Φθόριο: Ένα ποντικοφάρμακο στα δόντια σου

Φθόριο, από δηλητήριο, απαραίτητο στοιχείο για την υγεία και την ομορφιά των δοντιών! Παρόλο που τα φθοριούχα είναι γνωστά τοξι­κά δηλητήρια, ωστόσο επιτρέπεται να υπάρχουν στα τρόφιμα, στο νερό και σε άλλα προϊόντα καθημερινής χρήσης,...

Από δηλητήριο, απαραίτητο στοιχείο για την υγεία και την ομορφιά των δοντιών!

Παρόλο που τα φθοριούχα είναι γνωστά τοξι­κά δηλητήρια, ωστόσο επιτρέπεται να υπάρχουν στα τρόφιμα, στο νερό και σε άλλα προϊόντα καθημερινής χρήσης, με το επιχείρημα πως προστατεύουν από τη τερηδόνα των δοντιών. Όμως, την ίδια προστασία από την τερηδόνα μπορούν να προσφέρουν κι όλα τα άλλα βαριά μέταλλα όπως ο άργυρος, ο μόλυβδος και το αρσενικό, ακόμα και το ουράνιο.

Γιατί το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε ειδικά στο φθόριο και στα φθοριούχα;

Στο σημείο αυτό, έχουμε να κάνουμε με μια μοναδική ιστορία πετυχημένου marketing

Αρχικά, πώς, με την αλλαγή της δημόσιας εικόνας ενός τοξικού προϊόντος, οι βιομηχανίες προστατεύθηκαν από τις μηνύσεις που θα μπορούσαν να τους γίνουν για την απελευθέρωση του και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ακολούθως, πώς ένα τοξικό απόβλητο των βιομηχανιών σιδήρου, χαλκού, αλουμινίου και λιπασμάτων, που κανονικά θα έπρεπε να τις επιβαρύνει σημαντικά με κόστος για την αποθήκευση και αδρανοποίηση του, μετατρέπεται σε ένα προϊόν με εμπορική αξία, που η πώληση του προσφέρει ένα επιπλέον κέρδος στις βιομηχανίες αυτές. Υπενθυμίζουμε ότι τα φθοριούχα συγκαταλέγονται ανάμεσα στα κυριότερα και πιο επικίνδυνα τοξικά βιομηχανικά απόβλητα και κανείς δεν τελείως προστατευμένος από αυτά. Μόνον στις ΗΠΑ, με βάση στοιχεία του 1989, 155.000 τόνοι φθοριούχων απελευθερώνονται κάθε χρόνο στον αέρα, ενώ 500.000 τόνοι φθοριούχων μολύνουν το νερό των ποταμών, των λιμών και τη θάλασσα!

Το φθόριο (Fluorum) είναι χημικό στοιχείο με σύμβολο F και ατομικό αριθμό 9. Δύο άτομα φθορίου σχηματίζουν ομοιοπολικό δεσμό μεταξύ τους, όταν το φθόριο βρίσκεται στη στοιχειακή του μορφή, σχηματίζοντας το διατομικό του μόριο, που γι” αυτό έχει το χημικό τύπο F2 και ονομάζεται «διφθόριο». Είναι ανοικτοκίτρινο δηλητηριώδες αέριο, το πιο δραστικό από όλα τα στοιχεία. Π.χ. οξειδώνει ταχύτατα υδρογονάνθρακες σε θερμοκρασία δωματίου, ενώ το οξυγόνο χρειάζεται και κάποιο σπινθήρα για να αρχίσει την καύση. Γι’ αυτό το F2 είναι πάρα πολύ επικίνδυνο, πολύ περισσότερο από τα άλλα αλογόνα, ακόμη και από το χλώριο που χρησιμοποιήθηκε ως χημικό όπλο κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επιπλέον, το φθόριο εμφανίζει την μεγαλύτερη ηλεκτραρνητικότητα.

Το ορυκτό φθορίτης, που αποτελείται κυρίως από φθοριούχο ασβέστιο (CaF2), περιγράφηκε το 1530 από τον Georgius Agricola για τη χρήση του ως ρευστοποιητή. Οι ρευστοποιητές χρησιμοποιούνται για να διευκολύνουν την τήξη μετάλλων ή ορυκτών. Η ετυμολογία του ονόματος του στοιχείου στα αγγλικά αντανακλά την ιστορία του: Είναι «fluorine», από το «fluere», που σημαίνει ρέω. Το 1670 o Schwanhard βρήκε ότι το γυαλί διαβρώνεται όταν εκτίθεται σε φθορίτη, κάτι που σήμαινε ότι συμπεριφερόταν σαν οξύ. O Καρλ Βίλχελμ Σέελε και πολλοί μεταγενέστεροι ερευνητές, που περιλαμβάνουν τους Χάμφρι Ντέιβι (Humphry Davy), Καρολίν Μενάρ (Caroline Menard) Ζοζέφ Λουΐ Γκέι-Λισσάκ, (Joseph Louis Gay-Lussac), Αντουάν Λαβουαζιέ (Antoine Lavoisier) και Λουΐ-Ζακ Τενάρ (Louis Jacques Thenard). Όλοι αυτοί πειραματίστηκαν με το υδροφθορικό οξύ (HF) που εύκολα παράγεται με την επίδραση πυκνού θειικού οξέος (H2SO4) σε φθορίτη.

Η ιστορία των προβλημάτων με τα φθοριούχα τοξικά απόβλητα ξεκινάει το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ αρχίζουν να δημιουργούνται τα μεγάλα εργοστάσια επεξεργασίας μετάλλου -σιδήρου και χαλκού- τα διυλιστήρια και τα εργοστάσια λιπασμάτων. Καθώς εκείνη την εποχή δεν χρησιμοποιούνταν φίλτρα και διαδικασίες που περιορίζουν την απελευθέρωση των τοξικών συστατικών, γρήγορα δημιουργήθηκε πρόβλημα στις περιοχές που υπήρχαν τέτοια εργοστάσια. Και, δυστυχώς για τις βιομηχανίες, οι άνθρωποι που ζούσαν στις περιοχές αυτές αντέδρασαν.

Καθώς όμως ξεκίνησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι κανονισμοί «ξεχάστηκαν», όπως «ξεχάστηκαν» και για κάποια χρόνια μετά το τέλος του, προκειμένου να επανορθωθούν οι καταστροφές που ο πόλεμος είχε επιφέρει. Αυτή η κατάσταση ανακωχής κράτησε σχεδόν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Τότε συνέβησαν δύο γεγονότα, σχεδόν ταυτόχρονα στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Στην Ευρώπη, το 1930 έγινε η πρώτη από τις μεγάλες οικολογικές καταστροφές που έχουν προκληθεί από τα φθοριούχα και η οποία είχε άμεσα ανθρώπινα θύματα. Στην Meuse Valley του Βελγίου, εξακόσιοι άνθρωποι δηλητηριάστηκαν και εξήντα πέθαναν από διαρροή τοξικών φθοριούχων.

Το Φθόριο είναι το όνειρο κάθε αυτοκράτορα που επιθυμεί πειθήνιους υπηκόους.

Το Φθόριο (fluoride) το γνώριζαν πριν τον πόλεμο για τη χρήση του σαν ποντικοφάρμακο. Εξ’ ου και η προέλευση του ονόματος από την Φθορά. Οι Ναζί γνωρίζοντας τις «ευεργετικές» του ιδιότητες το χρησιμοποιούσαν ως κατευναστικό στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επετύγχαναν έτσι, νωθρότητα, απώλεια μνήμης, μειωμένη αντίληψη και σκέψη. Γιατί άραγε χρησιμοποιείτε παντού ένα δηλητήριο όπως το φθόριο; Το φθόριο καταστρέφει μια ουσία που είναι υπεύθυνη για την ορθή λειτουργία του νευρικού συστήματος, την ακετυλοχολίνη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αδράνεια στη μεταβίβαση εντολών προς τον εγκέφαλο, την αποδυνάμωση της μνήμης ενώ η έλλειψη της ευθύνεται και για τη νόσο Alzheimer.

Συν τοις άλλοις, ευθύνεται για μια σειρά καρκινογενέσεις ιδιαίτερα στα οστά καθώς και για οστεοπόρωση και αρθρίτιδα. Από το 1990 το φθόριο έχει συγκαταλεγεί στις καρκινογόνες ουσίες από το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ με ένδειξη καρκίνου των οστών και οστεοσαρκώματος. Η Διεθνής Ακαδημία Στοματικής Ιατρικής και Τοξικολογίας κατέταξε το φθόριο ως μη αποδεκτό οδοντικό φάρμακο, λόγω της υψηλής τοξικότητάς του. Έρευνες έδειξαν ότι αν ένα παιδί καταναλώσει 50ml οδοντόκρεμας που περιέχει φθόριο μπορεί να πεθάνει.

Πως είναι δυνατόν ένα τέτοιο δηλητήριο να κυκλοφορεί σε τέτοιο εύρος και μάλιστα να εμπεριέχετε σε προϊόντα που απευθύνονται σε παιδιά ή ακόμα και βρέφη! Η ιστορία ξεκίνησε το 1945 όταν ένα αμφιλεγόμενο πείραμα στην Αμερική έδειξε ότι η πρόσληψη φθορίου μπορεί να προστατεύσει από την Τερηδόνα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εκτεταμένη φθορίωση του πόσιμου νερού σε πολλές Αμερικανικές μεγαλουπόλεις. Το πείραμα αυτό παρ’ ότι έχει καταρριφθεί από νεότερες (και πιο εμπεριστατωμένες) μελέτες, συνεχίζει να αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο αυτής της πρακτικής ακόμα και στον 21ο αιώνα. Με προφανή σπουδή, Δυτικές κυβερνήσεις ακόμα και σήμερα προσπαθούν να επιβάλλουν φθορίωση νερού σε μεγαλουπόλεις παρ’ όλη την αντίδραση των τοπικών κοινωνιών.

Η περιβόητη έρευνα είχε ενισχυθεί από βιομηχανίες χημικών με σκοπό να μπορέσουν να ξεφορτωθούν τα τοξικά τους απόβλητα αμειβόμενες! Γι’ αυτό, το φθόριο που χρησιμοποιήθηκε και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται δεν είναι κάποιο επεξεργασμένο ή εξευγενισμένο προϊόν αλλά κοινό, τοξικό απόβλητο!!

Ιδιαίτερα για την υγεία των δοντιών των παιδιών είναι επιβλαβές καθώς καταστρέφει τους ιστούς τόσο των αναπτυσσόμενων δοντιών όσο και των οστών. Το πονηρό σημείο βεβαίως είναι η αρχική διαπίστωση ότι το φθόριο έχει άμεση σχέση με την ικανότητα μνήμης και σκέψης. Δεκάδες έρευνες έχουν αποδείξει την άμεση σχέση κατανάλωσης φθορίου ακόμα και με μείωση του ανθρώπινου δείκτη νοημοσύνης! Στις ΗΠΑ, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, είχε παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που ζούσαν στην περιοχή του Pittsburgh όπου βρισκόταν το εργοστάσιο παραγωγής αλουμινίου της ALCOA (Aluminum Company of America) παρουσίαζαν σε ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό στίγματα στο σμάλτο των μόνιμων δοντιών, αμέσως μόλις έβγαιναν αυτά. Τα στίγματα αυτά διαπιστώθηκε ότι οφείλονταν στην εναπόθεση φθορίου σε αυτά. Η πάθηση αυτή έγινε γνωστή ως φθοριοχρωμάτωση και από τότε τα στίγματα στο σμάλτο των δοντιών θεωρούνται ως ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα της τοξικής συσσώρευσης φθορίου στον οργανισμό.

Η ALCOA θορυβήθηκε από τη πιθανότητα των εκτεταμένων μηνύσεων και των αποζημιώσεων που θα καλούνταν πιθανώς να καταβάλει, καθώς το εργοστάσιο της απελευθέρωνε τεράστιες ποσότητες φθοριούχων. Για κάποια χρόνια το θέμα καλυπτόταν ικανοποιητικά και κανείς από τους αρμόδιους φορείς των ΗΠΑ δεν ασχολούταν με αυτό. Ήταν τυχαίο, άραγε, το γεγονός ότι την ίδια εποχή Υπουργός Οικονομικών (US Treasurer) των ΗΠΑ ήταν ο Andrew Mellon, ένας από τους ιδρυτές και μεγαλομετόχους της ALCOA, και το ότι η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ (US Public Health Service) βρίσκονταν κάτω από τον άμεσο έλεγχο του Υπουργείου Οικονομικών; Το δεδομένο πάντως είναι πως για όσα χρόνια ήταν ο Andrew Mellon υπουργός,σε καμία από τις επίσημες εκθέσεις (Public Health Reports) της US Public Health Service δεν υπήρξε καμία αναφορά για την τοξικότητα των φθοριούχων.

