Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΣΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ: ΜΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ

Η πρόκληση προϋποθέτει αντιξοότητα, δυσκολία, πολλές φορές ανοιχτή εχθρότητα. Μπροστά σ' όλα αυτά, ή, καλύτερα, παρ' όλα αυτά, καλείσαι να δράσεις και να επιτύχεις ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Μάλιστα η ίδια η ύπαρξη της δυσκολίας θεωρείται, ορθά, βασικός λόγος για τον οποίον μια επίδοση μπορεί να χαρακτηρισθεί εξαιρετική.

Το πρόβλημα - εισαγωγικές παρατηρήσεις

Αυτό είναι το ζήτημα που θέτει το θέμα μας: η σημερινή κοινωνία με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της συνιστά μια σοβαρή πρόκληση για το μήνυμα του Χριστού, όπως και για την πρακτική Χριστιανική ζωή που καλούμαστε να ζήσουμε. Από την άλλη μεριά, ο ίδιος ο Χριστιανισμός, όχι ως θρησκευτικό σύστημα, αλλά ως η μόνη αληθινή απάντηση στο πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης, μας προκαλεί να παρουσιάσουμε την Αλήθεια Του σ' έναν εχθρικό, συγχρόνως όμως δυστυχισμένο και βαθιά απογοητευμένο κόσμο.

Σκοπεύω να προσεγγίσω το θέμα ακολουθώντας δύο δρόμους: κατ' αρχήν θα προσπαθήσω να επισημάνω μερικά από τα χαρακτηριστικά στοιχεία που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα, μέσα στο οποίο ζούμε, και επίσης επηρεάζουν τη σκέψη του σύγχρονου ανθρώπου. Όσο βαθύτερα συνειδητοποιούμε αυτό το ιδιαίτερο πνεύμα της εποχής μας, τόσο καλύτερη και αποτελεσματικότερη γίνεται η καθημερινή μας Χριστιανική μαρτυρία σε λόγο και πράξη. Αυτή η παρατήρηση οδηγεί στον δεύτερο δρόμο: είναι χρήσιμο για άλλη μια φορά να διατυπώσουμε δημόσια το αληθινό νόημα του Χριστιανισμού, τι είναι αυτό που βρίσκεται στην καρδιά του Χριστιανικού μηνύματος, αυτό που αποδέχονται και βιώνουν όλοι οι αληθινοί πιστοί, ανεξαρτήτως δόγματος.

Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να γίνουν κάποιες διευκρινιστικές παρατηρήσεις:

Όταν αναφέρομαι στο πνευματικό κλίμα του σύγχρονου κόσμου, εννοώ τις πνευματικές τάσεις που κυριαρχούν στις σύγχρονες Δυτικές, κυρίως, κοινωνίες και εκφράζονται από διανοουμένους, άτομα με πολιτική δύναμη, άτομα που καθοδηγούν τα ΜΜΕ, άτομα που πολύ συχνά διαμορφώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Περισσότερο επιρρεπής στην υιοθέτηση αυτών των τάσεων είναι βεβαίως η μεγάλη μάζα των ημιμαθών, πνευματικά νωθρών ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν διάθεση να αναζητήσουν την Αλήθεια, αποδέχονται όμως μ' ενθουσιασμό κάθε άποψη που θεωρείται σύγχρονη και προωθείται από τα ισχυρά και «προοδευτικά» στοιχεία της κοινωνίας. Σκόπιμα δεν ανέφερα τους επιστήμονες, όχι γιατί πολλοί απ' αυτούς δεν συμμερίζονται τις απόψεις που θα μας απασχολήσουν, αλλά γιατί ο αληθινός επιστήμονας εξ ορισμού γνωρίζει τα όριά του και αρκετές φορές θεωρεί πιθανόν να υπάρχουν κόσμοι απρόσιτοι στις πέντε αισθήσεις μας.

Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις - ομάδες, οι οποίες αντιστέκονται και πολεμούν τις επικρατούσες αντιλήψεις για λόγους που έχουν σχέση με την κουλτούρα, τις θρησκευτικές και εθνικές παραδόσεις τους. Όμως η Χριστιανική θεώρηση του κόσμου είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από απλώς ένα ακόμη γραφικό θρησκευτικό κίνημα.

