Το να είναι κανείς σκεπτικιστής δεν είναι λάθος. Απεναντίας, εκείνοι που είναι υπερβολικά εύπιστοι, μπορεί στο τέλος να το μετανιώνουν οικτρά.
Οι άνθρωποι που δέχονται τα πάντα χωρίς συζήτηση, καταλήγουν συνήθως να μέμφονται τον εαυτό τους για το γεγονός ότι υπήρξαν τόσο επιπόλαιοι.
Δεν είναι λάθος, λοιπόν, να είναι κάποιος σκεπτικιστής, όσο αφορά στη Βίβλο. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να τη δέχεται με κλειστά μάτια. Στο κάτω κάτω, εάν αυτή δεν μπορεί να αντέξει στην καλόπιστη έρευνα, τότε δεν αξίζει τον κόπο να την εμπιστευόμαστε. Ο Θεός που είπε: «Ελάτε τώρα και ας διαδικαστούμε» (Ησαΐας α:18), είναι Αυτός, επίσης, που μας προσκαλεί να χρησιμοποιήσουμε την καρδιά και το νου μας και να αποφασίσουμε εάν η Αγία Γραφή είναι ή όχι ο εμπνευσμένος λόγος Του.
Με βάση αυτή την πρόσκληση, ας προσεγγίσουμε το Θεό της Παλαιάς Διαθήκης. Ας παραδεχτούμε ότι μας ενοχλεί η βία, η οργή και η εξαπάτηση, και όλα τα συναφή που συνδέονται με το όνομά Του. Δεν χρειάζεται να προσποιηθούμε ότι δεν βλέπουμε τις πολλές διαφορές ανάμεσα στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη. Για παράδειγμα, παρά το γεγονός ότι ο Ιησούς είπε στους μαθητές Του ότι πρέπει να αγαπούν τους εχθρούς τους και να ευεργετούν εκείνους που τους βλάπτουν, φαίνεται πως ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης κάνει ακριβώς το αντίθετο.
Οι διαφορές δείχνουν να είναι πραγματικές, είναι όμως έτσι; Ελπίζουμε πως αυτά που θα διαβάσετε να βοηθήσουν, ώστε να απαντηθούν ορισμένα από τα ερωτήματα που προβληματίζουν πάρα πολλούς ανθρώπους.
Μπορούν άνθρωποι, που νοιάζονται για το συνάνθρωπό τους, να πιστεύουν σ’ ένα τέτοιο Θεό;
Ο σύγχρονος αναγνώστης της Βίβλου ίσως να δυσκολεύεται να δεχτεί τους θρησκευτικούς πολέμους της Παλαιάς Διαθήκης. Σύμφωνα με τους διεθνείς νόμους που διέπουν τον πόλεμο, οι πολίτες και τα μη ενεργά μέλη των εμπόλεμων δυνάμεων, έχουν δικαίωμα να προστατευτούν. Το Βασικό Άρθρο 3 της Συνθήκης της Γενεύης τού 1949, λέει: «Τα πρόσωπα εκείνα που δεν λαμβάνουν ενεργό μέρος στις εχθροπραξίες, καθώς επίσης και τα μέλη εκείνα των ενόπλων δυνάμεων που κατέθεσαν τα όπλα τους, και ακόμη όσα έχουν τεθεί εκτός μάχης είτε από ασθένεια είτε από τραυματισμό είτε γιατί είναι υπό περιορισμό είτε από οποιαδήποτε άλλη αιτία, θα πρέπει, σε όλες τις περιπτώσεις, να αντιμετωπίζονται με ανθρωπιστικό τρόπο».
Εντούτοις, ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης, φαίνεται να μη ανταποκρίνεται στα κοινώς παραδεκτά αυτά επίπεδα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Διατάζοντας τα στρατεύματα του Ισραήλ να εξολοθρεύσουν, όχι μόνο τις αντίπαλες ένοπλες δυνάμεις, αλλά και τις γυναίκες και τα παιδιά και τα ζώα τους ακόμη, δείχνει να μη σέβεται καθόλου ορισμένους από τους πιο βασικούς κανόνες που διέπουν τον πόλεμο.
