Βήρυλλος και Ωριγένης

Τα Βόστρα είναι μια πόλη στη νότια Συρία. Ηταν πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής επαρχίας της Αραβίας.  Η πόλη άκμασε και έγινε μια σημαντική μητρόπολη στη συμβολή πολλών εμπορικών δρόμων, με σημαντικότεροη την οδό που συνέδεε τη Δαμασκό με την Ερυθρά Θάλασσα.  

Εγινε ένα σημαντικό κέντρο για την παραγωγή καλαμποκιού και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Φίλιππου, άρχισε να κόβει δικά της νομίσματα. (φώτο).

Μετὰ τὴν καταστροφὴν της Παλμύρας τα Βόστρα αποτέλεσαν το σπουδαιότερο κέντρο του ελληνορωμαικού πολιτισμού, στις πέραν του Ιορδάνου χώρες, με θέατρα, στοές, λουτρὰ και πλήθος εθνικών ναών.

Ο χριστιανισμός διαδόθηκε μέσω του κυρήγματος από την αποστολική εκκλησία και ήκμασε γρήγορα, με 21 επισκοπές σε όλη την ευρύτερη περιοχή. Η διάδοση του λόγου του Θεού έφερε αναστάτωση στους τοπικούς ηγεμόνες. Τότε το 215 μ.Χ. προσκάλεσαν τον Ωριγένη να προσηλυτίσει τις τοπικές συναθροίσεις στον καθολικισμό.

Φαίνεται η προσπάθεια αυτή απέβη άκαρπη, αφού όπως παραδέχεται και ο αυλοκόλακας Ευσέβιος, το 240 ο προεστώς των εκκλησιών και διδάσκαλος της εκκλησίας  Βήρυλλος όχι μόνο κρατούσε την αποστολική διδασκαλία, αλλά θεωρούνταν ο εκπρόσωπος των μονοθειστών σε ολόκληρη την ανατολή. Σύμφωνα με τον Ευσέβιο ο Βήρυλλος επίσκοπος Βόστρων κύρηττε ότι ο Ιησούς δεν προυπήρχε πριν την γέννησή του και είχε την Θεότητα του Πατρός .

Ο Βήρυλλος, λόγιος ο ίδιος, κρατούσε την διδασκαλία του Κλεομένη, του Νοητού και του Κάλλιστου.

Το 244 ο Ωριγένης άρχισε να ανακατεύεται πάλι στις αραβικές εκκλησίες για να «συνετίσει» τους πιστούς χωρίς αποτέλεσμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι εν αντιθέσει με την εικόνα που καλλιεργείται σήμερα, ο Ωριγένης ουδέποτε είχε κάποιο εκκλησιαστικό αξίωμα, ούτε είχε οριστεί εκπρόσωπος κάποιας εκκλησίας.

Ετσι ξεκίνησε ανταλλαγή επιστολών με τον Βήρυλλο χωρίς να καταφέρη να γεφυρώσει τα δογματικά ζητήματα. Οι επιστολές όπως και τα συγγράμματα του Βήρυλλου δεν σώζονται. Ακολούθησαν τον δρόμο της καταστροφής όπως και τα υπόλοιπα κείμενα των μονοθειστών.

Ο Ωριγένης αυτο-ευνούχος, υποστήριζε μια μορφή ενός φιλοσοφικού-γνωστικού θρησκευτικού συγκριτισμού, ουνιβερσαλλιστής, δίδασκε την προύπαρξη των ψυχών και την μετενσάρκωση. Διαχώριζε υποστατικά την  θεότητα του λόγου και την κατέτασε σαν κατώτερη του Πατρός.  Δεν δεχόταν ούτε καν το «ομοούσιο» των υποτιθέμενων προσώπων της θεότητας, ταυτιζόμενος περισσότερο με τον ουνιταρανισμό παρά με τον τυπικό τριαδισμό.

Πέθανε στην Καισάρεια, περίπου το 251. Αναθεματίστηκε μετά τον θάνατό του από τους ομόδοξούς του καθολικούς σε σύνοδο στη Νέα Ρώμη το 553 μ.Χ.

Για τα επόμενα 1000 χρονια οι θέσεις του έπεσαν σε δυσμένεια. Μετά το 1500 σε μια περίοδο που η καθεστωτική εκκλησία διολίσθαινε σε βαθύτερο σκοτάδι, οι απόψεις του Ωριγένη επανήλθαν στην επικαιρότητα. Εγινε προσπάθεια να εξωραιστούν οι κακοδιδασκαλίες του. Στα πλαίσια αυτά αναβίωσαν και οι καθολικοί μύθοι που ήθελαν τον Ωριγένη .."πατέρα" της εκκλησίας και τον Βήρυλλο μετανοούντα και ευγνωμονούντα τον Ωριγένη για την ..ορθοδοξία του !