Η λύση στο νομικό πρόβλημα της συσχέτισης της ALCOA με την τοξική συσσώρευση φθορίου στα παιδιά που ζούσαν στην περιοχή γύρω από το εργοστάσιο της δόθηκε από την «επιστήμη». Το 1931, ο Η. V. Churchill, επικεφαλής χημικός της ALCOA, ανακοίνωσε επίσημα ότι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα επιστημονικών μελετών, τα στίγματα στα δόντια των παιδιών οφείλονταν στο φθόριο που υπήρχε στο νερό της περιοχής και όχι στα φθοριούχα απόβλητα της εταιρίας! Η λύση αυτή προωθήθηκε έντονα και αποτυπώθηκε στον τίτλο της 31ης Μαΐου της εφημερίδας Pittsburgh Press: Scientist Here Finds Secret Poison Which Blackens Teeth of Children», δημιουργώντας την αίσθηση πως μόνο το φθόριο του νερού προκαλούσε τα στίγματα. Παραδόξως, ούτε τότε δεν αναρωτήθηκε κάποιος από τους αρμόδιους για τα θέματα της δημόσιας υγείας στην περιοχή του Pittsburgh, πώς βρέθηκε το φθόριο στο νερό της συγκεκριμένης περιοχής…

Ωστόσο, η επιστράτευση της «επιστήμης» για την προστασία των βιομηχανιών από τα νομικά προβλήματα και τις αποζημιώσεις σχετικά με τα φθοριούχα τοξικά απόβλητα δεν ήταν κάτι που σχεδιάστηκε και ξεκίνησε εκείνη τη στιγμή, απλώς τότε άρχισε να εφαρμόζεται. Φαίνεται πως ο βασικός σχεδιασμός είχε γίνει αρκετά χρόνια πριν. Τα πρώτα βήματα της πραγματοποίησης του ανιχνεύονται τουλάχιστον από το 1925, οπότε και ιδρύθηκαν τόσο το Mellon Institute από τους Andrew και Richard Mellon, ιδρυτές και βασικούς μετόχους της ALCOA, όσο και το Kettering Laboratory που δημιουργήθηκε από εισφορές της ALCOA, της Ethyl Corporation, της General Electric, της DuPont, καθώς και άλλων εταιριών που αντιμετώπιζαν προβλήματα με τοξικά φθοριούχα βιομηχανικά απόβλητα. Ενδεικτικά, αναφέρεται ο ρόλος του Kettering Laboratory στη συγκάλυψη των κινδύνων από τη χρήση των CFCs και του φρέον ως ψυκτικών υγρών, ουσίες που χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να απαγορευτεί τελικά η χρήση τους, για λόγους προστασίας του όζοντος της ατμόσφαιρας.

Βέβαια, το «κόλπο» της ενοχοποίησης του φθορίου του νερού για την προστασία των βιομηχανιών από μηνύσεις για τοξικά φθοριούχα απόβλητα, δεν σταμάτησε στο Pittsburgh. Συνεχίστηκε με μια εκτεταμένη εκστρατεία marketing που αποσκοπούσε να μετατρέψει ένα δηλητήριο, το φθόριο, σε μια ουσία που όλοι θα ήθελαν να έχουν στον οργανισμό τους και, κυρίως στις ΗΠΑ, και στο νερό τους! Γιατί, αν η τροφή που τρως και το νερό που πίνεις έχουν σχετικά μεγάλες ποσότητες φθορίου, πώς μπορεί κανείς να κατηγορήσει τις βιομηχανίες ότι ευθύνονται για τη δηλητηρίαση των ανθρώπων με φθόριο; Για να πετύχει όμως το «μεγάλο κόλπο», έπρεπε να βρεθεί ένα συγκεκριμένο όφελος που θα πρόσφερε το φθόριο στον κάθε άνθρωπο ή, τουλάχιστον, να επινοηθεί.

Και τελικά «βρέθηκε»: Το φθόριο προστατεύει από την τερηδόνα των δοντιών

Η ιδέα ανήκε σε έναν χημικό, ο οποίος -παραδόξως…- εργαζόταν στο Mellon Institute, ενώ τις έρευνές του χρηματοδοτούσε η ALCOA! Το όνομα του ήταν Gerald J. Cox. Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1939, ο Gerald J.Cox ξεκίνησε να παίζει τον ρόλο του στην προώθηση των φθοριούχων και της φθορίωσης, με το αρχικό σχόλιο πως «η παρούσα τάση, για την απομάκρυνση των φθοριούχων από τις τροφές και το νερό ίσως πρέπει να αντιστραφεί».

Ένα ιδιαίτερα αξιοσημείωτο σημείο στον όλο ρόλο του Cox είναι το ότι ο ίδιος είχε αρχίσει ν’ ασχολείται με το θέμα του φθορίου και πριν ακόμα αρχίσει να χρηματοδοτείται από την ALCOA, και είχε υποβάλλει για δημοσίευση ένα σχετικό άρθρο. Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε τελικά τον Νοέμβριο του 1939 στο Journal of the American Water Works Assn.pp. 19264930.  Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, «τα φθοριούχα συγκαταλέγονται ανάμεσα στις περισσότερες τοξικές ουσίες και η φθοριοχρωμάτωση (τα στίγματα στο σμάλτο των δοντιών) μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και με συγκεντρώσεις φθορίου τόσο μικρές όσο και το 0,0001 τοις εκατό στο πόσιμο νερό».

Λίγο όμως μετά από την πρόσληψη του στο Mellon Institute και τη χρηματοδότηση του από την ALCOA, έκανε ένα πείραμα με αρουραίους στους οποίους έδινε μικρές ποσότητες φθορίου (με αμφισβητούμενα σήμερα πρωτόκολλα), καταλήγοντας σε ένα τόσο μυστήριο όσο και καταπληκτικό συμπέρασμα: Οι φθοριούχες ενώσεις μειώνουν την τερηδόνα και τον σχηματισμό κοιλοτήτων στα δόντια. Το πείραμα του Cox ποτέ δεν επανεξετάστηκε επίσημα. Επίσης, ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει μια πραγματική διπλά τυφλή και ελεγχόμενη μελέτη για να δείξει το αν το φθόριο προστατεύει πράγματι από την τερηδόνα η όχι. Επίσης, δεν έχει γίνει καμιά μελέτη για το αν το φθόριο προστατεύει από την τερηδόνα περισσότερο ή λιγότερο από τον μόλυβδο, το αρσενικό ή το ραδιενεργό ουράνιο … και όμως. Η προστατευτική δράση του φθορίου στα δόντια έγινε αμέσως αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα και έγιναν πιο ελαστικοί οι περιορισμοί για την προστασία από τις συγκεντρώσεις φθορίου στις τροφές και το νερό. Τα υπόλοιπα στην ιστορία της αλλαγής της εικόνας του φθορίου αποτελούν απλά θέμα χρημάτων, διαφημιστικής εκστρατείας, δημόσιων σχέσεων και ανθρώπων στην κατάλληλη θέση.

Σε αρκετές χώρες του κόσμου, οι εκστρατείες αυτές κατέληξαν σε συστηματική φθορίωση του νερού του δικτύου ύδρευσης. Τέτοια παραδείγματα είναι οι ΗΠΑ αλλά και η Αγγλία, η Ιρλανδία και η Αυστραλία. Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αν και αρχικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επικράτησε η τάση για τη φθορίωση του νερού, σήμερα πια έχει σταματήσει. Ωστόσο, στις χώρες που δεν γίνεται πια φθορίωση του νερού προωθείται σ’ εφαρμογή της φθορίωσης του μαγειρικού αλατιού. Στην εποχή μας, σχεδόν 250 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν φθοριωμένο νερό, ανάμεσα τους και κοντά στα 130 εκατομμύρια ανθρώπων στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα η απάντηση στη σχετική μας έρευνα ήταν πως αν και η φθορίωση του νερού υπήρξε κάποια στιγμή σαν σκέψη, τελικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ επίσημα.

Ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η φθορίωση του νερού είναι πολύ απλός: Τα φίλτρα που έχουν σε έναν βαθμό συγκρατήσει τις τοξικές φθοριούχες τοξικές ενώσεις κατά τη διάρκεια π.χ. της παραγωγής λιπασμάτων, αφού κορεστούν και δεν μπορούν να συγκρατήσουν άλλα τοξικά απόβλητα, πωλούνται χωρίς καμιά επεξεργασία στις υπηρεσίες ή στους δήμους των πόλεων που έχουν την ευθύνη της φθορίωσης του νερού! Αυτό σημαίνει ότι π.χ. η νόμιμη διαχείριση των φθοριούχων αποβλήτων της βιομηχανίας λιπασμάτων έχει κόστος περίπου 1,40 δολάρια το γαλόνι, που κανονικά θα έπρεπε να πληρωθεί και θα επιβάρυνε την υπεύθυνη βιομηχανία.

Αντίθετα, με την προώθηση της φθορίωσης του νερού, τα απόβλητα -χωρίς καμιά επεξεργασία- πωλούνται από την ίδια βιομηχανία ως ένα υποπροϊόν της παραγωγής, σε μια τιμή περίπου 0,60 δολάρια το γαλόνι, έχοντας έτσι κέρδος 2,0 δολάρια το γαλόνι. Και μιλάμε, βέβαια, για πολλά εκατομμύρια γαλόνια και δολάρια. Η ιστορία τους ξεκινάει, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, στις 26 Ιανουαρίου του 1956, με μια ολοσέλιδη διαφήμιση στους New York Times. Η Procter and Gamble παρουσιάζει την οδοντόκρεμα Cr… ως ένα σημαντικό βήμα στην Ιατρική, παραλληλίζοντας τη δημιουργία της πρώτης οδοντόκρεμας με φθόριο, με εκείνη της ανακάλυψης της πενικιλίνης!

Ο Harold Hillenbrand, γραμματέας τότε της American Dental Association, απαντά στη διαφήμιση λέγοντας πως δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να στηρίζει τον ισχυρισμό πως οποιαδήποτε φθοριούχος οδοντόπαστα μπορεί να προστατεύσει από την τερηδόνα. Ξαφνικά και χωρίς να έχει υπάρξει κανένα επιπλέον επιστημονικό στοιχείο, το 1960 η American Dental Association επικυρώνει τον ισχυρισμό της Procter & Gamble για την ασφάλεια και τη δραστικότητα της Cr… Όλες οι μεγάλες εταιρίες παραγωγής οδοντόκρεμας, σπεύδουν να χαρίσουν ένα κύκλο προστασίας στους πελάτες τους, για να μη χάσουν το τρένο. Το 1970, οι φθοριούχες οδοντόκρεμες φτάνουν να έχουν το 90% της αγοράς. Σήμερα, στην Ελλάδα, όλες οι μεγάλες μάρκες οδοντόκρεμας που υπάρχουν στα σουπερμάρκετ έχουν κάποια μορφή φθοριούχας ένωσης, συνήθως φθοριούχο νάτριο ή κάποια παραλλαγή του. Πρόκειται για την ίδια ακριβώς ουσία που χρησιμοποιείται σε εντομοκτόνα και ποντικοκτόνα.

Φθόριο και Προστασία των Δοντιών

Όσο και αν φαίνεται παράξενο, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ούτε μία κανονική και αυστηρά ελεγχόμενη επιστημονική μελέτη για τη δράση που έχει το φθόριο στην τερηδόνα των δοντιών. Και, βέβαια, κανείς δεν έχει τη διάθεση να κάνει μια τέτοια μελέτη καθώς, στις ΗΠΑ τουλάχιστον, όσοι βρήκαν στοιχεία που πηγαίνουν ενάντια στο δόγμα της χρησιμότητας του φθορίου είτε υποχρεώθηκαν να τα «μαγειρέψουν» ή και να τα αποσιωπήσουν, είτε είδαν την καριέρα τους να καταστρέφεται σε μία στιγμή. Η American Dental Association, από τη μεριά της, λέει πως «υπάρχουν συντριπτικά επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι η χρήση, του φθορίου προστατεύει από την τερηδόνα», ενώ η Washington State Dental Association αντιμετωπίζει την φθορίωση ως «μια από τις σημαντικότερες και πιο επιτυχημένες επεμβάσεις στη δημόσια υγεία τον 20ου αιώνα».

