Όλα είναι ήσυχα στο βόρειο βασίλειο του Ισραήλ. Ο λαός κοιμάται ανέμελος
τα βράδια. Έχουν διδαχθεί από μικροί ότι είναι ο λαός του Θεού και ότι ο Θεός
είναι με το μέρος τους.
Ό,τι κι αν συμβεί στη ζωή, ο Θεός θα φροντίσει γι' αυτούς. Ακόμα
κι αν έρθουν εχθροί να πολιορκήσουν τον τόπο και τις πόλεις τους, ο Γιάχβε θα
πολεμήσει γι' αυτούς. Γιατί άλλωστε να ανησυχούν; Στα θρησκευτικά τους
καθήκοντα είναι συνεπείς. Λατρεύουν το Θεό τακτικά στη Βαιθήλ και στα Γάλγαλα.
Τηρούν το Σάββατο. Πιστεύουν ότι είναι επαρκώς ηθικοί. Τα αμαρτήματα τους δεν
είναι σοβαρά και εν πάση περιπτώσει τακτοποιούνται μέσα από τις θυσίες. Όλα
είναι καλά και ήσυχα. Απολαμβάνουν εξάλλου πρωτόγνωρη ευημερία, απόδειξη ότι ο
Θεός τους ευλογεί.
Ένας άνθρωπος όμως, έχει ακούσει μια άλλη φωνή. Έχει ακούσει το
βρυχηθμό του λιονταριού: «Σαν βρυχηθμός
φωνή Κυρίου απ' το βουνό ακούγεται της Σιών και σαν βροντή από την Ιερουσαλήμ.
Τότε έρχεται η ερήμωση στα πράσινα λειβάδια, ακόμα και τα δάση, απάνω στου Καρμήλου
τις κορφές, ξεραίνονται κι αυτάΚαι είπεν, Ο Κύριος θέλει βρυχήσει εκ Σιών και
θέλει εκπέμψει την φωνήν αυτού εξ Ιερουσαλήμ· και αι κατοικίαι των ποιμένων
θέλουσι πενθήσει, και η κορυφή του Καρμήλου θέλει ξηρανθή» (α:2).
Το λιοντάρι βρυχάται και η μόνη κατάλληλη αντίδραση είναι ο φόβος
(γ:8), διότι ο βρυχηθμός του σημαίνει κρίση. Ο Θεός δεν είναι ικανοποιημένος με
το λαό Του. Η ηθική τους είναι κούφια. Η δικαιοσύνη τους είναι ψεύτικη. Η
λατρεία τους είναι υποκριτική. Η κρίση Του είναι βέβαιη.
Η κρίση είναι το «ιστορικό γεγονός» που έρχεται. Είναι η
βεβαιότητα ότι ο κόσμος που γνωρίζει ο λαός του Ισραήλ πρόκειται να γκρεμιστεί.
Καθετί στο οποίο στηρίζονται θα αποδειχθεί κενό. Η αποστολή του Αμώς είναι να μιλήσει
με τέτοιο τρόπο ώστε το «ιστορικό γεγονός» της ερχόμενης κρίσης να γίνει πρώτα «γλωσσικό
γεγονός» στη συνείδηση εκείνων που τον ακούν. Πρέπει να συντριφτεί ο γνωστός
κόσμος μέσα στη φαντασία των Ισραηλιτών, πριν συντριφτεί μέσα στην ιστορία
τους. Αν γκρεμιστούν όλες οι ψεύτικες ελπίδες, όλα τα διανοητικά είδωλα, ολόκληρο
το «συμβολικό σύμπαν» που δεσμεύει τη σκέψη των Ισραηλιτών, τότε μπορεί να
υπάρξει η μετάνοια, η μόνη ελπίδα.
Πώς μπορούν φτωχά ανθρώπινα λόγια να μεταφέρουν το βρυχηθμό του
λιονταριού; Κάτω από την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος, ο Αμώς κηρύττει με τρόπο
που συγκλονίζει. Κυρίαρχη ρητορική τακτική του προφήτη είναι ο αιφνιδιασμός, η
μη αναμενόμενη έκβαση που συντρίβει πρωτύτερες αντιλήψεις. Ας δούμε όμως
μερικές «τεχνικές» με τις οποίες περνά το μήνυμα του.
