Αββακούμ α : 1 - 11
Γιατί υποφέρουν οι καλοί άνθρωποι; Γιατί οι ασεβείς ευημερούν; Γιατί η δικαιοσύνη και το έλεος αμαυρώνονται με την αδικία, τη σκληρότητα και την ψευτιά;
Αν ο Θεός είναι Κριτής όλης της γης, γιατί δεν κάνει κάτι ώστε οι αδικίες να τιμωρηθούν; Κάθε τόσο ακούμε για σκάνδαλα που ξεσπούνε. Ακόμη δικάζονται δικαστές, ακούμε για την αστυνομία, για τους πολιτικούς για κάθε θεσμό που έχουμε σαν κοινωνία, ακούμε για τη διαφθορά.
Γιατί ο Θεός δεν κάνει κάτι;
Κάποιοι σκέφτονται αυτά τα ερωτήματα στο μυαλό και την καρδιά τους, αλλά δεν τα ξεστομίζουν. Ίσως ντρέπονται, ίσως τα θεωρούν βλάσφημα, ή ίσως τους έμαθαν να τα θεωρούν απρεπή. Τους απασχολούν όμως.
Κάποιοι ποιο γενναίοι τα λένε και τα συζητάνε, προβληματίζονται. Υπάρχουν όμως και οι πιο τολμηροί. Αυτοί δεν αρκούνται στο να τα συζητούν μεταξύ τους, τα λένε στο Θεό. Πηγαίνουν και ρωτάνε τον ίδιο, γιατί Τον εμπιστεύονται, θέλουν να Τον εμπιστεύονται, και νοιώθουν πως η φήμη Του, το Όνομα Του με όλα αυτά διακυβεύεται.
Αυτό ακριβώς κάνει ο Αββακούμ. Ρωτά το Θεό τέτοιες δύσκολες ερωτήσεις. Δεν του φτάνει να πει, «ότι κάνει ο Θεός είναι δίκαιο». Το ψάχνει.
Ας διαβάσουμε τα ερωτήματά του, τα παράπονα που διατυπώνει. Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι τα προκάλεσε και θα διαπιστώσουμε πόσο κοντά στον προφήτη θα νοιώσουμε κι εμείς:
«Η όρασις, την οποίαν είδεν Αββακούμ ο προφήτης. Έως πότε, Κύριε, θέλω κράζει, και δεν θέλεις εισακούει; θέλω βοά προς σε, Αδικία· και δεν θέλεις σώζει; Διά τι με κάμνεις να βλέπω ανομίαν και να θεωρώ ταλαιπωρίαν και αρπαγήν και αδικίαν έμπροσθέν μου; και υπάρχουσι διεγείροντες έριδα και φιλονεικίαν. Διά τούτο ο νόμος είναι αργός, και δεν εξέρχεται κρίσις τελεία· επειδή ο ασεβής καταδυναστεύει τον δίκαιον, διά τούτο εξέρχεται κρίσις διεστραμμένη.. (Αββ.α:1-4).
Δεν είναι πρώτη φορά που διαβάζουμε τέτοια λόγια προσευχής προς το Θεό στο λόγο Του. Η ερώτηση «έως πότε» συχνά συναντιέται στους Ψαλμούς. Και εκεί ο λόγος είναι ο ίδιος. Η έκπληξη και η απορία των ανθρώπων για την φαινομενική έστω αδράνεια του Θεού, όταν αυτοί που έχουν την δύναμη καταπατούν και καταπιέζουν τους ανθρώπους, και ιδιαίτερα μάλιστα όταν οι καταπιεσμένοι είναι πιστοί στο Θεό. Ο Δαβίδ είπε:
Έως πότε, Κύριε, θέλεις με λησμονεί διαπαντός; έως πότε θέλεις κρύπτει το πρόσωπόν σου απ' εμού; Έως πότε θέλω έχει βουλάς εν τη ψυχή μου, οδύνας καθ' ημέραν εν τη καρδία μου· έως πότε θέλει υψόνεσθαι ο εχθρός μου επ' εμέ; (Ψαλμ.ιγ:1-2).
Ένα μάθημα σημαντικό από τέτοιες περικοπές είναι πως ο Θεός δεν φοβάται αυτές τις ερωτήσεις. Ούτε όταν προέρχονται από δικούς Του ανθρώπους. Ούτε κι εμείς πρέπει να φοβόμαστε να Του πούμε αυτά που ούτως ή άλλως ξέρει πως έχουμε στην καρδιά μας.
