Το ιρακινό παράδειγμα
Τα βιολογικά όπλα είναι ακόμα μια απειλή ή έχουν γίνει πράξη από διάφορες χώρες;
Στα χρόνια που ακολούθησαν μετά τον πόλεμο στον Κόλπο, δεκάδες εμπειρογνώμονες του Ο.Η.Ε. διέτρεξαν το Ιράκ αναζητώντας ίχνη ενός από τα πιο πολύπλοκα και απειλητικά οπλοστάσια που έχουν ποτέ συγκεντρωθεί. Σήμερα έχει αποδειχτεί (και το Ιράκ με επίσημες δηλώσεις παραδεχτεί) πως η στρατιωτική μηχανή του Σαντάμ είχε να επιδείξει τεράστιες ποσότητες χημικών και βιολογικών όπλων έτοιμες για χρήση.
To Ιρακινό παράδειγμα ξεκινά πριν από την εισβολή στο Κουβέιτ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν- Ιράκ και από το 1983 το Ιράκ είχε αρχίσει την τακτική χρήση χημικών όπλων. Χιλιάδες τόνοι αερίου μουστάρδας, Ταμπούν και Σαρίν είχαν εκτοξευθεί κατά των ιρανικών στρατευμάτων με εκατοντάδες χιλιάδες θύματα. Το Ιράκ πέρασε από την αμυντική χρήση των χημικών σε επιθέσεις στα μετόπισθεν και τελικά το 1988 το Ιράν ζήτησε ανακωχή. Την ίδια εποχή ένα εντατικό πρόγραμμα ανάπτυξης βιολογικών όπλων ακολουθούσε παράλληλη πορεία. Μέχρι το 1990 υπολογίζεται πως το Ιράκ είχε ξοδέψει πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια σε βιολογικές έρευνες και υπήρχε απόθεμα βιολογικών όπλων. ( Η συσχέτιση μεταξύ βιολογικών και χημικών όπλων είναι συνεχής, καθώς χρησιμοποιούν κοινά συστήματα μεταφοράς και η έρευνα παραγωγής τους είναι συγγενής.)
Μη επιβεβαιωμένες πληροφορίες αναφέρουν πως χρήση βιολογικών όπλων είχε γίνει και εναντίον Κούρδων στο βόρειο Ιράκ (η χρήση χημικών είναι βεβαιωμένη).
Για το μεγαλύτερο διάστημα μιας δεκαετίας, λοιπόν, το Ιράκ ερευνούσε, παρήγαγε και χρησιμοποιούσε χημικά και βιολογικά όπλα χωρίς η διεθνής κοινότητα να αντιδρά!
Το Ιράκ φυσικά είχε υπογράψει τη σύμβαση του 1972 περί απαγόρευσης τέτοιων όπλων και την παραβίαζε ανοιχτά χωρίς να υποστεί καμία συνέπεια. Ο πόλεμος με τον ισλαμικό φανατισμό, που αντιπροσώπευε το Ιράν, ήταν σημαντικότερος από τις διεθνείς δεσμεύσεις. Όσο για τον κουρδικό πληθυσμό αυτό θεωρήθηκε εσωτερικό πρόβλημα του Ιράκ και αποσιωπήθηκε.
Όταν το 1990 το αποθρασυμένο καθεστώς του Σαντάμ εισέβαλε στο Κουβέιτ απειλώντας την ισορροπία της πετρελαϊκής Μέσης Ανατολής, ο κόσμος έκπληκτος βρέθηκε αντιμέτωπος με το « αυγό του φιδιού» που είχε ραγίσει.
Στις 5 Ιανουαρίου 1991 σε προσωπικό γράμμα προς το Σαντάμ Χουσείν ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Τζόρτζ Μπους διατύπωνε μια προειδοποίηση:
«Οι Η.Π.Α. δε θα ανεχτούν τη χρήση βιολογικών και χημικών όπλων... Ο αμερικανικός λαός θα απαιτήσει την ισχυρότερη δυνατή απάντηση. Εσείς και η χώρα σας θα πληρώσετε ένα τεράστιο τίμημα αν διατάξετε τέτοιου τύπου ασυνείδητες πράξεις».