Παρήγορα δόγματα που γίνοντα πικρά
Ποια ήταν τα αγαπημένα δόγματα του λαού Ισραήλ; Ένα σύντομο «πιστεύω»
θα συμπεριλάμβανε τα εξής:
«Ο Θεός είναι ένας και εμείς είμαστε ο εκλεκτός λαός Του, ένας
λαός ξεχωρισμένος απ' όλα τα έθνη της γης. Ένας λαός που κλήθηκε κατά τρόπο
μοναδικό να εξέλθει από τη γη της Αιγύπτου στη γη της επαγγελίας. Προς το παρόν
έχουμε προβλήματα και εχθρούς, αλλά σύντομα έρχεται η μέρα του Κυρίου, η μέρα
που Εκείνος θα συντρίψει τους εχθρούς μας και θα μας χαρίσει τη νίκη. Ο Θεός
είναι κοντά μας, μαζί μας, με το μέρος μας. Αυτό εξάλλου το απέδειξε στο
παρελθόν, όταν μας προστάτεψε από τους εχθρούς μας».
Αυτό το διανοητικό κατασκεύασμα που κυριαρχεί στη σκέψη του λαού,
δεν του επιτρέπει να ακούσει το κρυστάλλινο μήνυμα του λόγου. Ας δούμε μερικά
δόγματα που ο Αμώς αντιστρέφει και επανερμηνεύει:
Η κρίση των εθνών. Στις πρώτες κιόλας παραγράφους,
ο Αμώς δείχνει ότι καταλαβαίνει πολύ καλά το ακροατήριο του. Θα μιλήσει τη
γλώσσα τους, τη γλώσσα που θέλουν ν' ακούσουν. Ξεκινά μ' ένα μήνυμα κρίσης προς
τα έθνη γύρω από τον Ισραήλ. Τι πιο ευχάριστο για τον Ισραήλ, ν' ακούει ότι τα
γειτονικά έθνη, για διάφορους λόγους, απειλούνται με την κρίση του Θεού! Σύριοι
(α:3-5), Φιλισταίοι (εδ.6-8), Φοίνικες (εδ.9-10), Εδωμίτες (εδ.11-12), Αμμωνίτες
(εδ.13-15), Μωαβίτες (β:1-3)... όλοι κηρύσσονται ένοχοι και αξιοκατάκριτοι για
τις αδικίες που έχουν πράξει. Η κρίση του Θεού είναι βέβαιη.
Οι Ισραηλίτες θα άκουγαν αυτό το κήρυγμα με ιδιαίτερη ευχαρίστηση.
Η κρίση των γειτονικών λαών συμβάδιζε με όλα τους τα ρατσιστικά ένστικτα. Ήταν
ό,τι ωραιότερο μπορούσε ν' ακούσει ο εθνοκεντρικός νους. Όλοι οι άλλοι είναι
άξιοι της κρίσης . . . εκτός από τους ίδιους. Η κρίση των άλλων ήταν η δική
τους παρηγοριά.
Καθώς ο Αμώς συνεχίζει, η κρίση πλησιάζει. Υπάρχει κρίση και για
άλλο ένα βασίλειο, το βασίλειο του Ιούδα. Με την αναφορά στο βασίλειο του
Ιούδα, ο προφήτης καταφέρνει δύο πράγματα. Πρώτον, παίζει με την αντιπάθεια που
είχε το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ προς το νότιο, του Ιούδα. Δεύτερον, δείχνει
ότι ο ίδιος ο Αμώς είναι αμερόληπτος και αντικειμενικός, γιατί ενώ ο ίδιος
καταγόταν από εκεί (α:1), μπορούσε και κήρυττε την επικείμενη κρίση στους
ομοεθνείς του.
