Ιούδ.α:3 Αγαπητοί, επειδή καταβάλλω πάσαν σπουδήν να σας γράψω περί της κοινής σωτηρίας, έλαβον ανάγκην να σας γράψω, προτρέπων εις το να αγωνίζησθε δια την πίστιν, ήτις άπαξ παρεδόθη εις τους αγίους.

Τετάρτη 14 Φεβρουαρίου 2018

Τα προσόντα των Πρεσβυτέρων


Α' Τιμ.γ:1-7,   Τίτος α:5-9,   Α' Πέτρ.ε:1-4
   


Μέχρι στιγμής έχουμε μιλήσει για τη φύση της διακονίας. Τι κάνουν οι πρεσβύτεροι. Ποια υπηρεσία έχουν στην εκκλησία. Και είπαμε πως κατά βάση είναι συμποιμένες. Έχουν ευθύνη για τις ψυχές των ανθρώπων και γι’ αυτό θα δώσουν λόγο. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να μπορούν να προστατέψουν πνευματικά την εκκλησία, από αιρέσεις και ψευτοδιδασκαλίες, από συμβιβασμό με την αμαρτία. Προσφέρουν ηγεσία, διδασκαλία και φροντίδα για τις πρακτικές ανάγκες.

Θ’ αρχίσουμε να μελετούμε τα προσόντα που η Αγία Γραφή ζητάει από τους Πρεσβύτερους.

Βρίσκουμε τα προσόντα των Πρεσβυτέρων σε τρεις περικοπές. Η πρώτη είναι στην Α΄ Τιμόθεο, η δεύτερη στην επιστολή προς Τίτο και η τρίτη στην Α΄ Πέτρου ε.

 

Α΄ Τιμ.γ:1-7

Πιστός ο λόγος· Εάν τις ορέγηται επισκοπήν, καλόν έργον επιθυμεί. Πρέπει λοιπόν ο επίσκοπος να ήναι άμεμπτος, μιας γυναικός ανήρ, άγρυπνος, σώφρων, κόσμιος, φιλόξενος, διδακτικός, ουχί μέθυσος, ουχί πλήκτης, ουχί αισχροκερδής, αλλ' επιεικής, άμαχος, αφιλάργυρος, κυβερνών καλώς τον εαυτού οίκον, έχων τα τέκνα αυτού εις υποταγήν μετά πάσης σεμνότητος· διότι εάν τις δεν εξεύρη να κυβερνά τον εαυτού οίκον, πως θέλει επιμεληθή την εκκλησίαν του Θεού; να μη ήναι νεοκατήχητος, δια να μη υπερηφανευθή και πέση εις την καταδίκην του διαβόλου.Πρέπει δε αυτός να έχη και παρά των έξωθεν μαρτυρίαν καλήν, δια να μη πέση εις ονειδισμόν και παγίδα του διαβόλου.

 

Τίτος α:5-9

Δια τούτο σε αφήκα εν Κρήτη, δια να διορθώσης τα ελλείποντα και να καταστήσης εν πάση πόλει πρεσβυτέρους, καθώς εγώ σε διέταξα, όστις είναι ανέγκλητος, μιας γυναικός ανήρ, έχων τέκνα πιστά, μη κατηγορούμενα ως άσωτα ή ανυπότακτα. Διότι πρέπει ο επίσκοπος να ήναι ανέγκλητος, ως οικονόμος Θεού, μη αυθάδης, μη οργίλος, μη μέθυσος, μη πλήκτης, μη αισχροκερδής, αλλά φιλόξενος, φιλάγαθος, σώφρων, δίκαιος, όσιος, εγκρατής, προσκεκολλημένος εις τον πιστόν λόγον της διδασκαλίας, δια να ήναι δυνατός και να προτρέπη δια της υγιαινούσης διδασκαλίας και να εξελέγχη τους αντιλέγοντας.
 

Α΄ Πέτρ.ε:1-4

Τους μεταξύ σας πρεσβυτέρους παρακαλώ εγώ ο συμπρεσβύτερος και μάρτυς των παθημάτων τον Χριστού, ο και κοινωνός της δόξης, ήτις μέλλει να αποκαλυφθή, ποιμάνατε το μεταξύ σας ποίμνιον του Θεού, επισκοπούντες μη αναγκαστικώς αλλ' εκουσίως, μηδέ αισχροκερδώς αλλά προθύμως, μηδέ ως κατακυριεύοντες την κληρονομίαν του Θεού, αλλά τύποι γινόμενοι του ποιμνίου. Και όταν φανερωθή ο αρχιποιμήν, θέλετε λάβει τον αμαράντινον στέφανον της δόξης.
 