Ο προφήτης Αββακούμ, όπως κι εμείς σήμερα, δικαιολογημένα παραπονιόταν για την αδικία. Τα πράγματα δεν ήταν καλά στην κοινωνία τους εκείνες τις μέρες. Ο καλός βασιλιάς τους, ο Ιωσίας, είχε πεθάνει πια. Ήταν δίκαιος και με δικαιοσύνη κυβέρνησε το λαό του. Ο Ιερεμίας ο προφήτης είπε γι' αυτόν πως «Έκρινε την κρίσιν του πτωχού και του πένητος και τότε ευημέρει· δεν ήτο τούτο να με γνωρίζη; λέγει Κύριος» (Ιερ.κβ:16).
Μέχρι πότε, Κύριε, θα κράζω, και δεν θα εισακούς; Θα βοώ σε σένα: Αδικία! και δεν θα σώζεις; (α:2) Και δε σταματάει, Γιατί με κάνεις να βλέπω μπροστά μου ανομία, και να θωρώ ταλαιπωρία, και αρπαγή και αδικία; Και υπάρχουν εκείνοι που διεγείρουν έριδα και φιλονικία (α:3).
Γιατί ο ουρανός να σιωπά τέτοιες ώρες; Αυτή η σιωπή τρελαίνει το ανθρώπινο μυαλό. Ειδικά του ανθρώπου που πιστεύει στο Θεό και στον άγιο χαρακτήρα Του. Και σκεφτείτε πως εκείνη την εποχή δεν είχαν το φως που έχουμε εμείς σήμερα καθώς είδαμε τι έκανε ο Θεός με το σταυρό του Χριστού.
Και αυτή η κατάσταση με τους ηγέτες αντί να υπηρετούν να αρπάζουν που οδηγεί; Σε γενική αναρχία. Διά τούτο ο νόμος είναι αργός, και δεν εξέρχεται κρίσις τελεία· επειδή ο ασεβής καταδυναστεύει τον δίκαιον, διά τούτο εξέρχεται κρίσις διεστραμμένη.. (α:4). Οι νόμοι αδρανούν, επικρατεί αδικία, και οι αποφάσεις των δικαστών είναι διεστραμμένες.
Το γεγονός πως υπάρχουν τα ερωτήματα αυτά διατυπωμένα πάλι και πάλι μέσα στο λόγο του Θεού δείχνει πως δεν είναι λάθος να ρωτάει κάποιος τέτοιες ερωτήσεις. Ο προφήτης ρωτάει. Δεν μιλά αλαζονικά. Είναι ερωτήσεις που ξεπηδούν από μια καρδιά που πιστεύει και προβληματίζεται.
Ο Ιώβ επίσης έθεσε τέτοια ερωτήματα στο Θεό, που στους φίλους του φάνηκαν βλάσφημα. Ο Θεός όμως, είχε αντίθετη γνώμη. Ήταν τολμηρά λόγια που είπε μέσα στην απόγνωση του, και όχι η ψευτο-ευσεβιστική φρασεολογία των φίλων του που ο Θεός την αναγνώρισε σαν άδικη. Θυμάστε τι είπε ο Θεός στον Ελιφάς; Ο θυμός μου εξήφθη κατά σου και κατά των δύο φίλων σου· διότι δεν ελαλήσατε περί εμού το ορθόν ως ο δούλος μου Ιώβ· (Ιώβ μβ:7).
Να το πούμε πάλι, συνέχεια στους Ψαλμούς οι ψαλμωδοί καλούν το Θεό να υψωθεί και να κάνει κάτι, όχι απλά για τη δική τους απελευθέρωση αλλά για τη δικαίωση του δικού Του ονόματος. Όταν κάποιος κράζει σαν τον Αββακούμ, σαν τον Ιώβ, σαν τον Δαβίδ, αυτό ξεπηδάει από τη βαθιά πίστη τους πως ο Θεός είναι πρώτα δίκαιος, και δεύτερο παντοδύναμος.
Ο Αβραάμ όταν συνδιαλεγόταν με το Θεό για τα Σόδομα, είπε, Εκείνος που κρίνει ολόκληρη τη γη δεν θα κάνει κρίση; (Γέν.ιη:25). Αποκλείεται ο Θεός να μην κρίνει το άδικο. Ο Θεός στο νόμο Του διέταξε: Δεν θέλεις διαστρέψει το δίκαιον του πένητός σου εν τη κρίσει αυτού. 'Απεχε από αδίκου υποθέσεως· και μη γείνης αιτία να θανατωθή ο αθώος και ο δίκαιος· διότι εγώ δεν θέλω δικαιώσει τον ασεβή. Και δώρα δεν θέλεις λάβει· διότι τα δώρα τυφλόνουσι και τους σοφούς, και διαστρέφουσι τους λόγους των δικαίων. (Έξ.κγ:6-8).
