Ομοιοπαθητική: Απάτη ή Θαύμα;

Γενικά σε  αυτό το blog (www.greeksceptic.com), θέλω να κυριαρχεί η λογική και να είμαι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικός. Αυτό το κάνω όχι γιατί είναι σωστό με βάση κάποιο ηθικό κανόνα, αλλά γιατί αν δεν χρησιμοποιώ τη λογική τότε χρησιμοποιώ το συναίσθημα και η αντικειμενικότητα χάνεται. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας   αποφεύγω να προσβάλω ανθρώπους που πιστεύουν σε αυτά τα οποία προσπαθώ να καταρρίψω. Το ότι τα πιστεύουν δεν τους κάνει χαζούς ούτε τρελούς και σίγουρα δεν κάνει εμένα  καλύτερο.

Σε αυτό το άρθρο όμως δεν θα προσπαθήσω να είμαι ευγενικός. Θα είμαι ειλικρινής ακόμα κι αν αυτό δεν αρέσει σε όλους και θα το κάνω για ένα πολύ σημαντικό λόγο: Το να πιστεύεις στην ύπαρξη της Ατλαντίδας ή στις μυστικιστικές δυνάμεις των κρυστάλλινων κρανίων δεν είναι απαραίτητα κακό. Μπορεί να είναι λάθος, αλλά σε καμία περίπτωση δεν βλάπτεις τον εαυτό σου (εκτός και αν φας το νοίκι ψάχνοντας την Ατλαντίδα, οπότε ανήκεις σε άλλη κατηγορία), ούτε και κάποιον άλλο. Στη περίπτωση της ομοιοπαθητικής όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά…

Η ομοιοπαθητική μας πουλάει ίαση. Μας πουλάει ελπίδα για μια καλύτερη ζωή χωρίς πόνους και αρρώστιες για εμάς και αυτούς που αγαπάμε. Ό,τι κάνει και η ιατρική. Η διαφορά είναι, και αυτό θα προσπαθήσω να δείξω, πως η ομοιοπαθητική μας λέει ψέματα και, σε αντίθεση με άλλες ιδέες που πουλάνε διάφοροι, η ομοιοπαθητική είναι ξεκάθαρα και επιστημονικά αποδεδειγμένα ψεύτικη. Αν κάποιος προσπαθήσει να μας πείσει πως τον απήγαγαν εξωγήινοι μάλλον έχει παραισθήσεις, το να αποδειχθεί όμως πως αυτό δεν συνέβη, είναι εξαιρετικά δύσκολο. Έτσι δεχόμαστε πως υπάρχει μια πιθανότητα, έστω και μικρή, να έχει συμβεί αυτό που ισχυρίζεται. Με την ομοιοπαθητική η κατάσταση διαφέρει. Η επιστήμη είναι ξεκάθαρη στο ότι αυτό που μας πουλάν ως φάρμακο δεν είναι παρά σκέτο νερό ή ζάχαρη συνεπώς δεν μπορεί να προσφέρει αυτό το οποίο υπόσχεται.

Θεωρώ λοιπόν, εξαιτίας των παραπάνω, πως η ομοιοπαθητική μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα σε αυτούς που, καλοπροαίρετα, την εμπιστεύονται. Και η γνώμη μου είναι πως με το να πουλάς ελπίδες ενώ γνωρίζεις πως δεν υπάρχουν, το λιγότερο που γίνεσαι  είναι αναίσθητος, το περισσότερο κακός.

Τί είναι η ομοιοπαθητική

Η ομοιοπαθητική ξεκίνησε τον 19ο αιώνα από τον γιατρό Σάμιουελ Χάνεμαν. Στα τέλη του 18ου αιώνα οι γιατροί πίστευαν πως οι αρρώστιες προκαλούνταν από μια ανισορροπία ενός ή περισσότερων από τα σωματικά υγρά. Αυτά ήταν το αίμα, το φλέγμα, η μαύρη  και η κίτρινη χολή. Προκειμένου να επανέλθει η χαμένη ισορροπία αυτών των υγρών, οι γιατροί χρησιμοποιούσαν αφαιμάξεις με βδέλες ή διάφορα καθαρκτικά με τα γνωστά αποτελέσματα, καθώς σήμερα ξέρουμε πως αυτά τα υγρά, όσα υπάρχουν, δεν έχουν τη σχέση που οι γιατροί νόμιζαν πως έχουν. Με άλλα λόγια η θεωρία της ισορροπίας των σωματικών υγρών έχει αποδειχθεί λανθασμένη.