«Έτσι λέγει ο Κύριος των δυνάμεων: Θα εκδικήσω όσα έκανε ο Αμαλήκ στον Ισραήλ, ότι του αντιστάθηκε στον δρόμο όταν ανέβαιναν από την Αίγυπτο πήγαινε τώρα και πάταξε τον Αμαλήκ, και εξολόθρευσε κάθε τι που έχει, και μη τους λυπηθείς αλλά, θανάτωσε και άνδρα και γυναίκα, και παιδί και βρέφος που θηλάζει, και βόδι και πρόβατο, και καμήλα και γαϊδούρι» (Α’ Σαμ.ιε:2-3).
ΕΡΩΤΗΣΗ 1
Εφόσον ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης είναι αγαθός, γιατί απαίτησε το θάνατο γυναικών, παιδιών και ζώων ακόμη;
Πώς είναι δυνατόν, ένας σφαγέας βρεφών και πολιτών να ταυτίζεται με τον Κύριο εκείνο, που αργότερα προέτρεπε τους μαθητές Του να στρέφουν και το άλλο μάγουλο, να αγαπούν τους εχθρούς τους, και να προσεύχονται για εκείνους που τους βλάπτουν ή τους κακοποιούν;
Ενώ παραδεχόμαστε ότι αιματηρά γεγονότα σαν τα πιο πάνω, προκαλούν αποστροφή, ας δούμε με ποιον τρόπο η ίδια η Γραφή θα απαντούσε σε ένα τέτοιο ερώτημα, που αμφισβητεί την ηθική ενός τέτοιου Θεού.
Τοξική κουλτούρα
Αρχαιολογικές ανασκαφές στην Παλαιστίνη, στον Λίβανο και στη Συρία, επιβεβαιώνουν τις περιγραφές της Βίβλου για την κοινωνία της Μέσης Ανατολής. Οι αναρίθμητοι θεοί των χωρών αυτών αντικατοπτρίζουν τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Οι θρησκευτικές τελετουργίες γονιμότητας είχαν καθιερώσει την ανδρική και τη γυναικεία πορνεία. Οι θυσίες παιδιών χρησιμοποιούνταν για να εξευμενίσουν τους θεούς, αρχηγός των οποίων ήταν ο θεός-ήλιος, ο οποίος ήταν γενικά γνωστός με το όνομα Βάαλ ή «κύριος».
Τέτοιες ειδωλολατρικές συνήθειες είχαν διατηρηθεί επί αιώνες, παρά το γεγονός ότι ο Θεός τού Ισραήλ είχε κάνει γνωστή την ύπαρξή Του με τα θαύματα που συνόδευσαν την έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο. Η Ραάβ, η πόρνη της Ιεριχούς, παραδέχτηκε ότι ο λαός της είχε γνωρίσει τη φήμη τού Θεού τού Ισραήλ, όταν είπε:
«Γνωρίζω ότι ο Κύριος σάς έδωσε τη γη και ότι ο τρόμος σας έπεσε επάνω μας, και ότι όλοι οι κάτοικοι της γης νεκρώθηκαν από τον φόβο σας επειδή ακούσαμε πώς ο Κύριος ξέρανε τα νερά της Ερυθράς Θάλασσας μπροστά σας, όταν βγήκατε έξω από την Αίγυπτο και τι κάνατε στους δύο βασιλιάδες των Αμορραίων … και καθώς ακούσαμε, διαλύθηκε η καρδιά μας, και δεν έμεινε πλέον πνοή σε κανέναν από τον φόβο σας, επειδή ο Κύριος ο Θεός σας, αυτός είναι ο Θεός επάνω στον ουρανό, και κάτω στη γη» (Ιησ.Ν.β:9-11).
Οι Χαναναίοι απέρριψαν την ευκαιρία που είχαν για έλεος. Παρόλο που ήξεραν ότι ο Θεός τού Ισραήλ είχε αποκαλύψει τον Εαυτό Του και έκανε θαύματα για το λαό Του, δεν Τον δέχτηκαν σαν το Θεό όλης της δημιουργίας.