Στις 17 Ιανουαρίου του 1991 ξεκινούσε ο Πόλεμος του Κόλπου. Αν και οι εντυπωσιακές εικόνες με τα τροχιοδεικτικά πάνω από τον ουρανό της Βαγδάτης ήταν το θέαμα που συγκλόνιζε, οι κύριες αεροπορικές επιχειρήσεις της ημέρας ήταν αλλού.
Πρώτοι στόχοι ήταν οι αποθήκες χημικών και βιολογικών όπλων και οι ερευνητικές εγκαταστάσεις. Μέχρι την τελευταία ώρα η συμμαχική διοίκηση μελετούσε το σύστημα βομβαρδισμού ώστε να καταστραφούν τα προστατευμένα καταφύγια χωρίς να υπάρξει διασπορά αερίων. Σε μια τετραήμερη σειρά βομβαρδισμών από τις 17 έως τις 21 του μήνα, αλλεπάλληλες επιδρομές σε 24 εγκαταστάσεις πέτυχαν να απενεργοποιήσουν σημαντικό μέρος των ιρακινών αποθεμάτων. Τις επόμενες μέρες θα ξεκινούσε το κυνήγι των SCUD που ήταν και ο κύριος φορέας αυτών των όπλων σε μεγάλες αποστάσεις.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι συμμαχικές δυνάμεις έκαναν μερικές ανησυχητικές διαπιστώσεις.
Καταρχήν δεν υπήρχε σύστημα προειδοποίησης για επίθεση με βιολογικά ή χημικά όπλα. Οι Αμερικανοί είχαν διαθέσει 60 θωρακισμένα οχήματα FOX που έκαναν έρευνα για παρουσία χημικών στον αέρα. Στην πράξη αποδείχτηκαν πως είτε δεν απέδιδαν σε συνθήκες μάχης, είτε πως για να εντοπίσουν επικίνδυνες ουσίες έπρεπε η συγκέντρωσή τους να είναι τόσο μεγάλη που ήδη είχε ξεπεραστεί η θανατηφόρα δόση! Ακόμα 45.000 συλλογές χημικής ανίχνευσης Μ256Α1, που είχαν δοθεί στο πεζικό, ήταν περίπλοκες στη χρήση, αργές στην ανίχνευση και ανακριβείς στις διαπιστώσεις. Το ίδιο αναποτελεσματικό ήταν και το αυτοματοποιημένο σύστημα ανίχνευσης Μ8Α1.
Τα αποτελέσματα ήταν τραγελαφικά. Πάνω από 14.000 συναγερμοί για επίθεση με επικίνδυνες ουσίες δόθηκαν κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων, στη συντριπτική πλειοψηφία λανθασμένοι. Ακόμα και οι λίγοι για τους οποίους υπήρχε υποψία πως ήταν ακριβείς δεν υπάρχουν εργαστηριακές αποδείξεις.
Δεύτερη διαπίστωση ήταν πως δεν υπήρχε αποτελεσματική προστασία από τέτοια όπλα. Αν και 150.000 στρατιώτες είχαν εμβολιαστεί κατά του βακίλου του άνθρακα και είχαν μοιραστεί ειδικές προσωπίδες, δεν υπήρχε η κατάλληλη εκπαίδευση και συνεργασία για να αποδώσει η προστασία. Σε πολλούς συναγερμούς οι μάσκες και οι βαριές στολές προστασίας μέσα σε 15 λεπτά ήταν ανυπόφορες και προκαλούσαν αφυδάτωση και λιποθυμίες. Στο πεδίο οι στρατιώτες δεν μπορούσαν να χειριστούν με ευκολία τον προστατευτικό εξοπλισμό, πολλά άρματα δεν είχαν φίλτρα για καθαρισμό του αέρα, πολλά καταφύγια δεν είχαν κατάλληλο αερισμό και το στρατιωτικό προσωπικό δεν τηρούσε τους κανονισμούς ασφαλείας.
