Κλωνοποίηση

1. ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Πριν από πολλά χρόνια το επιστημονικό περιοδικό SCIENCE είχε φιλοξενή­σει άρθρο δύο επιστημόνων της γενετικής, όπου εθεωρείτο αδύνατο τεχνικά να εφαρμοσθεί ο κλωνισμός θηλαστικών με την απλή μεταφορά και εμφύτευση πυρήνα κυττάρου.

Στις 27 Φεβρουαρίου 1997 πραγματοποιήθηκε και αυτό το αδύνατο! στο εργαστήριο του Ινστιτούτου Ρόσλιν στο Εδιμβούργο. Με την αφαίρεση  και τη μεταφορά του κυτταρικού πυρήνα, δηλαδή με την αφαίρεση και τη μεταφορά γενετικού υλικού από σωματικό κύτταρο και τη μεταφύτευση του σε ωάριο άλλου τύπου γεννήθηκαν δύο πρόβατα, τα προϊόντα της κλωνοποίησης.

Οι επιστήμονες μπορεί να αποκαλούν τρελό και ανεύθυνο τον Αμε­ρικανό γιατρό Ρίτσαρντ Σιντ με τα όσα ισχυρίζεται ότι έχει πρόθεση να κάνει, όμως οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι, αφού έγινε δυνατή η κλωνοποίηση στο πρόβατο, δεν είναι δύσκολο να αποκλειστεί η δημιουργία ανθρώπινων κλώνων όσο κι αν αυτό φαντάζει μακρινό και δύσκολο όνειρο στις μέρες μας.

Όπως ήταν φυσικό, υψώθηκαν κύματα παλιρροιακά αμφιβολιών, αμφισβητήσεων, φόβου και απορίας. Που πάμε με τέτοιες δυνατότητες στα χέρια μας; Που μπορούμε να φτάσουμε και ποιος θα ελέγχει το μέχρι που θα προχωρήσουν και τα πειράματα αλλά και οι εφαρμο­γές τους; Τι θα γίνει με τον τομέα της ηθικής της βιοϊατρικής και της γενετικής; Ποιος και με ποια δύνα­μη θα μπορεί να σταματά τις «κατα­χρηστικές εφαρμογές» της κλωνο­ποίησης στο μέλλον;

Πολλά ερωτηματικά, πολλοί φόβοι γύρω από το θέμα της κλωνοποίη­σης. Αν και φαίνεται να κατακτά ο άνθρωπος και αυτή την περιοχή, στην ουσία φαντάζει επίφοβος και αδέξιος «μαθητευόμενος μάγος», που ξετύλιξε με άνεση το κουβάρι... μα τώρα δε γνωρίζει τον τρόπο να το μαζέψει….

2. ΟΜΩΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΙΒΩΣ Η ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ;

Όπως γνωρίζουμε, το κύτταρο είναι η βασική λειτουργική μονάδα της ζωής. Εκατομμύρια ζωντανά κύτταρα σωστά τοποθετημένα και λειτουργικά ακέραια αποτελούν το ζωντανό ανθρώπινο οργανισμό.

Μέσα στα περισσότερα κύτταρα υπάρχει  ο πυρήνας του κύτταρου, που περικλείει το γενετικό υλικό, δηλαδή το DNA του κυττάρου. Πάνω στα νημάτια του DNA, που ονομάζονται χρωματοσώματα, υπάρχουν τα γονίδια, που καθορίζουν τα κληρονομικά χαρακτηριστικά και γνωρίσματα του κάθε ατόμου, από το φύλο του μέχρι το χρώμα των ματιών του, το είδος των μαλλιών του και πάρα πολλά άλλα γνωρίσματα. Τα γονίδια στον άνθρωπο ανέρχονται περίπου σε 100.000. Όλα τα εμπύρηνα σωματικά κύτταρα έχουν τον ίδιο αριθμό χρωματοσωμάτων στον πυρήνα τους, που λέγεται διπλοειδής αριθ­μός χρωματοσωμάτων και είναι 46 (δηλαδή 44 + 2 τα φυλετικά που καθορίζουν το φύλο του ατόμου). Μόνο το γενετικό κύτταρο, δηλαδή το ωάριο της γυναίκας και το σπερ­ματοζωάριο του άνδρα έχουν απλο­ειδή αριθμό χρωματοσωμάτων στον πυρήνα τους, δηλαδή 22+1=23 χρωματοσώματα. Κατά τη γονιμο­ποίηση, όταν συμβαίνει με φυσικό τρόπο μέσα στο σώμα της γυναίκας, ένα σπερματοζωάριο γονιμοποιεί ένα ωάριο, οι πυρήνες τους ενώνονται και σχηματίζουν το πρώτο νέο και πλήρες κύτταρο, που έχει 46 χρω­ματοσώματα (23 + 23) και που απ' αυτό θα προέλθει ο νέος οργανισμός μετά από συνεχή κυτταρική διαίρεση. Ο οργανισμός που θα προέλθει από την ένωση αυτών των δύο γενετικών κυττάρων, του ωαρίου και του σπερματοζωαρίου, και από τη σύντηξη των πυρή­νων τους είναι διαφορετικός από τους δύο «γονείς» ή πιο σωστά έχει στοιχεία και από τον ένα αλλά και από τον άλλο, γιατί έχει γενετικό υλικό (DΝΑ) και από τον ένα και από τον άλλο γονέα.

