1.Λιτανεία, σημαίνει ικεσία. Πρόκληση κοινή. Σύνδρομη ευχαριστία προς τον Θεόν υπέρ τινός δώρου Του ή ανάμνησις επέμβασής Του.
Λιτανεύω, συνώνυμο του λίσσομαι (παρακαλώ, ζητώ κάλυψη), «Γουνών λιτανεύειν» (Οδήσ. κ. 481). Αλλά και λιτανικός, λιτόνιος, λιτανός (Αισχ. Ικετ. 809)
2.Αλλά και λιταργίζω, πηγαίνω κάπου τρέχοντας. Και περιφέρω. Λιτααργικός, λίταργος, λιτασμός.
Λιτή (λίτομαι) η παρακλητική προσευχή. («λιτήσι λίσσεσθαι» Οδυσ. Λ.34, «ες λιτός κατεβαίνει» Πρόδ. 1.116, «λιταίς πείθειν...» Πίνδ,Ο.2.144, «λιτοί θεών» = προσευχές προς τους Θεούς, Ευρ. Ικετ. 262)
3.Εκκλησιαστικώς λιτανεία (Ιωαν.Μουχ. 3101 β'). Στην εκκλησιαστική ιεροτελεστία, ή λιτανεία εκ του ναού στο χώρο του νάρθηκα, αμέσως μετά την κεφαλοκλισία.
Και λιτήρ (ικετήριος), λητήσιος (δεόμενος).
4. Η από τη ρίζα «λις», δεν γίνεται - γενικά - αποδεκτή.
II. Ιστορικές αναφορές
1.Η Παλαιά Διαθήκη δεν έχει ούτε έμμεσα να παρουσιάσει λιτανείες. Για ικεσία και μετάνοια, για αποτροπή πολέμων. Οι θεωρητικοί κάποιων δογμάτων θα ισχυριζόντουσαν ότι η μεταφορά της κιβωτού στην επταήμερη κύκλωση της Ιεριχώ και η μετακίνηση από την Κιριάθ - Ιαρείμ εις την πόλη του Δαυίδ, σε καμιά περίπτωση δεν έχουν τον χαρακτήρα λιτάνευσης. Στο προκείμενο, υπήρχε ρητή εντολή του Θεού. Η περίπτωση που η κιβωτός θα πέσει στο χέρια των Φιλισταίων, αποτελεί τυπική απόδειξη άγνοιας λιτάνευσης από τον λαό Ισραήλ.Οι καταβολές - σαν «ιστορικές» ρίζες - πρέπει να βρεθούν στην προ - Ομηρική λατρεία και στις Ισιοδικές κοσμογονικές αντιλήψεις των ειδωλολατρών. Η πομπή της Εκάβης και των Τρωάδων προς τον Ναό της Αθηνάς εις την Ακρόπολη της Τροίας , δίνει ένα χαρακτηριστικό τύπο λιτάνευσης. Ηταν πομπή ικεσίας, καθώς ήταν φανερό πως ο Διομήδης θα' ρίχνε την Τροία στα χέρια των Αχαιών. Η συμβουλή είναι του Εκτορα στη βασίλισσα:
«Μα εσύ για πάρε τις αρχόντισες και στο ναό με δώρα της κουρσολόγας γαλανομάτης παλλάδας μαζωχείτε».
Και η Εκάβη δέχεται του γυιού της την προτροπή :«Κι η Εκάβη πάει στο σπίτι της και εφώναξε τις βάγες, και αυτές μάζεψαν τις αρχόντισσες στη πόλη, δώθε κείθε»
.....«Και στο ναό ψηλά σαν έφθασαν της Αθηνάς, στο κάστρο η ροφομάγουλη τους άνοιξε. Θεανώ τις πόρτες να μπουν, η κόρη του Κισσέα, του Αντήνορα του αλογατά το ταίρι τι αυτοί είχαν κάνει οι Τρώες ιέρεια της Αθηνάς και τότε σκληρίζοντας σήκωσαν όλες τους την Αθηνά τα χέρια» (Ιλιάδα ζ' 286-287, 247-301. Μετάφρ. Ν. Καζαντζάκη - Ι. Θ. Κακριδή).
2.Θρησκευτικές τελετές, όμοιου τύπου με τις λιτανεύσεις είναι ξένες προς τις ειδικές και λεπτομερείς εντολές του Θεού, σχετικά με τη λατρεία Του.
Ο Ησαΐας καυτηριάζει - και για πολλούς κάτι σαν να ειρωνεύεται - όταν γράφει για τους Θεούς τους Βαβυλωνιακούς (κεφ. μσ' 6-7):
«Χύνουν χρυσάφι από τα πορτοφόλια τους,
ζυγίζουνε με στατήρα ασήμι,και δίνουνε αμοιβή σε κάποιο χρυσοχόο κι' αυτό κάνει τ' ασήμι, το χρυσάφι τους, Θεό!
Μετά πέφτουν συνέχεια μπροστά του και προσκυνούν.
Τ' ασηκώνουνε πάνω στον ώμο τον μεταφέρουνε
Κι 'απόστερνα τον βάζουνε στον τόπο του.
