Το βιβλίο του προφήτη Ναούμ είναι δυστυχώς άγνωστο στους
περισσότερους Χριστιανούς. Ποιος άλλωστε θα ήθελε να διαβάσει ένα βιβλίο που
αυτοσυστήνεται με τη εισαγωγική φράση, "Η κατά της Νινευή προφητεία"
(Ναούμ α:1α).
Πώς μας αφορά ένα βιβλίο που θέμα του έχει
την αναγγελία της κρίσης πάνω στην αρχαία πρωτεύουσα της Ασσυρίας, τη Νινευή;
Στην πραγματικότητα όμως το βιβλίο του Ναούμ,
όπως και κάθε τμήμα της Αγίας Γραφής, αφορά πρώτιστα το Θεό, το χαρακτήρα Του,
τις ενέργειες Του, τη φύση Του. Έτσι αν προσπεράσουμε το εισαγωγικό πρώτο
εδάφιο διαβάζουμε στο α:2,
«Ζηλότυπος είναι ο Θεός, και εκδικείται ο
Κύριος· ο Κύριος εκδικείται και οργίζεται· ο Κύριος θέλει εκδικηθή τους
εναντίους αυτού, και φυλάττει οργήν κατά των εχθρών αυτού».
«Το βιβλίο του Ναούμ ξεκινά με το χαρακτήρα
του Θεού, τον οποίο στη συνέχεια συσχετίζει με την καταστροφή της Νινευή» (η
υπογράμμιση δική μας).
Όμως έτσι γεννιούνται άλλου είδους
προβληματισμοί σχετικά με την αξία του βιβλίου αυτού για το Χριστιανό. Μοιάζει
η προφητεία του Ναούμ να δικαιολογεί την εντύπωση που πολλοί είχαν και έχουν
ότι η Παλαιά Διαθήκη εικονογραφεί ένα πορτραίτο σκοτεινό και αποκρουστικό για
το Θεό. Παρουσιάζει ένα Θεό οργισμένο, σκληρό και εκδικητικό. Μόνο στο εδάφιο
που αναφέραμε η φράση «ο Κύριος εκδικείται» επαναλαμβάνεται τρεις φορές!
Είναι όμως στο ίδιο βιβλίο που επίσης
διαβάζουμε λίγο παρακάτω, «Ο Κύριος είναι αγαθός» (Ναούμ α:7).
Αδικούμε το Ναούμ και γενικότερα την Παλαιά
Διαθήκη, όταν τους αποδίδουμε μία μονομερή και μονόχρωμη εικόνα περί Θεού.
Μελετώντας προσεκτικά, και χωρίς προκαταλήψεις, το βιβλίο του Ναούμ θα έρθουμε
να γνωρίσουμε την πολυπλοκότητα του Θεού μας. Ο Θεός της Βίβλου δεν είναι ένα
επίπεδο όν που ο νους μας μπορεί να προσπελάσει και η λογική μας μπορεί να
εξηγήσει. Δεν περιγράφεται με μία λέξη, δεν προσδιορίζεται με έναν
χαρακτηρισμό.
Εύκολα καταλαβαίνουμε ότι το βιβλίο του Ναούμ
παρουσιάζει τη φύση της εκδίκησης του Κυρίου, ιδιαίτερα όπως αυτή ασκήθηκε στην
περίπτωση της Νινευή. Αυτό όμως δεν το κάνει σε αποκλεισμό των άλλων θείων
ιδιοτήτων αλλά σε συνάρτηση μαζί τους.
Μέσα στο πλαίσιο αυτό ας προσεγγίσουμε το
μήνυμα του βιβλίου.
Η εκδίκηση του Κυρίου είναι δίκαιη
Ο Θεός δεν εκδικείται από καπρίτσιο.