Το πρώτο που βλέπει κάποιος είναι πως αυτά που ζητάει ο λόγος του Θεού είναι πολύ ψηλά. Τα κριτήρια της Αγίας Γραφής είναι σωστά, αλλά πολύ ψηλά, αυστηρά θα πει κάποιος. Και η ερώτηση είναι γιατί; Και μια δεύτερη παρατήρηση: προσέξατε πως πουθενά η Αγία Γραφή δεν ζητάει τέτοια πράγματα από τους ευαγγελιστές, τους δασκάλους, ή τους ποιμένες. Τα ζητάει από τους πρεσβύτερους; Γιατί;

Γιατί αυτά που μόλις ανέφερα είναι χαρίσματα. Ο πρεσβύτερος, όμως, όπως και ο διάκονος είναι αξίωμα. Άλλο το χάρισμα, άλλο το αξίωμα. Κάποιο άτομο με το που θα έρθει στο Χριστό μπορεί ο Θεός να του δώσει χάρισμα να κάνει ευαγγελισμό. Και πράγματι να αρχίσει να μιλάει σε όλους και ψυχές να σώζονται. Να έρχονται άνθρωποι στο Χριστό.

Όμως ο λόγος του Θεού λέει στην Α΄ Τιμ.γ:6, πως ο επίσκοπος να μη ήναι νεοκατήχητος, δια να μη υπερηφανευθή και πέση εις την καταδίκην του διαβόλου. Δεν μπορεί νέος πιστός να γίνει πρεσβύτερος και ας έχει τα χαρίσματα. Γιατί δεν έχει ωριμάσει. Δεν έχει αποκτήσει σταθερότητα. Ο νεοκατήχητος δεν μπορεί να ελέγξει κάποιον που δεν ορθοποδεί στην αλήθεια. Δεν ξέρει να το ξεχωρίσει. Το ίδιο και με τα υπόλοιπα χαρίσματα. Πουθενά δεν θα δείτε προσόντα για ποιμένες. Γιατί ο ποιμένας είναι χάρισμα δεν είναι αξίωμα. Αν πρόκειται όμως αυτός που έχει χάρισμα να ποιμαίνει ή να ευαγγελίζει, ή να διδάσκει να γίνει πρεσβύτερος, τότε το κριτήριο ανεβαίνει.

Γυρίζουμε, όμως, στην πρώτη μας ερώτηση, γιατί οι προϋποθέσεις, τα προσόντα να είναι τόσο ψηλά; Γιατί κάποιος να είναι «άμεμπτος;» Έτσι ξεκινούν και οι δυο κατάλογοι: Α΄ Τιμόθεο γ:2α Πρέπει λοιπόν ο επίσκοπος να ήναι άμεμπτος, Τίτος α:6α όστις είναι ανέγκλητος

Ξέρετε γιατί ξεκινάμε από το «γιατί»; Επειδή είναι πιο σημαντικό το «γιατί», παρά το «πως» Η ερώτηση που βασανίζει όλων μας το μυαλό είναι «καλά και ποιος μπορεί; Ή πως μπορεί κάποιος να φτάσει τόσο ψηλά;» Αν όμως καταλάβουμε το γιατί, πιο εύκολα πειθόμαστε να μπούμε στη διαδικασία να γίνουμε αυτοί που ο Θεός θέλει να είμαστε.

Κάποιος μπορεί να πει: Καλά όλα αυτά, αφού έτσι λέει η Γραφή, έτσι θα είναι, αλλά αν πράγματι είναι έτσι τα πράγματα, κανένας δεν θα θέλει να γίνει πρεσβύτερος. Ποιος μπορεί να τα κάνει αυτά; Διαφαίνεται μια μικρή δόση απογοήτευσης.

Θέλω λοιπόν να ξεκινήσουμε εξηγώντας το γιατί να είναι τόσο υψηλές οι προδιαγραφές. Πιστεύω, με βάση το λόγο του Θεού πως υπάρχουν τουλάχιστον 3 λόγοι.