Ακόμα και να υπήρχε έγκαιρη προειδοποίηση, το πρόβλημα προστασίας παρέμενε άλυτο. Το στρατιωτικό προσωπικό είχε φυσική ανοσία σε γνωστές ασθένειες, είχε εμβολιαστεί για μερικές άλλες, όμως σε μια επίθεση με άγνωστο παθογόνο ή γενετικά μεταλλαγμένο οργανισμό δεν υπήρχε άμυνα.
Μελέτες πάνω στην υγειονομική υποστήριξη έδειξαν αδυναμία του συστήματος να ανταποκριθεί σε μεγάλο αριθμό ασθενών που θα παρουσίαζαν χημική ή τοξική δηλητηρίαση. Ακόμα και με χρησιμοποίηση εφεδρειών το υγειονομικό πρόβλημα παρέμενε, μια και ολόκληρη η περιοχή που θα μολυνόταν θα μόλυνε και τις ενισχύσεις, ενώ οι τραυματίες που θα μεταφέρονταν στα μετόπισθεν θα ήταν φορείς των παθογόνων οργανισμών.
Και ενώ όλα αυτά τα προβλήματα αφορούσαν το στρατιωτικό σώμα, οι πολίτες στη Σαουδική Αραβία δεν είχαν καμία προστασία. Σε ολόκληρο τον πόλεμο του Κόλπου την καλύτερη οργανωμένη προφύλαξη την είχαν οι Ισραηλινοί (εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά) που κατάφεραν να εφοδιάσουν σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού τους με μάσκες.
Η κατάληξη του πολέμου είναι γνωστή. Χημικά και βιολογικά όπλα δε χρησιμοποιήθηκαν από τους Ιρακινούς, το Κουβέιτ απελευθερώθηκε και τα συμμαχικά στρατεύματα επέστρεψαν νικηφόρα στις πατρίδες τους.
Ήταν όμως έτσι;
Λίγο μετά την επιστροφή πολλοί αμερικάνοι βετεράνοι του Κόλπου άρχισαν να απευθύνονται στις στρατιωτικές υγειονομικές υπηρεσίες διαμαρτυρόμενοι για ένα σύνολο συμπτωμάτων που πολύ γρήγορα πήρε το όνομα «Σύνδρομο του Κόλπου».
Απώλεια μνήμης, κόπωση, αναπνευστικά και γαστρεντερολογικά προβλήματα, δερματίτιδες, αιματουρίες, έλκη, νεοπλασίες άρχισαν να εμφανίζονται στο στρατιωτικό προσωπικό. Από τις 697.000 Αμερικανούς που βρέθηκαν στην περιοχή απρόθυμα, το υπουργείο Αμύνης των Η.Π.Α. ανακοίνωσε πως «περίπου 20.000 μπορεί να εκτέθηκαν σε χημικούς παράγοντες».
Σιγά ανάλογες αναφορές άρχισαν να εμφανίζονται για παρόμοια συμπτώματα σε Βρετανούς, Γάλλους και Τσέχους που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις. Το ίδιο εμφανίστηκε και σε ιρακινούς στρατιώτες. Εδώ και τρία χρόνια έχει συσταθεί ειδική επιτροπή που μελετά απόρρητα στοιχεία για να αποκαλυφθεί σε τι ακριβώς έχουν εκτεθεί εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες.
Στο στρατιωτικό προσωπικό εμφανίστηκαν ακόμα και αρκετές γεννήσεις παιδιών με σοβαρές γενετικές ανωμαλίες. Ήδη η εμφάνιση σπανιότατων γενετικών συνδρόμων είναι στα όρια των στατιστικά αναμενόμενων και τα περιστατικά αυξάνονται.