Και στέκει ορθό! Μα απ' τον τόπο του δε λέει να σαλέψει.
Και ακόμα, φωνάζουν και βοάνε' εις αυτόν,
Ούτε και να τους σώσει από τη συφορά τους»
Μ' αυτός δεν ημπορεί ν' αποκριθεί. Τα είδωλα κουβαλιούνται πάνω στους ώμους των ανθρώπων των λατρευτών. Το Ίδιο φαινόμενο έχουμε και την Αίγυπτο. Η κυρίαρχη θεότητα - το άγαλμα της - προς τιμή της οποίας γινόταν η λιτάνευση (πομπή), μαζί με το άγαλμα του βασιλιά και εικόνες των προγόνων του, κουβαλιώταν με τον Ίδιο τρόπο στους ώμους των ανθρώπων. (I ayard : Nineneh and its remains, τόμ. Β', σελ. 273)
3."Σε μια αιθιοπική γιορτή προς τιμή του Δία, οπότε το άγαλμα του μεταφερόταν με πομπή, πιθανότατα σε ανάμνηση του υποτιθέμενου καταφυγίου των Θεών σ' αυτή τη χώρα, κάτι που, ίσως να ήταν αναμνηστικό έθιμο για τη φυγή των Αιγυπτίων με τους θεούς τους» (Λιόδορος, βιβλ. Α ' τμ. 97, σελ. 62).
Η λειψανοθήκη της Ήρας και του Δία κάθε χρόνο μεταφερόταν από την Αίγυπτο στην Αιθιοπία, για να επιστρέψει στην Αίγυπτο. Βέβαια η λειψανοθήκη της Ήρας και ...του Δία, δεν θα ήταν δυνατόν να περιέχουν όσια ή μουμιοποιημένα σώματα των ανύπαρκτων Θεών!
Ο Ευστάθιος (βιβλ. Α', γρμ. 423 - 425) προσθέτει σχετικά με την πιο πάνω περιγραφή: «σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές οι Αιθίοπες μετέφεραν τα είδωλα του Δία και των άλλων θεών από τον μεγάλο ναό του Δία στη Θήβα της Αιγύπτου. Με αυτά τα είδωλα περιφερόταν κάμποσο καιρό στη Λιβύη, και έκαναν λαμπρή τελετή για τους δώδεκα Θεούς». Ας σημειωθεί ότι η μεταφορά - λιτάνευση και η παρουσίαση των «ιερών», πρώτον κατά τακτά χρονικά διαστήματα και δεύτερον, η έκθεση για γιορτές και προσκύνηση από χώρα σε χώρα.
4.0 Ηaunbolt: (Τόμ. Α' σελ. 381 - 382), περιγράφει γιο ακριβώς όμοια γιορτή με κείνη της Αιγύπτου που γίνεται στο Μεξικό. Είδωλα των τοπικών Θεών μεταφέρουν έξω από τα όρια - σύνορα - σε μια τραγικά πένθιμη πομπή. Για να τα ξαναφέρουν ύστερα από λίγο καιρό με μια λιτάνευση που την χαρακτήριζαν «παραληρήματα χαράς»
5.Αλλά και στην Ελλάδα έχουμε ειδικές λιτανεύσεις, γνωστές σαν «Απολλώνια». Ο Πόττερ (Τομ. Α' σελ. 360), γράφει:
Προς τιμήν του Απόλλωνα, στην Αιγιαλεία, (γίνονταν λιτανεύσεις), για το εξής περιστατικό. Μετά το θρίαμβο του επί του Πύθωνα ο Απόλλωνας πήγε εις την Αιγιαλεία συνοδευόμενος από την αδελφή του 'Αρτεμη, αλλά διώχθηκε από εκεί και έφυγε δρομαίος για την Κρήτη.
Μετά από αυτό, οι κάτοικοι της Αιγιαλείας προσβλήθηκαν από μια επιδημία επειδή οι μάντεις τους συμβούλεψαν να κατευνάσουν τους δύο οργισμένους Θεούς, έστειλαν επτά νέους και επτά νέες να τους ικευτεύσουν να επιστρέψουν. Ο Απόλλων και η 'Αρτεμις αποδέχθηκαν την ευλάβεια τους. Και έγινε έθιμο να ορίζονται επτά διαλεγμένοι νέοι και επτά νέες, να κάνουν μια επίσημη πομπή, αναπαράσταση, που σαν σκοπό είχαν, τάχα, να επαναφέρουν τον Απόλλωνα και 'Αρτεμη. Τούτο συνεχιζόταν μέχρι την εποχή του Παυσανία (ανωτ. Σελ. 334). Εδώ πρέπει να αναζητήσουμε τις ρίζες των Επτάπλευρων Λιτανειών της Δυτικής Εκκλησίας και των, μετά τις λιτανεύσεις, επταήμερων πανηγυριών - επετείων.
Απόσπασμα απο μελέτη Σ.Ι.Π (πηγή ΜΑΡΑΝΑΘΑ)
