Απάντηση στον Έρρικ φον Νταίνικεν

Γύρω από το κοσμοϊστορικό συμβάν Του Κατακλυσμού

Ο Αυστραλός καθηγητής Clifford Wilson είναι αυθεντία στο να δίνει λογικές κι επιστημονίκες απαντήσεις στις δύσκολες ερωτήσεις, σχετικά με την ιστορία και τους πολιτισμούς των αρχαίων χρόνων, Σαν αρχαιολόγος, γλωσσολόγος και βαθύς μελετητής των Γραφών, o Dr. Wilson υπερβαίνει τον φον Νταίνικεν στο να ερεθίζει το θαυμασμό και τη φαντασία του αναγνώστη του για τις παράξενες ιστορίες του αρχαίου παρελθόντος.

Μια από τις παράξενες ιδέες του Έρρικ φον Νταίνικεν, αναφέρεται στην ιστορία του μεγάλου Κατακλυσμού που περιγράφεται στην Αγία Γραφή. Μερικοί επιστήμονες θέτουν ερωτήσεις ως προς το αν ήταν «τοπικός» (περιορισμένος στην Εύφορη Ημισέληνο), ή «παγκόσμιος», αλλά ο Νταίνικεν τους «ξεπερνάει» όλους. Θεωρεί ότι η αρχική εξιστόρηση προέρχεται από τη Νότια Αμερική, από το «Έπος του Γιλγαμές» στο οποίο περιλαμβάνεται και η ιστορία του Κατακλυσμού.

Αρχαιολογικά, μπορεί να αποδειχθεί ότι ο συγγραφέας μεταχειρίζεται ένα επιχείρημα που θα έπρεπε να μη ληφθεί υπόψη, εξετάζοντας τα γεγονότα. Ίσως πρέπει εισαγωγικά να ειπωθεί ότι τούτο το Έπος περιέχει τη Βαβυλωνιακή αφήγηση για τον Κατακλυσμό, μια αφήγηση που είναι πανομοιότυπη της Ασσυριακής, γραμμένη σε μεταγενέστερη εποχή.

«Παράλληλο με τη Γένεση»

Ο Νταίνικεν κάνει τη δήλωση ότι «η κύρια υπόθεση του Έπους του Γιλγαμές είναι παράλληλη προς αυτήν του βιβλίου της Γένεσης», ενώ στην πραγματικότητα η ομοιότητα αυτού του Έπους προς τη Βιβλική διήγηση περιορίζεται μονάχα στην ιστορία του κατακλυσμού. Η Βαβυλωνιακή ιστορία της Δημιουργίας είναι γνωστή σαν «Ενούμα Έλις» (από τις πρώτες λέξεις που σημαίνουν «Όταν από ψηλά...»), ενώ ένα πιο πρόσφατα μεταφρασμένο Έπος -το Έπος Ατραχάσις- ενώνει μέρη των άλλων δύο Επών.

Εντούτοις, κανένα από αυτά δεν είναι προγενέστερο του Βιβλικού κειμένου. Η Βιβλική περιγραφή αναγνωρίζεται πια σαν η παλαιότερη όλων αυτών των σχετικών περιγραφών και φυσικά δεν αντέγραψε τη Βαβυλωνιακή έκδοση.

Ο Νταίνικεν ισχυρίζεται ότι η Βιβλική περιγραφή είναι από δεύτερο χέρι, αλλά τα δεδομένα αντιτίθενται σε μια τέτοια υπόθεση. Καθώς ο καθηγητής Ωλμπράιτ σημειώνει στο «Ο Γιαχβέ και οι θεοί της Χαναάν», η Βιβλική αναφορά περιέχει αρχαϊκά γνωρίσματα που χρονολογούνται πριν τη Μεσοποταμιακή έκδοση που «διατηρήθηκε από πηγές σφηνοειδούς γραφής». Αυτές οι «πηγές σφηνοειδούς γραφής» περιλαμβάνουν το Έπος του Γιλγαμές και το Έπος Ατραχάσις.

Η Βιβλική περιγραφή δεν είναι από δεύτερο χέρι. Μάλλον η Βαβυλωνιακή έκδοση και η Ασσυριακή, είναι μεταγενέστερες παραποιήσεις με πολλές διαφορές από τη Βιβλική περιγραφή.