Όροι κατάκτησης
Οι αναφορές της Παλαιάς Διαθήκης δείχνουν ότι ο Θεός δεν είχε διατάξει από την αρχή τον Ισραήλ να θανατώσει όλους τους κατοίκους της Παλαιστίνης. Αντιθέτως, υποσχέθηκε ότι, αν ο λαός Του Τον εμπιστευόταν, Αυτός ο Ίδιος θα έκανε τους Χαναναίους να θέλουν να φύγουν από τη χώρα:
«Θα στείλω μπροστά σου τον φόβο μου, και θα καταστρέψω κάθε λαό προς τον οποίο έρχεσαι, και θα κάνω όλους τους εχθρούς σου να στρέψουν σε σένα τα νώτα και θα στείλω σφήκες μπροστά σου, και θα εκδιώξουν τους Ευαίους, τους Χαναναίους, και τους Χετταίους από μπροστά σου. Δεν θα τους εκδιώξω από μπροστά σου σε έναν χρόνο, για να μη ερημωθεί η γη, και πολλαπλασιαστούν τα θηρία τού αγρού εναντίον σου λίγο-λίγο θα τους διώξω από μπροστά σου, μέχρις ότου αυξηθείς και κυριεύσεις τη γη» (Εξ.κγ:27-30).
Όπως είδαμε στην παραπομπή με την Ραάβ, από την αρχή-αρχή της εκστρατείας τού Ισραήλ για κατάκτηση της χώρας, ο Θεός είχε δώσει στους Χαναναίους λόγο και ευκαιρία για να φύγουν. Διασφάλισε το γεγονός ότι άκουσαν για τον ερχομό των Ισραηλιτών και γέμισε την καρδιά τους με φόβο. Παρά το γεγονός ότι, από την άποψη του Θεού, είχαν μολύνει τη γη και αποστερήθηκαν έτσι το δικαίωμα να ζουν σ’ εκείνη την περιοχή, ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης, τους έδωσε ευκαιρία να αποχωρήσουν. Μόνο όταν αποφάσισαν να αντισταθούν στο Θεό των στρατευμάτων τού Ισραήλ, διέταξε πράγματι ο Θεός αυτός, την καταστροφή ολόκληρων κοινοτήτων.
Μια νέα κοινωνία
Εάν η κοινωνία των Χαναναίων παρέμενε ανενόχλητη, η ειδωλολατρική της κουλτούρα θα εξακολουθούσε να επηρεάζει και ακόμη να διαμορφώνει τον πολιτισμό ολόκληρης της περιοχής. Ο Θεός όμως της Παλαιάς Διαθήκης έκλεξε τη γη Χαναάν – το σταυροδρόμι τού αρχαίου κόσμου – για να προαγάγει τις αξίες μιας νέας κοινωνικής τάξης. Οι Ισραηλίτες, σαν απόγονοι τού Αβραάμ, στον οποίο ο Θεός είχε υποσχεθεί να δώσει τη γη 400 χρόνια προηγουμένως, θα αποτελούσαν με το παράδειγμά τους «φως» για τα γειτονικά έθνη (Εξ.λδ:10-17, Δευτ.ζ:1-11, κ:16-18). Όπως κανένα άλλο έθνος στην ιστορία τού κόσμου, αυτή η χώρα, αυτός ο λαός και ο Θεός του, έμελλαν να είναι πηγή ευλογίας για όλα τα έθνη της γης.
Αξία που σοκάρει
Η αποστολή να καταστρέψουν τους λαούς εκείνους που αντιστέκονταν, θα είχε σαν αποτέλεσμα να κατανοήσουν οι Ισραηλίτες τις τρομακτικές συνέπειες της ειδωλολατρίας – προπάντων όταν αυτή η ειδωλολατρία αντιμαχόταν την αλήθεια για το Θεό. Η διαδραμάτιση του ρόλου του εκτελεστή από μέρους τους, θα ενστάλαζε μέσα τους υγιή φόβο για το Θεό και μίσος για κάθε ψεύτικη θρησκεία. Ούτε αυτοί οι ίδιοι δεν θα εξαιρούνταν από μια τέτοια κρίση. Δεν τους «εξέλεξε» ο Θεός, επειδή είχε προτίμηση σε κάποιο λαό, αλλά για να δείξει σε όλο τον κόσμο τα θαυμαστά πλεονεκτήματα της γνώσης του Θεού των θεών από τη μια, και τις φοβερές συνέπειες της αγνωσίας αυτού του Θεού, από την άλλη.
