Ποσάκις αν αμαρτήση εις εμέ ο αδελφός μου, θέλω συγχωρήσει αυτόν; έως επτάκις; (Ματθ.ιη:21)
Η παραβολή του άσπλαχνου δούλου είναι μάθημα συγχωρητικότητας.
Στο κέντρο του Ευαγγελίου είναι η συγχώρηση.
Η συγχώρηση που παρέχει ο Θεός στο χρεώστη αμαρτωλό άνθρωπο και η συγχώρηση που παρέχει ο άνθρωπος στο συνάνθρωπό του όταν αυτός του έφταιξε ή του οφείλει.
Οι δυο αυτές πλευρές της συγχωρητικότητας είναι αλληλένδετες. Διασταυρώνονται και συναντώνται μέσα στην πείρα μας. Ο άνθρωπος που γεύθηκε τη συγχώρηση του Θεού είναι έτοιμος να δείξει πνεύμα συγχωρητικό στον αδελφό του. Ο σκληρός άνθρωπος, που δεν εννοεί να παραβλέψει, να χαρίσει και να συγχωρήσει τον συνάνθρωπό του, κλείνει την πόρτα για τη συγχώρηση που ο Θεός του χορηγεί.
Αυτό είναι το μάθημα της παραβολής. Αφορμή γι' αυτή τη διδασκαλία έδωσε ο Πέτρος με ένα ερώτημά του:
- Κύριε, είπε ο Πέτρος, πόσες φορές αν αμαρτήσει σ' εμένα ο αδελφός μου, να τον συγχωρήσω; Να τον συγχωρήσω μια, δυο, πέντε, έως εφτά φορές;
- Όχι εφτά φορές, απαντά ο Κύριος, αλλά εβδομήντα φορές εφτά...
Δεν ξέρουμε τι λόγους είχε ο Πέτρος για να κάνει αυτό το ερώτημα. Υπήρχε άραγε καμιά συγκεκριμένη περίπτωση που τον απασχολούσε; Ίσως ναι, ίσως όχι. Βέβαιο πάντως είναι ότι οι Ιουδαίοι έβαζαν ένα όριο πέραν του οποίου δεν θεωρούσαν ότι ήταν επιτρεπτό να συγχωρούν τον φταίχτη και παραβάτη. Το όριο αυτό ήταν μέχρι τρεις φορές. Την αντίληψη αυτή προσπαθούσαν να τη στηρίξουν στον Ιώβ λγ:29-30 "Ιδού πάντα ταύτα εργάζεται ο Θεός δις και τρις μετά του ανθρώπου δια να αποστρέψει την ψυχή αυτού από του λάκκου".
Έλεγαν, ότι μετά την τρίτη φορά, ο Θεός δεν έχει διάθεση να ασχοληθεί με τον άνθρωπο. Και στη δική μας όμως αντίληψη υπάρχει μια τέτοια ιδέα. Την εκφράζουμε πολύ παραστατικά όταν λέμε: - Μια του φίλου, δυο του φίλου...
Ο Πέτρος αντιλαμβάνεται ότι η οικονομία της χάρης άνοιξε καινούργιο πνεύμα και ευρύτερη αντίληψη για τη συγχώρηση. Στη Βασιλεία των ουρανών στην οποία μπαίνει δια του Ιησού Χριστού ασφαλώς θα υπάρχει περιθώριο να συγχωρήσει πέρα από τις τρεις φορές. Αλλά πόσες; Μια, δυο, πέντε, έως επτά; Ποιο είναι το όριο;
Η απάντηση του Ιησού φανερώνει πως δεν υπάρχει όριο. Γιατί αναφέρει τον αριθμό εβδομήντα φορές επτά όχι για να σταματήσουμε σ' αυτό τον αριθμό, 490 δηλ. φορές, αλλά χαρακτηριστικά να δείξει το ατελείωτο και άπειρο της διάθεσης που πρέπει να υπάρχει για να συγχωρούμε. Αυτό είναι το πνεύμα της νέας οικονομίας, αυτή είναι η ατμόσφαιρα της Βασιλείας των ουρανών. Όπως ο Πατέρας μας ο ουράνιος, είμαστε έτοιμοι να συγχωρούμε όπως περιμένουμε και εμείς να συγχωρηθούμε από Εκείνον.
Ο Θεός είναι ο ουράνιος Βασιλιάς. Ο ίδιος ο Κύριός μας ο Ιησούς Χριστός, ο Γιος του Θεού μας κάλεσε στην αιώνια βασιλεία Του. Είμαστε κληρονόμοι του Θεού και συγκληρονόμοι του Χριστού. Αλλά είμαστε και δούλοι.