Οι αναθέσεις στις παραπάνω τοποθετήσεις των Οδοντιατρικών Συλλόγων των HΠΑ, συνοψίζονται από τον Dr John Colquhoun σε ένα άρθρο του με τον τίτλο ”Γιατί άλλαξα γνώμη για τη φθορίωση του νερού {Why I changed my mind about water fluoridation)” που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Perspectives in Biology and Medicine. Ο Colquhoun είναι πρώην επικεφαλής της οδοντιατρικής υπηρεσίας του Auckland, της μεγαλύτερης πόλης της Νέας Ζηλανδίας και ήταν ένας υπέρμαχος της φθορίωσης του νερού, έως τη στιγμή που άρχισε συγκεντρώνει στοιχεία από όλο τον κόσμο για τη δράση του φθορίου στον ανθρώπινο οργανισμό και την, υποτιθέμενη κατ’ αυτόν, προστασία που προσφέρει από την τερηδόνα.

Με βάση τα στοιχεία που συγκέντρωσε, δεν υπάρχει καμία ή υπάρχει ελάχιστη και μη σημαντική διαφορά ανάμεσα στα ποσοστά τερηδόνας ανάμεσα στους κατοίκους των πόλεων που χρησιμοποιούν φθοριωμένο νερό και σε εκείνους που ζουν σε πόλεις που δεν γίνεται φθορίωση τού νερού. Γρήγορα αντιλήφθηκε πως η πραγματική και τεκμηριωμένη ελάττωση των ποσοστών της τερηδόνας των δοντιών που παρατηρείται τα τελευταία πενήντα χρόνια σε όλες τις χώρες του (δυτικού) κόσμου δεν οφείλεται στο φθόριο, αλλά σε άλλους παράγοντες και, κυρίως, στη βελτίωση των συνθηκών ζωής και διατροφής.

Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Dental Research, φαίνεται ότι στον γενικό πληθυσμό των χωρών που δεν φθοριώνουν το νερό της Δυτικής Ευρώπης υπάρχει μια μείωση των ποσοστών της τερηδόνας και των σφραγισμάτων τα τελευταία πενήντα χρόνια, αντίστοιχη με εκείνη των ΗΠΑ, και αυτό παρά το γεγονός ότι το 98% των κατοίκων τους πίνουν νερό που δεν έχει φθοριωθεί. Η φθορίωση του νερού στις ΗΠΑ ξεκίνησε πειραματικά το 1945, όταν επιλέχθηκαν δύο αρκετά όμοιες πόλεις του Michigan για να γίνει μια δεκαπεντάχρονη μελέτη που θα επέτρεπε να μετρηθεί επιστημονικά η υπόθεση ότι το φθόριο και η φθορίωση του νερού προστατεύει από την τερηδόνα. Οι δύο αυτές πόλεις ήταν το Grand Rapids, όπου το νερό του φθοριώθηκε, και το Muskegon το οποίο αποτελούσε την πόλη ελέγχου. Η μελέτη αυτή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αλλά διεκόπη από τον δεύτερο χρόνο, λόγω της επικράτησης των υπερμάχων της φθορίωσης του νερού.

Το 1995, γιορτάστηκαν τα πενήντα χρόνια της φθορίωσης με εκδηλώσεις και πηχυαίους τίτλους στις εφημερίδες για το θαυματουργό φθόριο και το πόσο μείωσε την τερηδόνα στους κατοίκους του Grand Rapids. Περιέργως, κανένα από τα ΜΜΕ δεν εξέτασε τα ποσοστά της τερηδόνας και στο Muskegon, ώστε να κάνει μια σύγκριση. Ίσως γιατί μια τέτοια σύγκριση θα έδειχνε πως και στο Muskegon υπήρχε μια αντίστοιχη πτώση, κάτι που θα τεκμηρίωνε πως τελικά το φθόριο στο νερό δεν προσφέρει τίποτα στην υγεία των δοντιών.

Πάντως, το 1976 το almanac του CBS News έδειξε πως στις πόλεις των ΗΠΑ που φθορίωναν το νερό υπήρχαν, κατά μέσο όρο, 76,7 οδοντίατροι ανά 100.000 πληθυσμού, ενώ στις πόλεις που δεν φθορίωναν το νερό υπήρχαν μόνον 59,2.H πραγματική όμως έκπληξη ήταν ο αριθμός των οδοντιάτρων στις τρεις πόλεις των ΗΠΑ που πρώτες φθορίωσαν το νερό τους προκειμένου «να προστατέψουν» την υγεία των δοντιών των κατοίκων τους, την Grand Rapids του Michigan, την Newburgh της New York και την Evanston του Illinois. Σε αυτές τις πόλεις μετρήθηκαν ότι υπήρχαν κατά μέσο όρο 121 οδοντίατροι ανά 100.000 κατοίκους, περισσότεροι από τους διπλάσιους σε σχέση με όσους υπήρχαν στις πόλεις που δεν φθορίωναν το νερό τους!

Ωστόσο, το πιο ειρωνικό στην όλη υπόθεση ήταν τα γεγονός ότι, τον Μάρτιο του 1990, ο Mike Overbey, Πρόεδρος της American Dental Association, φωτογραφήθηκε κατά την επίσημη παραλαβή μιας επιταγής 100.000 δολαρίων από την Procter & Gamble, «για να τιμηθεί η επέτειος των 30 χρόνων από την αναγνώριση της προστατευτικής, δράσης της οδοντόκρεμας Cr… από την American Dental Association»

Δηλητηρίαση από φθόριο

Ωστόσο, ακόμα και αν το φθόριο προστάτευε πραγματικά από την τερηδόνα, η συσσώρευση του στον ανθρώπινο οργανισμό έχει συσχετιστεί με τόσα άλλα προβλήματα υγείας, που κανονικά η διάδοση και η χρήση των φθοριούχων θα έπρεπε να ρυθμίζεται από μέτρα αντίστοιχα με εκείνα που ισχύουν για τον μόλυβδο ή το αρσενικό. Για να τα πάρουμε με τη σειρά, η δηλητηρίαση από το φθόριο και τις φθοριούχες ενώσεις έχει δύο μορφές: την οξεία και τη χρόνια, ακριβώς όπως ισχύει και για κάθε άλλο τοξικό στοιχείο. Στην ιστορία της βιομηχανικής εποχής της ανθρωπότητας, από το 1850 μέχρι σήμερα, έχουν καταγραφεί πολλές περιπτώσεις, τόσο γενικευμένης δηλητηρίασης του πληθυσμού ολόκληρων περιοχών από τοξικά φθοριούχα απόβλητα, όσο και ατομικών περιπτώσεων δηλητηρίασης, μετά από λήψη η έκθεση σε μεγάλες συγκεντρώσεις φθοριούχων. Ας δούμε ενδεικτικά κάποιες τέτοιες περιπτώσεις:

* Το 1930, στη Meuse Valley του Βελγίου, 600 άνθρωποι παρουσίασαν προβλήματα υγείας και 60 πέθαναν μετά από διαφυγή τοξικών φθοριούχων αερίων από τις μεταλλουργίες της περιοχής.

* Το 1948, στην πόλη Donora της Pennsylvania, 6.000 άνθρωποι παρουσίασαν συμπτώματα δηλητηρίασης και 17 πέθαναν.

* Το 1952 στο Λονδίνο, ανάμεσα στις 5 και τις 9 Δεκεμβρίου, μια θερμική αναστροφή της ατμόσφαιρας προκάλεσε τη συσσώρευση (και) τοξικών φθοριούχων, με αποτέλεσμα να παρουσιάσουν προβλήματα υγείας δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι και να σημειωθούν περίπου 2.000 περισσότεροι θάνατοι στο Λονδίνο, σε σχέση με τον συνήθη αριθμό θανάτων στο αντίστοιχο διάστημα.

* Αντίστοιχα επεισόδια στο Λονδίνο συνέβησαν και το 1945, 1956 και 1957, με αποτέλεσμα 600, 500 και 400 θανάτους αντίστοιχα.

* Τέλος, τον Μάιο του 1992, στο Hooper Bay της Alaska, 260 άνθρωποι δηλητηριάστηκαν και 1 πέθανε, αφού ήπιαν νερό που περιείχε φθόριο.

Ως προς τις περιπτώσεις ατομικής οξείας δηλητηρίασης από φθοριούχα, οι καλύτερα καταγεγραμμένες προέρχονται από τις ΗΠΑ και σχετίζονται επίσης με τη χρήση και την κατανάλωση φθοριωμένου νερού.

* Ενδεικτικά, τον Ιούλιο του 1993, στο Chicago του Illinois, 3 νεφροπαθείς πέθαναν και 5 παρουσίασαν συμπτώματα δηλητηρίασης, και πάλι εξαιτίας της χρήσης φθοριωμένου νερού κατά τη διαδικασία της αιμοκάθαρσης.

* Τον Ιούλιο του 1991, στο Porgate του Michigan, 40 παιδιά παρουσίασαν συμπτώματα οξείας δηλητηρίασης χωρίς, ευτυχώς, να πεθάνει κανένα μετά από αύξηση της συγκέντρωσης του φθορίου στο δίκτυο ύδρευσης. Και υπάρ­χουν αρκετά ακόμα αντίστοιχα επεισόδια που συνήθως αφορούν νεφροπαθείς, διαβητικού ή παιδιά, καθώς αυτοί είναι πιο ευαίσθητοι στην έκθεση στο φθόριο.

Όλα τα παραπάνω δεν θα έπρεπε να φαίνονται περίεργα, αφού το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις, από ιατρικής πλευράς, θεωρούνται δηλητήρια! Και αυτό είναι κάτι που ξεκάθαρα περιγράφεται στο Journal of the American Medical Association (JAMA), που στο τεύχος του Σεπτεμβρίου του 1943 επί λέξει αναγράφεται:

«Τα φθοριούχα εν γένει είναι γενικά πρωτοπλασματικά δηλητήρια που επηρεάζουν την διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης και αναστείλουν διάφορα ένζυμα. Οι ακριβείς μηχανισμοί της δράσης τους δεν έχουν βρεθεί».

Ο βαθμός της τοξικότητας και της επικινδυνότητας του φθορίου γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρος σε μια έκθεση του Akron (Ohio) Regional Poison Center, που δημοσιεύθηκε το 1991: «έχουν αναφερθεί θάνατοι μετά την κατάποση φθορίου σε ποσότητα 16 χιλιοστών του γραμμαρίου, ανά κιλό βάρους του ανθρώπου που τα λαμβάνει. Μόνο 1/10 της ουγκιάς, φθόριο, είναι ικανό να σκοτώσει έναν ενήλικα, με βάρος πενήντα κιλών».  «στις φθοριούχες οδοντόκρεμες περιέχεται μέχρι και 1 χιλιοστό του γραμμαρίου φθόριο ανά γραμμάριο προϊόντος».

Άραγε Πόση ποσότητα οδοντόπαστας χρειάζεται για να σκοτώσει ένα ποντίκι;

Παρόλο που τα φθοριούχα είναι γνωστά τοξι­κά δηλητήρια, ωστόσο επιτρέπεται να υπάρχουν στα τρόφιμα, στο νερό και σε άλλα προϊόντα καθημερινής χρήσης, με το επιχείρημα πως προστατεύουν από τη τερηδόνα των δοντιών. Όμως, την ίδια προστασία από την τερηδόνα μπορούν να προσφέρουν και όλα τα άλλα βαριά μέταλλα όπως ο άργυρος, ο μόλυβδος και το αρσενικό, ακόμα και το ουράνιο. Γιατί το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε ειδικά στο φθόριο και στα φθοριούχα;

«Τα φθοριούχα εν γένει είναι γενικά πρωτοπλασματικά δηλητήρια που επηρεάζουν την διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης και αναστείλουν διάφορα ένζυμα. Οι ακριβείς μηχανισμοί της δράσης τους δεν έχουν βρεθεί» Journal of the American Medical Association (JAMA), τεύχος 9-1943

Ένας από τους πρώτους μελετητές των επιπτώσεων της φθορίωσης του νερού (ΗΠΑ), αλλά και γενικότερα του φθορίου στην ανθρώπινη υγεία είναι ο ελληνικής καταγωγής Dr John Yiamouyiannis. Ήδη από το 1977 είχε ασχοληθεί εντατικά με την μελέτη των επιπτώσεων του φθορίου και υπήρξε μαχητικότατος στην καταπολέμηση της πολιτικής φθορίωσης του νερού που ακολουθείται στις Ηνωμένες πολιτείες. Όταν το 1977 ο δρ. John Yiamouyiannis  σε συνεργασία με τον δρ. Dean Burk δημοσίευσαν τη μελέτη τους, που έγινε για να καθοριστεί εάν αυξήθηκαν τα ποσοστά θανάτου από καρκίνους φθορίωσης μετά τη δεκαετία του 1950, προκάλεσαν μεγάλη ανησυχία στους Αμερικανούς και ακολούθησε μία σειρά από ακροάσεις τους στο Κογκρέσο.