Στο β:6 όμως, έρχεται το συμπέρασμα που κανείς δεν περίμενε. Αποκορύφωμα
της κρίσης ο Ισραήλ. Εάν κρίνονται τα υπόλοιπα έθνη για διάφορα αμαρτήματα,
τότε και το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ, εφόσον έχει υποπέσει στα ίδια
αμαρτήματα, θα κριθεί κι αυτό. Ο Ισραήλ επιτρέπει τις μεγαλύτερες κοινωνικές
αδικίες, συντρίβει τους φτωχούς: άρα ο Θεός θα συντρίψει αυτόν (β:13). «Ο
κρίνων πάσαν την γην» δε θα κρίνει και το λαό Του;
Η εκλογή του Ισραήλ. Βέβαια, τα παραπάνω θέτουν υπό
αμφισβήτηση ένα αγαπητό δόγμα, ή μάλλον, ένα διαστρεβλωμένο δόγμα, που κυριαρχούσε
στη σκέψη του Ισραήλ. Ίσως είναι αλήθεια ότι ο Ισραήλ έχει υποπέσει σε
αμαρτήματα. Όμως ο Ισραήλ είναι ο εκλεκτός λαός του Θεού, έχει ιδιαίτερη σχέση
με το Θεό. Ο Αμώς συμφωνεί: «Ακούσατε τον
λόγον τούτον, τον οποίον ελάλησεν ο Κύριος εναντίον σας, υιοί Ισραήλ, εναντίον
παντός του γένους, το οποίον ανεβίβασα εκ γης Αιγύπτου λέγων, Εσάς μόνον
εγνώρισα εκ πάντων των γενών της γής» (γ:1-2α). «Να η ορολογία που γνωρίζουμε και
πιστεύουμε», θα έλεγε ο Ισραηλίτης. «Η μεγάλη μας παρηγοριά. Είμαστε ο εκλεκτός
λαός». Όμως ενώ το δόγμα τους ήταν σωστό, το συμπέρασμα ήταν λάθος: «. . . διά τούτο θέλω σας τιμωρήσει διά πάσας τας
ανομίας σας» (γ:2β). Να τι θα πει να είσαι «εκλεκτός» λαός του Θεού: να
ασχολείται ο Θεός πρώτα με τις δικές σου αμαρτίες!
Η έξοδος. Μερικοί θα έλεγαν πως δεν μπορεί να ισχύει κάτι τέτοιο. Δεν
είναι δυνατόν ο Θεός να αναιρέσει το ένδοξο και μοναδικό γεγονός της εξόδου.
Για ποιον άλλο λαό έκανε τόσα θαυμάσια ο Κύριος; Όμως ο Κύριος απαντά: «δεν είσθε εις εμέ ως υιοί Αιθιόπων, σεις
υιοί Ισραήλ; λέγει Κύριος· δεν ανεβίβασα τον Ισραήλ εκ γης Αιγύπτου και τους
Φιλισταίους από Καφθόρ και τους Συρίους από Κιρ; Ιδού, οι οφθαλμοί Κυρίου του
Θεού είναι επί το βασίλειον το αμαρτωλόν, και θέλω αφανίσει αυτό από προσώπου
της γής· πλην ότι δεν θέλω αφανίσει ολοτελώς τον οίκον Ιακώβ, λέγει Κύριος»
(θ:7-8).
Το γενεσιουργό γεγονός της πίστης του Ισραήλ, η έξοδος, τίθεται
υπό αμφισβήτηση για να καταλάβει ο λαός ότι βρίσκεται στο έλεος του Θεού. Η
έξοδος μπορεί να χάσει κάθε υπερβατικό νόημα και να επανερμηνευθεί ως απλή
μετακίνηση ενός πληθυσμού. Εξάλλου, ο Θεός στην έξοδο αποκαλύφθηκε ως Θεός που
ελευθερώνει δούλους. Ο Ισραήλ αντίθετα, καταπίεζε δούλους - επαναφέροντας τις
αδικίες της δουλείας και άρα αντιστρέφοντας μόνος του το πνεύμα της εξόδου - εξομοιώνοντας
τον εαυτό του με τους Αιγύπτιους! Άρα η μοίρα των Αιγυπτίων θα είναι και δική
του.
Η μέρα του Κυρίου. Η πρωτολογία του Ισραήλ έδινε
σχήμα στην εσχατολογία του. Αν γεννήθηκε μέσα από τις δυναμικές επεμβάσεις του
Θεού υπέρ του, τότε σίγουρα το αναμενόμενο εσχατολογικό γεγονός, η «μέρα του
Κυρίου», θα είναι η μέρα που ο Θεός θα εκδικηθεί όλους τους εχθρούς του. Ο Αμώς
συμφωνεί. Μόνο που τώρα μεταξύ των εχθρών του Θεού συγκαταλέγεται και ο Ισραήλ:
«Ουαί εις τους επιθυμούντας την ημέραν
του Κυρίου· προς τι θέλει είσθαι αύτη διά σας; η ημέρα του Κυρίου είναι σκότος
και ουχί φως» (ε:18).