Ο Χάνεμαν σκέφτηκε κάτι πολύ διαφορετικό. Πρόσεξε πως αυτές οι μέθοδοι πολύ συχνά δημιουργούσαν προβλήματα στους ασθενείς και αναρωτήθηκε τι θα μπορούσε να βοηθήσει καλύτερα. Υπέθεσε πως το σώμα μας θα μπορούσε να αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη επιτυχία τις ανισορροπίες αυτές αν το “βοηθούσαμε” λίγο  δίνοντάς του μια μικρή ποσότητα από το δηλητήριο ή την τοξίνη που αρχικά δημιούργησε το πρόβλημα. Αυτό ο Χάινεμαν το αποκάλεσε “Ο Νόμος των Όμοιων”. Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο εάν ένας υγιής άνθρωπος πίνοντας, για παράδειγμα, κατσικίσιο γάλα, εμφανίσει συμπτώματα κόκκινου δέρματος και τάσεις λιποθυμίας, ο ομοιοπαθητικός θα του δώσει να πιεί γάλα κατσίκας για να περάσουν τα συμπτώματα. Ακούγεται περίεργο; Είναι περίεργο.

Ο Χάνεμαν δεν ήταν χαζός. Ήξερε πως αυτή η λογική θα δημιουργούσε προβλήματα μιας και το να παίρνουμε ουσίες που μας αρρωσταίνουν δεν είναι καλό, και έτσι κατασκεύασε έναν άλλο νόμο. Το Νόμο των Ελάχιστων. Σύμφωνα με αυτόν το νόμο για να γιατρευτείς από μια πάθηση θα πρέπει να πάρεις μια εξαιρετικά μικρή δόση από το συστατικό που αρχικά σε αρρώστησε. Δηλαδή, για να μείνουμε στο παραπάνω παράδειγμα, αν έχεις κόκκινο δέρμα και τάσεις λιποθυμίας, τότε παίρνεις μια εξαιρετικά μικρή δόση κατσικίσιου γάλακτος για να θεραπευθείς.

Πόσο μικρή όμως πρέπει να είναι η δόση; Τα διαλύματά που παρασκεύασε ο Χάνεμαν ήταν της τάξεως του 1 στα 1030. Πρόκειται για εξαιρετικά μεγάλη διάλυση. Η διάλυση αυτή είναι τόσο μεγάλη που αντιστοιχεί, συντηρητικά, σε ένα κόκκο άμμου σε όλες τις παραλίες, ερήμους και ωκεανούς στη γη. Εξαιρετικά μεγάλη διάλυση…. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να εκδώσει τη θεωρία του το 1807 και έτσι να γεννηθεί η ομοιοπαθητική.

Ας δούμε όμως λίγο πιο προσεκτικά τα “φάρμακα” που μας δίνει η ομοιοπαθητική.

Όταν ο ομοιοπαθητικός καταλήξει στο συστατικό που θέλει να χρησιμοποιήσει σαν φάρμακο ακολουθεί τη παρακάτω διαδικασία:

    Προσθέτει το συστατικό σε νερό ή αλκοόλη.

    Ανακινεί το δοχείο με το μείγμα μπρος-πίσω 10 φορές, αριστερά-δεξιά 10 φορές, πάνω-κάτω 10 φορές, και στις 3 διαστάσεις δηλαδή.

    Μετά παίρνει ένα μέρος αυτού του διαλύματος και το προσθέτει σε 10 μέρη νερό ή αλκοόλη και το ανακινεί ξανά όπως περιγράφω στο δεύτερο βήμα.

Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται σε κάθε νέα διάλυση διότι έτσι πιστεύεται ότι “ενεργοποιείται” το νερό και παίρνει τα χαρακτηριστικά της ουσίας που έχουμε προσθέσει.

Ας δούμε  άλλο ένα παράδειγμα.

Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιούνται διάφορες κλίμακες μέτρησης της διάλυσης του ενεργού συστατικού, οι πιο συνηθισμένες είναι η C και η D. Δεν θα τις αναλύσω, αλλά θα αναφερθώ σε σκευάσματα που είναι παρασκευασμένα σε διάφορα επίπεδα αυτών των κλιμάκων.

Έτσι λοιπόν, αν έχουμε ένα σκεύασμα που είναι διαλυμένο σε D1 τότε αυτό αποτελείται από δέκα μέρη νερό και ένα μέρος ενεργού συστατικού. Αυτή η διάλυση δεν χρησιμοποιείται  ποτέ στην ομοιοπαθητική.