21 ημέρες μετά ακολούθησε δίκη στο δικαστήριο της Πενσυλβάνια. Εκεί ο προεδρεύων δικαστής, πεπεισμένος πλέον για τις αρνητικές επιπτώσεις της φθορίωσης, διέταξε τη διακοπή χρήσης του καθώς αποτελούσε κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Η απόφαση, ωστόσο, είχε ακυρωθεί για λόγους δικαιοδοσίας και σε διοικητικό επίπεδο η πολιτική της φθορίωσης παρέμεινε αμετάβλητη.  Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης τους, η φθορίωση του νερού στις HΠA ευθύνεται για 10.000 περίπου επιπλέον θανάτους από καρκίνο κάθε χρόνο!

Οδοντική Φθοριοχρωμάτωση: Όταν το φθόριο εισέλθει στον οργανισμό από την πεπτική οδό, ένα ποσοστό του – μέχρι και 93%- απορροφάτε στο έντερο και μπαίνει στην κυκλοφορία του αίματος, με αποτέλεσμα να φθάνει σε όλα τα κύτταρα, όργανα και ιστούς του ανθρώπινου σώματος. Αν και τελικά ένα ποσοστό του -κοντά στο 50%-θα αποβληθεί από τα νεφρά, το υπόλοιπο ο οργανισμός το εναποθέτει και το συσσωρεύει εκλεκτικά σε κάποιους ιστούς, κυρίως στα δόντια και στα κόκαλα, στην προσπάθεια του να το απομακρύνει από τα πιο ευαίσθητα όργανα. Και τι γίνεται όταν το φθόριο συγκεντρωθεί σε μεγάλη ποσότητα στα δόντια; Στην αρχή χάνεται η στιλπνότητα του σμάλτου, ενώ στη συνέχεια αρχίζουν να εμφανίζονται καφέ στίγματα και δημιουργείται μια καφέ κίτρινη απόχρωση. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται οδοντική, φθοριοχρωμάτωση.

Σύμφωνα με μια μελέτη που έγινε το 1989 από το National Institute for Dental Research, το 1-2% των παιδιών που ζουν σε περιοχές με νερό που περιέχει φθόριο σε συγκέντρωση 1 μέρος ανά εκατομμύριο, ανα­πτύσσουν οδοντική φθοριοχρωμάτωση. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει μέχρι και το 23% στα παιδιά που ζουν σε περιοχές που το νερό περιέχει φθόριο σε συγκέντρωση 4 μέρη στο εκατομμύριο, είτε από φυσικούς λόγους, είτε γιατί έχει γίνει τεχνητή φθορίωσή του. Ωστόσο, άλλες μελέτες δίνουν πολύ υψηλότερα ποσοστά επίπτωσης αυτής της νόσου. Στην έκδοση Health Effects of Ingested Fluoride της National Academy of Sciences των ΗΠΑ αναφέρεται πως στις περιοχές που το νερό είναι ιδανικά φθοριωμένο (στο 1 μέρος φθορίου ανά εκατομμύριο), τα ποσοστά της οδοντικής φθοριωχρωμάτωσης στα παιδιά κυμαίνονται από 8 έως 51%.

Ακόμα και ποσοστά της τάξης του 80% έχουν αναφερθεί, όπως σε μία πρόσφατη μελέτη που έγινε σε παιδιά ηλικίας 12 έως 14 ετών στην Augusta της Georgia. Και αυτό δεν είναι περίεργο αν λάβει κανείς υπ’ όψη του ότι η ποσότητα του φθορίου που μπορεί να προκαλέσει τα μόνιμα στίγματα στα δόντια είναι σχεδόν η ίδια με την ποσότητα που οι οδοντίατροι προτείνουν για την πρόληψη της τερηδόνας και των σφραγισμάτων! Όμως κατά την American Dental Association, τα στίγματα στα δόντια είναι ένα αισθητικό και μόνον πρόβλημα που αντιμετωπίζεται σχετικά εύκολα.

Σκελετική Φθορίωση

Η σκελετική φθορίωσή είναι μια πάθηση της οποίας τα συμπτώματα εμφανίζονται στα οστά, στους μύες και στο νευρικό σύστημα, καθώς η συσσώρευση φθορίου προκαλεί παραμορφώσεις των οστών, αποτιτανώσεις στους συνδέσμους, ελάττωση της κινητικότητας των αρθρώσεων, απώλεια μυϊκής μάζας και πόνους στις αρθρώσεις και στα οστά. Σε περιοχές του κόσμου που το νερό περιέχει φυσικά μεγάλες ποσότητες φθορίου, όπως στην Ιαπωνία, την Κίνα, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και κάποιες χώρες της Αφρικής, η σκελετική φθορίωσή αποτελεί ένα γνωστό και σημαντικό ιατρικό πρόβλημα για χιλιάδες ανθρώπους. Στις ΗΠΑ, μέχρι σήμερα, έχουν αναφερθεί λίγες μόνον περιπτώσεις καθώς, σύμφωνα με το Chemical and Engineering News, μόλις τώρα οι γιατροί μαθαίνουν να την αναγνωρίζουν. Ωστόσο, η συσσώρευση του φθορίου στα οστά έχει και δύο άλλα αποτελέσματα. Κάνει τα οστά πιο σκληρά και λιγότερο ελαστικά, ενώ παράλληλα επιταχύνει τη φυσιολογική διαδικασία της οστεοπόρωσης.

Η πλειοψηφία των άρθρων που δημοσιεύθηκαν τελευταία σε επιστημονικά περιοδικά δείχνουν πως η χορήγηση φθορίου οδηγεί σε μεγαλύτερη συχνότητα καταγμάτων. Μια μελέτη στο Journal of the American Medical Association έδειξε ότι υπάρχει μια μικρή αλλά σημαντική αύξηση στη συχνότητα των καταγμάτων του ισχίου, στις κοινότητες των ΗΠΑ που φθοριώνουν το νερό τους. Στο New England Journal of Medicine δημοσιεύτηκε πως οι άνθρωποι που έλαβαν φθόριο για την προστασία τους από την οστεοπόρωση και τα κατάγματα, στην πραγματικότητα εμφάνισαν μια μεγαλύτερη συχνότητα καταγμάτων. Επιπλέον, το National Research Council των ΗΠΑ σημειώνει πως η συχνότητα των καταγμάτων του ισχίου στη χώρα είναι πια η υψηλότερη στον κόσμο.

Όλα αυτά συνοψίζονται σε μια ανασκόπηση του θέματος από τον Louis V. Avioli, καθηγητή στο Washington University School of Medicine, που δημοσιεύθηκε το 1987. Σε αυτήν αναφέρεται ότι η θεραπευτική χορήγηση Sodium fluoride σε μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες για την πρόληψη της οστεοπόρωσης είχε σημαντικές παρενέργειες, προκάλεσε σοβαρές επιπλοκές, απέτυχε να μειώσει τα κατάγματα του ισχίου και αύξησε την συχνότητα των καταγμάτων των άκρων.

Φθόριο και θυρεοειδής αδένας

Είναι πιθανό να έχετε ακούσει για τον ρόλο του ιωδίου στον οργανισμό και για το πώς η έλλειψη του επηρεάζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς, τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών και, γενικότερα, όλο τον μεταβολισμό στον ανθρώπινο οργανισμό. Το φθόριο ανήκει στην ίδια χημική οικογένεια με το ιώδιο, τα αλογόνα, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που εξηγεί τον ανταγωνισμό τους. Ωστόσο, καθώς το φθόριο είναι πιο δραστικό χημικό στοιχείο από το ιώδιο, έχει την τάση να το αντικαθιστά στις διάφορες ενώσεις του με συνέπεια την, σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον, αδρανοποίηση τους. Έτσι, δεν είναι καθόλου παράξενο που αρκετά από τα πρώτα ευρήματα της χρόνιας έκθεσης σε φθόριο είναι οι διαταραχές του θυρεοειδούς. Η γενική τοποθέτηση είναι πως το φθόριο αναστέλλει σημαντικά τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.

Έχουν εντοπιστεί αρκετά σημεία του μεταβολισμού των θυρεοειδικών ορμονών, όπου το φθόριο έχει την ικανότητα να παρεμβαίνει. Η ιδιότητα αυτή του φθορίου για αρκετά χρόνια είχε και θεραπευτική εφαρμογή, καθώς μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1950 το φθόριο χορηγούνταν ως φάρμακο για την αντιμετώπιση της υπερλειτουργίας του θυρεοειδούς, του υπερθυρεοειδισμού. Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι πως οι δόσεις του φθορίου ως φαρμάκου για καταστολή του θυρεοειδή ήταν από 2,3 έως 4,5 μιλιγραμμάρια την ημέρα. Αν θυμηθούμε τις τιμές που καθόρισε το Institute of Medicine των ΗΠΑ (ΙΟΜ) το 1997 ως Αποδεκτή Ημερήσια Ποσότητα για το φθόριο, θα διαπιστώσουμε πως η δόση φθορίου που προτείνεται από το ΙΟΜ για την πρόληψη της τερηδόνας είναι μέσα στα όρια της δόσης που το φθόριο χορηγούνταν ως φάρμακο σε όσους είχαν υπερθυρεοειδισμό.

Τι συνέπειες μπορεί να έχει κάτι αυτή η ορισμένη ως Αποδεκτή Ημερήσια Ποσότητα στον θυρεοειδή ενός υγιούς ανθρώπου; Θα αναστείλει τη λειτουργία του, με αποτέλεσμα την εμφάνιση υποθυρεοειδισμού. Και πως εκδηλώνεται ο υποθυρεοειδισμός σε έναν άνθρωπο; Με κατάθλιψη, με χρόνια κόπωση, με αδυναμία, με αύξηση του βάρους, με άτυπους πόνους στις αρθρώσεις και τα οστά, με αύξηση των επιπέδων της χοληστερίνης, καθώς και με διάφορα προβλήματα στην καρδιά! Αντιλαμβανόμαστε πόσο κοινά είναι αυτά τα συμπτώματα σήμερα στους ανθρώπους; Ενδεικτικά στις ΗΠΑ το Synthroid, το φάρμακο που συνταγογραφείται για την αντιμετώπιση του υποθυρεοειδισμού, ήταν το τέταρτο περισσότερο συνταγογραφούμενο φάρμακο για το έτος 2000. Τι να φταίει, άραγε, για το ότι ο υποθυρεοειδισμός τείνει να λάβει διαστάσεις επιδημίας στις κοινωνίες δυτικού τύπου; Λέτε να έχει καμία σχέση η αυξημένη έκθεση στο φθόριο και τα φθοριούχα;

Η δράση του φθορίου στο Ανοσολογικό Σύστημα

Το φθόριο επιδρά σημαντικά στο ανοσολογικό σύστημα με διάφορους τρόπους, με κοινό αποτέλεσμα την ελάττωση της λειτουργικότητας του. Η συνέπεια αυτής της δράσης του φθορίου είναι αφενός μεν η μεγαλύτερη ευπάθεια του οργανισμού σε μικρόβια και ιούς και, αφετέρου, η εκδήλωση διαφόρων αυτοάνοσων παθήσεων. Ανάμεσα στις λειτουργίες που διαταράσσονται από την αυξημένη συγκέντρωση φθορίου είναι η αναστολή της ικανότητας των λευκών αιμοσφαιρίων να ενεργοποιούνται και να καταστρέφουν μικρόβια και ιούς, η αποκκίωση και η καταστροφή των πολυμορφοπύρηνων λευκών αιμοσφαιρίων, καθώς και η διαταραχή της ικανότητας παραγωγής αντισωμάτων. Επιπλέον, το φθόριο «μπερδεύει» το ανοσολογικό σύστημα, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό αντισωμάτων που κατα στρέφουν τα ίδια τα κύτταρα του οργανισμού. Τέλος, αυτή η διαταραχή του ανοσολογικού συστήματος έχει προταθεί ως ένας από τους τρόπους με τους οποίους η χρόνια έκθεση σε φθόριο επάγει την καρκινογένεση.