Οι περασμένοι μεγάλοι προφήτες, ύψωσαν τη φωνή τους ενάντια στις αδικίες που είδαν. Όταν ο Ναβουθαί θανατώθηκε επειδή έβαλε η Ιεζάβελ τους πρεσβύτερους να πουν ψέματα, για να του πάρει ο Αχαάβ το αμπέλι, υπήρχε τότε ένας προφήτης Ηλίας που πήγε και του είπε κατάμουτρα: «Φόνευσες, κι ακόμα κληρονόμησες;... Στον τόπο, όπου τα σκυλιά έγλειψαν το αίμα τού Ναβουθαί, θα γλείψουν τα σκυλιά το αίμα σου, ναι, το δικό σου.» «Με βρήκες εχθρέ μου;» του απαντάει ο Αχαάβ. «Σε βρήκα» του λέει, «επειδή, πούλησες τον εαυτό σου στο να κάνεις το πονηρό μπροστά στον Κύριο» (Α' Βας.κα:19-20).
Στα χρόνια του Αββακούμ όμως, δεν υπήρχε κάτι τέτοιο. Οι αδικίες φούντωσαν αλλά κανένας δεν έκανε κάτι. Δεν υπήρχε κάποιος να αντιδράσει στον Ιωακείμ, όπως τότε με τον Ηλία και τους 400 προφήτες του Βάαλ. Ένα από αυτά που έκανε ο Ιωακείμ ήταν να θανατώσει τον προφήτη Ουρία, του οποίου το ασυμβίβαστο κήρυγμα τον είχε εξοργίσει. Όταν έμαθε ο Ουρίας πως ο Ιωακείμ τον κυνηγάει πήγε και κρύφτηκε στην Αίγυπτο. Και τι έκανε ο Ιωακείμ; «απέστειλεν Ιωακείμ ο βασιλεύς άνδρας εις την Αίγυπτον, τον Ελναθάν υιόν του Αχβώρ και άνδρας μετ' αυτού εις την Αίγυπτον· και εξήγαγον τον Ουρίαν εκ της Αιγύπτου και έφεραν αυτόν προς τον βασιλέα Ιωακείμ, και επάταξεν αυτόν εν μαχαίρα και έρριψε το πτώμα αυτού εις τους τάφους του όχλου» (Ιερ.κς:22-23), στο δημόσιο νεκροταφείο, δηλαδή.
Αυτή είναι η κατάσταση που αντιμετώπιζε ο Αββακούμ. Και επειδή πιστεύει πως ο Θεός είναι δίκαιος και παντοδύναμος, είναι ο κριτής της γης και θα κρίνει την οικουμένη γι' αυτό φωνάζει, «δε θα κάνεις Θεέ κάτι για αυτό; Θα βλέπεις όλα να καταρρέουν και θα στέκεσαι σιωπηλός;» Να δούμε λοιπόν, την απάντηση του Θεού, σ' αυτό το πρώτο παράπονο, γιατί μετά ακολουθεί κι ένα δεύτερο ακόμη πιο δύσκολο. Ποια είναι η απάντηση του Θεού; Ξεκινά ως εξής: Ιδέτε μεταξύ των εθνών και επιβλέψατε και θαυμάσατε μεγάλως, διότι εγώ θέλω πράξει έργον εν ταις ημέραις σας, το οποίον δεν θέλετε πιστεύσει, εάν τις διηγηθή αυτό. (Αββ.α:5).
Θα κάνω κάτι ανάμεσα στα έθνη, λέει ο Θεός που δεν θα το πιστεύετε. Ο Θεός δεν εθελοτυφλεί στη βία και την αδικία για τα οποία ο δούλος του παραπονιέται. Η κρίση θα έρθει. Και μάλιστα όπως θα δούμε θα έρθει γρήγορα, επάνω σ' αυτούς που δεν μένουν πιστοί στη διαθήκη.