Η υπεροχή της Βιβλικής περιγραφής έχει γίνει γενικά παραδεκτή. Για ν' αποδειχτεί τούτο ας πλησιάσουμε τα γεγονότα. Πρώτα χρειάζεται σύντομα να συνοψίσουμε το Έπος του Γιλγαμές στο σημείο που αναφέρεται στον Κατακλυσμό.

Σε τι αναφέρεται το Έπος

Ο Ουτναπιστίμ ήταν ο Βαβυλωνιακός Νώε που μαζί με τον Πάζου - Αμούρρι, κυβερνήτη του σκάφους του, πέρασε επτά μέρες φοβερού κατακλυσμού. Ένας πολύ καλός φίλος του Γιλγαμές, ο Ενκιδού, πέθανε κατ' εντολή των θεών, και ο Γιλγαμές κατάλαβε πως κι αυτός κάποτε θα πέθαινε. Άκουσε για τον Ουτναπιστίμ που γλύτωσε από το θάνατο και ξεκίνησε να τον βρει για να μάθει απ' αυτόν το μυστικό της αθανασίας. Ο Γιλγαμές κάποτε βρήκε τον Ουτναπιστίμ, τον μόνο άνθρωπο που κέρδισε ποτέ την αιώνια ζωή και τον ρώτησε πώς βρήκε αυτό το μυστικό. Ο Ουτναπιστίμ τότε του είπε πως ένας από τους θεούς τον συμβούλεψε να καταστρέψει το σπίτι του και να φτιάξει ένα πλοίο. Ο Ουτναπιστίμ υπάκουσε στη φωνή των θεών, έφτιαξε ένα μεγάλο σκάφος, και κάποτε ήρθε ο αναμενόμενος κατακλυσμός.

θεοί «φοβισμένοι όπως οι σκύλοι»

Λίγο αργότερα οι ίδιοι οι θεοί φοβήθηκαν και διαβάζουμε:

«Ακόμη και οι θεοί τρομοκρατήθηκαν με τον κατακλυσμό και διέφυγαν πηγαίνοντας πάνω στον ουρανό του 'Ανου, και φοβισμένοι σαν σκύλοι κρύφτηκαν κάτω στα εξωτερικά οχυρά».

Αυτό αποτελεί μια εντελώς διαφορετική αντίληψη περί Θεού απ' αυτή που δίδει η Βίβλος αναφορικά με τον Κατακλυσμό. Ασφαλώς δε μπορούμε να σκεφτούμε το Θεό της Βίβλου φοβισμένο, σαν σκύλο τρομαγμένο από τον Κατακλυσμό.

Μια άλλη μετάφραση του Έπους μας λέγει για τη θεά Ιστάρ που βρισκόταν σε μεγάλη στενοχώρια.

"Η Ιστάρ φώναζε σαν γυναίκα που κοιλοπονάει, θρηνούσε η βασίλισσα των θεών με την όμορφη φωνή της.

- Αυτά τα δημιουργήματα έγιναν πηλός από τότε που κάλεσα το κακό στη σύνοδο των θεών, γιατί εγώ επικαλέστηκα το κακό στη σύνοδο των θεών για την καταστροφή των ανθρώπων μου διέταξα μάχη. Εγώ γέννησα τον λαό μου, όπως ο γόνος των ψαριών γεμίζει τη θάλασσα!
Οι θεοί μαζί με τον Ανουννάκι έκλαιγαν μαζί της, οι θεοί προσκυνούσαν, κάθησαν καθώς έκλαιγαν, έκλεισαν τα χείλη τους, η συνοδός τους ήταν βουβή...»

Ο χονδροειδής πολυθεϊσμός αυτού του Βαβυλωνιακού Έπους είναι ολοφάνερα φοβερά διαφορετικός από τη μεγαλειώδη και εντούτοις απλή Βιβλική διήγηση. Όταν ο Κατακλυσμός τέλειωσε και ο Ουτναπιστίμ βγήκε έξω, έκανε θυσία στους θεούς, και το Έπος του Γιλγαμές συνεχίζει:

«Και οι θεοί μύρισαν την οσμή, οι θεοί μύρισαν την ευωδιά, οι θεοί μαζεύτηκαν σαν τις μύγες γύρω από τον ιερέα της θυσίας».

