Στην πραγματικότητα πρόκειται για πιστούς που ονομάζονταν χριστιανοί χωρίς κανένα επιθετικό προσδιορισμό, και οι ονομασίες αυτές επινοήθηκαν και τους αποδόθηκαν από τους διώκτες τους.
Είναι συνηθισμένη και κοινότυπη ιστορικά πρακτική των καθέδρας εκκλησιαστικών μορφωμάτων πριν εξαπολύσουν διωγμό στην εκκλησία του Χριστού, να κατηγορούν το υποψήφιο θύμα τους είτε για πανθεισμό είτε για μανιχαισμό. Ετσι με πανομοιότυπη μεθοδολογία διαμορφώθηκε σε όλες τις περιπτώσεις η αντζέντα μιας σειράς από συνεχόμενες γενοκτονίες σε όλη την διάρκεια της εκκλησιαστικής ιστορίας.
Στις σλαβόφωνες περιοχές των βαλκανίων από τον 4ο αιώνα στις εκκλησίες των μονοθειστών η κρατούσα διδασκαλία υπήρξε εκείνη του επισκόπου μας Φωτεινού περί οικονομικής τριάδας. Γι αυτό των λόγο οι καθολικοί τους ονόμαζαν «φωτεινιανούς». Τον 8ο αιώνα το βουλγαρικό καθεστώς τους ονόμασε «βογόμιλους» (αγαπητούς του Θεού ή αυτούς που αγαπούν τον Θεό).
- Σημείωση: Τον 14ο αιώνα οι ησυχαστές τριαδικοί «καταδίκασαν» σε σύνοδο της ανατολικής εκκλησίας τον Γρηγόριο Ακίνδυνο και τους ζηλωτές σαν «φωτεινιανούς» και «σαβελλιανούς» δηλαδή σαν μονοθειστές. Aκόμα σε κείμενο της ίδιας περιόδου βλέπουμε να κατονομάζονται οι μη αρεστοί στην καθεστωτική εκκλησία σάν «βογομίλοι» επειδή πίστευαν στον Ιησού μόνο (Jesus only !).
Η επίσημη θέση της κρατικής εκκλησίας όσον αφορά τους «βογόμιλους» που εξοντώθηκαν μεθοδικά από "βυζαντινούς" και βούλγαρους ορθοδόξους είναι η προπαγάνδα περί
μανιχαισμού. Ωστόσο παρά το μελάνι που χύθηκε από τους κονδυλοφόρους του
καθεστώτος, πληροφορίες λαμβάνονται από τους ίδιους τους κατηγόρους τους.
Διαβάζουμε στα έργα του Κοσμά :
«Πρόσχημα μέν ἀπάτης τῶν ἀπλουστέρων τό πιστεύειν εἰς
Πατέρα, καί Υἱόν, καί ἅγιον Πνεῦμα προβάλλονται, τάς τρεῖς δέ ταῦτα κλήσεις τῷ
Πατρί προσάπτουσι..»
Σύμφωνα με όσα παραδέχονται και σύγχρονοι καθεστωτικοί
αναλυτές : «..ουσιαστικά η ενοποίηση των τριών υποστάσεων ήταν παρόμοια με την
του Σαβελίου» , δηλαδή είχαν μονοθειστική ομολογία πίστης.
Σε άλλο κείμενο εποχής διαβάζουμε: “Λέγουσι τόν Υἱόν καί τό
Πνεῦμα τό ἅγιον εἰς τόν Πατέρα πάλιν, ἀφ’ οὗ προῆλθον ἀναλυθῆναι, καί
τριπρόσωπον αὐτόν …πάλιν γενέσθαι μονοπρόσωπον..” Δηλαδή είχαν την ομολογία πίστης περί ένχρονης οικονομικής
τριάδας («φωτεινιανοί»)
Σύμφωνα με τον
Ευθύμιο Ζιγαβηνού της μονής "περιβλέπτου" ο Πατέρας , ο Υιός και το Πνεύμα
το Αγιο στην πραγματικότητα δεν ήταν γι αυτούς χωριστά πρόσωπα. Ακόμα λέει ότι όχι μόνο οι "βογόμιλοι" , αλλά ούτε οι «παυλικιανοί»
και οι «λοιποί»(;) πίστευαν στην τριάδα: «Μή ἀπλῶς δέ διακεῖσθαι,
ἀδελφοί, πρός τούς τοιούτους ἀσεβεῖς, πιστεύοντες αὐτούς λέγοντας Πατέρα, Υἱόν,
καί ἅγιον Πνεῦμα πιστεύειν˙ πᾶσαι γάρ αἱ αἱρέσεις τό αὐτό λέγουσι, καί
Παυλικιανοί, καί οἱ λοιποί˙»
Eπομένως
τα περί μανιχαισμού των "βογόμιλων" δεν ευσταθούν αφού δεν συμβιβάζονται με τα
ανωτέρω..
Ενα άλλο επιχείρημα που έχει διατυπωθεί έχει να κάνει με το
σχήμα του σταυρού στα «βογομιλικά» κοιμητήρια της βόρειας Ελλάδας (που θυμίζει γνωστικισμό-μανιχαισμό).
Σύγχρονο «βογομιλικό» περιοδικό απαντά:
“…oι
σταυροί (και ειδικά του συγκεκριμένου αυτού σχεδίου) δεν είναι κατασκευασμένοι
από την χριστιανική κοινότητα .Οι χριστιανοί δεν έχουν σύμβολα ούτε αποδίδουν λατρεία
στο σταυρό διότι με αυτόν δολοφονήθηκε ο Σωτήρας και δεν έχει κάποια μαγική
αξία. Η λατρεία ανήκει μόνο σε Εκείνον. Οι σταυροί λοιπόν πάνω στους τάφους των
προγόνων μας έχουν τοποθετηθεί από τους ρωμαίους και βούλγαρους δημίους τους
για να εξαπατήσουν και να αποδείξουν στον κόσμο οτι οι νεκροί τάχα είναι
μανιχαίοι ..” και ακόμα:
“..πιο κάτω βλέπουμε
άλλους τάφους των προγόνων μας που βρίσκονται σε "φιλική" γη (εκτός
"βυζαντινής" επικράτειας) :
..όπου φυσικά οι συγκεκριμένοι σταυροί απουσιάζουν.."