Στην περίπτωση της κλωνοποίησης το κύτταρο που εξελίσσεται σε νέο οργανισμό δεν προέρχεται από την ένωση ωαρίου και σπερματοζωαρί­ου, όπως το έφτιαξε να λειτουργεί ο ίδιος ο Θεός -Δημιουργός του αν­θρώπου και του σύμπαντος, αλλά γίνεται κάτι τελείως διαφορετικό. Ένας πυρήνας ενός διαφοροποιημένου σωματικού κυττάρου με τα 46 χρωματοσώματα αποσπάται από το κύτταρο που ανήκει και εμφυτεύεται σε ένα ωάριο, από το οποίο έχει αφαιρεθεί προηγουμένως ο απλοειδής του πυρήνας. Έτσι έχου­με τώρα ένα ωάριο με έναν πλήρη πυρήνα με 46 χρωματοσώματα, που δεν προ­έρχεται από  αντίστοιχη γονιμοποίη­σή του, αλλά από «μετα­μόσχευση» πυρήνα από σωματικό κύττα­ρο. Το ωάριο αυτό μετά εμφυτεύε­ται στη μήτρα άλλου ζώου, που θα κυοφορήσει το έμβρυο και θα του προσφέρει κατάλληλο περιβάλλον για να αναπτυχθεί.

Επειδή το γενετικό υλικό του νέου κυττάρου προέρχεται ολόκληρο από ένα πλήρες σωματικό κύτταρο, ο νέος οργανισμός θα είναι φαινο­τυπικά πανομοιότυπος με του δότη του γενετικού υλικού.

Γίνεται φανερό από όλα τα πιο πάνω, πως με την κλωνοποίηση δε δημιουργεί ο άνθρωπος κάτι νέο, αλλά δημιουργεί κάτι διαστρεβλωμένο:

· επεμβαίνοντας σε λειτουργίες που ελάχιστα γνωρίζει,

· χρησιμοποιώντας στοιχεία που δε δημιούργησε ο ίδιος,

· καταστρατηγώντας αρχές και νόμους που δε γνωρίζει τι προεκτά­σεις και συνέπειες θα έχουν πάνω στον ίδιο, στα παιδιά του, στις κοινωνίες του.

Είναι απόλυτα δικαιολογημένοι οι φόβοι, όλη η αγωνία και ο δισταγμός της επιστήμης γύρω από το δυσανάλογα μεγάλο άλμα και άνοιγμα αυτό της επιστήμης, αφού η άγνοιά μας είναι πολύ περισσότερη από τις γνώσεις μας, η αδυναμία μας εμφανώς πιο μεγάλη από τις  δυνατότητές μας και η αβεβαιότητά μας για τα επόμενα βήματα φανερή και απροσμέτρητη. Μπορεί η κλωνοποίηση να περάσει στα χέρια ενός τρελού; Μπορεί η κλωνοποίηση να χρησιμοποιηθεί από έναν ανισόρροπο δικτάτορα;­

Ποιος θα μας θα μας απαντήσει; Ποιος θα μας θα μας καθησυχάσει; Ποιος θα μας θα μας βεβαιώσει;