Τούτοι οι ταλαίπωροι θεοί είχαν μείνει νηστικοί -γιατί η ανθρωπότητα είχε καταστραφεί- κι έτσι μαζεύτηκαν σαν τις μύγες μόλις ο Ουτναπιστίμ θυμήθηκε την ανάγκη τους και έκανε κάτι γι' αυτούς.

Ο Θεός που αποκαλύπτεται στη Βίβλο δεν χρειάζεται τις προσφορές του ανθρώπου για να ικανοποιήσει την πείνα Του, ούτε μπορούμε ποτέ να φανταστούμε να λέγεται για τον αληθινό Θεό του ουρανού ότι έσπευσε σαν τη μύγα πάνω από μια θυσία.

Ύστερα απ' αυτό οι θεοί θύμωσαν μεταξύ τους κι άρχισαν να κατηγορούν ο ένας τον άλλο για την ανοησία τους να επιφέρουν αυτό τον κατακλυσμό πάνω στους ανθρώπους.

Είναι όλα τόσο διαφορετικά από τη Βιβλική εικόνα όπου ο Θεός περίμενε υπομονετικά για 120 χρόνια, ενώ ένα ευαγγέλιο ελέους εκηρύττετο. Ο αληθινός Θεός επέφερε κρίση, μόνο όταν ο άνθρωπος εξακολούθησε ν' απορρίπτει τους δρόμους Του.

Ομοιότητες και διαφορές

Συγγραφείς, εκτός από τον Νταίνικεν, έδειξαν ομοιότητες με τη Βιβλική αφήγηση: Σε κάθε αφήγηση υποτίθεται ότι υπάρχει μια τελική προειδοποίηση στον ήρωα του κατακλυσμού για την πλημμύρα που έρχεται και η οποία παραμένει άγνωστη σε κάθε άλλον. Εντούτοις στη Βιβλική ιστορία αναφέρεται ότι ειπώθηκε στον Νώε να ειδοποιήσει τους άλλους ώστε κι αυτοί να δεχτούν τον τρόπο της σωτηρίας, που αποκάλυπτε ο Θεός, αν το ήθελαν φυσικά.

Σε κάθε περίπτωση ο ήρωας κατασκευάζει ένα σκάφος που αλείφεται μέσα κι έξω με πίσσα. Η Βίβλος και οι άλλες διηγήσεις περιγράφουν τον Κατακλυσμό κατά τον οποίο όλοι οι άλλοι καταστράφηκαν, και λένε για το μεγάλο πλοίο ότι ακούμπησε πάνω σ' ένα βουνό, όπως και για ορισμένα πουλιά που στάλθηκαν έξω από την κιβωτό. Όλες οι περιγραφές συμφωνούν πως ο ήρωας αποβιβάστηκε και πρόσφερε θυσία, κι ακόμη ότι όμοια πλημμύρα δε θα χτυπήσει ξανά τον άνθρωπο. Εντούτοις οι ανομοιότητες είναι ακόμη πιο σημαντικές από τις ομοιότητες, και δείχνουν ολοκάθαρα ότι η Βαβυλωνιακή αφήγηση αποτελεί μια παραποιημένη έκδοση του Βιβλικού αρχετύπου. Καθώς είδαμε η Βιβλική περιγραφή είναι πολύ διαφορετική από το Βαβυλωνιακό μύθο. Ο χονδροειδής πολυθεϊσμός της Βαβυλωνιακής ιστορίας, με τους θεούς να συνωθούνται φοβισμένοι και κατόπιν να μαζεύονται σαν πεινασμένες μύγες πάνω σε μια θυσία, είναι τελείως ξένος με την ανώτερη αντίληψη περί του παντοδύναμου Θεού που εμφανίζεται στη Βιβλική αφήγηση.

