Σχεδόν το μισό υπουργικό συμβούλιο στεκόταν γύρω από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Το ημερολόγιο έγραφε 1η Νοεμβρίου 2005 και ο Τζορτζ Μπούς παρουσίαζε μια έκθεση με τον βαρύγδουπο τίτλο «στρατηγικός σχεδιασμός για την αντιμετώπιση πανδημίας». Ένας από τους καλεσμένους όμως, ο υπουργός Άμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ, είχε ιδιαίτερους λόγους να χειροκροτά όταν ο πρόεδρος ανακοίνωσε την χορήγηση 7.1 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την προληπτική αντιμετώπιση του στελέχους H5N1 του περίφημου ιού της γρίπης των πτηνών, και επιπλέον ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων για την αγορά του φαρμάκου Tamiflu.
Ως υπουργός Άμυνας ο Ράμσφελντ έπαιξε πρωταρχικό ρόλο ώστε το πεντάγωνο να αγοράσει τα συγκεκριμένα φάρμακα που παρασκευάζονταν από την Gilead Sciences – την εταιρεία στην οποία ο ίδιος ήταν διευθύνων σύμβουλος από τα 1997 έως το 2001. Ο Ράμφελντ όχι μόνο δεν πούλησε τις μετοχές του πριν ανακοινώσει την παραγγελία-μαμούθ του Πενταγώνου αλλά σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες είχε φροντίσει να αγοράσει ένα επιπλέον πακέτο αξίας 18 εκατομμυρίων δολαρίων.
Σε κάθε περίπτωση μετατράπηκε μέσα σε μια εβδομάδα στον πλουσιότερο υπουργό της Αμερικανικής κυβέρνησης, αφού η μετοχή της Gilead εκτοξεύτηκε από τα 7 στα 50 δολάρια.
Για τους επιδημιολόγους όλου του κόσμου η γρίπη των πτηνών αποτέλεσε τελικά ένα «ανέκδοτο» αφού τα θύματα από το 2003 μέχρι το 2013 δεν ξεπέρασαν τους 375 ανθρώπους σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης όμως και κυρίως οι επιτελείς του Ράμσφελντ, που έπρεπε να δικαιολογήσουν την αγορά του Tamiflu, περιέγραφαν με εικόνες αποκάλυψης την εξάπλωση μιας «πανδημίας» η οποία δεν συνέβη ποτέ.
Τα ζόμπι του έμπολα
Καθώς λοιπόν αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, άρχισαν τις τελευταίες εβδομάδες να χρησιμοποιούν και πάλι εκφράσεις όπως η «αποκάλυψη των ζωντανών νεκρών», με αφορμή την επιδημία του Ιού έμπολα σε χώρες της κεντρικής Αφρικής, αρκετοί αναρωτήθηκαν αν πίσω από τη συνηθισμένη τρομολαγνία κρύβονται και ορισμένα επιχειρηματικά συμφέροντα και συμβόλαια εκατομμυρίων δολαρίων με το αμερικανικό Πεντάγωνο.
Ο Αμερικανικός στρατός αποτελεί τον μεγαλύτερο αγοραστή αντιβιοτικών και εμβολίων στον κόσμο καθώς τροφοδοτεί εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες που σταθμεύουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ως εκ τούτου τα σχέδια των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών για την παρασκευή φαρμάκων, που σχετίζονται με τροπικές ασθένειες, καθορίζονται πολύ συχνότερα με βάση τις απαιτήσεις του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας παρά με τις ανάγκες εκατομμυρίων ανθρώπων στην Αφρική. Καθώς μάλιστα τα τελευταία χρόνια η Ουάσιγκτον ενισχύει με εντατικούς ρυθμούς τη στρατιωτική διοίκηση της Αφρικής (AFRICOM) ως αντιστάθμισα στην κινεζική οικονομική διείσδυση στην Μαύρη Ήπειρο, είναι προφανές ότι το Πεντάγωνο θα αποτελέσει και πάλι τον βασικό πελάτη κάθε εμβολίου που θα παρασκευαστεί για την αντιμετώπιση του ιού έμπολα.
Το πιθανότερο είναι ότι την τροφοδοσία των Αμερικανών στρατιωτών θα αναλάβει ένα κονσόρτσιουμ καναδικών και αμερικανικών εταιρειών οι οποίες συνεργάζονταν ήδη με τις ένοπλες δυνάμεις των χωρών τους. Η Καναδική DEFYRUS και η αμερικανική Mapp Biopharmaceutical (MappBio), ανακοίνωσαν ότι θα ενώσουν τις δυνάμεις τους για την παρασκευή και εμπορευματοποίηση κοκτέιλ αντιβιοτικών, όπως το ZMab, το οποίο έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να αντιμετωπίσει τον ιό εάν χορηγηθεί 24 ώρες μετά την έκθεση του ασθενή σε αυτόν.
