Αν η ουσία της θρησκείας, όπως αποδείχτηκε προηγουμένως, είναι εντελώς
πνευματική, και συνίσταται σε πραγματική και όχι φανταστική σχέση και
συγκοινωνία του ανθρώπου με το Θεό με τον τρόπο που αποκαλύπτεται στις Γραφές
(δηλαδή δια Ιησού Χριστού), εξυπακούεται ότι δεν μπορεί να υπάρξει δύναμη που
να την υπερβαίνει, ή και να συμπληρώνει την ενέργειά της πάνω στον άνθρωπο.
Το μεγάλο σκάφος καθελκύστηκε από πολύ χρόνο και είναι έτοιμο για τον απόπλου. Ο Κολοσσός εκείνος έχει ανάγκη δύναμης για να κινηθεί. Τα στήθη του ωκεανού παρουσιάζουν αντίσταση που πρέπει να εξουδετερωθεί βήμα προς βήμα σε όλο το μήκος της υγρής οδού. Ας μισθωθούν μερικές καμήλες από την Ανατολή ή ελέφαντες από την Ινδική, για να σύρουν από την προκυμαία τον Λεβιάθαν. Ή ας παραταχθούν οι άνδρες του πληρώματος για να το ωθήσουν από την προκυμαία. Τέτοια δύναμη για τέτοιο όγκο είναι σαν την λεπτή αύρα της θάλασσας που θέλει να σείσει τον μεγάλο Όλυμπο. Ανάγκη για τέτοιο έργο είναι να εξαπολυθεί ο ήλιος που αποθηκεύτηκε από τον Πλάστη μέσα στους γαιάνθρακες, και να μπει στο νερό των λεβήτων, και να γεμίσει με θυμό τον ακούραστο ατμό, και να, το θαύμα έγινε: ο όγκος εκείνος μεταφέρεται μεγαλοπρεπώς με ευχέρεια και ησυχία, σαν να μην υπάρχουν οι χιλιάδες εκείνες των τόνων, που βαρύνουν τα στήθια της γηραιάς θάλασσας, σαν εκείνη η πλωτή πόλη να είναι ένα ονειρώδες και ομιχλώδες πνεύμα της φαντασίας και όχι πελώριος σωρός πραγματικού σιδήρου και χάλυβα.
Αλλά η ζωή που καλείται ο άνθρωπος να ζήσει, από την ηλικία που άρχισε
να διακρίνει τον εαυτό του, από τον περίγυρο, σαν ιδιαίτερο πρόσωπο και εκδηλώνοντας
ατομική θέληση και διαμορφώνοντας ατομικό χαρακτήρα μέχρι την τελευταία του
πνοή είναι κάτι ασύγκριτα σοβαρότερο από τον υπερωκεάνιο διάπλου. Η αντίσταση
που παρουσιάζει ο ωκεανός των καθηκόντων και υποχρεώσεων, τα απειλητικά κύματα
των ποικίλων πειρασμών που εφορμούν, η όχι σπάνια θύελλα των παθών που εμφανίζεται
και είναι τρομερή στην έκρηξή της, όλα αυτά και άλλα τέτοια, απαιτούν την
παρουσία και ενέργεια μεγαλύτερης δύναμης από εκείνη του ανθρώπου, αν μέλλει το
σκάφος αυτό να διασχίσει νικηφόρα την απόσταση, να αντικρίσει χωρίς να σειστεί
τα κύματα των πειρασμών και να σωθεί από κάθε θύελλα των παθών που απειλεί.
Ας διδαχθεί ο νέος ή η νέα τις άριστες των υποθηκών και των γνωμών αρχαίων
και νεοτέρων, ας παρατάξει ο άνθρωπος όλες του τις δυνάμεις τις διανοητικές και
ηθικές, για να διαπλεύσει τον ωκεανό των καθηκόντων του και υποχρεώσεων. Στην
ώρα του πειρασμού οι υποθήκες θα ξεχαστούν. Στην έγερση των παθών η ηθική δύναμη
θα συντριβεί και ο ναυαγός θα κραυγάζει ζητώντας βοήθεια από τους άλλους, που
είναι επίσης ναυαγοί, ή εντελώς θα αποκάμει στην πάλη και το σκάφος του θα
καταποντιστεί στο πέλαγος της ηθικής απελπισίας.
Μυριάδες τέτοια ναυάγια συμβαίνουν κάθε μέρα. Γιατί; Γιατί δεν έγινε
κατανοητό ότι για να διεξαχθεί ο ανθρώπινος βίος νικηφόρα, υπάρχει ανάγκη
μεγαλύτερης δύναμης από εκείνη που υπάρχει στον άνθρωπο, υπάρχει ανάγκη
ο «Ήλιος της Δικαιοσύνης» με τις θερμές του ακτίνες της χάρης του να εμπνεύσει
νέα ζωή, την «άνωθεν» ζωή, στον άνθρωπο και να αναπτύξει έτσι σ’ αυτόν τον ιερό
εκείνο ατμό, που θα μπορέσει να εκτελέσει το θαύμα - γιατί αυτό είναι αληθινό
θαύμα - ανθρώπινου βίου που διεξάγεται νικηφόρα μέσα σε έναν κόσμο ανήθικο
άδικο και πονηρό.