Πρώτο, γιατί ο πρεσβύτερος είναι όπως λέει, «οικονόμος Θεού». Διαχειρίζεται τα πράγματα του Θεού. Διαχειρίζεται ό,τι πιο πολύτιμο έχει ο Χριστός: την εκκλησία Του, το σώμα Του, τα παιδιά Του. Ενεργεί για τα συμφέροντα του Θεού στη ζωή των παιδιών Του. Κανένας επίγειος βασιλιάς δεν θα προσλάμβανε κάποιον που να μην είναι και τόσο καλός για να διαχειρίζεται την περιουσία Του. Κανένας γονιός δεν θα δεχόταν να εμπιστευθεί τα παιδιά του σε δασκάλους αμφίβολης ποιότητας. Με το ίδιο σκεπτικό και ο Παντοδύναμος και Πανάγιος Θεός θέλει οικονόμους και διαχειριστές για τα παιδιά Του και την περιουσία Του, που να είναι άμεμπτοι.

Σαν οικονόμοι του Θεού οι πρεσβύτεροι μπορούν και μπαίνουν στα σπίτια των ανθρώπων και στη ζωή των ανθρώπων. Μαθαίνουν λεπτομέρειες για τη ζωή τους που οι άλλοι δεν τις ξέρουν και ούτε πρέπει. Έρχονται σε επαφή με ανθρώπους που είναι πολλές φορές αδύναμοι, ανυπεράσπιστοι, χτυπημένοι, πληγωμένοι. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, να ζητάει ανθρώπους με ακέραιο χαρακτήρα, που να μην μπορείς να τους κατηγορήσεις για κάτι!

Αν κάποιος θέλει να πιάσει δουλειά σε κάποια δημόσια υπηρεσία, ξέρουμε όλοι πως σε ψάχνουν από τότε που γεννήθηκες. Αν έκανες τίποτε κακό ποτέ, αν έκλεψες, αν μπήκες φυλακή, κοιτάνε όλες τις δουλειές που δούλεψες πιο πριν, παίρνουν τηλέφωνα. Και ξέρετε κάτι; Όλοι μας αυτό το θεωρούμε φυσιολογικό! Και είναι! Είναι όμως φυσιολογικό και για το Θεό να θέλει ανθρώπους που όταν κοιτάς τη ζωή τους να μην μπορείς να τους κατηγορήσεις για κάτι. Όχι αναμάρτητους, έχει διαφορά. Θα πούμε περισσότερα όταν φτάσουμε εκεί.

Επίσης, οι Πρεσβύτεροι είναι οι άνθρωποι που κατευθύνουν τη ζωή και τη διδασκαλία της εκκλησίας. Για αυτό θα πρέπει να είναι ηθικά ακέραιοι και θεολογικά σωστά τοποθετημένοι.

Ο πρώτος λόγος λοιπόν, που τα προσόντα είναι τόσο υψηλά, είναι γιατί ο Θεός το ζητάει. Η κλήση από μόνη της είναι υψηλή. Οι άνθρωποι αυτοί καλούνται να φροντίσουν αυτούς που ο Χριστός αγάπησε τόσο πολύ που ήρθε να πεθάνει για αυτούς.

Ο δεύτερος λόγος που πρέπει τα κριτήρια να είναι ψηλά, είναι γιατί οι πρεσβύτεροι είναι παραδείγματα που οι άνθρωποι πρέπει να ακολουθήσουν.

Εβρ.ιγ:7, Ενθυμείσθε τους προεστώτάς σας, οίτινες ελάλησαν προς εσάς τον λόγον του Θεού, των οποίων μιμείσθε την πίστιν, έχοντες προ οφθαλμών το αποτέλεσμα του πολιτεύματος αυτών.

Μιμηθείτε, μοιάστε στους προεστώτες σας. Αυτοί σας έδωσαν παράδειγμα ζωής. Στην υπηρεσία, στη συγχώρεση, στη μαρτυρία, στην προσφορά, στην αγάπη, στο χαρακτήρα. Μιμηθείτε τους.

Στην Α΄ Πέτρ.ε:3 λέει:  τύποι γινόμενοι του ποιμνίου. Το να είναι κάποιος διαφορετικός και να είναι παράδειγμα δεν είναι κάτι που ο Θεός το ζητάει μόνο από τους πρεσβύτερους, αλλά από κάθε πιστό.