Καθώς συγκρίνουμε τη Βαβυλωνιακή, όπως και άλλες αρχαίες αφηγήσεις του Κατακλυσμού, με την αφήγηση της Βίβλου, φαίνεται καθαρά πως η περιγραφή της Βίβλου είναι άπειρα ανώτερη. Δεν έχει τα στοιχεία του χονδροειδούς, της προκατάληψης ή της μαγείας. Η ανάπτυξη του θέματος είναι παραστατική αλλά τέλεια αποδεκτή από εκείνον που είναι έτοιμος να δεχτεί τη δυνατή αντίληψη για έναν Θεό, ο οποίος μπορεί και αποκαλύπτει τον Εαυτό Του.

Το Έπος του Γιλγαμές προέρχεται από τη Νότια Αμερική;

Το πιο πάνω υλικό είναι κατάλληλο και για πλαίσιο του Έπους του Γιλγαμές. Αυτό αποτελεί ένα άλλο σημείο για το οποίο ο Νταίνικεν προβάλλει τη δική του υπόθεση. Διατείνεται ότι οι απόγονοι του Γιλγαμές μπορεί να έφεραν το Έπος μαζί τους από τη Νότια Αμερική, εξηγώντας έτσι τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στους δύο πολιτισμούς, ομοιότητες που αλλιώς θα ήταν -καθώς λέει- ανεξήγητες.

Επιπλέον υποστηρίζει τη δυνατότητα, το Έπος να βρήκε το δρόμο για τη βιβλιοθήκη της Αιγυπτιακής αυλής, όπου ο Μωυσής θα μπορούσε να το έχει στη διάθεση του. Ο Νταίνικεν συγκεφαλαιώνει: «Αν κάνουμε την υπόθεση ότι το Έπος του Γιλγαμές ήρθε στην Αίγυπτο από τους Σουμέριους μέσω των Ασσυρίων και Βαβυλωνίων, και ότι ο νεαρός Μωυσής το βρήκε εκεί, χρησιμοποιώντας το για τους δικούς του σκοπούς, τότε η Σουμερική εξιστόρηση του Κατακλυσμού και όχι η Βιβλική θα είναι η γνήσια αφήγηση».

Το δρόμο που ακολουθεί η λογική του Νταίνικεν είναι δύσκολο να τον ακολουθήσουμε. Άλλα τρία σημεία πρέπει να εντοπιστούν.

Πρώτο, ήδη είδαμε ότι οι επιστήμονες παραδέχονται ότι η Βιβλική περιγραφή περιέχει αρχαϊσμούς που δείχνουν ότι προηγήθηκε της Βαβυλωνιακής και Ασσυριακής έκδοσης για τον Κατακλυσμό.

Δεύτερο, ένα απόσπασμα από το Έπος βρέθηκε στην αρχαία Βιβλική πόλη της Μεγιδδώ, στο σημερινό Ισραήλ, και είναι αρχαιότερο από το αντίγραφο του Ασσύριου βασιλιά Ασουρβανιπάλ κατά πολλές εκατονταετίες. Αυτό το απόσπασμα ανήκει στην εποχή πριν από τον Μωυσή, αλλά όχι και πριν τον Αβραάμ.

Μια πολύ πιο ρεαλιστική αντίληψη, που δε θα αντέφασκε στις γνωστές σχετικές μαρτυρίες, είναι ακριβώς, ότι όπως τούτο το Έπος του Γιλγαμές φέρθηκε μέσω της Εύφορης Ημισελήνου, από τη Μεσοποταμία στην Παλαιστίνη, το ίδιο θα μπορούσε μια παρόμοια διαδρομή να είναι πραγματική καθώς άλλωστε αναφέρεται στο πρώτο κεφάλαιο της Γένεσης. Ίσως ο Αβραάμ, ο φίλος του Θεού, να έφερε τη διήγηση μαζί του από τον ίδιο δρόμο, όταν μετανάστευσε από την Ουρ στη γη Χαναάν. Μ' αυτό τον τρόπο θα ήταν μπορετό κάποτε να φτάσουν οι διηγήσεις στα χέρια του Μωυσή, έχοντας έρθει στην Αίγυπτο από τους απόγονους του Αβραάμ και του Ιακώβ.