Εκδικείται επειδή είναι άγιος και δεν μπορεί να ανεχθεί την αδικία και την
ανομία. Για περίπου διακόσια χρόνια η Νινευή ως πρωτεύουσα της Ασσυρίας
συσσώρευσε πλούτη καταληστεύοντας άλλα έθνη. Ο Ναούμ μιλά παραστατικά για αυτό
λέγοντας, «Ο λέων διεσπάραττεν ικανά διά τους σκύμνους αυτού και απέπνιγε διά τας
λεαίνας αυτού, και εγέμιζε τα σπήλαια αυτού από θηράματος και τα κατοικητήρια
αυτού από αρπαγής. Ιδού, εγώ είμαι εναντίον σου, λέγει ο Κύριος των δυνάμεων,
και θέλω καύσει τας αμάξας σου μέχρι καπνού και η ρομφαία θέλει καταφάγει τους
σκύμνους σου, και θέλω εξολοθρεύσει το θήραμά σου εκ της γης, και δεν θέλει ακουσθή
πλέον η φωνή των πρέσβεών σου» (Ναούμ β:12 - 13).
Η σκληρότητα των Ασσυρίων ήταν αφάνταστη.
Σκαλίζοντας πέτρινα μνημεία περιέγραφαν με περηφάνια το πώς έγδερναν ζωντανούς
τους εχθρούς τους, το πώς τους έβγαζαν τα μάτια, το πώς του έκοβαν τα δάχτυλα,
τα χείλη ακόμη και τις μύτες. Δίκαια ο Ναούμ περιγράφει την Νινευή ως «πόλη
των αιμάτων» (γ:1). Η αιματοβαμμένη πόλη που συσσώρευσε
πλούτη αρπάζοντας τα από παντού τώρα θα πάρει ότι της αξίζει, «Εξεκενώθη
και εξετινάχθη και ηρημώθη και η καρδία διαλύεται και τα γόνατα κλονίζονται και
ωδίνες είναι εις πάσας τας οσφύς, τα δε πρόσωπα πάντων είναι απησβολωμένα»(β:10).
Η εκδίκηση του Κυρίου είναι μετρημένη
Το γεγονός ότι η εκδίκηση του Κυρίου είναι
δίκαιη αφορά το λόγο και τα αίτια που την προκαλούν. Ο Ναούμ όμως μας μιλά και
για τη φύση, τον χαρακτήρα της. Η κρίση του Θεού δεν είναι μία ανεξέλεγκτη
έκρηξη ασυγκράτητης οργής. Είναι μετρημένη και ελεγμένη απόδοση δικαιοσύνης.
Στο α:2 διαβάζουμε ότι ο Θεός «φυλάττει οργήν κατά των εχθρών αυτού». Η
έννοια της λέξης «φυλάττει» στα Εβραϊκά περιέχει και τη σημασία «συγκρατεί»,
«κρατά». Δεν είναι, δηλαδή μόνο ότι ο Θεός «συσσωρεύει» οργή αλλά ότι την
«συγκρατεί» και την ελέγχει. Αυτό επιβεβαιώνεται από την αμέσως επόμενη δήλωση
του εδ.3, «Ο Κύριος είναι μακρόθυμος» και περιμένει. Η εκδίκηση του Θεού λοιπόν είναι μετρημένη και όχι
αυθαίρετη και ασύδοτη.
Μία ακόμη παράμετρος που σχετίζεται με αυτό
το χαρακτηριστικό της κρίσης του Θεού είναι ότι μελετώντας τις ποινές που ο
Θεός εξαγγέλλει, αυτές προέρχονται από τις διάφορες συνθήκες και διαθήκες που
έκαναν οι λαοί μεταξύ τους. Προφανώς οι ίδιοι οι Ασσύριοι να προειδοποιούσαν για τις ίδιες ποινές
τους παραβάτες των συνθηκών που έκαναν με αυτούς. Τώρα ήλθε η ώρα να γευθούν
τις συνέπειες της αθέτησης της διαθήκης που είχαν με Εκείνον στον οποίον σε
τελική ανάλυση όλοι οι λαοί και όλοι οι άνθρωποι είναι υπόλογοι.
Η εκδίκηση του Κυρίου είναι αποτρέψιμη
Μελετώντας το βιβλίο του Ναούμ πρέπει να το
διαβάζουμε σε συνάρτηση με το βιβλίο του Ιωνά. Και τα δύο περιέχουν μηνύματα
κρίσης προς τη Νινευή. Στην περίπτωση του Ιωνά, οι προειδοποιήσεις του Θεού
οδήγησαν τους Ασσυρίους σε μετάνοια (Ιωνάς γ:5). Ο Θεός τότε έδειξε έλεος και
δεν τους τιμώρησε (Ιωνάς γ:10, δ:11). Το βιβλίο του Ιωνά μας θυμίζει καθώς
διαβάζουμε το βιβλίο του Ναούμ ότι η κρίση την οποία προαναγγέλλει οφείλεται
τελικά στην επιμονή της Ασσυρίας να αψηφά το έλεος του Θεού.