Αν αυτό μας φαίνεται υπερβολικό, ας δούμε τι λέει στην Φιλιπ.β:14-15, Πράττετε τα πάντα χωρίς γογγυσμών και αμφισβητήσεων, διά να γίνησθε άμεμπτοι και ακέραιοι, τέκνα Θεού αμώμητα εν μέσω γενεάς σκολιάς και διεστραμμένης, μεταξύ των οποίων λάμπετε ως φωστήρες εν τω κόσμω.

Κάντε τα όλα, χωρίς να γκρινιάζετε και να τσακώνεστε γιατί έτσι θα γίνεστε «άμεμπτοι» (βλέπετε, η ίδια λέξη), «ακέραιοι», τέκνα Θεού «αμώμητα» μέσα σε μια γενιά που είναι στραβή και διεστραμμένη.

Δεν ζητάει από τους πρεσβύτερους κάτι παραπάνω από όσο ζητάει για όλους τους πιστούς. Ο Ιησούς είπε στο Λουκ.ς:40, Δεν είναι μαθητής ανώτερος του διδασκάλου αυτού· πας δε τετελειοποιημένος θέλει είσθαι ως ο διδάσκαλος αυτού. Ο μαθητής δεν θα γίνει ποτέ μεγαλύτερος από το δάσκαλό του.

Αν ο ποιμένας ας πούμε, είναι «πλήκτης», έτσι θα γίνει και ο λαός. Αυτό που βλέπει θα μιμηθεί. Αν ο πρεσβύτερος είναι αφιλόξενος, αφιλόξενοι θα γίνουν και οι άνθρωποι. Χρειάζονται καλά παραδείγματα, γιατί οι άνθρωποι ακολουθούν ανθρώπους, είτε προς το καλό είτε προς το κακό. Αν οι πρεσβύτεροι δεν είναι πιστοί στις γυναίκες τους, πως θα είναι ο λαός; Αν οι πρεσβύτεροι δεν αγαπούν, δεν μελετούν δεν μεταδίδουν το λόγο του Θεού, από που θα πάρουν παραδείγματα οι άνθρωποι;

Ο τρίτος λόγος είναι πως αυτές οι απαιτήσεις, αν τις υπακούσουμε σαν εκκλησία, μας προστατεύουν. Γιατί τα πιο πολλά από αυτά αφορούν το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου. Και αν τα τηρήσουμε προστατεύεται η εκκλησία από ανθρώπους που έρχονται για να ικανοποιήσουν τη δική τους φιλοδοξία.

Αυτές όμως τις προϋποθέσεις, όταν κάποιος τις ακολουθήσει, επειδή είναι λόγος Θεού και επειδή ο λόγος του Θεού είναι σοφός, αναμφισβήτητα η εκκλησία θα ευλογηθεί. Εδώ, πρέπει η εκκλησία να προσέχει γιατί κάποτε αφαιρούμε από αυτά που θέλει ο Θεός και κάποτε προσθέτουμε.

Αφαιρούμε όταν βλέπουμε πως κάποιος δεν κάνει, δεν μπορεί, δεν εκπληρώνει τις προϋποθέσεις και κάνουμε τα στραβά μάτια λέγοντας «τι να κάνουμε;» Πρέπει να έχουμε Πρεσβύτερους.

Αφαιρούμε όταν έχουμε κάποιον που είναι νέος, θέλει να μπει στο έργο, έχει πάει σε σεμινάρια, έχει σπουδάσει θεολογία σκεφτόμαστε πως αυτός ίσως κάνει για πρεσβύτερος. Αν κάποιος έχει μόρφωση, κάνει για πρεσβύτερος. Και τι γίνεται. Μπορεί να βάλουμε δικά μας κριτήρια ανθρώπινα και να μην προσέξουμε αυτά που ζητάει ο Θεός.

Από την άλλη προσθέτουμε όταν δεν αναγνωρίζουμε κάποιον επειδή δεν είναι μορφωμένος, ή επειδή δεν έχει ευγλωττία, ή για άλλους λόγους. Επειδή δεν ικανοποιεί αυτά που εμείς θεωρούμε σημαντικά. Ο τρίτος λοιπόν λόγος είναι πως η εκκλησία προστατεύεται και ευλογείται με το να έχει κατάλληλους ανθρώπους.