Στο μυαλό μας έρχεται εκείνη η φράση, η πρώτη φράση του ανθρώπινου δράματος, «θα γίνετε και σεις σαν θεοί» (Γέν.γ:5). Φαίνεται πως θα είναι και η τελευταία φράση στην τελευταία πράξη αυτής της τραγωδίας που ζουν οι άνθρωποι στις μέρες μας. Έχουν όλα τα στοιχεία, κάθε ευκαιρία να νιώσουν σαν θεοί, να χαρούν πως έφτασαν να γίνουν «μικροί θεοί….». Γιατί όμως η αγωνία πνίγει τη χαρά τους; Γιατί το σκοτάδι είναι πιο πολύ απ' το φως; Γιατί φοβούνται οι ίδιοι οι επι­στήμονες τις δικές τους ανακαλύ­ψεις και τρέμουν μπροστά στα επι­τεύγματά τους;

Υπάρχει απάντηση σε όλα αυτά. Είναι ο διωγμένος Θεός αυτή η απά­ντηση, ο Θεός που αρνείται την ύπαρξή Του η επιστήμη και προσπαθεί να Τον γκρεμίζει από τη δόξα Του με τα επιτεύγματα της.

Λείπει ο αληθινός Θεός από το μυαλό των επιστημόνων, λείπει ο μόνος Θεός, ο Κύριος από τα επιτεύγματά τους, λείπει από τα συμβούλιά τους, λείπει από τη διάνοιά τους. Όταν απουσιάζει ο ζωντανός Θεός, ο Δημιουργός της δόξας που βλέπουμε γύρω μας, δεν έχει φως ο άνθρωπος, δεν έχει σοφία, δεν έχει γνώση πραγματική, ουσιαστική, δεν έχει δύναμη. Όλα τα πειράματά του γίνονται στο σκοτάδι!

Κοιτάξτε κάτι απλό, που αποδεικνύ­ει όλα τα παραπάνω. Δεν αρκεί να φτάσεις στο σημείο, που είναι όντως θαυμαστό, να μεταμο­σχεύσεις πυρήνες από κύτταρο σε κύτταρο και να εμφυτεύεις γονιμοποιημένα κύτταρα σε άλλη μήτρα, αλλά χρειάζεται ταυτόχρονα να γνωρίζεις και τι θα κάνεις με αυτές τις μεταμοσχεύσεις, πως θα τις αξιοποιήσεις, τι επιπτώσεις θα έχουν στο μέλλον για τον άνθρωπο, για τα παιδιά μας, για τις κοινωνίες μας. Και όλα αυτά ο σύγχρονος άνθρωπος δεν τα γνωρίζει. Δηλώνει άγνοια και φοβάται τις ίδιες του τις ανακαλύψεις, τις ίδιες του τις δυνατότητες τώρα πια.

Μήπως κάτι ανάλογο δεν έγινε και με τη χρήση της πυρηνικής ενέργει­ας και την απειλή που κρέμεται πάνω απ' τα κεφάλια όλων μας από τα πυρηνικά, ραδιενεργά απόβλητα;

Η μεγάλη απειλή για τον άνθρωπο είναι η περιορισμένη γνώση του, η «ειδική» γνώση του και η επικίνδυνη άγνοιά του για όλα τα πριν αλλά και τα μετά των ανακαλύψεών του.

Και τούτο το σημείο δεν είναι τυχαίο. Ήδη ήταν γνωστό ή πιο σωστά ήταν γνωστοποιημένο σε μας χιλιάδες χρόνια πριν, από τον ίδιο το Θεό, ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να βρει την αρχή και το τέλος στη δημιουργία του Θεού, γιατί αρχή και τέλος είναι ο ίδιος ο Κύριος, τον οποίο έχουν αρνηθεί οι άνθρωποι και έχουν απομακρύνει από τη ζωή τους, βίαια, άδικα και εγωιστικά. Διαβάζουμε στον Εκκλ.γ:11 «Τά πάντα έκαμε καλά εν τώ καιρώ έκάστου· καί τόν κόσμον υπέβαλεν εις τήν διάνοιαν αυτών, χωρίς ο άνθρωπος νά δύναται νά εξιχνιάση απ' αρχής μέχρι τέλους τό έργον, τό οποίον ο Θεός έκαμεν».

Αυτό σημαίνει πως διώχνοντας τον Κύριο του φωτός και της σοφίας και κάνοντας μόνος του μεταμοσχεύσεις και πειράματα ο άνθρωπος κινδυνεύει από το ότι δεν γνωρίζει τη συνεχεία και τις προεκτάσεις των πράξεών του. Είναι απόλυτα σωστό το ότι νιώθει ανασφαλής και αβέβαιος και τρομάζει μπροστά στην κλωνοποίηση ζώων και ανθρώπων αργότερα, αφού μέσα στο σκοτάδι του νου του πειραματίζεται και φοβάται μήπως αυτοκτονεί, αυτο­πυρπολείται, αυτοκαταστρέφεται.