Η σταθερότητα της κοινωνίας εξαρτάται από την τήρηση του νόμου και της δικαιοσύνης. Αν αυτά τα θεμέλια καταστραφούν, τότε τι μένει; Η κρίση, μάλιστα, του Θεού στον Αββακούμ θα έχει διεθνείς διαστάσεις. Και θα είναι τόσο απρόσμενη που κανείς δε θα πιστεύει πως τέτοιο πράγμα είναι δυνατόν να γίνει. Αυτό το εδάφιο λοιπόν, δεν μιλά για ευαγγελισμό και για σωτηρία ψυχών ανάμεσα στα έθνη, όπως ίσως το έχουμε συνηθίσει. Μιλά για την κρίση του Θεού που θα κάνει το λαό Του να θαυμάσει υπερβολικά.
Εκατό χρόνια πριν, παρόμοια λόγια ακούστηκαν από τον προφήτη Ησαΐα, (Ης.κθ:14). Το έργο αυτό ήταν οι Ασσύριοι οι οποίοι είχαν επιτεθεί με σφοδρότητα και αυτή ήταν η κρίση του Θεού στο λαό του. Οι άνθρωποι όμως είχαν αντιδράσει χλευάζοντας. «Σιγά και που θα γίνει κάτι τέτοιο. Σιγά και που ο Θεός θα φέρει ένα λαό εναντίον μας. Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα. Ποιοι τα λένε αυτά;» Ο Ησαΐας είχε προειδοποιήσει: Γι' αυτό, ακούστε τον λόγο τού Κυρίου, άνθρωποι χλευαστές (Ης.κη:14).
Αυτά τα λόγια από τον Αββακούμ και τον Ησαΐα χρησιμοποίησε ο Παύλος μιλώντας στη συναγωγή στην Αντιόχεια της Πισιδίας, «Βλέπετε λοιπόν μη επέλθη εφ' υμάς το λαληθέν υπό των προφητών· Ίδετε, οι καταφρονηταί, και θαυμάσατε και αφανίσθητε, διότι έργον εγώ εργάζομαι εν ταις ημέραις υμών, έργον, εις το οποίον δεν θέλετε πιστεύσει, εάν τις διηγηθή εις εσάς.» (Πράξ.ιγ:40-41).
Ποιο είναι, λοιπόν, αυτό που θα κάνει ο Θεός που κι αν κάποιος το διηγηθεί θα φαίνεται απίστευτο; Ας διαβάσουμε τα εδάφια Αβακ.α:6-11
Διότι, ιδού, εγώ εξεγείρω τους Χαλδαίους, το έθνος το πικρόν και ορμητικόν, το οποίον θέλει διέλθει το πλάτος του τόπου, διά να κληρονομήση κατοικίας ουχί εαυτού. Είναι φοβεροί και τρομεροί· η κρίσις αυτών και η εξουσία αυτών θέλει προέρχεσθαι εξ αυτών. Και οι ίπποι αυτών είναι ταχύτεροι παρδάλεων και οξύτεροι λύκων της εσπέρας· και οι ιππείς αυτών θέλουσι διαχυθή και οι ιππείς αυτών θέλουσιν ελθεί από μακρόθεν· θέλουσι πετάξει ως αετός σπεύδων εις βρώσιν, πάντες θέλουσιν ελθεί επί αρπαγή· η όψις των προσώπων αυτών είναι ως ο ανατολικός άνεμος, και θέλουσι συνάξει τους αιχμαλώτους ως άμμον. Και θέλουσι περιπαίζει τους βασιλείς, και οι άρχοντες θέλουσιν είσθαι παίγνιον εις αυτούς· θέλουσιν εμπαίζει παν οχύρωμα· διότι θέλουσιν επισωρεύσει χώμα και θέλουσι κυριεύσει αυτό. Τότε το πνεύμα αυτού θέλει αλλοιωθή, και θέλει υπερβή παν όριον και θέλει ασεβεί, αποδίδων την ισχύν αυτού ταύτην εις τον θεόν αυτού.
Αυτή είναι η απάντηση του Θεού; Τι είδους απάντηση είναι αυτή; Και γιατί αυτή η απάντηση θα προξενήσει έκπληξη; Και γιατί αυτό θα είναι έργο που κι αν το διηγηθεί κάποιος δεν θα είναι πιστευτό;
Οι Χαλδαίοι είναι οι Βαβυλώνιοι. Η Βαβυλώνα ήταν κάτω από τον έλεγχο της Ασσυρίας, ώσπου κάποια στιγμή ένας βασιλιάς μπόρεσε και έγινε ανεξάρτητος καθώς η αυτοκρατορία των Ασσυρίων βάδιζε στο τέλος της. Μέσα σε 10 χρόνια, μεγάλωσε τόσο πολύ που νίκησε κατά κράτος του Αιγυπτίους στη Χαρχεμίς στον Ευφράτη ποταμό και έγινε η καινούργια αυτοκρατορία. Αυτή η καινούργια κατάσταση, που ήταν έργο του Θεού, έγινε τόσο γρήγορα που οι χλευαστές που έλεγε ο Ησαΐας, δεν θα το πίστευαν και να τους το έλεγαν.