Τρεις, λοιπόν, είναι οι λόγοι για τους οποίους τα προσόντα των Πρεσβυτέρων είναι υψηλά. Πρώτο, γιατί η κλήση είναι υψηλή. Είναι κλήση ζωής. Δεύτερο, γιατί οι πρεσβύτεροι πρέπει να είναι παραδείγματα για μας να ακολουθούμε. Και τρίτο, γιατί η σοφία του Θεού είναι μεγαλύτερη από τη δική μας και υπάρχει εγγύηση πως θα ευλογηθεί και θα προστατευθεί η εκκλησία από ακατάλληλους ανθρώπους.

Αυτό λοιπόν είναι το «γιατί.» Γιατί το έργο του Θεού, η βασιλεία του Θεού είναι το πιο σημαντικό έργο στη γη. Γιατί ο Θεός εργάζεται μέσω της Εκκλησίας Του για να σώσει ψυχές και να δοξάσει το Όνομά Του. Έτσι λοιπόν, το κάλεσμα να οδηγήσεις ένα τμήμα της εκκλησίας είναι τόσο ένδοξο που είναι αυτονόητο πως πρώτα αυτοί που οδηγούν πρέπει να ζουν ζωή Χριστού.

Δεν έχουμε τελειώσει όμως. Πιστεύω πως χρειαζόμαστε ενθάρρυνση, γιατί ο φόβος, και η απογοήτευση «ποιος θέλει να γίνει πρεσβύτερος άμα είναι έτσι!» είναι από τον εχθρό της ψυχής μας. Ο σατανάς πάντα θέλει να κάνει το λόγο του Θεού να φαίνεται πιο δύσκολος από ό,τι είναι. Αυτό έκανε με την Εύα. Ο σατανάς θέλει να σε απογοητεύσει και να σου πει, «αυτά δεν είναι για σένα. Εσύ δεν μπορείς έτσι. Δεν είσαι αρκετά πνευματικός. Καλύτερα να μην προσπαθήσεις καθόλου. Άσε να το κάνουν άλλοι».

Πρώτα απ’ όλα, ο Θεός μας ποτέ δεν μας ζητάει πράγματα που δεν μπορούμε να κάνουμε. Η χριστιανική ζωή είναι πραγματικά αδύνατη, κανείς δεν μπορεί να ζήσει όπως ο Χριστός ζητάει, όταν προσπαθεί μόνος του. Υπάρχει, όμως ένα μεγάλο «αλλά.» Ο Θεός ζητάει κάποια πράγματα, γιατί μας δίνει τη δύναμη. Ποτέ δεν μας ζητάει κάτι που να μην μπορούμε να το ζήσουμε. Μας δίνει το Άγιο Πνεύμα. Μας δίνει το λόγο Του που είναι μαχαίρι κοφτερό. Μας δίνει το σώμα του Χριστού. Ναι, ζητάει να γυρνάς το άλλο μάγουλο, ζητάει να προσεύχεσαι για τους εχθρούς σου, ζητάει να είσαι άμεμπτος μέσα σε μια γενιά που είναι στραβή και διεφθαρμένη αλλά ταυτόχρονα δίνει και τη δύναμη.

Μη ζούμε με την αυταπάτη πως υπακούμε επειδή έχουμε ισχυρή θέληση. Λάθος. Αυτό είναι τόσο δύσκολο που κανείς δε μπορεί να το καταφέρει, είναι ψέμα και υπερηφάνεια.

Φιλιπ.β:13, «ο Θεός εργάζεται μέσα μας και το να θέλουμε να υπακούμε και το να υπακούμε.» Ακόμη και το πιο μικρό που έχουμε κάνει για το Θεό, δεν το κάναμε επειδή εμείς ήμασταν καλοί και σωστοί. Αλλά γιατί ο Θεός δούλεψε στην καρδιά μας και την κατεύθυνε στο θέλημά Του.

Όλη η χριστιανική ζωή είναι αδύνατη. Όχι μόνο γι’ αυτά που ζητάει από τους πρεσβύτερους, αλλά αυτά που ζητάει από όλους. Διαβάστε πάλι την επί του Όρους ομιλία. Όμως ο Θεός δίνει και υποσχέσεις: Α΄ Ιωάν.ε:4, Διότι παν ο, τι εγεννήθη εκ του Θεού νικά τον κόσμον· και αύτη είναι η νίκη η νικήσασα τον κόσμον, η πίστις ημών.