Φθόριο και πρόωρη γήρανση

Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με το φαινόμενο της γήρανσης είναι και το οξειδωτικό stress. Και επειδή το φθόριο είναι ένα ιδιαίτερα δραστικό στοιχείο, δεν είναι καθόλου παράξενο που αρκετές μελέτες έχουν συνδέσει την έκθεση σε αυτό τόσο με μια σειρά από βλάβες σε διάφορους ιστούς, όσο και με την εμφάνιση πρόωρης γήρανσης. Ενδεικτικές για το θέμα αυτό είναι μια σειρά από μελέτες που τα αποτελέσματα τους δείχνουν ότι το φθόριο διαταράσσει τη σύνθεση και επάγει την καταστροφή του κολλαγόνου στο δέρμα, τα οστά, τους τένοντες, του μύες, τους χόνδρους, αλλά και την τραχεία, τους πνεύμονες και τα νεφρά. Ακόμα, ότι ένας από τους μηχανισμούς της δράσης του φθορίου ως πρωτοπλασματικού δηλητηρίου είναι η αύξηση του οξειδωτικού stress μέσα στα κύτταρα.

Και τέλος, σύμφωνα με τα όσα γράφουν οι Yngve Ericsson και Britta Foreman, στο άρθρο τους που δημοσιεύθηκε το 1969 στο περιοδικό Caries Research με τίτλο Fluoride Retained From Mouth Rinses and Dentifrices In Preschool Children, ακόμα και η κατάποση μικροποσοτήτων φθορίου όπως εκείνη που συμβαίνει όταν πλένουμε τα δόντια μας ή χρησιμοποιούμε οδοντικά διαλύματα, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη στα παιδιά προσχολικής ηλικίας και πιθανώς επηρεάζει τη βιολογική τους ανάπτυξη, τη γενική κατάσταση της υγείας τους και τη διάρκεια της ζωής τους.

Φθόριο και καρκίνος

Ένα ακόμα μεγαλύτερο -και ίσως περισσότερο συγκαλυμμένο- θέμα είναι ότι η χρόνια έκθεση και συσσώρευση φθορίου στον οργανισμό έχει συσχετιστεί με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου. Η παραπάνω σχέση έχει τεκμηριωθεί επαρκώς τόσο από αρκετές ανεξάρτητες μεταξύ τους έρευνες σε πειραματόζωα, όσο και από επιδημιολογικές μελέτες που συνέκριναν την εμφάνιση καρκίνου σε περιοχές των ΗΠΑ που φθορίωναν το νερό τους, με τα αντίστοιχα ποσοστά σε περιοχές που δεν γινόταν φθορίωση του νερού.

Μια από τις καλύτερες μελέτες στο θέμα αυτό έγινε το 1977 από τους δρ. John Yiamouyiannis και δρ. Dean Burk. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης τους, η φθορίωση του νερού στις ΗΠΑ ευθύνεται για 10.000 περίπου επιπλέον θανάτους από καρκίνο κάθε χρόνο! Τα αποτελέσματα της μελέτης τους έγιναν θέμα συζήτησης στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, το οποίο παράγγειλε στο National Toxicology Program να κάνει μια έρευνα για να διευκρινιστεί το θέμα που είχε προκύψει. Η παραπάνω έρευνα διεξήχθη το 1980, χρησιμοποιώντας ποντίκια και αρουραίους που θα διατρέφονταν με τροφές που θα περιείχαν φθόριο σε διάφορες συγκεντρώσεις. Για κάποιους περίεργους λόγους, τα αποτελέσματα της δεν δόθηκαν στο κοινό, παρά μόνον το 1990. Ποια ήταν τα αποτελέσματα της δεύτερης αυτής έρευνας; Από τους 130 αρσενικούς αρουραίους που έπαιρναν τροφή με φθόριο, σε συγκέντρωση 45 έως 79 ppm φθορίου, στους 5 εμφανίστηκε μια ιδιαίτερα σπάνια μορφή καρκίνου των οστών, το οστεοσάρκωμα.

Υπήρχαν ακόμα περιπτώσεις εμφάνισης επιθηλιακών καρκίνων στο στόμα τόσο σε αρσενικούς όσο και σε θηλυκούς αρουραίους. Ακόμα, τόσο οι αρουραίοι όσο και τα ποντίκια εμφάνισαν φθοριοχρωμάτωση των δοντιών τους, σε βαθμό ανάλογο με την ποσότητα φθορίου που υπήρχε στη διατροφή τους, ενώ οι θηλυκοί αρουραίοι εμφάνισαν οστεοσκλήρυνση των μακρών οστών τους. Σε μια προσεκτικότερη ανάλυση των αποτελεσμάτων της ίδιας έρευνας, ο Yiamouyiannis εντόπισε ποντίκια που είχαν εμφανίσει μια εξαιρετικά σπάνια μορφή καρκίνου που είναι γνωστή ως πατοχολαγγγειοκαρκίνωμα, όταν οι πιθανότητες για να συμβεί τυχαία κάτι τέτοιο ήταν, σύμφωνα με τον Yiamouyiannis, 1 στα 2.000.000 για τα αρσενικά και 1 στις 100.00 για τα θηλυκά ποντίκια. Ακόμα, βρήκε ότι στα ποντίκια υπήρχε αυξημένη συχνότητα προκαρκινικών βλαβών στο στοματικό τους επιθήλιο, μια αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνων και όγκων από πλακώδη επιθηλιακά κύτταρα, καθώς και αύξηση των θυλακιωδών καρκίνων του θυρεοειδούς αδένα.

Για τον Yiamouyiannis, τα αποτελέσματα επιβεβαίωναν ξεκάθαρα και σε απολύτως ελεγχόμενες πειραματικές συνθήκες πως η χρόνια έκθεση σε φθόριο έχει ως αποτέλεσμα τόσο την αύξηση της συχνότητας των επιθηλιακών καρκίνων εν γένει, όσο και την εμφάνιση μιας σπάνιας μορφής καρκίνου των οστών. Ωστόσο, αυτές δεν είναι οι μόνες μελέτες που έχουν συνδέσει την χρόνια έκθεση σε φθόριο με την εμφάνιση καρκίνων. Σε μια έκδοση του National Institutes of Environmental Health Sciences των ΗΠΑ, την Environmental and Molecular Mutagenesis, αναφέρεται πως «σε καλλιέργειες κυττάρων από ανθρώπους και τρωκτικά, η έκθεση, σε φθόριο οδηγεί σε αύξηση των βλαβών σε χρωμοσώματα, με αποτέλεσμα τόσο την πιθανότητα εμφάνισης -γενετικών βλαβών, όσο και την εξαλλαγή φυσιολογικών κυττάρων σε κακοήθη».

Ακόμα, στο Journal of Carcinogenesis σημειώνεται πως «Τo φθόριο δεν έχει μόνον την ιδιότητα να εξαλλάσσει τα φυσιολογικά κύτταρα σε καρκινικά, άλλα και την ιδιότητα να αυξάνει τις ικανότητες καρκινογένεσης άλλων χημικών ουσιών». Σε μια ερευνά του το New Jersey Department of Health βρήκε πως ο κίνδυνος για την ανάπτυξη καρκίνου των οστών ήταν περίπου τρεις φορές υψηλότερος σε όσους ζούσαν σε περιοχές που φθορίωναν το νερό, σε σχέση με όσους ζούσαν σε εκείνες που δεν είχαν προχωρήσει στη φθορίωσή του.

Φθόριο και γονιμότητα

Η σύνδεση του φθορίου με τα προβλήματα γονιμότητας ξεκινάει από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Η δε πρώτη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 1953 από τον W.R. Cox δεν αφορούσε τους ανθρώπους, αλλά τα μικρά ζωάκια που λέγονται τσιντσιλά και τα οποία εκτρέφονται για τη γούνα τους. Εκείνη την εποχή, εντελώς ξαφνικά, σε ορισμένα εκτροφεία τσιντσιλά παρουσιάστηκε μια σειρά από σοβαρότατα προβλήματα. Τα ζωάκια αυτά παρουσίασαν -χωρίς να υπάρχει κανένας εμφανής λόγος- μείωση του ρυθμού των γεννήσεων τους, αύξηση του ρυθμού των γεννήσεων νεκρών ζώων ή με συγγενείς ανωμαλίες, καθώς και αύξηση του ρυθμού των θανάτων τους.

Λόγω του μεγάλου οικονομικού ενδιαφέροντος της εκτροφής των τσιντσιλά, κινητοποιήθηκαν αρκετοί επιστήμονες προκειμένου να βρεθεί λύση στα προβλήματα αυτά. Ο Cox υπέθεσε πως το φθόριο που υπήρχε στο νερό ή στην τροφή των τσιντσιλά μπορεί να ήταν ο κοινός παράγοντας για όλα τα ανωτέρω προβλήματα, και πρότεινε να ελεγχθεί προσεκτικά τόσο η διατροφή τους, όσο και το νερό που έπιναν, ώστε να ελαττωθεί η έκθεση των τσιντσιλά στο φθόριο το περισσότερο δυνατό. Ένα χρόνο αργότερα, το 1952, ο συνολικός ρυθμός θανάτου των ενήλικων ζώων είχε ελαττωθεί από το 14,6% στο 3,3%! Ο ρυθμός νέων γεννήσεων είχε αυξηθεί σημαντικά, καθώς και το ποσοστό των ζώων που γεννιόνταν ζωντανά.

Ωστόσο, ο Cox δεν σταμάτησε εκεί, αλλά προσπάθησε να μελετήσει περαιτέρω τη δράση του φθορίου ως παράγοντα που προκαλεί ελάττωση της γονιμότητας. Ψάχνο­ντας την τότε διαθέσιμη βιβλιογραφία, παρα­τήρησε πως, αν και υπήρχαν περισσότερες από 1.400 εργασίες που τεκμηρίωναν αυτή τη δράση του φθορίου σε διάφορα είδη ζώων, δεν υπήρχε καμία που να αναφέρεται σε ανθρώπους. Χρειάστηκαν σχεδόν 40 χρόνια για να δοθεί μια συνέχεια στο θέμα αυτό. Και την έδωσε ο S.C. Freni, ένας επιστήμονας που συνεργάστηκε το 1991 για την έκδοση του Public Health Service Review για την τοξικότητα του φθορίου. Στη διάρκεια αυτής της συνεργασίας του, θορυβήθηκε από το θέμα των τοξικών δράσεων του φθορίου στο αναπαραγωγικό σύστημα, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει κι αυτός να ψάχνει για δημοσιευμένες εργασίες που να αφορούν στη δράση του φθορίου στο αναπαραγωγικό σύστημα του ανθρώπου. Δεν βρήκε καμία. Όπως δεν βρήκε και καμία δημοσιευμένη εργασία που θα είχε μελετήσει τη δράση του φθορίου στο αναπτυσσόμενο ανθρώπινο έμβρυο.

Ο Freni εστιάστηκε στο θέμα και το 1994 δημοσίευσε μια ανασκόπηση των μελετών που είχαν γίνει μέχρι τότε σε ζώα. Σχεδόν όλες έδειχναν ότι η έκθεση σε φθόριο προκαλούσε ελάττωση της ικανότητας αναπαραγωγής στα περισσότερα από τα ζώα που είχαν μελετηθεί μέχρι εκείνη την εποχή, ενώ στις περιπτώσεις μεγάλης έκθεσης, δημιουργούνταν γενετικές βλάβες που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά. Στη συνέχεια, ο Freni προσπάθησε να επιβεβαιώσει ότι τα ευρήματα των μελετών στα ζώα ίσχυαν και για τον άνθρωπο. Τελικά, βρήκε πως υπάρχει μια αρνητική συσχέτιση του φθορίου με την TFR -όσο περισσότερο φθόριο τόσο μικρότερη TFR- αποτέλεσμα που ταίριαζε με τα δεδομένα των μελετών που είχαν γίνει σε ζώα. Για να εξηγήσει το εύρημα αυτό, ο Freni πρότεινε αρκετές υποθέσεις, ανάμεσα τους και ότι το φθόριο αναστέλλει το ένζυμο αδενυλκυκλάση στα ανθρώπινα σπερματοζωάρια, καθώς και ότι το φθόριο ελαττώνει τη σύνθεση των πρωτεϊνών στους οστεοβλάστες.

Η συνέχεια δόθηκε από τους Narayana and Chinoy. Σε μια σειρά από άρθρα τους, εξετάζουν την επίδραση του φθορίου στο γεννητικό σύστημα του άνδρα, στα σπερματοζωάρια και στα επίπεδα των ανδρικών ορμονών, καταλήγοντας στο ότι το φθόριο εμπλέκεται στις διαδικασίες της ανδρογένεσης και επηρεάζει δυσμενώς τη δράση της τεστοστερόνης σε όργανα-στόχους.

