Είναι πολύ ενδιαφέρον να μελετήσουμε την ιστορία του εορτασμού των γενεθλίων.
Η πιο παλιά αναφορά μπορεί να αναχθεί σε προχριστιανικές περιόδους, τότε που οι γιορτές αυτές σκοπό είχαν να προφυλάξουν από κακά πνεύματα.
Στους ειδωλολατρικούς πολιτισμούς πίστευαν ότι κακά πνεύματα επισκεπτόταν τους ανθρώπους την ημέρα των γενεθλίων τους. Για να προστατεύσουν το άτομο που είχε γενέθλια από το κακό αποτέλεσμα, οι άνθρωποι συνήθιζαν να το επισκέπτονται και να κάνουν γλέντι με αρκετό θόρυβο, ώστε τα κακά πνεύματα να φοβηθούν και να φύγουν. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ακόμα η συνήθεια των δώρων και των ευχών για τον εορτάζοντα. Ωστόσο, αν κάποιος έφερνε δώρο, θεωρείτο καλός οιωνός γι' αυτόν που είχε τα γενέθλια.
Οι ιστορικοί είναι απόλυτα σίγουροι ότι γιορταζόταν τα γενέθλια, αλλά υπάρχουν πολύ λίγες αναφορές πάνω στο θέμα. Αποδεδειγμένες περιγραφές εορτασμού γενεθλίων υπάρχουν μόνο για βασιλιάδες, αριστοκράτες και ανθρώπους που κατείχαν υψηλές θέσεις στην κοινωνία. Αρχικά, οι απλοί άνθρωποι και ιδιαίτερα τα παιδιά, ήταν αδύνατο να γιορτάσουν γενέθλια. Οι μελετητές πιστεύουν ότι αυτή η διαφορά υπήρχε γιατί μόνο οι αριστοκράτες ήταν αρκετά πλούσιοι ώστε να κάνουν πάρτυ γενεθλίων κι ότι μόνο αυτοί θεωρούντο αρκετά σημαντικοί ώστε να γραφτεί κάτι σχετικά μ' αυτό.
Η εγκυκλοπαίδεια Americana (έκδοση 1991) γράφει: Στα αρχαία χρόνια, η Αίγυπτος, η Ελλάδα, η Ρώμη και η Περσία γιόρταζαν τα γενέθλια των θεών, των βασιλιάδων, και των αριστοκρατών.
Γενέθλια στη Βίβλο
Εορτασμοί γενεθλίων στη Βίβλο, αναφέρονται μόνο για βασιλικά πρόσωπα, όπως τα γενέθλια του Φαραώ (Γέν.μ:28), ο μηνιαίος εορτασμός των γενεθλίων του Αντίοχου του Επιφανή (Β΄ Μακαβ.ς:7), και η γιορτή γενεθλίων που δόθηκε από τον Ηρώδη Αντύπα (Ματθ.ιδ:8, Μάρκ.ς:21). Η «ημέρα του βασιλιά μας» στην οποία ο Ωσηέ αναφέρεται (ζ:5), μπορεί να ήταν η επέτειος γέννησης του βασιλιά ή της ανόδου του στο θρόνο.
Τα παιδιά του Ιώβ: «Και υπήγαινον οι υιοί αυτού και έκαμνον συμπόσια εν ταις οικίαις αυτών, έκαστος κατά την ημέραν αυτού, και έστελλον και προσεκάλουν τας τρεις αδελφάς αυτών διά να τρώγωσι και να πίνωσι μετ' αυτών» (Ιώβα:4).
Η κοινωνική θέση του Ιώβ φαίνεται ότι ήταν βασιλική, ιδιαίτερα από άποψη πλούτου, «Και ήσαν τα κτήνη αυτού επτακισχίλια πρόβατα και τρισχίλιαι κάμηλοι και πεντακόσια ζεύγη βοών και πεντακόσιαι όνοι και πλήθος πολύ υπηρετών· και ήτο ο άνθρωπος εκείνος ο μεγαλήτερος πάντων των κατοίκων της Ανατολής» (Ιώβ α:3), και κάποιες εικασίες τον ταυτίζουν με το Φαραώ Χέοπα της Αιγύπτου.