Μπορείς να είσαι νικητής. Στην Α΄ Θες.ε:23, Αυτός δε ο Θεός της ειρήνης είθε να σας αγιάση ολοκλήρως, και να διατηρηθή ολόκληρον το πνεύμά σας και η ψυχή και το σώμα αμέμπτως εν τη παρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Πως μπορεί να διατηρηθεί άμεμπτη η ψυχή και το σώμα μου; Από δική μου δύναμη; Κοιτάξτε το 24, Πιστός είναι εκείνος όστις σας καλεί, όστις και θέλει εκτελέσει. Ο Θεός το κάνει! Και δόξα στο Όνομά Του γιατί αν περίμενα από εμένα ήμουν χαμένος.

Αν φοβάσαι και πιστεύεις πως δεν εκπληρώνεις τις προϋποθέσεις, τότε ταυτόχρονα λες πως δεν μπορείς να ζήσεις ως χριστιανός. Γιατί αυτά που ζητάει για τους πρεσβύτερους εδώ, σε άλλα κομμάτια τα ζητάει από όλους. Η μόνη διαφορά είναι πως ο Θεός θέλει οι πρεσβύτεροι να είναι παραδείγματα.

Αν φοβάσαι γιατί πιστεύεις πως δεν είσαι τέτοιος όπως σε θέλει ο Θεός, η λύση είναι να γίνεις. Ποιος νομίζετε θα πει ποτέ, πως «εγώ εκπληρώνω τις προϋποθέσεις;» Ποτέ κανένας δε θα το πει. Και όποιος το πει, έχει υπερηφανευτεί και δεν είναι κατάλληλος πια. Ο Θεός θα σε κάνει να είσαι κατάλληλος. Αυτός που καλεί, αυτός και θα εκτελέσει.

Τι λέτε, ήταν ο Μωυσής κατάλληλος; Όχι δεν ήταν. Άλλαξε όμως γιατί ο Θεός δούλεψε μέσα του. Και από άνθρωπο οξύθυμο και αλαζόνα που πάνω στο θυμό του σκότωσε τον Αιγύπτιο, τον έκανε στιβαρό και τρυφερό να φτάσει στο σημείο να πει στο Θεό, συγχώρησέ τους και βγάλε εμένα από το βιβλίο σου!! Τον έκανε ο Θεός κατάλληλο. Αυτός που τον κάλεσε εκτέλεσε το θέλημά Του στη ζωή του, στο χαρακτήρα του και στην καρδιά του. Ήταν διατεθειμένος να μάθει και να αλλάξει. Το ίδιο και ο Παύλος, και οι Απόστολοι και ο Δαβίδ, και ο Τιμόθεος.

Το μόνο πρόβλημα είναι να πιστεύεις πως είσαι κατάλληλος ενώ δεν είσαι. Αυτό είναι αυταπάτη. Πως το ξεχωρίζω; Ακούγοντας προσεκτικά τι λένε οι άλλοι για μένα, όχι τι νομίζω εγώ για τον εαυτό μου. Διαβάζουμε στην Β΄ Κορινθίους 10:18, διότι δεν είναι δόκιμος όστις συνιστά αυτός εαυτόν, αλλ' εκείνος τον οποίον ο Κύριος συνιστά.

Όταν έρχομαι μπροστά στο λόγο του Θεού και βλέπω την αδυναμία μου, τις ελλείψεις μου, το λογικό και το σωστό είναι να απογοητευθώ. Για κάθε εντολή. Καθώς όμως απογοητεύομαι βλέποντας τον εαυτό μου μπορώ είτε να πικραθώ με το Θεό και να θυμώσω και να του πω, δεν ξέρεις τι ζητάς. Ή μπορώ να πέσω στα γόνατα και να του πω, «κάνε με αυτόν που θέλεις να είμαι.»

Κάνε με να αγαπώ τους εχθρούς μου. Κάνε με ώστε να είμαι σαν δάσκαλος, σαν πρεσβύτερος, σαν ποιμένας, αυτός που με θέλεις να είμαι. Κάποιος προσευχόταν ως εξής:  «πρόσταξε ό,τι θέλεις και δώσ’ μου ό,τι προστάζεις.» Πρόσταξε με να είμαι όποιος θέλεις και να κάνω ό,τι θέλεις. Αλλά κάνε με δώσε μου τη δύναμη, ικάνωσέ με να υπακούσω.