Φθόριο και Εγκέφαλος

Στην ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε το 1991 από την Public Health Service των ΗΠΑ με τίτλο Fluoride Benefits and Risks, σημειώνεται απλά πως υπάρχει μια σχετική αδιαπερατότητα του αηιατοεγκεφαλικού φραγμού από το φθόριο, ωστόσο δεν γίνεται καμία αναφορά στις δράσεις που το φθόριο μπορεί να έχει στον εγκέφαλο ή το νευρικό σύστημα εν γένει. Και αυτό είναι αρκετά παράξενο, καθώς από πάρα πολλά χρόνια είναι γνωστό πως το φθόριο αναστέλλει τη δράση του ενζύμου ακετυλοχολινεστεράση, που συμμετέχει στη μετάδοση του νευρικού σήματος. Ακόμα μια σειρά από ιατρικές και ψυχολογικές μελέτες που έγιναν στη Ρωσία το 1974 σε εργάτες που παρουσίαζαν επαγγελματική φθορίωση, δείχνουν ότι αυτοί, σε ένα ποσο στό 79%, παρουσίαζαν μια σειρά από ψυχολογικές και νευρολογικές διαταραχές, καθώς και διαταραχές της λειτουργίας του εγκεφάλου. Σε μια ανασκόπηση των σχετικών με το θέμα δημοσιευμένων εργασιών που έγινε το 1994, σημειώνεται πως η χρόνια έκθεση στο φθόριο ενδέχεται να σχετίζεται με εγκεφαλικές δυσλειτουργίες που αφορούν κυρίως στη συγκέντρωση της προσοχής και στη μνήμη και ο συγγραφέας της προτείνει διάφορους πιθανούς μηχανισμούς που σχετίζονται με αυτή την τοξική δράση του φθορίου. Και αυτά δεν ήταν παρά η αρχή.

Σύμφωνα με δύο μελέτες, οι οποίες έγιναν στην Κίνα στα μέσα της δεκαετίας του 1990 αρχικά από τον Κινέζο επιστήμονα Li και στη συνέχεια από τον Zhao, η αυξημένη πρόσληψη φθορίου έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του δείκτη νοημοσύνης (IQ).  Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η επίδραση της υψηλής συγκέντρωσης φθορίου στον εγκέφαλο ενδέχεται να ξεκινάει ακόμα και από το στάδιο του εμβρύου ή του νεογέννητου, όταν η ανάπτυξη του εγκεφάλου είναι περισσότερο έντονη. Τα παραπάνω ευρήματα δείχνουν ότι η διαφοροποίηση των νευρικών κυττάρων είναι μικρότερη από τη φυσιολογική και ότι η εν γένει ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου είναι καθυστερημένη, σε σχέση με την ηλικία της κυήσεως τους.

Μια ακόμα σχετική έρευνα δημοσιεύτηκε από τους Mullenix, Denbesten et al. το 1995. Η εργαστηριακή αυτή έρευνα, η οποία έγινε πάνω σε αρουραίους, αποτελώντας και την πρώτη που διεξήχθη σε απολύτως ελεγχόμενες συνθήκες, απέδειξε πως το φθόριο προκαλεί μία γενικευμένη διαταραχή της συμπεριφοράς με ένα τρόπο που θα μπορούσε να περιγραφεί, κατ’ αντιστοιχία, στους ανθρώπους ως κινητικές διαταραχές, μείωση του IQ και μαθησιακές δυσκολίες. Ένα ακόμα σημαντικό σημείο αυτής της εργασίας είναι το ότι, σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις φθορίου μπορεί να έχουν σημαντική τοξική δράση στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα, ακόμα και προτού εμφανιστούν οποιαδήποτε συμπτώματα σκελετικής φθορίωσης.

Το φθόριο ως μέσο μαζικού Mind Control

Ανάμεσα στις ανώτερες λειτουργίες του εγκεφάλου περιλαμβάνονται τόσο η κριτική σκέψη, όσο και ικανότητα αντίδρασης σε πράγματα με τα οποία διαφωνούμε. Ωστόσο, αυτές οι δράσεις του φθορίου δεν αποτελούν στην πραγματικότητα κάτι το καινούργιο. Η γνώση ότι το φθόριο έχει την ικανότητα να επηρεάζει το μυαλό και τη συμπεριφορά του ανθρώπου είναι καλά τεκμηριωμένη από τις αρχές του αιώνα μας. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά σε μια ομοιοπαθητική Materia Medica, στα λήμματα που αναφέρονται σε φθοριούχες ενώσεις, όπως για παράδειγμα το Fluoricum Acidum. Και μπορεί βέβαια να μην ήταν ακριβώς γνωστό ότι το φθόριο ελαττώνει την παραγωγή και τη δραστικότητα της τεστοστερόνης, όπως είδαμε παραπάνω, όμως η δράση των αλογόνων, κυρίως του βρώμιου και του φθορίου, στη libido του άνδρα ήταν γνωστή.

Γι’ αυτό άλλωστε έδιναν στους στρατιώτες κατά τη διάρκεια των δύο Παγκόσμιων Πολέμων: είτε τσάι είτε αλάτι που περιείχαν βρώμιο ή φθόριο, προκείμενου να περιοριστεί η ερωτική τους διάθεση, οι επισκέψεις στους οίκους ανοχής και οι απώλειες στον αριθμό των αξιόμαχων στρατιών, λόγω των αφροδίσιων νοσημάτων.

Έκθεση σε μολυσμένη από φθοριούχα ατμόσφαιρα

Σε περιοχές όπου υπάρχουν πολλά εργοστάσια, ο αέρας δεν είναι καθαρός. Και επειδή το φθόριο αποτελεί ένα από τα κυριότερα τοξικά απόβλητα της βαριάς βιομηχανίας, είναι επόμενο οι άνθρωποι που ζουν και εργάζονται σε μια τέτοια περιοχή να εισπνέουν και κάποιες ποσότητες φθορίου. Οι βιομηχανίες που έχουν συσχετιστεί με τη μεγαλύτερη απελευθέρωση φθορίου στο περιβάλλον είναι τα χαλυβουργεία, οι μονάδες παραγωγής αλουμινίου και ψευδαργύρου, εργοστάσια που χρησιμοποιούν κάρβουνο (ή και λιγνίτη) ως πρώτη ύλη, τα εργοστάσια που φτιάχνουν τούβλα και κεραμικά, τα διυλιστήρια και οι βιομηχανίες παραγωγής λιπασμάτων.

Ένας επιπλέον κίνδυνος για την απελευθέρωση φθοριούχων στην ατμόσφαιρα μιας πόλης ακούει στο όνομα «αμόλυβδη βενζίνη». Γιατί ναι μεν έπρεπε να φύγει ο μόλυβδος από τη βενζίνη προκειμένου να προστατευτούμε από τη ρύπανση μολύβδου, οι ανάγκες όμως των αυτοκινήτων για βενζίνη υψηλών οκτανίων παρέμειναν. Ο τρόπος όμως να εξασφαλιστούν υψηλά οκτάνια είναι η χρήση φθοριούχων ουσιών…

Φυσική έκθεση στο φθόριο

Το τι ακριβώς συμβαίνει με τις φυσικές συγκεντρώσεις φθορίου στα διάφορα μέρη της Ελλάδας, εμείς τουλάχιστον δεν το γνωρίζουμε, καθώς δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε πουθενά τα σχετικά στοιχεία. Ωστόσο, το θέμα της φυσικής έκθεσης πηγαίνει λίγο μακρύτερα. Αρκεί μια βροχή για να τα μεταφέρει στο έδαφος τα φθοριούχα της ατμόσφαιρας, και από εκεί στο νερό και στη διατροφική μας αλυσίδα. Ο παράγοντας «γεωργική παραγωγή» Η σημερινή γεωργική παραγωγή, λόγω του τρόπου, της έντασης και της «παραγωγικότητας» που απαιτεί, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να επιτευχθεί χωρίς τη χρήση λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων και παρασιτοκτόνων.

Αυτό ισχύει, σε μικρότερο βαθμό, ακόμα και για τις «βιολογικές» καλλιέργειες. Η χρήση τους έχει υπολογιστεί ότι προσθέτει στο χώμα και στον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής από 8 έως 20 κιλά φθορίου ανά εκτάριο καλλιεργήσιμης γης! Υπάρχουν περί τα 150 ζιζανιοκτόνα που περιέχουν φθόριο στη σύνθεση τους. Τα τρία περισσότερο χρησιμοποιούμενα στην Ελλάδα περιέχουν υψηλά ποσοστά φθορίου.

Φθόριο και νερό

Η συγκέντρωση του φθορίου στο νερό μιας περιοχής είναι κάτι που σχετίζεται κυρίας με τα πετρώματα που το νερό συναντά στη διαδρομή του και, βέβαια, από τη χημική σύνθεση των σωλήνων που το μεταφέρουν. Λόγω της διάδοσης του φθορίου στον φλοιό της γης και της εκτεταμένης μόλυνσης του περιβάλλοντος, μικροποσότητες φθορίου μπορούν να εντοπιστούν σε κάθε δείγμα νερού, ανάλογα με την ευαισθησία της μεθόδου που χρησιμοποιείται για την ανάλυση του.

Σχετικά με την Ελλάδα, δεν έγινε δυνατόν να βρούμε τα όρια της συγκέντρωσης του φθορίου στο νερό, πέρα από τα οποία το νερό χαρακτηρίζεται ως μη-πόσιμο. Το νερό όμως έχει αποκτήσει ειδική σημασία κυρίως γιατί, σε αρκετές παλιότερα και σε λιγότερες σήμερα, χώρες του κόσμου φθοριώνοταν συστηματικά. Όπως ακριβώς συνέβαινε και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ωστόσο, το θέμα με τη φθορίωση του νερού δεν περιορίζεται στενά στις συγκεκριμένες χώρες που χρησιμοποιούν την πρακτική αυτή. Για παράδειγμα, αν τρώτε για πρωινό π.χ. corn flakes, τα οποία έχουν παραχθεί σε μια χώρα που το νερό της φθοριώνεται και η όλη επεξεργασία τους έχει γίνει με φθοριωμένο νερό, τότε στο πρωινό σας περιέχεται και ένα σημαντικό μέρος της ποσότητας του φθορίου που υπήρχε στο νερό που χρησιμοποιήθηκε για την επεξεργασία τους.

Φθόριο και τροφές

Σε όλες τις τροφές υπάρχουν φυσικά απειροελάχιστες ποσότητες φθορίου. Μια βάση δεδομένων που περιέχει τις συγκεντρώσεις φθορίου στις διάφορες τροφές είναι η US Department of Agriculture, National Fluoride Database of Selected Beverages and Foods και σε αυτή μπορεί να ανατρέξει όποιος επιθυμεί περισσότερες πληροφορίες για το θέμα αυτό. Στη συνέχεια, παρατίθενται μερικές από τις τροφές που είτε έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε φθόριο, είτε έχουν ειδική σημασία γιατί απευθύνονται στα παιδιά.

* Βρεφικές τροφές: Τα βρέφη είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο φθόριο και γι’ αυτό τον λόγο η συγκέντρωση του σε όσα προϊόντα απευθύνονται σε αυτά θα έπρεπε να ελέγχεται αυστηρά. Η περιεκτικότητα σε φθόριο των βρεφικών τροφών επηρεάζεται από τη χώρα και τον τρόπο της βιομηχανικής παρασκευής τους, από τις τροφές που περιέχουν και την επεξεργασία τους και, τέλος, από το νερό που χρησιμοποιείται για την τελική ανασύσταση τους πριν δοθούν στο βρέφος. Δύο άλλοι παράγοντες που παίζουν επίσης ρόλο, είναι η ηλικία που αρχίζει ένα βρέφος να τρώει τις τροφές αυτές και το χρονικό διάστημα για το οποίο τις τρώει. Ο θηλασμός του βρέφους είναι η καλύτερη λύση, καθώς η συγκέντρωση του φθορίου στο μητρικό γάλα έχει βρεθεί πως είναι 100 με 200 φορές μικρότερη, σε σχέση με εκείνη που υπάρχει σε βρεφικές τροφές που είτε έχουν τύχει επεξεργασίας, είτε έχουν παρασκευασθεί με φθοριωμένο νερό. Ως μια ικανοποιητική λύση προτείνεται όλες οι τροφές για τα βρέφη να παρασκευάζονται από τους γονείς είτε με απιονισμενο, είτε με απεσταγμένο νερό.