Η κλωνοποίηση των ανθρώπων έχει καταδικαστεί απερίφραστα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι ηγέτες των 15 κρατών-μελών είπαν όχι στα πει­ράματα κλωνοποίησης σε ανθρώ­πους. Ο Γάλλος πρόεδρος κ, Ζακ Σιράκ είχε το ισχυρό επιχείρημα ότι η κλωνοποίηση παρουσιάζει ειδι­κούς και εξαιρετικής σημασίας κινδύνους. Τολμώ να πω στο σημείο αυτό πως τούτο το πεδίο αγωνίας και αντιπαράθεσης που δημιούργη­σε η κλωνοποίηση αποτελεί μια ακόμα ισχυρότατη απόδειξη για την αναγκαιότητα του Θεού στη ζωή μας. Σε επίπεδο απουσίας Θεού ο άνθρωπος είναι ανεπαρκής, ανασφαλής, επίφοβος.  Σε επίπεδο απουσίας Θεού η άγνοια και ανεπάρκεια του ανθρώπου θεριεύει και γίνεται πραγματική απειλή, όπως στην περίπτωση της πυρηνικής ενέργειας, όπως στην περίπτωση της κλωνοποίησης.

3. ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΦΟΒΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ;

Κάτι που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, είναι ότι η κλωνοποίηση δεν είναι η μόνη περιοχή εξέλιξης της βιοϊατρικής που είναι σπαρμένη με φόβους, ανασφάλειες, ενδοιασμούς και κινδύνους από τους ίδιους τους επι­στήμονες. Είναι και άλλες πολλές περιοχές, σχεδόν όλες οι νεότερες εξελίξεις σ’ αυτά τα θέματα.

Για παράδειγμα, η κατάψυξη των εμβρύων, όπως λέγεται από τους ειδικούς. Είναι μια περιοχή που δοκιμάζεται και στοχεύει να προ­σφέρει τη δυνατότητα στους γονείς διδύμων παιδιών ή με πολυδυμία να τα μεγαλώνουν σε διαφορετικούς χρόνους, πρώτα το ένα και μετά το δεύ­τερο, του οποίου η ανάπτυξη θα έχει καθυστερήσει με μια μέθοδο κατάψυξης του εμβρύ­ου. Ερωτηματικά υπάρχουν πολλά γύρω από αυτό το θέμα και κίνδυνοι ορατοί και αόρα­τοι γύρω από την ασφάλεια και αποτελεσματικότητά αυτών των επεμβάσεων του ανθρώ­που στην ομαλή εξέλιξη ανά­πτυξης και ωρίμανσης των εμβρύων. Και τι έμβρυα θα είναι αυτά; Μήπως τέρατα, μήπως ανώμαλα, μήπως θα γερνούν πρόωρα, μήπως θα είναι πειραγμένος ο ψυχικός τους κόσμος;

Στο σημείο αυτό ακριβώς είναι που έρχεται στην επιφάνεια το αληθινό πρόβλημα, η πραγματική αδυναμία των ανακαλύψεων αυτών. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σώμα, δεν είναι μόνο υλική η υπόστασή του. Το σώμα του μαζί με την πολύ­πλοκη βιολογία και βιοχημεία του αποτελεί ένα μέρος μόνο της ύπαρ­ξής του, ένα πολύτιμο εργαλείο για τη ζωή του. Υπάρχει ένας άλλος ολόκληρος κόσμος, ένα σύμπαν άγνωστο και ασύλληπτο που κατοι­κεί μέσα στο σώμα μας και αυτό είναι η ψυχή μας. Είναι όλες οι νοη­τικές, ψυχικές λειτουργίες, οι λει­τουργίες της βούλησης, που δε γνωρίζουμε παρά ελάχιστα από αυτές, αν και τις μελετούμε δεκά­δες χρόνια τώρα. Τ ο εγώ που σκέ­πτεται, το εγώ που συναισθάνεται, το εγώ που θέλει είναι ένας κόσμος άγνωστος, αδιερεύνητος, που όμως τον χρησιμοποιούμε κάθε μέρα. Ζούμε μ' αυτόν, ζούμε κυρίως με τις εκδηλώσεις του.