Τι τελικά έχει συμβεί στον Κόλπο;
Η πιο πρόσφατη θεωρία μιλάει για το φαινόμενο της τοξικής «σούπας». Στο αφιλόξενο τοπίο της ερήμου φαίνεται πως υπήρξε μια πρωτοφανής συγκέντρωση τοξικών ουσιών από διάφορες πηγές που προκάλεσαν το σύνδρομο. Οι 700 πετρελαιοπηγές που έκαιγαν για βδομάδες σκορπίζοντας τοξικούς καπνούς, η χρήση μη εγκεκριμένων εμβολίων και ουσιών για προληπτικούς λόγους (για την πιθανή επίθεση με βιολογικά όπλα), τα διάφορα χημικά για καθαρισμό και συντήρηση του πολύπλοκου εξοπλισμού, η υπερκατανάλωση χημικών σκευασμάτων για απολύμανση, αντίδοτα, καταπολέμηση κουνουπιών, δημιούργησαν μια συγκέντρωση ουσιών που ποτέ πριν δεν είχε παρατηρηθεί. Ακόμα, τις μέρες που τα συμμαχικά στρατεύματα έμπαιναν στο Ιράκ, μονάδες μηχανικού ανατίναζαν εγκαταστάσεις αποθήκευσης χημικών και βιολογικών όπλων, άλλες μονάδες στρατοπέδευαν κοντά σε ανοιχτές αποθήκες με τοξικές ουσίες και έγιναν αρματομαχίες με χρήση χιλιάδων βλημάτων εξαντλημένου ουρανίου.
Στις εγκαταστάσεις, που είχαν γίνει τις πρώτες μέρες βομβαρδισμοί, βρέθηκαν εκατοντάδες βλήματα με χημικές ουσίες, αλλά άδεια με μόνο ίχνη μέσα. Ακόμα κυκλοφορούν φήμες πως περιορισμένη χρήση βιολογικών ουσιών έγινε τελικά από τους Ιρακινούς, αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αποδείξεις. Έξι χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, το σύνδρομο του Κόλπου τώρα μόλις αρχίζει να δείχνει την επίδρασή του.
Οι επιδημιολογικές μελέτες ακόμα γίνονται, οι οργανώσεις των αμερικανών βετεράνων κατηγορούν την κυβέρνηση πως προσπαθεί να συγκαλύψει το θέμα για να μην πληρώσει αποζημιώσεις.
Ακόμα πολλοί βετεράνοι έχουν αποστρατευθεί και δεν μπορούν να απευθυνθούν στα στρατιωτικά νοσοκομεία για περίθαλψη.
Στα χρόνια αυτά οι συνεχείς επιθεωρήσεις του Ο.Η.Ε. στο Ιράκ αποκάλυψαν μέρος μόνο ενός αχανούς οπλοστασίου. Στην εγκατάσταση Al Muthanna, που ήταν από τα μεγαλύτερα κέντρα παραγωγής, καταστράφηκαν 13.000 βλήματα 155 mm με αέριο μουστάρδας, 6.200 ρουκέτες με νευροτοξικό αέριο, 800 αεροπορικές βόμβες, 28 κεφάλες SCUD με Σαρίν, πάνω από 150 τόνοι Σαρίν και Ταμπούν και 250 τόνοι αερίου μουστάρδας.
Στα βιολογικά όπλα το Ιράκ παραδέχτηκε πως είχε σε αποθήκευση 5.300 γαλόνια κλωστριδίου της αλλαντίασης αρκετό για τη θανάτωση 15 δις ανθρώπων. Ακόμα υπήρχαν 158 γαλόνια σπορίων βακίλου του άνθρακα και αποθέματα βακτηριδίων σε δεκάδες σημεία στο Ιράκ για έρευνα και παραγωγή μεταλλαγμένων στελεχών.Οι έρευνες του Ο.Η.Ε. δεν έχουν τελειώσει . Αυτές που έχουν διεξαχθεί έγιναν μέσα σε ένα καθεστώς συνεχών προστριβών και αντιδικιών με τους Ιρακινούς. Πολλά ευρήματα βρέθηκαν θαμμένα, πεταμένα, κατεστραμμένα, σε μια προφανή προσπάθεια απόκρυψής τους.