Τι συμβαίνει λοιπόν; Ο Θεός που είναι κυρίαρχος πάνω στις βασιλείες των ανθρώπων και τις δίνει σε όποιον θέλει (3 φορές το άκουσε αυτό ο Ναβουχοδονόσορας στον προφήτη Δανιήλ), χρησιμοποιεί ένα ξένο έθνος σαν όργανο για να εκτελέσει τα σχέδια Του. Θα αποδώσει δικαιοσύνη και μάλιστα με πολύ οδυνηρό τρόπο. Και όργανό Του θα είναι ένας λαός που σε πολύ λίγα χρόνια θα έχει γίνει αυτοκρατορία δυνατή.
Ο Θεός θα κρίνει το λαό Του και χρησιμοποιώντας ένα ειδωλολατρικό έθνος. Το είχε ξαναπεί αυτό ο Ησαΐας για τον Κύρο το βασιλιά της Ασσυρίας: Ουαί εις τον Ασσύριον, την ράβδον του θυμού μου, αν και η εν τη χειρί αυτού μάστιξ ήναι η οργή μου (Ης.ι:5). Και πιο μετά, Ούτω λέγει Κύριος προς τον κεχρισμένον αυτού, τον Κύρον, του οποίου την δεξιάν χείρα εκράτησα, διά να υποτάξω τα έθνη έμπροσθεν αυτού· και θέλω λύσει την οσφύν των βασιλέων, διά να ανοίξω τα δίθυρα έμπροθεν αυτού· και αι πύλαι δεν θέλουσι κλεισθή (Ης.με:1).
Οι Χαλδαίοι λοιπόν, εξυψώνονται από το Θεό για να εκτελέσουν την κρίση Του κατά των άδικων και καταπιεστικών αρχόντων του Ιούδα. Έρχονται με τέτοια ταχύτητα και δύναμη που η Συρία και η Παλαιστίνη είναι αβοήθητες μπροστά τους. Τα άλογά τους γρηγορότερα. Οι ιππείς τα καβαλικεύουν και ξεχύνονται πιο άγρια από τους λύκους μέσα στη νύχτα. Βλέπουν φρούρια και τα κοροϊδεύουν, τους φαίνονται αστεία. Είναι τόσοι πολλοί που φτιάχνουν ένα ανάχωμα, ανεβαίνουν επάνω στο ανάχωμα και κυριεύουν το φρούριο. Όλα τα σαρώνουν. Εύκολα θα πιάνουν αιχμαλώτους, όπως μαζεύει κάποιος την άμμο. Για θεό τους θα έχουν τη δύναμή τους.
Αυτή η γνώση για το χαρακτήρα των Χαλδαίων, πριν ακόμη φτάσουν, πρέπει να έκανε τον προφήτη, αλλά και κάθε πιστό άνθρωπο να αναρωτιέται γι' αυτή την επιλογή του Θεού. Αυτό ακριβώς είναι και το δεύτερο παράπονο και ερώτημα του προφήτη. Αυτούς διαλέγεις Θεέ; Αυτοί είναι πιο άδικοι από εμάς, πιο βίαιοι. Τιμωρείς τη βία με περισσότερη βία;
Φυσικά οι Χαλδαίοι δεν είχαν καμία αίσθηση ότι ο Θεός τους χρησιμοποιεί. Αυτοί θα πίστευαν για τον εαυτό τους, ό,τι και οι Ασσύριοι πριν απ' αυτούς. Ακούστε τι έλεγαν: «Εν τη δυνάμει της χειρός μου έκαμον τούτο και διά της σοφίας μου, επειδή είμαι συνετός· και μετέστησα τα όρια των λαών και διήρπασα τους θησαυρούς αυτών και καθήρεσα, ως ισχυρός, τους εν ύψει καθημένους· και η χειρ μου εύρηκεν ως φωλεάν τα πλούτη των λαών· και καθώς συνάγει τις ωά αφειμένα, ούτω συνήγαγον πάσαν την γην εγώ· και ουδείς εκίνησε πτέρυγα ή ήνοιξε στόμα ή εψιθύρισεν.». (Ης.ι:13-14).
