Γραφές και παραδόσεις (5)

ΚΛΗΜΗΣ Ο ΡΩΜΗΣ

Ο ιστορικός Ευσέβιος μας πληροφορεί ότι ο Κλήμης κα­τείχε την επισκοπική έδρα της Ρώμης σαν τρίτος κατά σειρά επί­σκοπος της, κι επίσης ότι ήταν ο ίδιος Κλήμης τον όποιο ο απόστολος Παύλος αναφέρει σαν συνεργάτη του (Φιλιπ.δ:3). Η επισκοπική διακονία του Κλήμεντα κάλυψε ολόκληρη σχεδόν την τελευταία δεκαετία του πρώτου μ.Χ. αιώνα. Ακριβέστερα, θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τη διάρκεια της επισκοπής του μεταξύ του 92 - 98 μ.Χ.

Από τα γραφτά του Κλήμεντα έχει διασωθεί μία επιστολή που σαν επίσκοπος Ρώμης, είχε απευθύνει στην εκ­κλησία της Κορίνθου εξαιτίας ενός σχίσματος που έγινε εναντίον των πρεσβυτέρων της. Συγκεκριμένα, μία μικρή ομάδα Χριστιανών πέτυχαν να επηρεά­σουν την πλειονότητα του εκκλησιάσματος, με αποτέλεσμα ν' αποβληθούν τα περισσότερα ή όλα τα μέλη του πρεσβυτερίου της εκκλησίας.

Το θέμα της επιστολής του Κλήμεντα είναι η ανταρσία, τη δημιουργία της οποίας αποδίδει σε «ζήλον και έριδα». Προτρέπει τους ταραξίες να σταματήσουν το σκάνδαλο, «εν το ονόματι του Χρίστου», να μετανοήσουν για την πράξη τους, και ν' αποκαταστήσουν το επισκοπικό σώμα στα εκκλησια­στικά του καθήκοντα.

Τα κεντρικά σημεία της επιστολής:

«Αισχρά, αγαπητοί, και λίαν αισχρά, και ανάξια της εν Χριστώ αγωγής ακούεσθαι τήν βεβαιοτάτην και αρχαίαν Κορινθίων εκκλησίαν δι' εν ή δύο πρόσωπα στασιάζειν προς τους πρεσβυτέρους... αμαρτία γαρ ού μικρά ήμίν εσται εάν τους αμέμπτως και οσίως προσενεγκόντας τά δώρα της επισκοπής αποβάλωμεν... υμείς ούν τήν καταβολήν της στάσεως ποιήσαντες υποτάγητε τοις πρεσβυτέροις και παιδεύθητε εις μετάνοιαν, κάμψαντες τά γόνατα της καρ­δίας υμών».

Τις ηθικές συμβουλές του προς τους Κορινθίους, ο Κλήμης συνοδεύει με δογματικές νουθεσίες τις οποίες και θα δούμε επειδή σχετίζονται με το θέμα της μελέτης μας.

Παραθέτουμε αυτούσια όλα τα σχετικά αποσπάσματα.

Κλήμης προς Κορινθίους.

XLV. Φιλόνεικοι έστε, αδελφοί, και ζηλωταί περί των ανηκόντων εις σωτηρίαν. 2 εγκεκύφατε είς τάς γράφας, τάς αληθείς τάς διά του Πνεύματος του Αγίου. 3 επίστασθε ότι ουδέν άδικον ουδέ παραποιημένον γέγραπται έν αυταίς.

ΧLVII. Αναλάβετε τήν επιστολήν του μακαρίου Παύλου του Απο­στόλου,2. τι πρώτον υμίν έν άρχη του Ευαγγελίου έγραψεν;

LIII. Έπίστασθε γάρ και καλώς επίστασθε τάς Ιεράς γραφάς, αγα­πητοί, και έγκεκύφατε είς τά λόγια του Θεού, προς ανάμνησιν ούν ταύτα γράφομεν.

ΧLIV. Ταπεινοφρονήσωμεν ούν αδελφοί, αποθεμένοι πάσαν άλαζονίαν και τύφος και αφροσύνην και οργάς και ποιήσωμεν τό γεγραμμένον.

Στην επιστολή του Κλήμεντα δεν βρίσκουμε ούτε την ελάχιστη νύξη περί προφορικών παραδόσεων των αποστόλων. Αν και προσωπικός συνεργάτης του Παύλου, ο Κλήμης δεν υπενθυμίζει στους Κορινθίους κανένα απολύτως άγραφο κανόνα ή προφορική παραγγελία του αποστόλου. Τουναντίον μάλιστα, τα παραπάνω αποσπάσματα της επιστολής μαρτυρούν ότι, για τον Κλήμεντα, η μοναδική πηγή της Χριστιανικής πίστης και ζωής είναι τα Γραφικά κείμενα, η γραπτή παράδοση. Τους αναγνώστες της επιστολής του ελέγχει με τις Γραφές, τους προτρέπει να μελετήσουν την επιστολή του Παύλου και να υπακούσουν «το γεγραμμένον».