Η πανταχού παρουσία του Θεού. Έτσι λοιπόν
αντιστρέφεται κάθε δόγμα του Ισραήλ. Θυμάται κανείς τα παρήγορα λόγια του
Ψαλμού ρλθ, τα οποία διαβεβαίωναν το λαό ότι ο Θεός είναι μαζί του, όπου κι αν
βρίσκεται. Ναι, λέει ο Αμώς, αλλά τώρα αυτή η αλήθεια δε θα είναι πλέον παρήγορη:
«Εάν σκάψωσιν έως άδου, εκείθεν η χειρ
μου θέλει ανασπάσει αυτούς· και εάν αναβώσιν εις τον ουρανόν, εκείθεν θέλω κατάξει
αυτούς. Και εάν κρυφθώσιν εν τη κορυφή του Καρμήλου, εκείθεν θέλω εξερευνήσει
και συλλάβει αυτούς· και εάν κρυφθώσιν από των οφθαλμών μου εις τα βάθη της
θαλάσσης, εκεί θέλω προστάξει τον δράκοντα και θέλει δαγκάσει αυτούς. Και εάν
υπάγωσιν εις αιχμαλωσίαν έμπροσθεν των εχθρών αυτών, εκείθεν θέλω προστάξει την
μάχαιραν και θέλει θανατώσει αυτούς· και θέλω στήσει τους οφθαλμούς μου επ'
αυτούς διά κακόν και ουχί διά καλόν» (θ:2-4). Επειδή ο Θεός είναι πανταχού
παρών, δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει από την κρίση Του. Θα είναι ενάντιος στο
λαό, όπου και αν βρίσκεται.
Λατρεία χωρίς το ζητούμενο
Παρόλο που κατέρρεαν παλιές πεποιθήσεις, πολλοί θα έλεγαν ότι δεν
υπήρχε λόγος να εναντιωθεί ο Θεός στο λαό Του. Διότι ο λαός τηρούσε το νόμο και
λάτρευε το Θεό, τηρώντας το Σάββατο. Έκανε το δικό του μέρος στη διαθηκική
σχέση. Ήταν όμως έτσι; Στο δ:4α ο Αμώς κηρύττει: «Έλθετε εις Βαιθήλ και ασεβήσατε· εν Γαλγάλοις πληθύνατε την ασέβειαν».
Η Βαιθήλ και τα Γάλγαλα ήταν τόποι λατρείας του Ισραήλ. Ο Αμώς παίρνει την τυποποιημένη
πρόσκληση σε λατρεία: «Λαέ του Ισραήλ, ελάτε στη Βαιθήλ και λατρεύστε» και αποκαλύπτει
το πραγματικό της νόημα: «ελάτε στη Βαιθήλ και αμαρτήστε». Η λατρεία του Ισραήλ
δεν ήταν διάλειμμα από την αμαρτία, ήταν αμαρτία. Οι αδικίες του λαού δε χωνεύονται
εύκολα. Η λατρεία όμως που γίνεται για να νομιμοποιηθεί το κατεστημένο . . . αυτή
η λατρεία είναι αμαρτία, διότι επιχειρεί να δηλώσει στο φτωχό ότι αυτοί που τον
αδικούν έχουν το Θεό με το μέρος τους. Με την κρίση Του ο Θεός μπορεί να αποκαλυφθεί
και πάλι ως εκείνος που δίνει ελευθερία στο δούλο.
Τι θα μπορούσε να καθιστά τη λατρεία του Ισραήλ τόσο ανώφελη; Τα
Σάββατα δε συναντούν ούτε το Θεό ούτε τη σκέψη του Θεού, αλλά τον ίδιο τους τον
εαυτό. Σκέφτονται: «Πότε θέλει παρέλθει ο
μην, διά να πωλήσωμεν γεννήματα; και το σάββατον, διά να ανοίξωμεν σίτον, σμικρύνοντες
το εφά και μεγαλύνοντες τον σίκλον και νοθεύοντες τα ζύγια της απάτης;» (η:5).
