3: Ο τέλειος αριθμός

Ο συμβολισμός της τριάδας σε θρησκευτικές παραδόσεις όλου του κόσμου

Η έννοια της τριάδας ή η τριαδική φύση του θεού, έχει γίνει ένα μέρος της ψυχής εκατομμυρίων ανθρώπων, για χιλιάδες χρόνια. Την βρίσκουμε σε ιστορίες για τη δημιουργία, σε μύθους, σε θρησκευτικά συγγράμματα και ιερά κείμενα, σε όλο τον κόσμο.

Μέχρι σήμερα, η θεωρία της τριάδας, θεωρείται ότι έχει την προέλευσή της στην ρωμαιοκαθολική εκκλησία — και πιο συγκεκριμένα στη σύνοδο της Νίκαιας, το 325 μ.Χ. Τότε, που αποφασίστηκε η κοινή πίστη για όλες τις «χριστιανικές» εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένης της πίστης στον τριπλό χαρακτήρα του προσώπου του Θεού.

Αναπαράσταση της «χριστιανικής» Αγίας Τριάδος. Τα πρόσωπα της Τριάδας προσδιορίζονται με σύμβολα στα στήθη τους: Ο γιος έχει ένα αρνί, ο πατέρας, το μάτι της πρόνοιας και το πνεύμα ένα περιστέρι. (Public Domain).

Όμως, αναφορές στην Τριάδα ή κάτι παρόμοιο, βρίσκονται σε πολλές μεγάλες ή μικρές θρησκείες. Ο Λόγιος Elaine Pagels που σπούδασε ιερά κείμενα, έγραψε στα Γνωστικά ευαγγέλια (1979): Η πρώιμη χριστιανική έννοια της Τριάδας, μορφοποιήθηκε από την Ιουδαϊκή ορολογία για την περιγραφή ενός Θεού χωρίς γένος, που αργότερα «αρσενοποιήθηκε» από τους Χριστιανούς.

Τον ένατο αιώνα μ.Χ. ο Κέλτης φιλόσοφος Erigena αντέκρουσε την άποψη του Αυγουστίνου για μία μάλλον ανθρωπόμορφη τριάδα, δηλαδή ενός θεού με τρία πρόσωπα, με τις πολύ πιο φιλοσοφικές απόψεις του περί Θεού, σαν Τίποτα και τα Πάντα.

Σύμφωνα με την Κάρεν Άρμστρονγκ στο σεμινάριό της Μια ιστορία του Θεού (1994), η ηγεσία της χριστιανικής εκκλησίας πάλεψε για να διατηρήσει τον έλεγχο της διδασκαλίας που θα παρουσίαζε στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης μια κατανοητής ερμηνείας της Τριάδας, τα πρόσωπα  του Θεού, παρά την αντίσταση αυτών που δεν μπορούσαν σε καμία περίπτωση να βλέπουν τον Θεό σαν «πρόσωπα». Αυτός ο αγώνας συνεχίζεται και σήμερα σε εκκλησίες, όπου η έννοια της Τριάδας παρουσιάζει μια ασαφή αντίληψη του ποιος είναι ο Θεός και γιατί ο Θεός πρέπει να έχει τρία διαφορετικά «πρόσωπα».

Τριπλο-πρόσωπη παρουσίαση της ελληνικής θεάς Εκάτη. (Public Domain)

Η τριάδα έχει παραμείνει σαν ένα από τα πιο απατηλά ιερά μυστήρια στο Χριστιανισμό, και διεγείρει μέχρι και σήμερα συζητήσεις, αφού οι σύγχρονοι εκκλησιαζόμενοι αναζητούν μια πιο ικανοποιητική απάντηση, γιατί ο Θεός να έχει τρία πρόσωπα και όχι ένα.

Η τριάδα σε θρησκείες ανά το κόσμο

Είναι ενδιαφέρον, ότι ο Ιουδαϊσμός θα απέρριπτε την τριαδικότητα λόγω του ότι πιστεύει ότι είναι βλασφημία να αποδίδεται στον Ιησού οποιασδήποτε μορφής θεότητα. Για τους Εβραίους, ο Ιησούς ήταν ένας άνθρωπος, όχι κάποιο θείο πρόσωπο ή μέρος του Θεού.