* Επεξεργασμένα Δημητριακά (CEREALS): Η επεξεργασία στην οποία τυγχάνουν αυξάνει τη συγκέντρωση του φθορίου, ιδιαίτερα αν αυτή γίνεται με φθοριωμένο νερό. Πρακτικά, τα περισσότερα τέτοια μείγματα δημητριακών που προέρχονται από τις ΗΠΑ και την Αγγλία, θεωρείται πως περιέχουν συγκεντρώσεις σε φθόριο που κυμαίνονται ανάμεσα στα 3,8 και τα 6,3 ppm. Αυτό τα κάνει δυνητικά επικίνδυνα, ειδικά σε περιπτώσεις που μικρά παιδιά τα τρώνε σκέτα ως σνακ ή ως ξηρούς καρπούς.

* Προϊόντα από κρέας που έχει «ξεκοκαλιστεί» μηχανικά: Όλο και περισσότερο μπαίνουν στη διατροφή μας διάφορα βιομηχανικά επεξεργασμένα προϊόντα κρέατος. Αυτά, πέρα από τους άλλους κινδύνους που έχουν για την υγεία μας, όπως π.χ. τα διάφορα συντηρητικά που περιέχουν, έχει βρεθεί ότι έχουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά φθορίου, σε σχέση με τα ίδια προϊόντα που δεν έχουν υποστεί μηχανικό «ξεκοκάλισμα». Το πρόβλημα εντοπίζεται περισσότερο σε προϊόντα από κοτόπουλο και ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος αφενός μεν στα παιδιά ηλικίας κάτω των 8 ετών και, αφετέρου, στα βρέφη, στις περιπτώσεις που διατρέφονται με παιδικές ή βρεφικές τροφές που περιέχουν μηχανικά ξεκοκαλισμένο κοτόπουλο.

* Ψάρια και Θαλασσινά: Όπως σε όλες τις περιπτώσεις των τοξικών αποβλήτων, έτσι και το φθόριο συγκεντρώνεται από το θαλάσσιο πλαγκτόν και μετά περνάει στα θαλασσινά και τα ψάρια. Τα ψάρια είναι η κατηγορία τροφών στην οποία έχουν βρεθεί οι μεγαλύτερες , συγκεντρώσεις φθορίου, με μέση τιμή τα 2,18 ppm. Ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες φθορίου έχουν βρεθεί στα θαλασσινά, μέχρι και 3,36 ppm, και στα κονσερβοποιημένα ψάρια, μέχρι και 4,57 ppm.

* Χυμοί: Αρκετοί τυποποιημένοι χυμοί φρούτων έχει βρεθεί πως περιέχουν σημαντικές ποσότητες φθορίου, ειδικά αν προέρχονται από χώρες με φυσικά υψηλές συγκεντρώσεις φθορίου στο υπέδαφος τους, από καλλιέργειες στις οποίες έχει γίνει εκτεταμένη χρήση φθοριούχων λιπασμάτων και παρασιτοκτόνων, ή αν σε κάποιο στάδιο της παραγωγής τους χρησιμοποιήθηκε φθοριωμένο νερό. Πριν αγοράσετε ένα χυμό, προσέξτε τόσο τη χώρα προέλευσης, όσο και τη χώρα συσκευασίας του.

* Ανθρακούχα Αναψυκτικά: Προσοχή και πάλι στη χώρα παραγωγής τους. Ένα ανθρακούχο αναψυκτικό που παράγεται στις ΗΠΑ ή σε μια άλλη χώρα με φθοριωμένο νερό, περιέχει συγκεντρώσεις φθορίου από 60 έως και 120 ppm, πολύ μεγαλύτερες από το ίδιο αναψυκτικό όταν φτιάχνεται σε χώρα που δεν έχει φθοριωμένο νερό.

* Τσάι: Το τσάι, ως φυτό, φυτρώνει σε περιοχές της Ασίας που είναι φυσικά πλούσιες σε φθόριο, με αποτέλεσμα σε όλα τα είδη τσαγιού να υπάρχουν μεγάλες συγκεντρώσεις φθορίου. Η δημοτικότητα του ως αφέψημα σε όλο τον κόσμο το καθιστά, σε παγκόσμιο επίπεδο μια από τις σημαντικότερες πηγές έκθεσης σε φθόριο. Ενδεικτικά, σε τέσσερις ποικιλίες τσαγιού οι συγκεντρώσεις που ανιχνεύθηκαν ήταν από 5,37 έως 25,7 μιλιγραμμάρια φθορίου ανά λίτρο τσαγιού. Όλες τους ξεπερνούσαν το όριο των 4 mg/1, πάνω από το οποίο, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, θεωρείται πως το φθόριο επηρεάζει το IQ στα παιδιά και αυξάνει τον κίνδυνο καταγμάτων του ισχίου.

* Μπύρα: Οι μπύρες έχουν σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε φθόριο, κυρίως ανάλογα με το πόσο φθόριο υπάρχει στο νερό της περιοχής που είναι το εργοστάσιο παραγωγής τους.

* Κρασί: Εδώ υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις περιοχές παραγωγής του και στον τρόπο της καλλιέργειας του. Ενδεικτικά, υπήρχαν χρονιές που οι παραγωγοί κρασιού των ΗΠΑ δεν μπόρεσαν να κάνουν, σχεδόν καθόλου, εξαγωγές στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω του ότι η περιεκτικότητα του σε φθόριο ήταν κοντά στο να ξεπεράσει τα αναθεωρημένα όρια-της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1,0 ppm). Τα περισσότερα προβλήματα προκαλούνται από την εκτεταμένη χρήση του κρυολίτη που επιβαρύνει σημαντικά την περιεκτικότητα των σταφυλιών σε φθόριο.

Φθόριο και κάπνισμα: Σύμφωνα με την έκθεση Environmental Fluoride των Marier και Eose που δημοσιεύθηκε το 1977 στα πρακτικά του National Research Council of Canada και της Associate Committee on Scientific Criteria for Environmental Quality, το κάπνισμα μπορεί να είναι μια ακόμα σημαντική πηγή φθορίου για τους ανθρώπους.

Φθόριο και μαγείρεμα σε αντικολλητικά σκεύη, με επικάλυψη Teflon: Μήπως θυμάστε πιο είναι το χημικό όνομα του Teflon; To διαβάσατε στην αρχή του άρθρου, πολυτετραφθοροαιθυλένιο. Και όπως ίσως φαντάζεστε, το μαγείρεμα σε σκεύη με Teflon αυξάνει τη συγκέντρωση του οποιουδήποτε φαγητού σε φθοριούχα, με τον ανάλογο τρόπο που το μαγείρεμα σε σκεύη από αλουμίνιο αυξάνει τη συγκέντρωση του αλουμινίου. Η αύξηση είναι μεγαλύτερη στις περιπτώσεις που η επικάλυψη είναι φθαρμένη ή χαραγμένη.

Φθοριωμένο μαγειρικό αλάτι: Καθώς η εκστρατεία για τη φθορίωση του νερού σταμάτησε να περπατάει, βρέθηκε κάτι άλλο που θα χορηγούσε το θαυματουργό φθόριο στον οργανισμό μας. Εκτός από νερό, υπάρχει κάτι ακόμα που όλοι οι άνθρωποι του κόσμου παίρνουν καθημερινά: το απλό μαγειρικό αλάτι.

Όσο οπισθοχωρούσε η προσπάθεια της διάδοσης της φθορίωσης του νερού, τόσο άρχισε να προτείνεται και να επεκτείνεται σε παγκόσμιο επίπεδο η φθορίωση του αλατιού. Έτσι, σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται πως περισσότεροι άνθρωποι τρώνε φθοριωμένο αλάτι, σε σχέση με εκείνους που πίνουν φθοριωμένο νερό. Οι βασικές χώρες στόχοι σε αυτή την προσπάθεια φθορίωσης είναι αρχικά οι χώρες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής. Στα κράτη της Ευρώπη που σήμερα έχουν εκτεταμένα προγράμματα φθορίωσης του αλατιού, περιλαμβάνονται η Γαλλία, η Γερμανία, η Αυστρία και η Ελβετία. Στα κράτη της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής, ή Βολιβία, η Κολομβία, η Κόστα Ρίκα, η Δομινικανή Δημοκρατία, ή Ονδούρα, η Νικαράγουα και ο Παναμάς. Το φθοριωμένο αλάτι συνήθως περιέχει 250 ppm φθόριο, πράγμα που σημαίνει πως ένας άνθρωπος που καταναλώνει 10 γραμμάρια αλατιού την ημέρα παίρνει και 2,5 μικρογραμμάρια φθορίου. Λίγο περισσότερα, σε σχέση με όσα υπολογίζεται ότι παίρνει ένας άνθρωπος που πίνει φθοριωμένο νερό, ίσως γιατί το αλάτι δεν έχει την ίδια γενικευμένη περιβαλλοντική επίπτωση με το φθοριωμένο νερό.

Στο θέμα της εκστρατείας για τη διάδοση της χρήσης του φθοριωμένου αλατιού έχουν παρατηρηθεί διάφορα τουλάχιστον περίεργα πράγματα. Για παράδειγμα, τη διάδοση της χρήσης του σε χώρες της Λατινικής Αμερικής φαίνεται να την υποστηρίζει ιδιαίτερα μια πολυεθνικής εταιρία που είναι παγκοσμίως γνωστή για τα μίγματα των δημητριακών της, τα cereals που είδαμε παραπάνω. Τώρα το ποιος λόγος μπορεί να κρύβεται πίσω από το έντονο ενδιαφέρον μιας εταιρίας επεξεργασμένων δημητριακών για τη διάδοση της χρήσης του φθοριωμένου αλατιού, αυτό αφήνεται στη φαντασία του κάθε αναγνώστη. Το θέμα όμως της διάδοσης του φθοριωμένου αλατιού έχει σημασία για την Ελλάδα. Και αυτό γιατί στη χώρα μας και στον τομέα των σουπερμάρκετ, υπάρχουν πια αρκετές γαλλικές και γερμανικές εταιρίες που προωθούν τα δικά τους προϊόντα. Το αλάτι που πουλιέται από τις εταιρίες αυτές, από πού προέρχεται; Και είναι φθοριωμένο ή όχι;

Φθοριούχες Οδοντόκρεμες

Όπως είναι αυτονόητο, όλες οι φθοριούχες οδοντόκρεμες περιέχουν φθόριο. Όπως και τα φθοριούχα οδοντικά διαλύματα. Σε τι ποσότητα; Ανάλογα με την μάρκα τους από 500 έως 1500 ppm. Και επειδή με κάθε πλύσιμο των δοντιών καταπίνουμε πάντα μια ποσότητα οδοντόκρεμας, καταπίνουμε και μια ποσότητα φθορίου. Με όσες συνέπειες μπορεί να έχει αυτό για την υγεία μας. Γι’ αυτό και αρκετοί ειδικοί προτείνουν τη χρήση διαφόρων τύπων οδοντόκρεμας που έχουν σαν κοινό τους χαρακτηριστικό ότι δεν περιέχουν φθόριο.

Πριν όμως συνεχίσετε το διάβασμα, θα σας πρότεινα να πάτε μέχρι το μπάνιο σας και να κοιτάξετε προσεκτικά το σωληνάριο της οποιασδήποτε μάρκας οδοντόκρεμας χρησιμοποιείτε. Κοιτάξτε το όσο περισσότερο προσεκτικά μπορείτε για αν δείτε αν γράφει κάτι σε σχέση με το περιεχόμενο της και με τους κινδύνους που κρύβει η χρήση της για τα παιδιά. Αν κοιτάξετε το σωληνάριο της οδοντόκρεμας σας, θα διαπιστώσετε πως είτε δεν γράφει πάνω του τίποτα περισσότερο από τη μάρκα και τον τύπο της, είτε έχει μια περιοχή με τόσο μικρά γράμματα, που δεν μπορείτε να τα διαβάσετε χωρίς μεγεθυντικό φακό. Αν όμως έχετε κατά τύχη και ένα κουτί της οδοντόπαστας που χρησιμοποιείτε, εκεί θα μπορέσετε ίσως να διαβάσετε πως:

«Για παιδιά ηλικίας μικρότερης των 6 (η των 7) ετών πρέπει να χρησιμοποιούν ποσότητα μεγέθους μπιζελιού και να πλένουν τα δόντια τους πάντοτε παρουσία ενήλικα».

Τι περίεργο που καμία διαφήμιση οδοντόκρεμας δεν αναφέρει αυτή την προειδοποίηση! Και όμως. Αυτή η προειδοποίηση είναι ελλιπής. Γιατί αν ζούσατε στις ΗΠΑ, τότε σε κάθε οδοντόκρεμα που θα αγοράζατε, αν αυτή περιείχε φθόριο ή Sodium Laurel Sulfate, θα βλέπατε γραμμένο με ευκρίνεια ότι: «Κρατήστε την μακριά από παιδιά ηλικίας μικρότερης των 6 ετών. Αν καταπωθεί ποσότητα μεγαλύτερη του μεγέθους μπιζελιού, επικοινωνήστε επειγόντως με το τοπικό Κέντρο Ελέγχου Δηλητηριάσεων».