Ο γαμπρός του Σαντάμ Χουσείν, που το 1996 κατέφυγε στη Ιορδανία, μίλησε για εκατοντάδες βόμβες με «βιολογικό υλικό σε σκόνη» που έχουν ξεφύγει από τους ελέγχους.
Πρόσφατα ο δρ. Taha Rihab, διευθυντής του ιρακινού βιολογικού προγράμματος, παραδέχθηκε πως σε ένα μυστικό εργοστάσιο στο Al Hakam, περίπου 100 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Βαγδάτης, έχει παραχθεί για πολεμικούς σκοπούς τοξίνη και άνθρακας.
Παράλληλα με τις αποκαλύψεις του Ο.Η.Ε., το παράδειγμα του Λάρι Χάρις ξαναέρχεται στην επιφάνεια. Από το 1985 (που υπάρχουν στοιχεία) το Ιράκ, το υπουργείο Παιδείας, τα πανεπιστήμια της Βαγδάτης και της Μπάσρα, η κρατική φαρμακοβιομηχανία, το υπουργείο Εμπορίου, η εγκατάσταση Al Muthanna ( που εμφανίζεται σαν «πόλη αξιωματικών») και διάφορες εταιρίες προμηθεύονται μια σειρά από τοξικά βακτήρια, μύκητες, τοξίνες και υλικό για πειράματα μεταλλάξεων.
Μαζί με παραγγελίες από αμερικανικές εταιρίες για αντλίες υψηλής πίεσης, μεγάλα ψεκαστικά συστήματα για γεωργικές καλλιέργειες με παράξενα αυστηρές προδιαγραφές, εγκαταστάσεις παραγωγής λιπασμάτων, παιδικών τροφών, εργαστήρια χημικών αναλύσεων αποδεικνύεται το απίστευτο:
Πως το Ιράκ στήριξε το πολεμικό βιολογικό του πρόγραμμα πάνω σε υλικό που προμηθεύθηκε με άνεση από το εμπόριο και μάλιστα κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η αεροπορική βάση στη διαθέτει ένα πολύ μεγάλο υπόγειο συγκρότημα. Πέντε χιλιόμετρα δυτικά της βάσης υπάρχει ένα καταφύγιο στο οποίο έχει αποθηκευτεί τοξίνη του βακίλου της αλλαντίασης. Το υλικό αυτό έχει μεταφερθεί από το Αl Quam σε μεταλλικά δοχεία μέσα σε ξύλινα κιβώτια. Το καταφύγιο βρίσκεται σε περιφραγμένη περιοχή στη Fallujah.
Στα μέσα Δεκέμβρη 1990 μεταλλικά δοχεία στάλθηκαν από την εγκατάσταση παραγωγής βιολογικών όπλων στο Taji στη Fallujah για περαιτέρω επεξεργασία, πιθανά για γόμωση πυρομαχικών. Περίπου το 80% της εγκατάστασης στη Fallyjab είναι υπόγεια. Πηγές αναφέρουν πως οι υπόγειες εγκαταστάσεις μπορεί να είναι για συναρμολόγηση όπλων.
|
Ενημερωτικό Δελτίο Γενικού Επιτελείου Η.Π.Α., Ιούλιος 1991, διαβαθμισμένο. Δόθηκε στη δημοσιότητα λογοκριμένο το 1996 στα πλαίσια της έρευνας Gulflink.
Μια «αόρατη» προσπάθεια
Η Ιρακινή μεθοδολογία παραγωγής βιολογικής έρευνας ήταν σχηματικά αόρατη.
Αν και πολλές εκθέσεις μυστικών υπηρεσιών από τα τέλη της δεκαετίας του 80 αναφέρουν λεπτομερώς τις ιρακινές προσπάθειες, μια συμφωνία κυρίων δεν επέτρεπε τη δημοσιοποίηση τους. Εφόσον οι Ιρακινοί κατασκεύαζαν τέτοια όπλα για «προσωπική» τους χρήση, δηλαδή μόνο για τις τοπικές συγκρούσεις δεν ήταν σωστό να ενοχληθούν.