Ο Θεός δεν είναι χαιρέκακος. Δίνει ευκαιρίες
για μετάνοια, για επιστροφή. Η κρίση Του είναι αποτρέψιμη. Όλα αυτά όμως μέχρι
ένα σημείο. Όταν οι άνθρωποι «γνωρίσαντες τον Θεόν, δεν εδόξασαν ως Θεόν,
ουδέ ευχαρίστησαν· αλλ’ εματαιώθησαν εν τοις διαλογισμοίς αυτών, και εσκοτίσθη
η ασύνετος αυτών καρδία» τότε ο Θεός «παρέδωκεν αυτούς ο Θεός δια των
επιθυμιών των καρδιών αυτών εις ακαθαρσίαν, ώστε να ατιμάζωνται τα σώματα αυτών
μεταξύ αυτών» (Ρωμ.α:21, 24).
Υπάρχει ένα σημείο μετά από το οποίο ο Θεός
μας αφήνει να δρέψουμε τους καρπούς των επιλογών μας.
Η εκδίκηση του Θεού είναι προϊόν της καλοσύνης Του
Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα παράμετρος σχετικά με
τη μήνυμα του Ναούμ είναι η σύνδεση του α:2 με το α:7. Με ποια λογική σχέση
συνδέονται από τη μία η διακήρυξη ότι «Ζηλότυπος είναι ο Θεός και εκδικείται
ο Κύριος· ο Κύριος εκδικείται και οργίζεται· ο Κύριος θέλει εκδικηθή τους
εναντίους αυτού και φυλάττει οργήν κατά των εχθρών αυτού» (στο α:2) και από
την άλλη η διακήρυξη ότι «Ο Κύριος είναι αγαθός, οχύρωμα εν ημέρα θλίψεως,
και γνωρίζει τους ελπίζοντας επ' αυτόν» (στο 1:7). Είναι η σχέση τους διαζευκτική;
Δηλαδή ο Κύριος είναι ζηλότυπος και εκδικητικός για κάποιους αλλά για κάποιους
άλλους είναι καλός;
Είναι δύο διαφορετικές πτυχές ενός προσώπου;
Ζηλότυπος αλλά και καλός. Εκδικητικός αλλά και καταφύγιο.
Πιστεύω ότι προτιμότερη είναι μία σχέση
αιτιολογική. Δηλαδή, επειδή ο Κύριος είναι καλός και καταφύγιο σε μέρα θλίψης
γι’ αυτούς που ελπίζουν σ’ Αυτόν (α:7) για αυτό με φοβερό θυμό εκδικείται τους
εχθρούς Του (α:2). Αυτή η σύζευξη είναι ιδιαίτερα σημαντική για να καταλάβουμε
την ουσία της κρίσης και της οργής του Θεού.
Πώς θα ήταν δυνατόν ο Θεός να είναι καλός αν
δεν ήταν οργισμένος με την αδικία και την ανομία; Πώς θα ήταν δυνατόν ο Θεός να
ήταν το καταφύγιο αν δεν εξολόθρευε και δεν αντιμετώπιζε την κακία και τη βία;
Τι νόημα θα είχε η ιστορία αν δεν υπήρχε στη
Βίβλο μας το βιβλίο του Ναούμ;
Τι νόημα θα υπήρχε στον κόσμο αν δεν υπήρχε η
διακήρυξη ότι το κακό που μας ταλαιπωρεί, η εκμετάλλευση που μας συνθλίβει, η
βία που μας πληγώνει δεν αφήνουν το Θεό αδιάφορο;
Η ζηλοτυπία και η οργή του Θεού είναι
απολύτως αναγκαίες εκφράσεις της καλοσύνης Του.
Ας είναι αυτό το μήνυμα του μικρού αυτού
βιβλίου παρηγοριά αλλά και προειδοποίηση σε όλους μας.