Η «ανάπαυση» του Σαββάτου δεν είναι πλέον ανάπαυση μέσα στο όραμα του Θεού,
είναι μέρα σχεδιασμού της αδικίας. Η νοοτροπία της αδικίας υπερχειλίζει για να
καλύψει ακόμα και τη μέρα που ανήκει στο Θεό.
Άρα λοιπόν, η λατρεία του λαού, αντί να είναι «οσμή ευωδίας», καταντά
«οσμή αηδίας» στο Θεό. Λέει ο Κύριος: «Εμίσησα,
απεστράφην τας εορτάς σας, και δεν θέλω οσφρανθή εν ταις πανηγύρεσιν υμών. Εάν
μοι προσφέρητε τα ολοκαυτώματα και τας θυσίας σας, δεν θέλω δεχθή αυτάς και δεν
θέλω επιβλέψει εις τας ειρηνικάς θυσίας των σιτευτών σας. Αφαίρεσον απ' εμού
τον ήχον των ωδών σου, και το άσμα των οργάνων σου δεν θέλω ακούσει» (ε:21-23).
Μα, αν ο Θεός δεν δέχεται τη λατρεία του λαού, τότε τι μπορεί να δεχθεί;
«Αντί γι' αυτά, ας ρεύσει σαν νερό το δίκαιο άφθονο και η δικαιοσύνη σαν
χείμαρρος αστείρευτος»! Δεν μπορεί να υπάρξει διάζευξη ζωής και λατρείας. Δεν
έχει τίποτα να πει στο Θεό εκείνος που έχει αδικήσει το συνάνθρωπο του. Προμηνύεται
αυτό που κάποια μέρα θα πει ο Χριστός: «Αληθώς
σας λέγω, καθ' όσον δεν εκάμετε εις ένα τούτων των ελαχίστων, ουδέ εις εμέ εκάμετε»
(Ματθ.κε:45).
Ίσως η πιο χαμηλή στιγμή στην καταδίκη της λατρείας του λαού είναι
η αντιστροφή της ιστορίας του Σαμψών. Κάποτε ο Σαμψών, με τη δύναμη του Θεού,
έσπασε τις κολόνες του ναού των Φιλισταίων, με αποτέλεσμα ο ναός να πέσει στα
κεφάλια τους. Τώρα όμως, οι Ισραηλίτες μπαίνουν στη θέση των Φιλισταίων. Ο
Κύριος δίνει τη διαταγή: «Πάταξον το
ανώφλιον της πύλης, διά να σεισθώσι τα προπύλαια, και σύντριψον αυτά κατά της κεφαλής
πάντων τούτων· τους δε υπολοίπους αυτών θέλω θανατώσει εν ρομφαία· ουδείς εξ αυτών
φεύγων θέλει διαφύγει και ουδείς εξ αυτών σωζόμενος θέλει διασωθή» (θ:1). Κάποτε
ο λαός έβρισκε ασφάλεια στην παρουσία του Θεού στο ναό. Τώρα όμως, η παρουσία
του Θεού στο ναό ήταν άκρως επικίνδυνη.
Η νέα λογική της κρίσης
Η ερμηνεία της ιστορίας ως κρίσης. Η προσπάθεια του Αμώς είναι να
βοηθήσει το λαό να δει ότι ενώ γνωρίζει πώς να σκέφτεται λογικά σε μύρια θέματα
της ζωής, στο θέμα της κρίσης, η λογική του δε λειτουργεί σωστά. Ο άγιος και
δίκαιος Θεός έχει πάψει να είναι η μείζων προκείμενη των συλλογισμών του.