Τρίτο, παραδόσεις για κατακλυσμό είναι γνωστές παγκόσμια και συχνά είναι αξιοσημείωτα κοντά στην αφήγηση της Βίβλου. Ο Ρ. Μπόυντ μας δίνει τούτη την παραστατική περίληψη:

«Η Βιβλική περιγραφή του μεγάλου Κατακλυσμού είναι η μόνη γνωστή περιγραφή; Υπάρχουν σχετικά όχι λιγότερες από τριάντα τρεις ξέχωρες περιγραφές ανάμεσα σε διάφορους λαούς και φυλές που ζουν σήμερα. Απ' αυτό τον αριθμό μόνο η Αιγυπτιακή και η Σκανδιναβική περιγραφή δε φαίνεται να συμπίπτουν απόλυτα με την περιγραφή του Μωυσή. Διαφέρουν στο ότι στην περιγραφή τους αποδίδουν μερική καταστροφή από τη βροχή και την υπόλοιπη από απευθείας ενέργειες πολλών θεών.

Η Ελληνική περιγραφή αναφέρει μια προειδοποίηση από τους θεούς, ότι ο μεγάλος κατακλυσμός θα ερχόταν στη γη εξαιτίας της κακίας των ανθρώπων, ότι μια κιβωτός κατασκευάστηκε, ότι παρέμεινε σ' ένα ψηλό βουνό και ότι ένα περιστέρι στάλθηκε έξω δύο φορές. Ο «Φάχα που οι Κινέζοι λένε ότι είναι ο γενάρχης τους, παρουσιάζεται σαν να σώθηκε με τη γυναίκα του, τους τρεις γιους του και τις τρεις κόρες του από τον κατακλυσμό που έγινε «γιατί ο άνθρωπος αποστάτησε από τον ουρανό». Οι Άγγλοι, οι Ινδοί, Αζτέκοι του Μεξικού, οι Ίνκας του Περού, οι κάτοικοι των Νήσων Φίτζι κι ακόμη οι Αμερινδοί, έχουν τις παραδοσιακές τους ιστορίες για τον Κατακλυσμό».

Είδαμε ότι ο Έρρικ φον Νταίνικεν υποστηρίζει πως το Έπος μπορεί να κατάγεται από τη Νότια Αμερική -από την περιοχή Τιαουανάκο της Βολιβίας- και αναφερθήκαμε στο απόσπασμα που βρέθηκε στη Μεγιδδώ. Το κείμενο έγινε γνωστό στο Περού περίπου το 500 μ.Χ. αν και ο πολιτισμός τους υπήρχε χίλια χρόνια νωρίτερα. Ακόμη κι αν αμέσως έγραφαν τις αφηγήσεις τους σε τούτες τις παλαιές χρονολογίες θα ήταν περίπου χίλια χρόνια αργότερα από τότε που το Έπος του Γιλγαμές βρέθηκε μέσα από την Εύφορη Ημισέληνο για να πάρει το δρόμο της Μεγιδδώ, όπου και έμεινε μέχρι την ανασκαφή της στη δική μας τη γενιά.

Η υπόθεση ότι το Έπος του Γιλγαμές - Βαβυλωνιακή αφήγηση για τον Κατακλυσμό- μπορεί να έχει προέλθει από τη Νότια Αμερική και κατόπιν να έφθασε στην Αιγυπτιακή αυλή όπου ο Μωυσής μπόρεσε να το βρει, είναι αστήρικτη. Ήταν γνωστό πολύ πριν από την ίδρυση των Νοτιοαμερικανικών εγκαταστάσεων στις οποίες ο Νταίνικεν αναφέρεται.

Το βιβλίο της Εξόδου και το Έπος του Γιλγαμές

Πολύ περισσότερα μπορεί να λεχθούν για τις θεωρίες του Νταίνικεν και τις υποθέσεις που κάνει σχετικά με το Έπος του Γιλγαμές από μια άλλη άποψη που είναι πολύ οικεία στο μελετητή της Βίβλου. Είδαμε ήδη ότι ο Νταίνικεν ισχυρίζεται πως το κύριο θέμα του Γιλγαμές βαίνει παράλληλα μ' αυτό της Γένεσης. Πρέπει ακόμη να αναφερθεί μια άποψη του ακόμα πιο δύσκολη να γίνει πιστευτή. «Μήπως η όλη περιγραφή στην Έξοδο προέρχεται από το Έπος του Γιλγαμές; Ακόμη κι αυτό είναι δυνατό». Μια τέτοια άποψη καταντάει απαράδεκτη. Στο πρώτο κεφάλαιο της Εξόδου, πληροφορούμαστε για τη γέννηση του Μωυσή και το ίδιο τούτο βιβλίο είναι μια ιστορική αφήγηση περί του Ισραήλ για το πώς έγινε έθνος. Ασφαλώς αυτό δε μπορεί να προήλθε από το Βαβυλωνιακό Έπος του Γιλγαμές.