Το ενδιαφέρον ήταν πως το Ιράκ ερευνούσε και χημικά και βιολογικά, και πυρηνικά όπλα. Ακόμα είχε το μεγαλύτερο πυραυλικό πρόγραμμα της Μέσης Ανατολής. Ο συνδυασμός όλων αυτών έδειχνε ξεκάθαρα τις φιλοδοξίες του Σαντάμ, αλλά κανείς δεν τόλμησε να σταματήσει ή να περιορίσει αυτά τα προγράμματα. Έτσι μια «αόρατη» εξοπλιστική μανία έγινε πράξη και μόνο με την ξεκάθαρη απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων από τις Η.Π.Α. δε χρησιμοποιήθηκαν τα μαζικής καταστροφής όπλα.
Σήμερα, προγράμματα για «επιθετικά» βιολογικά όπλα έχουν κατηγορηθεί ότι διατηρούν το Ιράν, η Βόρειος Κορέα, το Ισραήλ, η Κίνα, η Λιβύη, η Συρία, η Ταϊβάν και η Ινδία. Ακόμα στην «αόρατη» αυτή προσπάθεια συμμετέχουν η Ρωσία και οι Η.Π.Α. αν και επισήμως το διαψεύδουν κατηγορηματικά. Μια ακόμα σειρά από χώρες αισθάνονται υποχρεωμένες να ασχοληθούν με βιολογικά όπλα με το επιχείρημα του «τρελού» γείτονα. Τα Πακιστάν λόγω των ινδικών ερευνών, η Νότιος Κορέα λόγω της Βόρειας και ούτω καθεξής.
Το μηδαμινό κόστος των βιολογικών (και χημικών) όπλων και η τρομακτική απόδοσή τους τα έχουν ονομάσει «πυρηνικά των φτωχών». Ενώ ένα μόνο πρωτόγονο πυρηνικό όπλο απαιτεί τουλάχιστον 200 εκατομμύρια δολάρια για να κατασκευαστεί (αν βρεθούν τα κρίσιμα υλικά και η τεχνογνωσία) με 10 μόνο εκατομμύρια δολάρια κατασκευάζεται τέτοιος αριθμός βιολογικών όπλων που σε καταστροφική ικανότητα είναι ισοδύναμα με το πυρηνικό οπλοστάσιο των Η.Π.Α.
Μια σειρά από χώρες στην Αφρική και στην Ασία έχουν όχι μόνο την τεχνογνωσία κατασκευής (που την έχουν όλοι), αλλά και το απαραίτητο πολιτικό σκηνικό για να αποφασίσουν με ευκολία τη χρήση βιολογικών όπλων. Αν σε τόσο μακρινές (από τα τηλεοπτικά μέσα) χώρες όπως το Ζαίρ μαζικές σφαγές εκατοντάδων χιλιάδων περνάνε απαρατήρητες, αν το Αφγανιστάν έχει εξαφανιστεί, αν οι Ερυθροί Χμερ πριν από μια δεκαετία δολοφόνησαν το μισό πληθυσμό της Καμπότζης, γιατί είναι απίθανο ένας τοπικός πολέμαρχος να μην δελεαστεί από τα νέα όπλα;
Η τρομοκρατία δεν πάει πίσω. Τα παραδείγματα της RAF και της Αούμ Σινρικίο είναι η επιφάνεια, κανείς δε γνωρίζει πού και πότε κάποιος θα πάρει την απόφαση για μαζική χρήση.
Αυτό που τελικά συγκρατεί τη μαζική χρήση βιολογικών όπλων είναι ένας συνδυασμός από αρχέγονες αναστολές και πραγματιστικούς φόβους. Αν επιτεθείς με βιολογικά όπλα θα σου επιτεθούν. Αν επιτεθείς με βιολογικά όπλα θα προκαλέσεις τέτοια καταστροφή που δε θα μπορείς ούτε σαν νικητής να αντιμετωπίσεις, αν χτυπήσεις πρώτος θα προκαλέσεις τις μεγάλες δυνάμεις.