Η προοπτική τού Χρόνου και της Αιωνιότητας
Επειδή απέχουμε χρονικά 3000 χρόνια από τότε, ενοχλούμαστε και σκανδαλιζόμαστε ακόμη, με τη σκέψη ότι οι Ισραηλίτες στρατιώτες σκότωναν τις γυναίκες και τα παιδιά των φοβισμένων και αβοήθητων κατοίκων μιας χώρας. Όμως, οι αναπόφευκτοι παράγοντες του χρόνου και της αιωνιότητας έχουν τη δική τους προοπτική. Εάν τα άψυχα είδωλα των Χαναναίων, αντιμάχονταν τον ζωντανό Θεό, εάν εμπόδιζαν ολόκληρες κοινότητες από το να γνωρίσουν τη ζωή και την αγαθότητα, τότε ο θάνατος εκείνων που αντιστέκονταν θα έστελλε παντού ένα μήνυμα. Χωρίς αυτό το μήνυμα, η Χαναναϊκή κουλτούρα θα έμοιαζε με ανεξέλεγκτη γάγγραινα που θα μόλυνε τον καθένα που θα ερχόταν σε επαφή με τον σπουδαίο αυτό συνδετικό κρίκο ανάμεσα στις τρεις μεγάλες ηπείρους της Αφρικής, της Ασίας και της Ευρώπης.
Όλοι πεθαίνουν κάποια στιγμή. Άλλοι ξαφνικά, υποφέροντας πολύ λίγο, και άλλοι αργά με επώδυνο τρόπο. Ορισμένοι πεθαίνουν νέοι, ενώ άλλοι σε βαθιά γεράματα. Εφόσον η προοπτική της Βίβλου για την αιωνιότητα είναι σωστή, μπορούμε να θεωρούμε το θάνατο των παιδιών της Χαναάν πολύ καλύτερο από μια μακρόχρονη ζωή που ενδεχομένως θα ζούσαν, και η οποία θα είχε διαμορφωθεί μέσα στην ειδωλολατρική, τοξική κουλτούρα των Χαναναίων. Ο πρόωρος θάνατος, υπό αυτή την έννοια, τα φύλαξε από το να προσθέτουν, μέρα με τη μέρα, περισσότερο βάρος στο φορτίο της ενοχής τους, για το οποίο κάποια μέρα σίγουρα θα κριθούν (Ρωμ.β:5).
Όμως, έστω κι αν είδαμε για ποιους λόγους ο Θεός απαιτούσε το θάνατο των Χαναναίων που αντιστέκονταν, ίσως να μη μας αρέσει αυτό που έκανε ο Θεός. Τούτο είναι πολύ κατανοητό. Ο Θεός δεν επιζητεί την ολόκαρδη επιδοκιμασία μας. Γνωρίζει ότι δεν μπορούμε, όπως Αυτός, να δούμε ολόκληρο το φάσμα της ανθρώπινης ζωής.
Λόγοι για να Τον εμπιστευόμαστε
Μολονότι ο Θεός δεν ζητάει την έγκρισή μας, μας καλεί, εντούτοις, να Τον εμπιστευόμαστε. Κάθε καλόπιστος αναγνώστης της Βίβλου, βρίσκει συγκλονιστικές αποδείξεις για την πιστότητα αυτού του Θεού, ο οποίος τηρεί τις υποσχέσεις Του και αποκαλύπτει τον Εαυτό Του σε εκείνους που Τον εκζητούν. Μας έχει δώσει λόγους να πιστεύουμε ότι στο τέλος θα αποκαταστήσει τα πάντα και θα είναι δίκαιος σε όλους – ακόμη και στους εχθρούς Του. Η ανεξιχνίαστη Του χάρη και η τέλεια δικαιοσύνη Του θα επικρατήσουν.
Αποδεχόμενοι το δικαίωμα του Θεού να είναι Θεός
Ο Θεός μας καλεί επίσης να αποδεχτούμε την εξουσία Του. Καθώς είναι ο Δημιουργός και ο Συντηρητής όλων αυτών που υπάρχουν, έχει το δικαίωμα να διακηρύττει: «Θα ελεήσω όποιον ελεώ, και θα σπλαχνιστώ όποιον σπλαχνίζομαι» (Εξ.λγ:19). Εφόσον είναι ο Κύριος των κυρίων, τότε ήταν θείο δικαίωμά Του να πει στο Φαραώ, ο οποίος αρνιόταν πεισματικά ν’ αφήσει τους Ισραηλίτες να φύγουν από τη χώρα του: «Γι’ αυτό τον σκοπό σε ανύψωσα, για να δείξω σε σένα τη δύναμή μου, και για να εξαγγελθεί το όνομά μου σε όλη τη γη» (Εξ.θ:16).