Κάπως έτσι σκέφτονται και οι σημερινές υπερδυνάμεις. Όπως σκέφτεται καθένας που έχει στα χέρια του εξουσία. Νομίζει πως την απέκτησε μόνος του και θα είναι για πάντα δική Του και μπορεί να την κάνει ό,τι θέλει.
Και ο Θεός απαντά σε όλους αυτούς: «Ήθελε καυχηθή η αξίνη κατά του κόπτοντος δι' αυτής; ήθελε μεγαλαυχήσει το πριόνιον κατά του κινούντος αυτό; ως εάν ήθελε κινηθή η ράβδος κατά των υψούντων αυτήν, ως εάν ήθελεν υψώσει εαυτήν η βακτηρία ως μη ούσα ξύλον» (Ης.ι:15).
Ποια είναι τα μαθήματα για μας σήμερα, μέχρι αυτό το σημείο τουλάχιστον, από τον προφήτη Αββακούμ;
1. Μη φοβάσαι να κάνεις δύσκολες ερωτήσεις στο Θεό. Ο Θεός δε φοβάται. Αντίθετα τις απαντάει, τη στιγμή που είναι κραυγές αγωνίας και προσπάθειας να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Να είσαι έτοιμος όμως να δεχτείς και δύσκολες απαντήσεις. Οι δύσκολες ερωτήσεις έχουν δύσκολες απαντήσεις.
2. Δεν είναι δυνατόν να βασιλεύει η αδικία και ο Θεός να μην κάνει κάτι.
3. Ο Θεός κρίνει την αμαρτία. Όπως ρώτησε ο Αβραάμ, ο Θεός που είναι κριτής όλης της γης, θα κάνει κρίση. Δεν υπάρχει περίπτωση να μη συμβεί αυτό. Ακόμη και στο λαό Του. Κυρίως στο λαό Του.
4. Ο Θεός κρίνει την αμαρτία στο λαό Του. Δεν κάνει τα στραβά μάτια. Όταν μπήκαν στη γη της επαγγελίας, τους προειδοποίησε λέγοντας τους πως αν κάνουν τα ίδια, όπως έβγαλε τα έθνη έτσι θα βγάλει και τους ίδιους. Και έγινε αυτό. Και στην Καινή Διαθήκη γράφει στην Α' Πέτρ.δ:17, Διότι έφθασεν ο καιρός του να αρχίση η κρίσις από του οίκου του Θεού· και αν αρχίζη πρώτον αφ' ημών, τι θέλει είσθαι το τέλος των απειθούντων εις το ευαγγέλιον του Θεού;
5. Ο Θεός κρίνει την αμαρτία με τρόπους που εμείς δεν καταλαβαίνουμε. Με τρόπους που ο νους μας δεν μπορεί να συλλάβει. Φέρνει για παράδειγμα ένα έθνος σκληρό για να τιμωρήσει κάποιο άλλο. Αυτό όμως δείχνει μια αλήθεια που μπορεί να μας χαρίσει ανάπαυση μέσα μας.
6. Ο Θεός είναι κυρίαρχος πάνω από τους βασιλιάδες και τα έθνη. Ακούστε τα λόγια στο Ναβουχοδονόσορα: ο Ύψιστος είναι Κύριος της βασιλείας των ανθρώπων, και εις όντινα θέλει δίδει αυτήν, και το εξουθένημα των ανθρώπων καθιστά επ' αυτήν. (Δαν.δ:17). Δήλωση ε; Ο Θεός βάζει κάποτε στη βασιλεία το εξουθένημα των ανθρώπων.
7. Ο Θεός χρησιμοποιεί τα έθνη σαν όργανά Του για να εκτελέσει τους σκοπούς Του.
Και τώρα που τα ξέρω όλα αυτά θα πει κάποιος; Τώρα που τα ξέρω, αυτό πρέπει να με οδηγήσει από τη μία σε υπακοή και εμπιστοσύνη με φόβο Θεού. Με αυτό το Θεό, τον ουράνιο Πατέρα που με αγαπάει τέλεια και έδωσε το Χριστό για μένα, δεν παίζω. Επειδή είναι Πατέρας μου, δεν κάνω ό,τι θέλω. Ακριβώς επειδή με αγαπάει δε θα διστάσει να με πειθαρχήσει. Τον φοβάμαι με το σωστό, τον υγιή φόβο του χριστιανού και Τον λατρεύω.