Αν και αυτά ισχύουν για την κλασική πολεμική σύρραξη, δεν έχουν καμία αξία σε κεκαλυμμένες εχθροπραξίες.
«Ένα καλοκαιρινό πρωινό ένα μικροσκοπικό UAV εκτοξεύεται λίγο έξω από τα σύνορα μιας χώρας. Τα ραντάρ δεν το ανιχνεύουν λόγω του μεγέθους και της κατασκευής του από σύνθετα υλικά. Σε μια διαδρομή 100 χιλιομέτρων ψεκάζει πάνω από τουριστικές περιοχές κάποιο μεταλλαγμένο βακτήριο. Σε λίγες μέρες τουρίστες και ντόπιοι αρρωσταίνουν με γαστρεντερολογικά. Κανείς δεν πεθαίνει, όλοι μιλάνε για επιδημία που μπορεί να οφείλεται και στην κακή ποιότητα του νερού ή του φαγητού. Για δύο με τρία χρόνια η τουριστική βιομηχανία χάνει όλους τους πελάτες και η οικονομία της χώρας καταρρέει.»
Τα ίδιο σενάριο μπορεί να αφορά ένα παράσιτο σιτηρών, ελιάς ή σταφυλιών. Με μια μελετημένη κίνηση, που δεν ανιχνεύεται ( τα μικρόβια δεν έχουν σημαία), μια χώρα χτυπημένη θεωρητικά από τη μοίρα διαλύεται μέσα σε λίγα χρόνια.
Η αντιμετώπιση διεθνώς καταλήγει στην πρόληψη. Αν και υπάρχει μια κινητικότητα στις ερευνητικές δαπάνες ειδικά για νέα συστήματα ανίχνευσης βιολογικών όπλων το ζήτημα της τοξικότητας και ποικιλίας παραμένει. Έτσι σαν καλύτερη λύση προτείνεται η επισταμένη παρακολούθηση των δυνητικά επικίνδυνων χωρών που έχουν σε εξέλιξη βιολογικά όπλα. Αν και μια τέτοια παρακολούθηση δικαιούται να την κάνει ο Ο.Η.Ε., η επιβολή κυρώσεων και ίσως η ανάγκη επέμβασης πέφτει κυρίως στις ισχυρές χώρες. Χώρες όμως που δεν μπορούν εύκολα να αρνηθούν τη συνυπευθυνότητά τους στην ανάπτυξη βιολογικών οπλοστασίων.
Το 1996 τέθηκε σε ισχύ μια νέα συμφωνία για την καταστροφή και απαγόρευση των χημικών όπλων. Ήδη τη συμφωνία έχουν υπογράψει πάνω από 160 χώρες και επιτέλους περιέχει και μηχανισμούς επαλήθευσης. Μια ανάλογη συμφωνία για τα βιολογικά όπλα ήδη συζητείται και θα είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή τους.
Η νέα και τόσο παλιά λογική
Τα βιολογικά όπλα μετά τον Πόλεμο του Κόλπου επανήλθαν αποφασιστικά στο προσκήνιο. Αν και τυπικά καμία χώρα δε δέχεται πως τα αναπτύσσει η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Η απλούστατη κατασκευή και χρήση τους ανατρέπει τη μέχρι σήμερα τακτική αφοπλισμού που επικρατούσε. Χώρες και καθεστώτα που θεωρούνται επικίνδυνα είχαν δυσκολία να προμηθευθούν κρίσιμα υλικά και εξελιγμένα πολικά συστήματα. Το Ιράκ απέδειξε πόσο μια τέτοια τακτική καταστρατηγείται και ειδικά στα βιολογικά όπλα δεν έχει και καμιά αξία έστω κι αν εφαρμοστεί.
Στην εποχή του «Ψυχρού Πολέμου» ο βασικός κίνδυνος ήταν τα πυρηνικά οπλοστάσια. Όμως αυτά ήταν συγκεντρωμένα σε δύο ανεπτυγμένες χώρες που διέθεταν μηχανισμούς πολιτικής ανάλυσης και αυτοσυγκράτησης.
