγμένος κι αν είναι κανείς πνευματικά, εξακολουθεί να
υστερεί τόσο πολύ που δεν μπορεί να έχει την απαίτηση να βλέπει το καθετί όπως
το βλέπει ένας απόλυτα άγιος Θεός, παρά μόνο αν τα δεχτεί με μια απλή πίστη. Σε
τούτη την τάξη δυσκολιών ανήκουν εκείνες που σχετίζονται με τη γραφική
διδασκαλία για την αιώνια τιμωρία πολλές φορές, μας φαίνεται πως η διδασκαλία
αυτή δεν μπορεί να 'ναι αληθινή - δεν πρέπει να 'ναι αληθινή - αλλά η όλη
δυσκολία προέρχεται από το ότι είμαστε ακόμη τόσο τυφλοί πνευματικά, ώστε δεν
έχουμε επαρκή αντίληψη του πόσο φοβερή είναι η αμαρτία και ιδιαίτερα πόσο
φοβερή είναι η αμαρτία του ν' απορρίψει κανείς τον απείρως δοξασμένο Γιό του Θεού.
Αλλ’ όταν γίνουμε τόσο άγιοι, μοιάσουμε τόσο με το Θεό, ώστε
να μπορούμε να δούμε την αχρειότητα της αμαρτίας σ' όλο της το μέγεθος, δεν θα
μας φαίνεται ανεξήγητη η διδασκαλία για την αιώνια τιμωρία.
Μια ανασκόπηση των εννέα κατηγοριών δυσκολιών μας δείχνει πως
οφείλονται όλες στις ατέλειές μας και όχι στην ατέλεια της Βίβλου. Η Βίβλος
είναι τέλεια, μα επειδή εμείς είμαστε ατελείς, βρίσκουμε δυσκολίες. Καθώς
αυξάνουμε περισσότερο και περισσότερο στην τελειότητα που θέλει ο Θεός, οι
δυσκολίες μας όλο και γίνονται λιγότερες, και γι' αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να
βγάλουμε το συμπέρασμα πως, όταν γίνουμε τόσο τέλειοι όσο είναι και ο Θεός, δεν
θα βρίσκουμε πια καμιά δυσκολία στη Βίβλο.