Η Τριάδα, εμφανίζεται επίσης στις ανατολικές παραδόσεις. Σύγχρονες μεταφράσεις από το Tao Te Ching (1996),  την Essential Kabbalah (1995), το Bhagavad-Gita (1986), και The Tibetan Book of the Dead (1994) χρησιμεύουν για να δώσουν ασυνήθιστες γνώσεις, πώς ο τριπλός χαρακτήρας της πραγματικότητας και ο ρόλος μας μέσα σ’ αυτόν, μπορεί να γίνει κατανοητός. Οι ανατολικές παραδόσεις δέχονται την έννοια μιας θεότητας, που περιγράφεται σαν Τριάδα.

Στο The Tibetan Book of the Dead, τα «τρία σώματα του Βουδισμού», φανερώνουν τριαδικά επίπεδα ύπαρξης. Κάθε άτομο είναι υπεύθυνο και για τα τρία αυτά επίπεδα.

Για το βουδισμό, η τριάδα προέρχεται από τα τρία σώματα του Βούδα,  το κανονικό σώμα γίνεται το σώμα πηγή, η ομιλία γίνεται το ευλογημένο σώμα και το μυαλό γίνεται το σώμα της αλήθειας. Τα τρία βουδιστικά σώματα συσχετίζονται με το σώμα, το νου και το πνεύμα, και εμείς θα μπορούσαμε να πούμε ότι με την έννοια του Πατέρα έχουμε τον Θεό, στον Υιό την προσωπικότητα και στο Άγιο Πνεύμα τη διαδικασία με την οποία κάποιος γίνεται ένα με το Θεό, και επίσης προτείνει μια πιο ενοποιημένη και προσανατολισμένη διαδικασία εξήγησης για την Τριάδα.

Βλέπουμε ακόμη παραλληλισμούς στο The Tao Te Ching στα «Three Jewels» ή «Three Treasures» του Βούδα, το Dharma (νόμος ή δράση) και στο Sangha (Κοινότητα). Μια αρχαία ινδική θρησκεία (Jains) αναγνωρίζει την τριάδα του samyag-darsana (σωστή διορατικότητα), samyag-jnana (σωστή γνώση) και samyag-caritra (σωστή συμπεριφορά).

Στο Bhagavad-Gita, υπάρχει η τριπλή φύση του ανθρώπου, όπως είπε στον Arjuna ο ινδουιστικός θεός Κρίσνα, και στην Καμπάλα, τον μυστικιστικό κλάδο του Ιουδαϊσμού, βρίσκουμε παρόμοιες έννοιες όπως της «Άγιας αναπνοής» σαν αναγκαίο στοιχείο για την ένωση με το θείο, και τις τρεις αρχικές απόρροιες από τον Ein Sof, που είναι – η μηδαμινότητα, η σοφία και η κατανόηση. Αυτές οι τρεις απόρροιες χρησιμεύουν σαν βάση πάνω στην οποία υπάρχουν όλες οι άλλες υπάρξεις επάνω το δέντρο της ζωής και την ουσία του οποίου οι οπαδοί προτρέπονται ποτέ να μην προσπαθήσουν να κατανοήσουν. Την αόριστη φύση της «Αγίας Τριάδας», κατά τον ίδιο τρόπο, οι οπαδοί δεν χρειάζεται να την καταλάβουν, τουλάχιστον όχι σ’ ένα συνειδητό επίπεδο.

Παραστατική εικόνα της Ein Sof  και αγγελικές ιεραρχίες στην Καμπάλα. (Public Domain )

Ο Βιετναμέζος βουδιστής μοναχός Thich Nhat Hanh στο Living Buddha, Living Christ (1995) συγκρίνει δυτικές και ανατολικές έννοιες της Τριάδας. Μετά από συνάντηση με «χριστιανούς» κληρικούς, ο Hanh γράφει, «είπα στους ιερείς ότι ένιωσα ότι όλοι εμείς έχουμε το σπόρο του Αγίου Πνεύματος μέσα μας, την ικανότητα θεραπείας, μεταμόρφωσης, και αγάπης. Όταν αγγίζουμε αυτό το σπόρο, είμαστε σε θέση να αγγίξουμε τον θεό Πατέρα και τον  θεό γιο». 