Ένα σκεύασμα με διάλυση D6 περιέχει 1 μέρος συστατικού προς 10−6 νερό, που σημαίνει ο αριθμός 1 με έξι μηδενικά, δηλαδή ένα εκατομμύριο μέρη νερού. Σας φαίνεται μεγάλη διάλυση; Δεν είναι, διότι ο Χάνεμαν πρότεινε τη διάλυση D60. που σημαίνει 1 μέρος συστατικού προς 1060 μέρη νερού (το 1 με 60 μηδενικά) για τα ομοιοπαθητικά ”φάρμακα”. Αυτή η διάλυση είναι τόσο μεγάλη που ο ασθενής θα έπρεπε να καταναλώσει 1041 χάπια (αντιστοιχεί σε 1 δις φορές τη μάζα της γης), ή 1034 γαλόνια νερού (10 εκατομμύρια φορές τον όγκο της γης) για να πάρει ένα μόριο του συστατικού! Σας φαίνεται τρελό; Υπάρχουν και πιο τρελά μιας και το δημοφιλές σκεύασμα με το όνομα Oscillococcinum που υποτίθεται πως θεραπεύει τη γρίπη, έχει 10−400 διάλυση. Με πρόχειρους υπολογισμούς, αν κάποιος θέλει να πάρει ένα μόριο του ενεργού συστατικού του Oscillococcinum, που είναι το συκώτι και η καρδιά της πάπιας, θα πρέπει να καταναλώσει ποσότητα νερού που αντιστοιχεί σε μια σφαίρα ίση με τον όγκο του ηλιακού μας συστήματος! Πολύ νερό!

Ακόμα και αν ξεπεράσουμε τα μηχανικά προβλήματα που προκύπτουν από την ανάγκη ανακίνησης τέτοιων όγκων νερού σαν αυτούς που αναφέρουμε παραπάνω, η διάλυση είναι τόσο υψηλή που είναι σχεδόν αδύνατο να πάρουμε έστω και ένα μόριο του ενεργού συστατικού. Το ενδιαφέρον είναι πως η ομοιοπαθητική ισχυρίζεται πως όσο πιο διαλυμένο είναι το συστατικό τόσο πιο ενεργό είναι, κάτι που η κοινή λογική υπαγορεύει πως είναι λάθος. Ακόμα όμως και αν  δεχθούμε πως υπάρχει η πιθανότητα να βρούμε το ένα μόριο συστατικού σε όλο αυτό το νερό, έρχεται το όριο του Avogadro σύμφωνα με το οποίο  σε διάλυμα μεγαλύτερο από 6χ1023 δεν υπάρχει πιθανότητα να βρούμε έστω και ένα μόριο του ενεργού συστατικού.

Αλλά εδώ η ομοιοπαθητική κάνει ρελάνς! Υποστηρίζει  πως δεν είναι το ενεργό συστατικό που κάνει τη διαφορά, αλλά η ενέργεια που έχει περάσει από αυτό στο νερό. Αυτός είναι ένας πολύ ενδιαφέρον ισχυρισμός που μπορεί να ελεγχθεί πειραματικά και κάτι τέτοιο έχει ήδη γίνει.

Η ομοιοπαθητική υποστηρίζει πως με την ανακίνηση που γίνεται κατά τη παρασκευή του διαλύματος, μεταφέρεται ενέργεια του συστατικού στο νερό, και αυτή η ενέργεια μεταφέρεται σε εμάς και μας βοηθάει να θεραπευθούμε.

Αυτό που δεν μας λέει η ομοιοπαθητική είναι:

    με ποιό μηχανισμό γίνεται αυτή η μεταφορά “ενέργειας” από το συστατικό στο νερό

    με ποιό μηχανισμό γίνεται αυτή η μεταφορά «ενέργειας» από το νερό στο χαπάκι (υπάρχουν και χαπάκια)

    τί είναι αυτή η “ενέργεια” και πως μετριέται

    με ποιό μηχανισμό γίνεται η μεταφορά ενέργειας από το νερό ή το χαπάκι στο σώμα μας

    με ποιό μηχανισμό επιλέγει το νερό να κρατήσει τις ιδιότητες του ενεργού συστατικού και όχι τις ιδιότητες κάποιου άλλου συστατικού το οποίο έρχεται σε επαφή με το νερό. (το θέμα το έχουμε δει εδώ)

Τελικά όμως η ομοιοπαθητική δουλεύει!