Η ιδεολογική ταυτότητα της εποχής μας - σκέψεις και επισημάνσεις

Ας επιστρέψουμε στο θέμα μας και πρώτα- πρώτα να επισημάνουμε τρία αντιπροσωπευτικά στοιχεία που, κατά τη γνώμη μου, αποτελούν το κλειδί για την κατανόηση της πνευματικής ταυτότητας της κοινωνίας μας.

Ι) Η υλιστική θεώρηση - Η άρνηση του υπερφυσικού. Υπάρχει μόνον ό,τι μπορεί να ελεγχθεί από τις πέντε αισθήσεις. Η ζωή, τόσο στην απλούστερη όσο και στη συνθετότερη μορφή της είναι αποτέλεσμα τύχης. Λογική, σκέψη, αισθήματα, ηθικές επιλογές θεωρούνται απλώς προϊόντα χημικών διεργασιών στο εσωτερικό του ανθρώπινου εγκεφάλου.

ΙΙ) Η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος, ως αντικείμενο διαρκούς εξέλιξης, είναι σε θέση μόνος του, χωρίς κάποια υπερφυσική παρέμβαση, να επιτύχει την εσωτερική του ολοκλήρωση και τελικά να ευτυχήσει - ότι επίσης είναι σε θέση να δημιουργήσει αρμονικές σχέσεις με τους συνανθρώπους του.

ΙΙΙ ) Άρνηση της ύπαρξης απόλυτων ηθικών αξιών. Καθώς δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, απόλυτο ορθό ή λάθος, δεν υπάρχουν και εξ ορισμού καλές ή κακές πράξεις. Αν θεωρώ πως κάτι υπηρετεί την προσωπική μου απόλαυση, μπορώ να το επιλέξω χωρίς ηθικές αναστολές.

Πριν προχωρήσουμε, θα ήταν ενδιαφέρον να αναφέρουμε τρεις αντιρρήσεις που θα μπορούσε να προβάλει ένας απροκατάληπτος παρατηρητής, μη λαμβάνοντας μάλιστα υπ' όψη του τη Χριστιανική άποψη.

Ι) Θα μπορούσε να παρατηρηθεί ότι ο υλιστής μοιάζει στην πραγματικότητα να πριονίζει το κλαδί πάνω στο οποίο κάθεται. Γιατί, όπως εύστοχα ειπώθηκε, έστω και σαν ευφυολόγημα: «Αν οι νοητικές μου λειτουργίες καθορίζονται αποκλειστικά από την κίνηση των ατόμων στο εσωτερικό του εγκεφάλου μου, δεν έχω κανέναν λόγο να πιστέψω ότι οι απόψεις μου είναι ορθές, άρα δεν έχω και λόγο να πιστέψω ότι ο εγκέφαλός μου αποτελείται από άτομα».

ΙΙ) Η ουμανιστική πίστη στην εγγενή καλοσύνη του ανθρώπου και στην ικανότητά του να επιτύχει την προσωπική του ολοκλήρωση και ευτυχία, όπως και την αρμονική λειτουργία της κοινωνίας γύρω του έρχεται σε απόλυτη αντίφαση με τη σκληρότητα, την αδικία, την καταπίεση και την αθλιότητα που σημαδεύουν την ανθρώπινη ιστορία, δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τις κατεστραμμένες ανθρώπινες σχέσεις, τις διαλυμένες οικογένειες, τη μοναξιά και αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου. Δεν υπάρχει ουμανιστική θεωρία που να ερμηνεύει τις γενοκτονίες, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, την κακοποίηση των παιδιών.

ΙΙΙ) Η άρνηση των απόλυτων ηθικών αξιών συνδέεται φυσικά στενά με την υλιστική αντίληψη του κόσμου. Και οι δύο εξέθρεψαν ιδεολογίες οι οποίες κατά τον 20ο αιώνα οδήγησαν στην εγκαθίδρυση ολοκληρωτικών καθεστώτων. Τα καθεστώτα αυτά καταπίεσαν εκατομμύρια ανθρώπους, κυριολεκτικά εφεύραν την έννοια της γενοκτονίας. Και πάντα στη ρίζα αυτών των φαινομένων βρισκόταν η περιφρόνηση απέναντι στην απόλυτη αξία του δικαιώματος που κάθε ανθρώπινο πλάσμα έχει για ελευθερία, αξιοπρέπεια, ζωή.