Εάν η δύναμη αυτή από πάνω υπάρχει, τίποτα δεν λείπει για τούτο τον σκοπό.
Η παιδεία ανοίγει τα μάτια στο ορατό αυτό σύμπαν, και γεμίζει τη διάνοια με
γνώσεις ποικίλες και αξιόλογες οξύνει την κρίση του ανθρώπου, γυμνάζει την
μνήμη και μέχρι ενός σημείου ρυθμίζει την φαντασία και καταρτίζει έτσι σε
εύρυθμη κίνηση την διανοητική μηχανή, ή ακονίζει την διανοητική μάχαιρα μέχρι
διχοτομήσεως και της τρίχας. Οι ποικίλες εφευρέσεις διευκολύνουν τις σχέσεις
μεταξύ των ανθρώπων και υπηρετούν με τον τελειότερο τρόπο τις ποικίλες τους
ανάγκες. Η ποίηση και η καλλιτεχνία ζητούν να αποξέσουν το χυδαίο από τον άνθρωπο
και να τον υπαγάγουν σε κάποιον ρυθμό. Αυτά όλα είναι όντως σπουδαία και πολύ
άξια τιμής. Αλλά είναι σαν αλοιφή στο ναυπηγημένο πλοίο, είναι σαν τον
καθαρισμό και τον ευπρεπισμό των μηχανών του. Είναι σαν τον πολύ ή λίγο
διάκοσμο που ομορφαίνει τα διάφορα διαμερίσματά του. Η δύναμη αλλού πρέπει να
ζητηθεί. Όπως ο γλυκύς ψαλμωδός του Ισραήλ εξέφρασε το πράγμα: «Απαξ ελάλησε ο Θεός δις ήκουσα τούτο: ότι η
δύναμις είναι του Θεού». (Ψαλμ. ξβ).
Η δύναμη αυτή καταρχήν ενεργεί ανορθωτικά. Ο πεσμένος δεν μπορεί να
βαδίσει, αν δεν ανορθωθεί πρώτα. Η αναποδογυρισμένη βάρκα, είναι άχρηστη για
τον σκοπό που ναυπηγήθηκε, έως ότου αναστραφεί και πάλι. Εκείνος που έπεσε στη
λάσπη έχει ανάγκη να καθαριστεί και μετά να ανατεθεί σε αυτόν οποιοδήποτε
έργο. Έτσι η θεία δύναμη - η θεία χάρις - πρώτα καθαρίζει, συγχωρεί, ξεπλένει,
εξαγνίζει και συγχρόνως εμπνέει νέους πόθους και νέα αισθήματα, ανορθώνει την
ψυχή, ενισχύει τη βούληση, έτσι δίνει την ώθηση για μία ευθεία, ακέραιη και
χωρίς τίποτα επιλήψιμο ζωή, που αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τους πειρασμούς
που επιτίθενται και που διαλύει σαν την ομίχλη την θύελλα οποιουδήποτε παλιού
πάθους που ξεσηκώνεται.
Αλλά πως η δύναμη αυτή η από πάνω, η θεία, η εξόχως πνευματική και υπερκόσμια
θα γίνει δική μας; Η απόκριση είναι απλούστατη:«Αιτείτε και δοθήσεται υμίν», είπε ο πλούσιος Δοτήρ, και, «πάντα όσα αν αιτήσητε τον Πατέρα εν τω
ονόματί μου, δώσει υμίν».
Απλή αίτηση - αλλά αίτηση εγκάρδια και ειλικρινής και με επίγνωση και
εκτίμηση της απόλυτης ανάγκης - απλή αίτηση από τον Πατέρα στο όνομα εκείνου
που «εξηγόρασεν ημας εκ της κατάρας του
νόμου γενόμενος υπέρ ημών κατάρα» θα μας καταστήσει κατόχους της
μεγαλύτερης –της μόνης- ηθικής δύναμης, που καλείται θεία χάρη, για μία ζωή όντως
Χριστιανική, αξιοπρεπή και αγνή.
Η δυσκολία είναι πράγματι εκείνη, που αισθάνεται ο άνθρωπος που μέχρι
πρότινος θεωρούσε ότι είναι κάτοχος περιουσίας, και που ξαφνικά ανακαλύπτει ότι
είναι πάμπτωχος και ότι πρέπει να επαιτήσει για να τραφεί. Για άνθρωπο
υπερήφανο είναι αδύνατη η επαιτεία. Ο άνθρωπος που θεωρεί τον εαυτό του δίκαιο,
ή τουλάχιστον πιο ενάρετο από πολλούς άλλους, είναι αδύνατο να πάρει την δύναμη
αυτή, επειδή αρνείται να επαιτήσει.
Πράξ.α:8 αλλά θέλετε λάβει δύναμιν, όταν
επέλθη το Άγιον Πνεύμα εφ' υμάς, και θέλετε είσθαι εις εμέ μάρτυρες και εν
Ιερουσαλήμ και εν πάση τη Ιουδαία και Σαμαρεία και έως εσχάτου της γης.