Μπορεί να μας πει κανένας επιστή­μονας τι γίνεται με τον κόσμο αυτό, όταν μεταμοσχεύουμε τον διπλοει­δή πυρήνα ενός σωματικού κυττά­ρου σε ένα απύρηνο ωάριο, που θα το κυοφορήσει μια 3η μήτρα; Κανέ­νας δεν μπορεί να μας απαντήσει. Μπορεί όμως να μας δώσει μια άλλη γνώμη, απόλυτα αξιόπιστη και δοκιμασμένη, ο σοφός Θεός Δημιουργός μας. Η θέση Του, η απά­ντησή Του φαντάζομαι θα είναι κάπως έτσι. «Όταν ένα ώριμο ωάριο γονιμοποιείται από ένα σπερματο­ζωάριο και κυοφορείται στην κατάλληλη να το φιλοξενήσει μήτρα, τότε Εγώ - λέει ο Κύριος - ξέρω πολύ καλά τι γίνεται και με το σώμα και με την ψυχή και με τη διάνοια. Έχει τους δικούς μου νόμους. Εγώ είμαι ο κατασκευαστής και βαθύς γνώστης όλων των πολύπλοκων μηχανισμών τους οποίους και ελέγχω Εγώ!».

Στην περίπτωση όμως των δικών μας επεμβάσεων και παρεμβάσεων στους νόμους του Θεού -Δημιουργού ποιος μπορεί να μας εγγυηθεί για τα αποτελέσματα; Ο Θεός για τους δικούς Του δημιουργικούς νόμους, για τη σοφία  Του, για τις άπειρες δυνατότητές Του έχει αποδείξεις. Εκατομμύρια άνθρωποι γεννήθηκαν και ολοκλήρωσαν τον επίγειο βιολογικό τους κύκλο κάτω από τους νόμους Του, χωρίς λάθη, ανωμαλίες, χωρίς απρόοπτα. Και μάλιστα παρ' όλη την περιβαλλοντική κακοποίηση οι άνθρωποι γεννιούνται και γεννούν φυσιολογικούς απογόνους. Για τον άνθρωπο, πως  να αποδείξουμε κάτι τέτοιο; Αντίθετα έχουμε φόβους και σοβαρές επιφυλάξεις για ανεξέλεγκτα ενδεχόμενα.

4. ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

Τα ερωτήματα είναι πολλά και τα σύννεφα γύρω από το θέμα της κλωνοποίησης αθροίζονται. Τι γίνε­ται με το θέμα της συνείδησης στον άνθρωπο; Θα φτιάξουμε κλώνους χωρίς συνείδηση; Θα φτιάξουμε «κλώνους» με ελεγχόμενο I.Q; Θα μπορούμε να φτιάχνουμε ανθρώ­πους - κλώνους που να τους κατευ­θύνουμε εύκολα εμείς οι υπόλοιποι όπου θέλουμε, χωρίς να προβάλλουν αντίσταση ;

Είναι πολλά τα κενά. Δεν έχουμε λύσει ακόμα πολλά θέματα γύρω από τις μεταμοσχεύσεις, που όμως τις χρησιμοποιούμε ευρύτατα στις μέρες μας. Δε γνωρίζουμε τις μακροχρόνιες επιπτώσεις σ' αυτό το χώρο.

Δεν γνωρίζουμε ούτε αυτό το χώρο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, που υποτίθεται ότι έχει ασφάλεια και μελετημένη αποτελεσματικότητα.­ Τελευταία απασχόλησε την κοινή γνώμη η περίπτωση εμβρύου που γεννήθηκε, έζησε,  αναπτύχθηκε, αλλά είναι γενετικά και γεννητικά ανώμαλο, αφού κατά τη σύλληψή του ­συνενώθηκαν ένα θήλυ (ΧΧ) γονιμοποιημένο ωάριο και ένα αρσενικό (ΧΥ), τα οποία και υπέστησαν μια μορφή σύντηξης μεταξύ τους. Τι γίνεται με την ψυχή αυτού του πλάσματος, που έχει στοιχεία αρσενικού και θηλυκού πάνω του και μέσα του; Τι γίνεται με το συναισθηματικό του κόσμο, τη συνείδησή του, τη νόησή του; Κανείς δε γνωρίζει.