Για τον Κλήμεντα, η μελέτη και η γνώση των Γραφών είναι επαρκής και ασφαλής οδηγός της πίστης και της ζωής. «Επίστασθε και καλώς επίστασθε τας ιεράς Γραφάς, αγαπητοί, και εγκεκύφατε εις τα λόγια του Θεού».

Ούτε εξωβιβλικές διδασκαλίες, ούτε προφορικά παραγγέλματα του αποστόλου αναγνωρίζει στην επιστολή του ο Κλήμης. Ό,τι έχει να συστήσει και να υπενθυμίσει στους Κορινθίους για τη θεραπεία του κακού που δημιούργησαν, υπάρχει στο ταμείο της γραπτής παράδοσης. «Αναλάβετε την επιστολήν του μακαρίου Παύλου του αποστόλου». Η μόνη προσπάθεια του Κλήμεντα είναι να πείσει τους αναγνώστες του να συμμορφώσουν την πνευματική και εκκλησιαστική τους ζωή με τα δόγματα και τις νουθεσίες των Γραφών, «Αδελφοί... ποιήσωμεν το γεγραμμένον» (το ένα τρίτο της επιστολής του, ο Κλήμης το καλύπτει με αυτούσια εδάφια από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη).

Αν το δόγμα των προφορικών παραδόσεων ήταν πράγματι γνωστό στον Κλήμεντα, μια εξαιρετικά κατάλληλη ευκαιρία για να εξηγήσει την άξια των παραδόσεων ήταν το θέμα της δικαιώσεως και σωτηρίας του ανθρώπου που, καθώς είναι γνωστό, αποτελεί το πλέον κρίσιμο θέμα της Χριστιανικής πίστης.

Ο Κλήμης πραγματεύεται στην επιστολή του το θέμα της σωτηρίας του ανθρώπου, χωρίς να προσφέρει στους Κορινθίους καμμιά συνταγή που να στηρίζεται στο δόγμα των προφορικών παραδόσεων. Για τον Κλήμεντα το μέσο της δικαίωσης και σωτηρίας του ανθρώπου είναι ένα και μοναδικό: Η πίστη στον Ιησού Χριστό και όχι οι ηθικές προσπάθειες. Είναι το ίδιο μέσο που προσφέρεται από τις Γραφές και το οποίο τόσο επίμονα επαναλαμβάνει και τονίζει στις επιστολές του ο Παύλος (Πράξ.ις:31, Ρωμ.δ:3, ι:4,11, Α’ Κορ.α:21, Γαλ.β:16, Εφες.α:13).

Επιβεβαιώνει ο Κλήμης.

XXX IΙ 3. Πάντες ουν οι άγιοι εδοξάσθησαν και εμεγαλύνθησαν ού δι’ έαυτων ή των έργων αυτών ή της δικαιοπραγίας ής κατειργάσαντο. άλλά διά θελήματος αυτού. 4 και ημείς ούν διά θελήματος αυτού έν Χριστώ Ιησού κληθέντες, ού δι’ εαυτών δικαιούμεδα ουδέ διά της ημετέρας σοφίας ή ευσεβείας ή έργων ών κατειργασάμεδα έν οσιότητι καρδίας, αλλά διά της πίστεως, δι’ ής πάντας τους άπ’ αίωνος ο Παντοκράτωρ Θεός εδικαίωσεν, ω έστω ή δόξα εις τους αίωνας των αιώνων. Αμήν.

Ας συνοψίσουμε τώρα τις παραπάνω μαρτυρίες του Κλήμεντα Ρώμης, τρίτου επισκόπου της εκκλησίας των Ρωμαίων και συνεργάτη του Παύλου.

Πρώτο. Το δόγμα των προφορικών παραδόσεων, όπως διδάσκεται σήμερα, ήταν για τον Κλήμεντα ένα δόγμα εντελώς άγνωστο και συνεπώς ανύπαρκτο.

Δεύτερο. Η γραπτή παράδοση, οι Γραφές, είναι η μόνη θεόπνευστη και αυθεντική πηγή της Χριστιανικής αλήθειας.

Τρίτο. Η δικαίωση και σωτηρία του ανθρώπου δεν στηρίζεται ούτε στα «καλά έργα » ούτε σε συνταγές που άφησαν προφορικά οι απόστολοι. Η δικαίωσή μας, λέει ο Κλήμης, στηρίζεται αποκλειστικά στην ατομική πίστη, στο μέσο δηλαδή που υποδεικνύουν οι Γραφές.