Έχουν γίνει πολλές έρευνες πάνω σε αυτό το θέμα. Η συντριπτική πλειοψηφία δείχνει πως η ομοιοπαθητική δεν έχει καλύτερα αποτελέσματα από ένα πλασέμπο. Βέβαια, υπάρχουν κάποιες έρευνες που δείχνουν στατιστικά καλύτερα αποτελέσματα από το πλασέμπο, αλλά δυστυχώς αυτές έχουν μεθοδολογικά προβλήματα (μικρό δείγμα ελέγχων, αλλοίωση δεδομένων, κτλ).

Αλλά εμένα η ομοιοπαθητική με βοήθησε!

Οι προσωπικές μας εμπειρίες δεν μπορούν να χαρακτηριστούν επιστημονικά πειράματα. Όταν παίρνουμε ένα ομοιοπαθητικό σκεύασμα και μετά παρατηρούμε βελτίωση δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως αυτή η βελτίωση προήλθε από το σκεύασμα, μιας και υπάρχουν δεκάδες άλλοι παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την υγεία μας. Σε ένα ελεγχόμενο πείραμα οι παράγοντες αυτοί είτε μηδενίζονται, είτε παύουν να είναι σημαντικοί λόγο πλήθους εξεταζόμενων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ύπαρξη σχέσης μεταξύ δύο γεγονότων δεν σημαίνει και πως το ένα προκαλεί το άλλο. Με άλλα λόγια ο ήλιος δεν ανέτειλε επειδή ο κόκορας λάλησε.

Μα τα έδωσα και στα παιδιά μου, που δεν ξέρουν ό,τι εγώ, και τα βοήθησε!

Όπως αναφέρω και παραπάνω, τα παιδιά μας δεν είναι αντικείμενο πειράματος και αν τους δίνουμε ομοιοπαθητικά σκευάσματα τότε παίζουμε με την υγεία τους. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως για τα παιδιά μας, όπως και για εμάς, υφίστανται και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το αποτέλεσμα. Επιπλέον, όταν δίνουμε στα παιδιά ένα ομοιοπαθητικό σκεύασμα τους λέμε πως είναι για το καλό τους και θα τους κάνει καλά. Συνεπώς το φαινόμενο του πλασέμπο ισχύει κανονικά.

Αλλά αφού τα ομοιοπαθητικά σκευάσματα δεν έχουν παρενέργειες δεν βλέπω για ποιο λόγο δεν πρέπει να τα παίρνω!

Αν δεν σας ενοχλεί το ότι πληρώνετε πολλά χρήματα για να πάρετε κάτι που δεν έχει κανένα επιπλέον αποτέλεσμα από ό,τι θα είχε ένα χάπι ζάχαρης, τότε συνεχίστε να το παίρνετε. Αλλά είναι σημαντικό να τονίσουμε πως πολλοί άνθρωποι σταματούν να χρησιμοποιούν κανονικά φάρμακα και αρχίζουν να παίρνουν ομοιοπαθητικά σκευάσματα και με αυτό το τρόπο κάνουν κακό στην υγεία τους ή πεθαίνουν. Υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα ατόμων που έχουν αποκτήσει προβλήματα επειδή δεν πήραν τα φάρμακα που έπρεπε και άκουσαν κάποιον ομοιοπαθητικό. Δείτε τα εδώ. Το χειρότερο είναι όταν οι γονείς δίνουν στα παιδιά τους ομοιοπαθητικά φάρμακα και καταλήγουμε να έχουμε τραγωδίες.

Συμπέρασμα

Η ομοιοπαθητική ακούγεται όμορφη σαν ιδέα αλλά τελικά δεν προσφέρει τίποτα. Όλα όσα ισχυρίζεται έχουν καταρριφθεί από την επιστήμη, ακόμα και η “μνήμη του νερού”, με την οποία υποτίθεται ότι μεταφέρεται η ενέργεια, έχει αποδειχθεί πως δεν υπάρχει. Όταν παίρνουμε ομοιοπαθητικά σκευάσματα είναι σαν να πίνουμε νερό ή να τρώμε ζάχαρη. Δεν μας κάνουν κακό ούτε όμως και καλό και σίγουρα είναι πιο ακριβά.

Greek Skeptic

Πηγές

    http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16125589

    http://en.wikipedia.org/wiki/Placebo

    http://rationalwiki.org/wiki/Homeopathy

    http://en.wikipedia.org/wiki/Homeopathy

 http://rheumatology.oxfordjournals.org/content/early/2010/11/08/rheumatology.keq234.full.pdf

    http://whatstheharm.net/homeopathy.html

    http://www.badscience.net/2000/01/journal-club-can-water-possibly-have-a-memory-a-sceptical-view/

    http://www.quackwatch.org/01QuackeryRelatedTopics/homeo.html

    http://en.wikipedia.org/wiki/Water_memory