Κάποτε οι άνθρωποι δεν ήξεραν να υπολογίζουν ημερομηνίες, γι' αυτό δεν έδιναν σημασία σε επετείους σημαντικών γεγονότων όπως τα γενέθλια. Βαθμιαία όμως, άρχισαν να καταλαβαίνουν τους κύκλους της σελήνης κι έτσι δημιούργησαν ανάλογα ημερολόγια. Μετά, ήταν εύκολο να υπολογίσουν την ημέρα γέννησης και να γιορτάσουν γι' αυτό.
Στους Βιβλικούς χρόνους, το ημερολόγιό δεν λειτουργούσε ακριβώς όπως το δικό μας. Σήμερα, μόνο όσοι έχουν γεννηθεί στις 29 Φεβρουαρίου δεν έχουν μια συγκεκριμένη μέρα γενεθλίων κάθε χρόνο. Στους Βιβλικούς χρόνους, πάρα πολλοί άνθρωποι ήταν σ' αυτή την κατηγορία. Οι περισσότεροι είχαν «γενέθλια» όπως τα άλογα αγόνων σήμερα, την πρώτη μέρα του πολιτικού έτους που ταιριάζει με την 1η Σεπτεμβρίου, ή με την 1η του μήνα Τισρί την εορτή των σαλπίγγων.
Σήμερα, πολλοί Εβραίοι, αντιλαμβάνονται την εορτή των σαλπίγγων (Ρος Χασάνα) να αντιπροσωπεύει τα «γενέθλια της ανθρωπότητας» ή τα «κοσμικά γενέθλια».
Το Γερμανικό περιοδικό "Schwäbische Zeitung" τον Απρίλιο του 1981 έγραφε: Τα διάφορα έθιμα που οι άνθρωποι σήμερα γιορτάζουν τα γενέθλιά τους έχουν μακριά ιστορία. Η προέλευσή τους βρίσκεται στη σφαίρα της μαγείας και της θρησκείας. Το έθιμο να ευχόμαστε, να κάνουμε δώρα και να γιορτάζουμε ανάβοντας κεράκια - στα αρχαία χρόνια σήμαινε προστασία του εορτάζοντα από τους δαίμονες και ασφάλεια για τον επόμενο χρόνο της ζωής του. . . . Τον 4ο αιώνα, η Χριστιανοσύνη απέρριψε τον εορτασμό των γενεθλίων σαν ειδωλολατρικό έθιμο.
Το βιβλίο The Lore of Birthdays (Νέα Υόρκη, 1952) του Ralph και Adelin Linton, στις σελίδες 8, 18-20 γράφει: Οι Έλληνες πίστευαν ότι όλοι είχαν ένα πνεύμα ή δαίμονα που τους προστάτευε, το οποίο παρευρισκόταν στη γέννησή τους και τους παρακολουθούσε σε όλη τους τη ζωή. Αυτό το πνεύμα είχε μια μυστηριακή σχέση με το θεό στα γενέθλια του οποίου είχε γεννηθεί το άτομο.
Και οι Ρωμαίοι είχαν την ίδια άποψη πάνω στο θέμα. . . . Αυτή η αντίληψη κατέληξε να αντικατοπτρίζεται στην πίστη των ανθρώπων σε προστάτη άγγελο ή άγιο, και στη γεμάτη κατανόηση μητέρα του Θεού. . . .
Το έθιμο των αναμένων κεριών στις τούρτες άρχισε από τους Έλληνες. . . Γλυκίσματα με μέλι στο σχήμα του φεγγαριού, φωτισμένα με κεράκια τοποθετούντο στους ναούς και τους βωμούς της 'Αρτεμης. . . Τα κεράκια των γενεθλίων, στην πίστη των απλών ανθρώπων, είναι προικισμένα με ιδιαίτερες μαγικές ιδιότητες να ικανοποιούν ευχές. . .. Αναμμένα κεράκια και τελετουργικές φωτιές είχαν μια ιδιαίτερα απόκρυφη σημασία από τότε που ο άνθρωπος έστησε τον πρώτο βωμό για να λατρέψει τους θεούς του.
Η Μεσοποταμία και η Αίγυπτος, τα λίκνα του πολιτισμού, ήταν οι πρώτες περιοχές που οι άνθρωποι θυμόταν και γιόρταζαν γενέθλια. Το να κρατάει κανείς τη μέρα της γέννησής του ήταν σημαντικό στους αρχαίους καιρούς, κυρίως γιατί η ημέρα γέννησης ήταν σημαντικό στοιχείο για το φτιάξιμο του ωροσκόπιου.