Στο γ:3-6, ο προφήτης παραθέτει διάφορα γεγονότα σε ζεύγη, δείχνοντας
ότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Σε κάθε στίχο έχουμε ένα πράγμα το οποίο δεν
μπορεί να υπάρξει χωρίς την απαραίτητη του αιτία. Για παράδειγμα, στα εδ. 3-4
διαβάζουμε: «Δύνανται δύο να
περιπατήσωσιν ομού, εάν δεν ήναι σύμφωνοι; Θέλει βρυχήσει ο λέων εν τω δρυμώ,
εάν δεν έχη θήραν; θέλει εκπέμψει την φωνήν αυτού ο σκύμνος από της κατοικίας
αυτού, αν δεν επίασέ τι;». Καθώς αναφέρονται διάφορα τέτοια ζεύγη στη
σειρά, τα λόγια συνεπαίρνουν με την ποιητική λογική τους, αλλά όλα οδηγούν στον
τελευταίο στίχο: «Πέφτει ποτέ κακό σε κάποια πόλη, που απ' τον Κύριο να μην έχει
σταλθεί;».
Όλ' αυτά δείχνουν ότι ο κόσμος του Ισραήλ πρέπει να θεωρείται το πεδίο
δράσης των κρίσεων του Θεού. Στο δ:6-12 ο Κύριος μιλά δια του Αμώς και αναφέρει
τις πρωτύτερες κρίσεις Του πάνω στο λαό. Πείνα, λειψυδρία, κάψα, μούχλα,
πανούκλα, καταστροφή . . . όλ' αυτά, δεν ήταν τυχαία και αυθαίρετα γεγονότα,
ήταν προμηνύματα του Κυρίου. Το καθένα όμως λάμβανε την ίδια ανταπόκριση: «και δεν επεστρέψατε προς εμέ, λέγει Κύριος».
Όλες οι κρίσεις έως τώρα, προφανώς ήταν παιδευτικές: αποσκοπούσαν στην
επιστροφή του λαού στο Θεό. Στο εδ. 12 όμως έχουμε το αποκορύφωμα: «Διά τούτο ούτω θέλω κάμει εις σε, Ισραήλ·
όθεν, επειδή θέλω κάμει τούτο εις σε, ετοιμάσθητι να απαντήσης τον Θεόν σου,
Ισραήλ».
Το αναπόφευκτο της κρίσης ως απόλυτη κλήση σε μετάνοια. Ακούγοντας
αυτά, ο ανθρώπινος νους ζητά διεξόδους. Δεν μπορεί να προσευχηθεί ο προφήτης
για να αποτρέψει το κακό; Στο κεφάλαιο 7, ο Αμώς αφηγείται μια σειρά οραμάτων
κρίσης. Στο πρώτο όραμα ο Αμώς συγκλονίζεται και παρακαλεί το Θεό: «Κύριε, Θεέ,
παρακαλώ, συγχώρησε το λαό Σου!». Κι ύστερα έρχεται η ελπιδοφόρα απάντηση: «Τότε
ο Κύριος άλλαξε γνώμη κι είπε, Ωραία, δε θα γίνει». Κάτι παρόμοιο συμβαίνει στο
δεύτερο όραμα. Ο Αμώς καταφέρνει με την προσευχή του να αποτρέψει την ερχόμενη
κρίση! Ο λαός δε χρειάστηκε να μετανοήσει! Ο Θεός μετανοεί αντί γι' αυτόν! Στο
τρίτο όμως όραμα (ζ:7-9) δεν υπάρχει ευκαιρία για ικεσία. Η απόφαση είναι
αμετάκλητη. Όσες ικεσίες ήταν να γίνουν, έχουν ήδη γίνει!
Ο άνθρωπος που ακούει για κρίση και καταστροφή, συνήθως έχει την
ψευδαίσθηση ότι ο ίδιος θα μπορέσει να ξεφύγει. Ο Αμώς του δείχνει ότι ο
εφιάλτης θα είναι ατελείωτος: «Θα 'ναι για σας, όπως για κείνον που ξεφεύγει
απ' το λιοντάρι και πέφτει πάνω στην αρκούδα· γυρίζει σπίτι του κι ως ακουμπά
το χέρι του στον τοίχο, δέχεται δαγκωματιά φιδιού» (ε:19). Κι αν ξεφύγεις από
το ένα σκέλος της κρίσης σε βρίσκει το άλλο. Οι άλλες λύσεις πρέπει να
αποκλειστούν για να συνειδητοποιήσει ο λαός ότι έρχεται αντιμέτωπος με τον ίδιο
το Θεό, με την επιλογή να μετανοήσει ή όχι. Ο κόσμος του Ισραήλ θα συντριφτεί
και η μόνη ελπίδα των ακροατών είναι η προσωπική συντριβή ενώπιον του Θεού.