Και αυτό μετά από εντολή του FDA που είναι σε ισχύ από τον Απρίλιο του 1997.

Οι πιο πλήρεις οδηγίες για τη χρήση των φθοριούχων οδοντόκρεμων από τα παιδιά υπάρχουν σε μια ανακοίνωση του Calgary Regional Health Authority. Σύμφωνα με αυτήν: «Τα παιδιά ηλικίας 1 έως 2 ετών θα πρέπει να χρησιμοποιούν για το πλύσιμο των δοντιών τους όση ποσότητα οδοντόκρεμας παίρνετε αν τρίψουμε την οδοντόβουρτσα πάνω από το ανοιχτό στόμιο του σωληνάριου. Τα παιδιά ηλικίας 3 έως 5 ετών θα πρέπει να χρησιμοποιούν για το πλύσιμο των δοντιών ποσότητα οδοντόκρεμας που αντιστοιχεί σε μισό μπιζέλι. Τα παιδιά ηλικίας 6 ετών και άνω θα πρέπει να χρησιμοποιούν για το πλύσιμο των δοντιών ποσότητα οδοντόκρεμας που αντιστοιχεί σε ένα μπιζέλι. Και θα πρέπει πάντοτε ένας από τους γονείς.

α) να ελέγχει την ποσότητα της οδοντόκρεμας που χρησιμοποιεί το παιδί του,

β) να μάθει στο παιδί του να φτύνει μετά το βούρτσισμα των δοντιών,

γ) να βοηθάει πάντα το παιδί στο πλύσιμο των δοντιών του μέχρι την ηλικία των 8 ετών».

Υπάρχει όμως ακόμα κάτι. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 131 του Journal of the American Dental Association που κυκλοφόρησε το 2000, οι γονείς θα πρέπει επίσης να αποφεύγουν να αγοράζουν οδοντόκρεμες με γεύσεις ή μυρωδιές που θα κάνουν το παιδί τους να θέλει να τη φάει. Και, βέβαια, να κρατούν τόσο την οδοντόκρεμα και όλα τα άλλα προϊόντα που περιέχουν φθόριο, μακριά από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Πόσα από τα παραπάνω σας τα έχει πει ο οδοντογιατρός ή ο παιδίατρος σας;

Όμως υπάρχουν πολλά ακόμα που συνδέουν τη χρήση του φθορίου με τον επηρεασμό του μυαλού και της συμπεριφοράς των ανθρώπων. Το θέμα περιγράφεται πολύ καλά στο βιβλίο του Dr Hans Moolenburgh of Haarlem, που έχει τίτλο Fluoride-The Freedom Fight. Ο Dr Moolenburgh αναφέρει ότι τα όσα περιστατικά που περιγράφονται στο κεφάλαιο αυτό έχουν διασταυρωθεί από αξιόπιστες και ανεξάρτητες μεταξύ τους πηγές. Στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου, οι συμμαχικές δυνάμεις συστηματικά βομβάρδιζαν και κατέστρεφαν όλα τα ζωτικής σημασίας εργοστάσια της Γερμανίας. Με μία μόνο εξαίρεση: Την έδρα της εταιρίας I. G. Farben στη Φρανκφούρτη! Τώρα, στην περίπτωση που αναρωτιέστε για ποιο λόγο μπορεί να έγινε αυτή η εξαίρεση, τα στοιχεία της διασύνδεσης της I.G. Farben με αμερικανικές εταιρίες και οικογένειες έχουν ήδη παρουσιαστεί σε προηγούμενο άρθρο (Μήνυση εναντίον των φαρμακευτικών εταιριών).

Μετά το τέλος του πολέμου, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έστειλε τον Charles Eliot Perkins, έναν επιστήμονα-ερευνητή, για να αναλάβει την ευθύνη και τη διοίκηση των τεράστιων χημικών εργοστασίων της I.G. Farben. Κατά τη διάρκεια του διαστήματος που ο Perkins ασκούσε τη διοίκηση (και εξέταζε τα ερευνητικά αρχεία της εταιρείας), οι Γερμανοί επιστήμονες που εργάζονταν υπό τη διεύθυνση του τον ενημέρωσαν και για ένα σχέδιο που είχαν επεξεργαστεί μετά από διαταγή, του… Γενικού Επιτελείου του Γερμανικού Στρατού. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε τον νοητικό έλεγχο των ανθρώπων στις περιοχές που είχαν κατακτηθεί από τον Γερμανικό Στρατό, με τη χρήση φαρμάκων που θα διοχετεύονταν στο δίκτυο ύδρευσης της περιοχής.

Από όλες τις ουσίες που είχαν χρησιμοποιηθεί δοκιμαστικά, το φθοριούχο νάτριο ήταν εκείνο που είχε την κυρίαρχη θέση και αποτελεσματικότητα. Η συνεχής λήψη απειροελάχιστων ποσοτήτων φθοριούχου νατρίου, μετά από ένα χρονικό διάστημα, είχε ως συνέπεια τη μείωση της θέλησης και της διάθεσης ενός ανθρώπου να αντισταθεί στην επιβολή κάθε εξουσίας. Και αυτό γιατί το φθόριο δηλητηρίαζε σιγά σιγά μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να γίνονται ενδοτικοί και υποταγμένοι στη θέληση εκείνων που τους κυβερνούσαν. Τα σχετικά πειράματα είχαν γίνει στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και μετά την επιβεβαίωση τους, οι γερμανικές Αρχές συστηματικά προσέθεταν φθοριούχο νάτριο στο νερό των κρατουμένων στα στρατόπεδα αυτά, προκειμένου αυτοί να είναι περισσότερο υπάκουοι και ήσυχοι.

Το ίδιο μέτρο της φθορίωσης του νερού που έπιναν οι κρατούμενοι γινόταν και στα ρωσικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς τα σχετικά πρωτόκολλα είχαν δοθεί στους Ρώσους, στο διάστημα που σχεδιαζόταν η κοινή εισβολή Γερμανών και Ρώσων στην Πολωνία. Ο ίδιος ο Charles Eliot Perkins είναι, το 1954, ο συγγραφέας ενός γράμματος που απευθυνόταν προς το Lee Foundation for Nutritional Research στο Milwaukee του Wisconsin και το οποίο περιλαμβάνεται στην έκδοση Fluoridation and Lawlessness, που δημοσιεύτηκε από την Committee for Mental Health and National Security. Στο γράμμα αυτό ο Perkins, ανάμεσα στα άλλα, γράφει:

«Οι φανατικοί ιδεολόγοι, που συμβουλεύουν τη φθορίωση του νερού (σ.σ και γενικά τη διάδοση των φθοριούχων) μας λένε ότι στη χώρα μας αυτό γίνεται προκειμένου να μειωθεί η συχνότητα της τερηδόνας στα παιδιά. Όμως, και αυτό θέλω να το καταθέσω ξεκάθαρα και θετικά, ο πραγματικός λόγος που κρύβεται πίσω από τη φθορίωση δεν είναι το καλό των δοντιών των παιδιών. Εάν αυτός ήταν ο πραγματικός λόγος, υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν νια τον ίδιο σκοπό που είναι και φθηνότεροι και πολύ περισσότερο δραστικοί.

Ο πραγματικός λόγος πίσω από τη διάδοση της φθορίωσης τον νερού (σ.σ. και των φθοριούχων) είναι για να ελαττωθεί η αντίσταση, των μαζών στην κυριαρχία και τον έλεγχο και, τελικά, η απώλεια της ελευθερίας. Και με την ειλικρίνεια και το ενδιαφέρον ενός ανθρώπου που για είκοσι χρόνια μελέτησε τη χημεία, τη βιοχημεία, τη φυσιολογία και την παθολογία της τοξικής δράσης του φθορίου δηλώνω: Κάθε άνθρωπος που θα πιει φθοριωμένο νερό (σ.σ. η θα πάρει μια αντίστοιχη, δόση, φθοριούχων με άλλο τρόπο) για διάστημα ενός χρόνου ή, περισσότερο, δεν πρόκειται να είναι ποτέ ξανά ο ίδιος άνθρωπος διανοητικά, ψυχολογικά σωματικά»!

Πόσα από αυτά σας έχει πει ο γιατρός η ο οδοντίατρος σας;

Υγιεινές οδοντόκρεμες χωρίς φθόριο υπάρχουν σε όλα τα καταστήματα βιολογικών τροφίμων.

Μπορούμε να φροντίσουμε τη στοματική μας υγιεινή χωρίς τόσα χημικά και ερεθιστικά συστατικά;

Μπορούμε να φτιάχνουμε μόνοι μας μια οδοντόκρεμα, η οποία θα είναι κι αποτελεσματική και πιο ήπια με τα καλά μας βακτήρια που μας προστατεύουν. Επίσης δεν θα περιέχει βλαβερά χημικά όπως το φθόριο και τέλος, πολύ πιο φτηνή από τις φίρμες που βρίσκουμε στην αγορά. Συστατικά, (απλά-απλούστατα!)

*Πέντε κουταλάκια διττανθρακική σόδα (από φαρμακείο γιατί από το σούπερ-μάρκετ περιέχει αλουμίνιο)

*Ένα κοφτό κουταλάκι φυσικό μη ραφιναρισμένο θαλασσινό αλάτι χωρίς χημικά πρόσθετα (στα βιολογικά)

*Πέντε κουταλάκια φυτική γλυκερίνη (στο φαρμακείο κι έχει πάρα πολλές εφαρμογές)

*Δέκα σταγόνες αιθέριο έλαιο μέντας, ή ευκάλυπτου, ή δυόσμου, ανάλογα με το άρωμα που σας αρέσει (αιθέρια έλαια έχουν και τα φαρμακεία) Αν θέλετε να φτιάξετε παιδική οδοντόκρεμα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε λιγότερο αιθέριο έλαιο μέντας και λίγο από φράουλα ή άλλο φρούτο.

Η διαδικασία είναι απλή: Αναμειγνύετε τα υλικά σας σ’ ένα μπωλάκι χρησιμοποιώντας τη γλυκερίνη για να πετύχετε την υφή της οδοντόκρεμας κι αποθηκεύετε σε μπουκαλάκι με στόμιο σταγονόμετρου, το οποίο θα κόψετε στο πάχος του στομίου του κλασικού σωληναρίου οδοντόκρεμας. Αν τώρα το πρόβλημά σας είναι το υπόλευκο χρώμα του σμάλτου σας, καλό είναι να μην καταφύγετε σε αμφίβολες τεχνικές λεύκανσης αν μπορείτε να το αντιμετωπίσετε με λιγότερο τοξικούς τρόπους. Αποφύγετε δια ροπάλου να φέρετε σε επαφή χυμό λεμονιού με το σμάλτο των δοντιών σας.

Αν πάραυτα συμβεί αυτό, ξεπλύνετε το στόμα και τα δόντια σας με άφθονο νερό. Το λεμόνι λευκαίνει, αλλά αν ρίξετε μια σταγόνα μέσα σε φρέσκο γάλα, θα διαπιστώσετε αυτό που προκαλεί και στα δόντια: Καταστρέφει το ασβέστιο! Εναλλακτικά, μπορείτε δυο φορές την εβδομάδα να βουρτσίζετε τα δόντια σας με ένα μείγμα διττανθρακικής σόδας, με 2-3 σταγόνες υπεροξείδιο υδρογόνου. Το γνωστό μας οξυζενέ, δηλαδή, από το φαρμακείο.

Προσοχή! Δεν αναφέρομαι στο οξυζενέ που αραιώνει τις βαφές μαλλιών. Αυτό δεν μπορείτε να το αποθηκεύσετε γιατί ξεθυμαίνει, αλλά μπορείτε να έχετε ένα βαζάκι σόδα δίπλα σ΄ένα μπουκαλάκι οξυζενέ, στο ντουλάπι του μπάνιου σας. Απλά βάλτε σόδα στην οδοντόβουρτσά σας και στάξτε πάνω της οξυζενέ. Αν το πρόβλημά σας είναι η πέτρα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα φυσικό στοματικό διάλυμα που θα περιέχει 50% μηλόξυδο και 50% νερό. Μπορεί να μην είναι η “έκρηξη δροσιάς” που βλέπετε στις παραπλανητικές διαφημίσεις, αλλά δεν προκαλεί και τις ζημιές που προκαλούν οι εκρήξεις.

Πηγή: http://terrapapers.com/?p=38221