Έτσι, υπάρχει μια άμεση σύνδεση μεταξύ της ειδωλολατρικής γιορτής των γενεθλίων και της αστρολογίας (ωροσκόπια και μαντείες).
Σημειώστε τι λέει η Βίβλος σχετικά με την αστρολογία και τη μαντεία στον Ης.μζ:13-15: «Απέκαμες εν τω πλήθει των βουλών σου. Ας σηκωθώσι τώρα οι ουρανοσκόποι, οι αστρολόγοι, οι μηνολόγοι προγνωστικοί, και ας σε σώσωσιν εκ των επερχομένων επί σε. Ιδού, θέλουσιν είσθαι ως άχυρον· πυρ θέλει κατακαύσει αυτούς· δεν θέλουσι δυνηθή να σώσωσιν εαυτούς από της δυνάμεως της φλογός· δεν θέλει μείνει άνθραξ διά να θερμανθή τις ουδέ πυρ διά να καθήση έμπροσθεν αυτού. Τοιούτοι θέλουσιν είσθαι εις σε εκείνοι, μετά των οποίων εκ νεότητός σου εκοπίασας, οι έμποροί σου· θέλουσι φύγει περιπλανώμενοι έκαστος εις το μέρος αυτού· ουδείς θέλει σε σώσει».
Δεν είναι παράξενο λοιπόν, που οι αρχαίοι Εβραίοι δεν γιόρταζαν γενέθλια επειδή τα θεωρούσαν ειδωλολατρικά.
Επίσης, η The World Book Encyclopedia γράφει: Οι πρώτοι χριστιανοί δεν γιόρταζαν Χριστούγεννα γιατί θεωρούσαν τη γιορτή των γενεθλίων σαν παγανιστικό έθιμο (Τόμος 3, σελίδα 416).
Οι Γερμανοί, λέγεται ότι έβαζαν ένα μεγάλο κερί στο κέντρο της τούρτας, για να συμβολίζουν «το φως της ζωής». Ακόμα και σήμερα, οι άνθρωποι κάνουν σιωπηλές ευχές καθώς σβήνουν τα κεράκια της τούρτας. Πιστεύεται ότι σβήνοντας όλα τα κεριά μ' ένα φύσημα, αυτό φέρνει καλή τύχη. Τα κεριά των γενεθλίων είναι λοιπόν ένα είδος τιμής και εκτίμησης στο άτομο που γιορτάζει και φέρνουν καλή τύχη.
Το ίδιο βιβλίο γράφει σχετικά με τον παραδοσιακό χαιρετισμό 'Happy Birthday', ευτυχισμένα γενέθλια: Οι χαιρετισμοί των γενεθλίων και οι ευχές για ευτυχία είναι ουσιαστικό μέρος αυτής της γιορτής. . . . Αρχικά, αυτή η ιδέα ήταν εδραιωμένη στη μαγεία. Η επίκληση για καλό και κακό, είναι βασική λειτουργία της μαγείας. Κάποιος είναι ιδιαίτερα ευεπηρέαστος σε τέτοιες επικλήσεις τη μέρα των γενεθλίων του, καθώς τα προσωπικά του πνεύματα είναι τριγύρω αυτή τη μέρα. . . . Οι χαιρετισμοί των γενεθλίων έχουν εξουσία για καλό ή αρρώστια, επειδή εκείνη τη μέρα είναι κανείς πιο κοντά στον πνευματικό κόσμο.
Ο Horst Fuhrmann, καθηγητής μεσαιωνικής ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Regensburg, έκανε το ακόλουθο σχόλιο σχετικά με τα γενέθλια: Ο εορτασμός των γενεθλίων ήταν προς τιμή του προστάτη αγγέλου ή θεού του οποίου ο βωμός ήταν διακοσμημένος με λουλούδια στεφάνια και γιρλάντες. Θυσίες προσφερόταν στο θεό της γιορτής και οι φίλοι έδιναν ευχές και δώρα. Επιπλέον, δήλωσε στην Γερμανική εφημερίδα "Süddeutschen Zeitung": Μεγάλη σπουδαιότητα δινόταν στον εορτασμό των γενεθλίων του αυτοκράτορα, με παρελάσεις, δημόσια συμπόσια, επιδείξεις τσίρκου και κυνήγι ζώων: θεάματα αηδιαστικά για τους πρώτους χριστιανούς.