Είμαστε υπηρέτες στους οποίους έχει αναθέσει ορισμένο έργο και έχει εμπιστευθεί ορισμένα πράγματα στον καθένα. Σ' εκείνον δίνουμε λογαριασμό. Σ΄ αυτόν είμαστε υπόλογοι. Όχι μονάχα για τον απολογισμό την ημέρα της τελικής κρίσης, αλλά και στους ελέγχους που ασκεί σ' εμάς ο Κύριος από καιρού εις καιρόν.
Συχνά μας καλεί να εξετάζουμε τους εαυτούς μας, να ελέγχουμε την πορεία μας, να δοκιμάζουμε την πιστότητά μας και μας υποβάλλει με διάφορους τρόπους σ' αυτό τον έλεγχο με μια δοκιμασία, μια επιτυχία, μια αποτυχία, μια αρρώστια.
Και φυσικά, όταν υποπέσουμε σε σοβαρό ολίσθημα, μας καλεί να αποδώσουμε λογαριασμό. Αυτό έκαμε στο Δαβίδ με το Νάθαν. Αυτό έκαμε στους Νινευϊτες με τον Ιωνά. Για να τους φέρει σε συναίσθηση. Έτσι σε τούτη την περίπτωση παρουσιάζεται ένας από τους δούλους να είναι ανοικτός για το σεβαστό ποσό των μυρίων ταλάντων.
Προσέξτε δε ότι αυτός ο δούλος δεν ήλθε μόνος του να υποστεί τον έλεγχο. Μάλλον κρύφτηκε ή έδειξε τάσεις να εξαφανιστεί. Γι' αυτό τον έφεραν - εφέρθη. Το ποσό που χρωστούσε ήταν τεράστιο. Δέκα χιλιάδες τάλαντα. Πόσο μεγάλο ήταν αυτό το ποσό μπορούμε να το φαντασθούμε αν το συγκρίνουμε με μερικά ποσά που αναφέρονται στην Αγία Γραφή: Για την οικοδομή του ναού ο Δαβίδ είχε συγκεντρώσει 3.000 τάλαντα χρυσά και οι άρχοντες των πατριών 5.000 (Α΄ Χρ.ξθ:1-7). Η Βασίλισσα του Σεβά δώρισε στο Σολομώντα 120 τάλαντα (Α΄ Βασ.ι:10).
Ο Χριστός χρησιμοποιεί στην παραβολή Του το τεράστιο αυτό ποσό για να δείξει πόσο μεγάλο είναι το χρέος του αμαρτωλού ανθρώπου προς το Θεό. Η ενοχή κάθε ανθρώπου είναι τεράστια, ανυπολόγιστη απέναντι στη Θεία δικαιοσύνη. Τι θέλει δώσει ο άνθρωπος ως αντάλλαγμα της ψυχής του; Για να την εξαγοράσει;
Τι είδους δούλος ήταν; Προφανώς κάποιος που είχε εμπιστευτική θέση και εισέπραττε φόρους για λογαριασμό του βασιλιά, αλλά δεν τους απέδιδε.
Δεν είναι παράξενο που δεν είχε να αποδώσει την οφειλή του ο δούλος. Και ο κύριός του διέταξε να πουληθεί αυτός και όλη η οικογένειά του και κάθε τι που είχε ώστε να συγκεντρωθεί το μεγαλύτερο δυνατό ποσόν και να καλυφθεί το χρέος του. Αυτό ήταν κάτι το συνηθισμένο. Όπως και μέχρι σήμερα, ακόμη και για μικρά χρέη, πηγαίνουν οι άνθρωποι στη φυλακή έως ότου τα εξοφλήσουν...
Κατά το Ρωμαϊκό δίκαιο τα παιδιά εθεωρούντο ιδιοκτησία του πατέρα και θα μπορούσαν να πουληθούν μαζί του. Αλλά και ο Μωσαϊκός Νόμος (Λευιτ.κε:39) προέβλεπε την πώληση ανθρώπου για χρέη. Φαίνεται δε πως μαζί του μπορούσε να πουληθεί και η οικογένειά του.
Μπροστά στην κατάσταση του ο δούλος-χρεώστης πέφτει στα πόδια του κυρίου του και κατατρομαγμένος υπόσχεται πράγματα που είναι αδύνατο να κάνει. Πώς θα μπορούσε να ανακτήσει το ποσό για να το αποδώσει; Και πώς ο αμαρτωλός θα μπορούσε να εξοφλήσει το χρέος του προς το Θεό; Με τι;
Αλλά στο φυσικό άνθρωπο, που αντιπροσωπεύει ο άσπλαχνος δούλος, είναι εδραιωμένη η ιδέα πως μπορεί μόνος του να δικαιωθεί. Ζητά μονάχα προθεσμία. Αυτό ακριβώς που κάθε άνθρωπος ζητά συνεχώς. Δεν είναι τώρα - αλλά θα γίνει. Δεν έχει να πληρώσει, αλλά κάποτε θα...