Εδώ βρίσκεται όμως και το επιχειρηματικό μυστικό των συγκεκριμένων φαρμάκων τα οποία, προς το παρόν τουλάχιστον, είναι πρακτικά άχρηστα για τους κατοίκους της Αφρικής αλλά μπορούν να αποδειχθούν σωτήρια για τα μέλη στρατιωτικών αποστολών. Η διαφορά είναι ότι ενώ οι κάτοικοι της Αφρικής είναι σχεδόν αδύνατο να έχουν πρόσβαση σε κάποιο γιατρό μέσα σε 24 ώρες από την επαφή με τον ιό, οι στρατιώτες των δυτικών χωρών έχουν ανά πάσα στιγμή πρόσβαση σε εξελιγμένες μονάδες ιατροφαρμακευτικής αρωγής.
Ο ιός της φτώχειας
Αρκετοί επιστήμονες και αναλυτές έχουν αποδώσει την εξάπλωση του ιού έμπολα στην πολιτική δυτικών κυβερνήσεων και αρκετών διεθνών οργανισμών. Και δεν αναφέρονται φυσικά στις απλουστευτικές θεωρίες συνομωσίας, που υποστηρίζουν ότι οι ιοί κατασκευάζονται σε μυστικά εργαστήρια για τα συμφέροντα μεγάλων πολυεθνικών, αλλά στην νέο-αποικιακή πολιτική που εφαρμόζεται στις φτωχότερες περιοχές του πλανήτη.
Οι τρείς χώρες στις οποίες παρουσιάστηκαν τα περισσότερα κρούσματα, η Γουινέα, η Σιέρα Λεόνε και η Λιβερία, συγκαταλέγονται στα φτωχότερα κράτη του κόσμου, παρά το γεγονός ότι διαθέτουν πλούσια κοιτάσματα μεταλλευμάτων και διαμαντιών. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα έχουν γνωρίσει ορισμένους από τους χειρότερους εμφυλίους πολέμου της πρόσφατης ιστορίας – αρκετοί από τους οποίους ξέσπασαν με την εμπλοκή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Ύστερα από δεκαετίες καταλήστευσης των πλουτοπαραγωγικών τους πηγών από δυτικές πολυεθνικές και μετά την ισοπεδωτική επέλαση οργανισμών όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα τα συστήματα υγείας των συγκεκριμένων χωρών καταστράφηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε δεν είναι σε θέση να προσφέρουν ούτε τις βασικότερες υπηρεσίες στους πολίτες τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Σιέρα Λεόνε το δημόσιο σύστημα υγείας διαθέτει μόλις 200 γιατρούς για έξι εκατομμύρια κατοίκους και στη Λιβερία αντιστοιχούν 50 γιατροί για κάθε τέσσερα εκατομμύρια κατοίκους ενώ η κυβέρνηση δεν διέθετε επαρκές προσωπικό ούτε καν για να περισυλλέγει τα πτώματα των θυμάτων του ιού που παρέμεναν άταφα και μετατρέπονταν σε εστίες μετάδοσης.
Σε αυτή τη διάλυση οφείλεται και το γεγονός ότι ο έμπολα έλαβε χαρακτηριστικά επιδημίας παρά το γεγονός ότι θεωρείται από τους επιστήμονες ως ένας από τους ιούς που είναι πολύ δύσκολο να μεταδοθούν από άνθρωπο σε άνθρωπο. «Θα καθόμουν χωρίς φόβο δίπλα σε ένα ασθενή στο μετρό αφού γνωρίζω ότι η μόνη περίπτωση να μολυνθώ είναι αν αυτός κάνει εμετό επάνω μου» έλεγε χαρακτηριστικά ο Πίτερ Πίοτ, επικεφαλής της Βρετανικής υπηρεσίας υγιηνής και τροπικών νοσημάτων. Μιλώντας στο ανεξάρτητο δίκτυο Democracy Now, ο καθηγητής ιατρικής του Χάρβαρντ, Πολ Φάρμερ, εξηγούσε ότι η εξάπλωση του ιού με χαρακτηριστικά πανδημίας δεν είναι ένδειξη της ικανότητας μετάδοσης του ιού αλλά της αδυναμίας των τοπικών συστημάτων υγείας να ανταπεξέλθουν σε περιστατικά που θα μπορούσαν να απομονωθούν πολύ εύκολα σε χώρες της Ευρώπης ή τις ΗΠΑ.
Σε αντίθεση με τον ιό της γρίπης των πτηνών, που περιορίστηκε σε μια μιντιακή φιέστα, ο έμπολα αποτελεί πραγματική απειλή για εκατομμύρια ανθρώπους στην Αφρική. Μια απειλή που προέκυψε από την πολιτική συγκεκριμένων δυτικών κυβερνήσεων υπόσχεται τώρα να προσφέρει δισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια βιομηχανία φαρμάκων για να προστατεύσει όχι τα θύματα του ιού αλλά τις στρατιωτικές δυνάμεις που φροντίζουν να διαιωνίζουν αυτή την κατάσταση.
Άρης Χατζηστεφάνου/ ΕΠΙΚΑΙΡΑ Σεπτέμβριος 2014