Τα Διαστημόπλοια συντρίβονται στα όρη της Αρχαιότητας

Είδαμε ότι το Βαβυλωνιακό Έπος του Γιλγαμές αγγίζει την ιστορία του Κατακλυσμού και ότι ο Νταίνικεν κάνει ένα ακόμη λάθος όσον αφορά τον κατάλογο στον οποίο αναγράφονται τα ονόματα των δέκα βασιλιάδων που έζησαν «προ Κατακλυσμού». Λογάριασε το σύνολο των βασιλειών και το βρήκε να ανέρχεται σε 456.000 χρόνια, και λέει: «Περίοδοι χρόνων που είναι αδιανόητοι στο δικό μας τρόπο σκέψης, αν και τα ονόματα όλων των μοναρχών αυτών βρίσκονται σε κατάλογο, που διατηρήθηκε στους αιώνες ξεκάθαρα πάνω σε σφραγίδες και νομίσματα». Πρόκειται για τον «Σουμεριακό βασιλικό κατάλογο». Δε θα συζητήσουμε πάνω στον αριθμό των 456.000, αν και συγκρίνοντας δύο διαφορετικές πηγές βρίσκουμε τον αριθμό να είναι 432.000. Σ' αυτό που αντιτιθέμεθα είναι ότι τα ονόματα αυτών των βασιλιάδων, «διατηρήθηκαν ξεκάθαρα σε σφραγίδες και νομίσματα». Ο αρχικός κατάλογος περιείχε στην πραγματικότητα οκτώ βασιλιάδες. Ο Βαβυλώνιος ιερέας Βηρωσσός τους έκανε δέκα. Στα 1923 δημοσιεύτηκε μια σχεδόν πλήρης μετάφραση του Σουμερικού πρωτότυπου και είναι βέβαιο πως δεν προήλθε από «σφραγίδες και νομίσματα», αλλά πήλινες πινακίδες. Κυλινδρικές σφραγίδες χρησιμοποιούνταν από τους βασιλιάδες και άλλους αξιωματούχους σαν σύμβολα που φανέρωναν το αξίωμα τους, αλλά ο κατάλογος προερχόταν από πήλινες πινακίδες, όπου διατηρήθηκαν οι Σουμερικές αφηγήσεις. Νομίσματα δεν κόπηκαν παρά μονάχα γύρω στο 600 π.Χ. -κάνοντας έτσι τον Νταίνικεν να πέσει έξω στους υπολογισμούς του κατά 2.000 ή και περισσότερα χρόνια.

Συμπτωματικά τούτο είναι μια ακόμη απόδειξη πως η υπόθεση του Νταίνικεν, ότι το Έπος ήρθε στη Σουμερία από τη Νότια Αμερική, είναι τελείως απαράδεκτη. Η χρονολογία του, απλούστατα, είναι προγενέστερη κατά πολύ αυτής που νομίζει ο Νταίνικεν.

Εν πάση περιπτώσει, ο Νταίνικεν δέχεται την Κιβωτό να καθίζει στο όρος Αραράτ, στην Τουρκική Αρμενία, το οποίο, είναι άλλο από αυτό του Έπους του Γιλγαμές, αφού το όρος Αραράτ είναι τοποθεσία που μνημονεύεται στην Αγία Γραφή, ενώ το Έπος του Γιλγαμές αναφέρεται στο όρος Νισίρ. Για να θεωρηθεί σοβαρή η θεωρία του θα έπρεπε η Κιβωτός να είχε καθίσει στη Νότια Αμερική. Τούτο αποτελεί ακόμη μια καταφανή αντίθεση.