Αν και η παγκόσμια κοινότητα ζούσε στην ανασφάλεια, υπήρχε πάντα μια πολιτική επεξεργασία που περιόριζε σχετικά την πιθανότητα σύγκρουσης.
Σήμερα η ανικανότητα της νέας τάξης πραγμάτων να διαχειριστεί αποτελεσματικά διεθνείς κρίσεις και η ελεύθερη πτώση πολλών χωρών στην ανέχεια δημιουργεί νέα πεδία σύγκρουσης. Οι κοσμικές φιλοδοξίες, οι παλιές τριβές, ο εθνικισμός δημιουργούν ένταση που έχει σαν επακόλουθο τον υπερεξοπλισμό. Τα βιολογικά όπλα σε αυτό το σκηνικό έρχονται να καταλάβουν τη θέση που είχαν παλιά τα πυρηνικά. Μόνο που τώρα οι ισορροπίες του τρόμου είναι σε τοπικό επίπεδο και μεταξύ χωρών που μπορεί να είναι σε νηπιακό στάδιο πολιτικής εξέλιξης.
Η Ταϊβάν που αντιπαλεύει τη γιγάντια Κίνα ερευνά βιολογικά όπλα σαν εξισορροπητικό παράγοντα ισχύος. Τα μεσανατολικά κράτη το ίδιο, καθώς διαβλέπουν την αναδιάρθρωση των τοπικών συμμαχιών. Τα αφρικανικά κράτη είναι σε νέο κύκλο συγκρούσεων μετά την αποτυχία των απελευθερωτικών κινημάτων να σχηματίσουν αξιόπιστες κυβερνήσεις και διοικήσεις.
Ένα όπλο σαν το βιολογικό, που είναι φτηνό προσαρμόζεται στα υπάρχοντα οπλοστάσια και έχει τέτοια στρατηγική ισχύ που το κάνει και εργαλείο διαπραγμάτευσης, δυστυχώς, έχει μέλλον.
Ακόμα η αποτυχία απόκτησης του «φτηνού ατομικού» όπλου, ωθεί πολλές χώρες που είχαν ανάλογα προγράμματα να επιδιώξουν μιαν άλλη στρατηγική ισχύ μέσω βιολογικών όπλων.
Η νέα λογική που αναπτύσσεται είναι τελικά η παλιά της ισχύος. Μόνο που τώρα δε μεγαλώνει απλά το οπλοστάσιο αλλά δίνεται η δυνατότητα σε κάθε χώρα ανεξαρτήτως μεγέθους να προβάλλει σαν στρατηγική υπερδύναμη. Ήδη αρκετές χώρες, και μερικές στην περιοχή μας, έχουν από καιρό καλλιεργήσει μια τέτοια λογική πιστεύοντας σε μελλοντική ανακατανομή ισχύος και γιατί όχι συνόρων. Ως πότε οι χώρες αυτές θα κρατηθούν μακριά από το δέλεαρ των νέων όπλων είναι άγνωστο.
Σίγουρα όμως μια καλοκαιρινή μέρα, που ένα βούισμα στον ουρανό και ένα αεροπλανάκι σαν παιχνίδι θα μοιάζουν απειλητικά, δεν είναι απίθανη.
Σημειώσεις
1. Ακόμα και σήμερα το νησί είναι αποκλεισμένο, καθώς η μόλυνση από άνθρακα παραμένει. Προσπάθειες καθαρισμού του νησιού με εμπρησμό της επιφανειακής βλάστησης απέτυχαν. Ο βάκιλος του άνθρακα δημιουργεί σπόρια που είναι πολύ ανθεκτικά σε αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες.
2. Το 1984 βετεράνοι του Βιετνάμ συμβιβάστηκαν εξωδικαστικά με την κατασκευάστρια εταιρία του «Agent Orange», εισπράττοντας αποζημίωση 180 εκ. δολαρίων.
Από το περιοδικό «ΠΤΗΣΗ ΙΟΥΝΙΟΣ 97»