Δεν γνωρίζουμε και την πραγματική ηλικία των κλώνων. Μήπως θα γερ­νούν πρόωρα; Μήπως το σώμα θα έχει άλλη ηλικία και η συνείδησή τους άλλη; Η ηθική τους;

Δε γνωρίζουμε ακόμα ούτε τις κοι­νωνικές προεκτάσεις της παρου­σίας των κλώνων στο μεγάλο θέμα της οικογένειας. Θα μπορεί ο πατέ­ρας να έχει τα δικά του παιδιά ­κλώνους από δικό του κύτταρα και η γυναίκα τα δικά της, χωρίς την παρεμβολή της ένωσης «των δύο σε μία σάρκα» όπως θεσμοθέτησε ο ίδιος ο Θεός -Δημιουργός; Και τότε τι πατέρας θα είναι αυτός και τι παιδιά θα έχει γύρω του;

Ας σταματήσουμε εδώ τον ατέλειωτο κατήφορο της ανθρώπινης αποκοτιάς και παραφροσύνης. Το μόνο βέβαιο είναι ένα. Όλα αυτά στηρίζονται αποκλειστικά σε ένα ψέμα. «Ο Θεός δεν υπάρχει, ο Θεός πέθανε, ο Θεός δε χρειάζεται». Στη θέση του Θεού ύψωσε ο άνθρωπος την έρευνα, την επιστήμη, την τεχνολογία. Υπάρχει ένας νέος κλάδος η βιοη­θική, που ασχολείται με όλα αυτά τα θέματα, με την περιστολή της κακής χρήσης των ανακαλύψεων του ανθρώπου. Όμως όλα αυτά είναι μάταιες και κενές προσπάθειες στο ψέμα και στο σκοτάδι. Δεν είναι ο άνθρωπος δημιουργός, ούτε μπορεί να γίνει, γιατί δεν είναι Θεός.

Ίσως το μόνο που θα πρέπει να κάνει ο άνθρωπος, το μόνο σοφό και συμφέρον, είναι να σταματήσει αμέσως να παίζει με το Θεό, με την ανοχή Του, τη μακροθυμία Του, το έλεός Του. Να σταματήσει να είναι προκλητικός και να ταπεινωθεί με μετάνοια και πίστη μπροστά στο Θεό του.

Αυτό το βήμα είναι το πολυτιμότερο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος πάνω στη γη, το υψηλότερο σημείο στο οποίο μπορεί να φτάσει, η μεγαλύτερη κορφή που μπορεί να κατακτήσει. Μετάνοια και ταπείνω­ση μπροστά στο Θεό και αναγνώρι­ση της ανεπάρκειας και της μικρότητας του. Ο εγωισμός του ανθρώ­που είναι που τον δηλητηριάζει καθημερινά και τον σκοτώνει και θα τον στείλει αιώνια στην απώλεια, αν μείνει αμετανόητος.

Πόσο μικρός και φτωχός έχει καταλήξει να είναι στις μέρες μας ο άνθρωπος! Μεταμοσχεύει έναν πυρήνα από κύτταρο σε κύτταρο και φωνάζει πανηγυρίζοντας ….φτιάξαμε άνθρωπο, δημιουργήσαμε ζωή ……μεταφέρει ένα γονιμοποιημένο κύτταρο σε μια μήτρα και ενθουσιάζεται….νικήσαμε το ­θάνατο. Ο φτωχός, ο μικρός, ο απροσανατόλιστος, ο αβοήθητος, ο επίφοβος άνθρωπος!…. Μπορεί όμως εάν ταπεινωθεί μπροστά στο Θεό, να γίνει πραγματικά μεγάλος και δοξασμένος, να επιστρέψει και να  ξανακερδίσει την εικόνα και την ομοίωση που ήταν το αρχικό σχέδιο της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο. Τότε θα γίνει πραγματικά αξιόλογος και δοξασμένος, τότε θα έχει αιώνια ζωή μέσα του, δεν θα είναι πια ο αμαρτωλός και χαμένος, επικίνδυνος άνθρωπος, αλλά ο λ­υτρωμένος αδελφός και φίλος του Ιησού Χριστού, τότε θα είναι ένα γνήσιο παιδί Θεού, κληρονόμος της Ουράνιας Βασιλείας Του.

Αυτό είναι που αξίζέι πολύ πιο πάνω από οποιαδήποτε μεταμόσχευση κυττάρων τώρα ή και στο μέλλον.