Ο Θεός θα μπορούσε να ελευθερώσει τους Ισραηλίτες, χωρίς να είναι τόσο αυστηρός. Ο τρόπος, όμως, που επέλεξε, έδωσε σπλαχνική και δίκαιη προειδοποίηση προς όλους. Μέσα στην αγάπη Του έδωσε ένα παράδειγμα, που σκοπό είχε να κάνει κάθε γενεά να συνειδητοποιήσει, ότι στο τέλος θα είναι υπόλογη σ’ Αυτόν. Ίσως να μη καταλαβαίνουμε πλήρως γιατί έκανε αυτό που έκανε, έχουμε, όμως, πολλούς λόγους να αποδεχτούμε το αποκλειστικό δικαίωμά Του να είναι ο Θεός.
Μια καλή ερώτηση
Αλλά, είναι και της Καινής Διαθήκης, αυτός ο Θεός; Ο Ιησούς Χριστός δεν αποκαλύπτει έναν Θεό που είναι πιο καλός και πιο ευαίσθητος; Όχι, αυτό που έκανε ο Ιησούς, είναι ότι μας έδωσε καθαρότερη εικόνα της αγάπης και της ευαισθησίας, ιδιότητες που ήταν πάντοτε φανερές στις ενασχολήσεις του Θεού με τους ανθρώπους.
Ο Ιησούς είπε: «Ελάτε σε μένα όλοι όσοι κοπιάζετε και είστε φορτωμένοι, κι εγώ θα σας αναπαύσω. Σηκώστε επάνω σας τον ζυγό μου, και μάθετε από μένα επειδή, είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά και θα βρείτε ανάπαυση μέσα στις ψυχές σας. Επειδή, ο ζυγός μου είναι καλός, και το φορτίο μου ελαφρύ» (Ματθ.ια:28-30). Τα λόγια Του αυτά, απηχούν το ίδιο συναίσθημα όπως και η πρόσκληση του Θεού της Παλαιάς Διαθήκης, όταν απηύθυνε το κάλεσμα: «Δεν θέλω τον θάνατο του αμαρτωλού, αλλά να επιστρέψει ο ασεβής από την οδό του, και να ζει επιστρέψτε, επιστρέψτε από τις πονηρές σας οδούς γιατί να πεθάνετε;» (Ιεζ.λγ:11).
Παρ’ όλα αυτά, όταν η μακροθυμία του Θεού έφτασε στο τέλος της, και όταν ο επαναστάτης αυτός κόσμος έδειξε την απόφασή του να ζήσει χωρίς να υποταχτεί στην αγάπη Του, σ’ αυτό τούτο το τελευταίο βιβλίο της Αγίας Γραφής αποκαλύπτεται, ακόμη μια φορά, η δίκαιη κρίση του Θεού της Παλαιάς Διαθήκης. Σε στενή σχέση με τις φοβερές εκείνες κρίσεις τού Θεού, που προκάλεσαν τοθάνατο σε περισσότερο από τα δύο τρίτα τού πληθυσμού της γης, είναι και η ακόλουθη σκηνή:
«Και ο ουρανός αποχωρίστηκε ‘σαν τυλιγμένο βιβλίο’, και κάθε βουνό και νησί κινήθηκαν από τους τόπους τους και οι βασιλιάδες της γης, και οι μεγιστάνες, και οι πλούσιοι, και οι χιλίαρχοι, και οι δυνατοί, και κάθε δούλος, και κάθε ελεύθερος, έκρυψαν τον εαυτό τους στα σπήλαια και στις πέτρες των βουνών, και λένε προς τα βουνά και προς τις πέτρες: Πέστε επάνω μας και κρύψτε μας από το πρόσωπο εκείνου που κάθεται επάνω στον θρόνο, και από την οργή τού Αρνίου επειδή, ήρθε η μεγάλη ημέρα της οργής του και ποιος μπορεί να σταθεί;» (Αποκ.ς:14-17)
Ο Θεός πάντοτε ήταν και πάντοτε θα είναι ο Θεός της ανεξιχνίαστης αγάπης αλλά και της φοβερής οργής.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