Η βεβαιότητα της κρίσης εκφράζεται ακόμα πιο έντονα όταν ο Αμώς ξεσπά
σε θρήνο. «Ακούστε αυτόν το θρήνο, που έχω να πω για σας, λαέ του Ισραήλ: Έπεσε
ο λαός του Ισραήλ ωσάν νεκρή παρθένα και δε θα σηκωθεί ξανά! Παρατημένη
κείτεται στο ίδιο της το χώμα κι ούτ' ένας δεν υπάρχει να τη σηκώσει ορθή» (ε:1-2).
Το μοιρολόι πάντα ακούγεται μετά το γεγονός. Όμως για τον προφήτη, το γεγονός
της κρίσης είναι τόσο βέβαιο που ο θρήνος μπορεί να ξεκινήσει από τώρα!
Σ' ένα από τα τελευταία οράματα του, ο προφήτης λέει: «Είδα ένα καλάθι
με φρούτα καλοκαιρινά (καγιέτς). «Τι βλέπεις, Αμώς;» με ρώτησε ο Κύριος. Κι εγώ
απάντησα: «Βλέπω ένα καλάθι με φρούτα καλοκαιρινά» (καγιέτς). Τότε μου είπε ο
Κύριος: «Κετς! (Τέλος!)
Ο λαός μου ο Ισραήλ είναι ώριμος για την κρίση. Δε θ' αλλάξω πια
γνώμη για την τιμωρία μου» (η:1-2). Οι λέξεις «καγιέτς» και «κετς» δεν έχουν
κοινό νόημα. Απλά είναι ομόηχες. Τα καλοκαιρινά φρούτα θύμιζαν καλές σοδειές,
ήταν μηνύματα ελπίδας. Όμως ετούτο το φρούτο δεν είναι ώριμο για βρώση αλλά για
κρίση. Με το λογοπαίγνιο, η εικόνα της ελπίδας συντρίβεται.
Ο τελευταίος αιφνιδιασμός
Με όλες αυτές (και πολλές άλλες) τεχνικές, ο Αμώς κατορθώνει να
γκρεμίσει τον κόσμο όπως τον έβλεπε ο Ισραηλίτης. Πολλοί θα έλεγαν ότι ο προφήτης
ήταν υπερβολικά σκληρός. Έτσι πίστευε και ο βασιλιάς Ιεροβοάμ (βλ. ζ:10-17).
Όμως δεν είναι έτσι. Όσο ο προφήτης μιλούσε, υπήρχε ακόμα η ελπίδα της
μετάνοιας. Τα πράγματα θα γίνονταν πολύ χειρότερα όταν ο λαός θα εκζητούσε έναν
τέτοιο λόγο και δε θα τον λάμβανε: «Έρχεται ο καιρός που . . . οι άνθρωποι θα
πεινάνε και θα διψάνε ν' ακούσουν κάποιο μήνυμα από μένα» (η:11). Άρα λοιπόν,
ακόμα και ο σκληρός λόγος του Αμώς, είναι ένας λόγος ελπίδας, ένας λόγος που
κρύβει μέσα του την πρόσκληση σε μετάνοια.
Για όσους αντιληφθούν ότι μπορούν να μετανοήσουν, όταν πλέον έχουν
φτάσει στα βάθη της απελπισίας και ο προφήτης έχει αποκλείσει κάθε πιθανή
διέξοδο, στο τέλος, για πρώτη φορά ακούν κάτι ελπιδοφόρο: «Θα' ρθει μια μέρα
που θα αποκαταστήσω την Πόλη του Δαβίδ . . .» (θ:11). Σ' αυτό το πλαίσιο, όλη η
σκληρότητα του μηνύματος του βιβλίου τίθεται στην πραγματική της διάσταση ως
πρόλογος της ευλογίας που ο Θεός κάποια μέρα θα φέρει. Οι υποσχέσεις του Θεού
δεν παύουν να ισχύουν, η βασιλεία θα έρθει, ο Θεός θα δώσει τα δώρα Του στους
κληρονόμους που μπορούν να τα εκτιμήσουν, στη γενεά εκείνη και στο λαό που θα
γνωρίζει τι σημαίνει να είναι λαός του Θεού. I