Ο Hanh παρουσιάζει δυναμικά την ιδέα της Τριάδος, σαν την διαδικασία της άμεσης γνώσης του θείου που υπερβαίνει όλες τις θρησκευτικές ετικέτες και ονόματα. Ισχυρίζεται ότι ο ασφαλέστερος τρόπος να προσεγγίσουμε το Άγιο Πνεύμα είναι μέσω της έννοιας της πληρότητας του νου και ότι «αυτός που κινείται από την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος... είναι ο Υιός του ανθρώπου και ο Υιός του Θεού...», μια έννοια που δεν είναι ξένη για τους βουδιστές που είναι εξοικειωμένοι με τη φύση της μη-δυαδικότητας.

Η βουδιστική Τριάδα, όπως ο Hanh την ονομάζει, του Buddha, Dharma και Sangha παρουσιάζει μια τριάδα προσιτή σε όλους τους πιστούς.

Βουδιστικό σύμβολο που αντιπροσωπεύει τα τρία κοσμήματα - Buddha, Dharma, Sangha (Christopher J Flynn/ CC BY-SA 4.0 )

3: Ο τέλειος αριθμός

Ο αριθμός τρία θεωρείται ο τέλειος αριθμός, που ενοποιεί τον δυισμό. Οι Καβαλιστές αναφέρονται στον αριθμός τρία, σαν τον αριθμό της ολοκλήρωσης. Οι άνθρωποι έχουν τριπλή φύση: το σώμα, το νου και το πνεύμα. Ίσως οι αρχαίοι μας πρόγονοι κατανόησαν την Τριαδική φύση της ύπαρξης σε βαθύτερο επίπεδο του υποσυνείδητου, το οποίο στη συνέχεια μεταφράστηκε σε σύμβολα και αρχέτυπα που βρέθηκαν στις αρχαίες ιστορίες, σε μύθους και θρησκευτικά κείμενα.

Ίσως η ίδια η τριάδα, δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένα σύμβολο για τη διαδικασία της ίδιας της δημιουργίας, και όχι το πραγματικό πρόσωπο της θεότητας, γι' αυτό συνεχίζει να προκαλεί τόση απογοήτευση και συζήτηση στις τριαδικές εκκλησίες. Για να το θέσω απλά, ψάχνουν τον Θεό σε όλα τα λάθος μέρη.

Η τριάδα, περίπου το 1450, Γαλλία. ( Public Domain )

Βιβλιογραφία

Armstrong, Karen. 1994. A HISTORY OF GOD.  New York, New York:  Alfred A. Knopf.

Hanh, Thich Nhat. 1995. LIVING BUDDHA, LIVING CHRIST.  New York, New York: Riverhead Books.

Jones, Marie D. and Larry Flaxman. 2011. TRINITY SECRET. Franklin Hills, New Jersey: New Page Books.

Mair, Victor H.   1990. TAO TE CHING – MYSTICAL CLASSICS OF THE WORLD. New York, New York: Bantam Books/Quality Paperback Book Club.

Matt, Daniel C.   1995. THE ESSENTIAL KABBALAH – MYSTICAL CLASSICS OF THE WORLD. New York, New York: Bantam Books/Quality Paperback Book Club.

Miller, Barbara Stoller. 1986. THE BHAGAVAD-GITA – MYSTICAL CLASSICS OF THE WORLD. New York, New York: Bantam Books/Quality Paperback Book Club.

Pagels, Elaine. 1979. THE GNOSTIC GOSPELS.  New York, New York: Vintage Books Edition/Random House, Ltd.

Thurman, Robert A. F.   1994. TIBETAN BOOK OF THE DEAD – MYSTICAL CLASSICS OF THE WORLD.  New York, New York: Bantam Books/Quality Paperback Book Club.