Ο κύριός του τον λυπήθηκε. Τον απέλυσε και του χάρισε όλο το χρέος. Εδώ θέλει ο Ιησούς να μας δείξει το χαρακτήρα του Θεού. Οικτίρμων, ελεήμων είναι ο Κύριος. Δεν θέλει δικολογεί δια παντός (Ψαλμ.ρη:8 & Ης.νζ:16). Μόλις ο άνθρωπος αναγνωρίζει τη θέση του και ζητεί χάρη, είναι έτοιμος να δώσει. Και είναι έτοιμος να δώσει περισσότερα από όσα ζητά ο ίδιος ο άνθρωπος. Όχι απλά προθεσμία, πλήρη άφεση... Ωσάν όλη η αυστηρότητα επεδίωκε να καταδείξει μονάχα στον χρεώστη άνθρωπο το χρέος του και να τον αναγκάσει να πέσει, να ταπεινωθεί και να ζητήσει Έλεος... Σ' αυτό αποβλέπει ο Θεός όταν μας προειδοποιεί: προσέξετε... Αν λάβουμε την προειδοποίηση υπ' όψιν και ταπεινωθούμε, ανοίγει μπροστά μας ο ποταμός του ελέους.
Όμως ο άνθρωπος της παραβολής δεν άλλαξε. Νόμισε πως μπορούσε να απολαύσει μονομερώς τη συγχώρηση. Νόμισε πως μπορούσε να κάμει κατάχρηση και αυτός μεν να περιμένει έλεος από τον κύριό του, όχι όμως να δείχνει έλεος στους άλλους. Μόλις απομακρύνθηκε από τον κύριό του, βρίσκει ένα σύνδουλό του που του χρωστούσε εκατό δηνάρια. Φυσικά το πρώτο σημείο που υπονοεί εδώ ο Κύριός μας είναι αυτή η απομάκρυνση. Εξήλθεν. Βγήκε από το πνεύμα, ξέχασε κιόλας την ευεργεσία. Ξέχασε τα δικά του και απαιτεί. Έτσι είναι πάντοτε ο άνθρωπος. Όταν ξεχνά το ποιος είναι, χάνει τη συναίσθηση της δικής του κατάστασης και είναι απαιτητικός από τους άλλους. Δεν έκανες τούτο και δεν έκαμες εκείνο... Και συ; Τι έκανες εσύ;
Εκατό δηνάρια ήσαν όλα κι όλα. 100 δηνάρια δεν ήταν ούτε ένα τάλαντο... Ήταν το ξυλάριο και η δοκός. Δεν συγχωρεί το ξυλάριο αυτός που έχει την απαίτηση να του συγχωρήσουμε τη δοκό...
Τον έπιασε από το λαιμό -"έπνιγε". Μάταια ο άνθρωπος έπεσε στα πόδια του παρακαλώντας τον όπως είχε παρακαλέσει και ο ίδιος για τα δέκα χιλιάδες τάλαντα. Αυτός όμως είναι άσπλαχνος, σκληρός, ανένδοτος. Δεν διστάζει να τον ρίξει στη φυλακή. Αυτή είναι η διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στο Θεό και σ' εμάς... Μας συγχωράει, αλλά εμείς δεν συγχωρούμε. Και με αυτή μας τη στάση αποκόπτουμε τον εαυτό μας από το Θεό και αποκλείουμε τη συγχώρηση που μας παρέχει με άπειρο έλεος. Δεν μπορούμε πια να υψώσουμε την προσευχή που μας έδωσε ο ίδιος ο Χριστός: 'Αφες ημίν τα οφειλήματα ημών καθώς και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών...
Τι μένει πλέον ύστερα απ' αυτή τη στάση; Τι μπορούσε να περιμένει ο σκληρός και άσπλαχνος αυτός δούλος που νόμισε πως μπορούσε να κάνει κατάχρηση της αγαθότητας και ευσπλαχνίας του Κυρίου του;
Η κρίσις θέλει είσθαι ανίλεως εις τον όστις δεν έδειξεν έλεος (Ιακ.β:13). Και αυτό ακριβώς έγινε. Όταν φανερώθηκε στον κύριο η συμπεριφορά του άσπλαχνου δούλου, τον καλεί μπροστά του και του λέει:
- Δούλε πονηρέ! Εγώ σου χάρισα όλο το τεράστιο χρέος σου... με την πρώτη σου παράκληση. Δεν έπρεπε και συ να ελεήσεις τον σύνδουλό σου όπως σε ελέησα εγώ;
Γίνεσθε οικτίρμονες καθώς και ο πατήρ σας είναι οικτίρμων... Αυτός είναι ο νόμος της Βασιλείας των ουρανών. Και η εξομοίωση αυτή αποτελεί την απόδειξη ότι πράγματι είμαστε μέσα στη Βασιλεία του Θεού. Εάν δεν υπάρχουν αυτά τότε γελαστήκαμε. Διότι ο Θεός δεν εμπαίζεται...