Και οι δύο αυτές ιδεολογικές αφετηρίες απετέλεσαν επίσης το έδαφος που εξέθρεψε πρακτικές και φαινόμενα που βλέπουμε γύρω μας και συνιστούν την ηθική ταυτότητα της εποχής μας. Πριν λίγους μήνες [1] γίνονταν έντονες συζητήσεις σε Ελληνικά τηλεοπτικά προγράμματα πάνω σε ηθικά ερωτήματα. Γνωστές προσωπικότητες από τον λαμπερό κόσμο της showbiz και της μόδας ενεπλάκησαν σε υποθέσεις παιδεραστίας. Υπόνοιες κυκλοφόρησαν πως και άλλα ονόματα υψηλά ισταμένων στη δημόσια ζωή θα μπορούσαν να προστεθούν στη λίστα των ύποπτων για διαφθορά κλπ κλπ.

Κατά τη γνώμη μου το πιο ενδιαφέρον δεν ήταν αυτή καθεαυτή η αποκάλυψη ( και βέβαια εφόσον η αλήθεια των καταγγελιών μπορούσε να αποδειχθεί ). Όλοι γνωρίζουμε ότι τέτοια πράγματα, ή και χειρότερα, συμβαίνουν σ' όλο τον κόσμο. Οι περισσότεροι, υποθέτω, έχουμε διαβάσει για το ιδιαίτερο είδος « τουρισμού» που ανθεί σε συγκεκριμένες χώρες, τις οποίες επισκέπτονται εύποροι Ευρωπαίοι αναζητώντας νεαρά κορίτσια, ακόμα και μικρά παιδιά, για ερωτική συντροφιά. Το ενδιαφέρον ήταν η αμηχανία που διέκρινε κανείς σε όλους σχεδόν που συμμετείχαν στα τηλεοπτικά πάνελ, όταν έπρεπε οπωσδήποτε να εκφέρουν κάποια γνώμη πάνω στη σωστή ή λάθος ηθική συμπεριφορά. Όλοι « ένιωθαν» ότι κάποιες πράξεις είναι τουλάχιστον απαράδεκτες, συγχρόνως όμως, για να μη βρεθούν σε δυσαρμονία με το σύγχρονο πνεύμα, διέκρινε κανείς πως αισθάνονταν υποχρεωμένοι να επαναλαμβάνουν κάθε τόσο, ότι «φυσικά , καθένας είναι ελεύθερος να επιλέξει τον τρόπο ζωής του - φυσικά πρόθεσή μας δεν είναι να ηθικολογήσουμε».

Το Χριστιανικό μήνυμα - Τι δηλώνει - Διάκριση ανάμεσα στο αληθινό και το κίβδηλο

Απέναντι σ' αυτή την τρομακτική πρόκληση μιας κατά βάση υλιστικής κοσμοθεωρίας ορθώνεται ο Χριστιανισμός. Το κρίσιμο ερώτημα είναι : τι έχει να πει στον σύγχρονο άνθρωπο, στον άνθρωπο του 21ου αιώνα ; Κατά κάποιο εκπληκτικό τρόπο επέζησε από την καταπίεση αθεϊστικών καθεστώτων. Ακόμα πιο εκπληκτικό: επέζησε από τους ίδιους τους Χριστιανούς - και βέβαια εννοώ τον αρνητικό, κάποιες φορές απωθητικό αντίκτυπο που είχε ως τώρα η ζωή πολλών ονομαζόμενων Χριστιανών. Το Χριστιανικό μήνυμα συνεχίζει να διεκδικεί την προσοχή μας - απαιτεί να πάρουμε θέση.

Φυσικά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με υψηλή, μέση, ή και καθόλου μόρφωση, υπάρχουν «φιλελεύθεροι» θεολόγοι, οι οποίοι βλέπουν τον Χριστιανισμό κυρίως σαν ένα σύστημα ηθικής διδασκαλίας, απογυμνωμένο από κάθε υπερφυσικό στοιχείο. Σε πρόσφατο άρθρο Κυριακάτικης εφημερίδας γινόταν εύστοχα λόγος για την «άθεη» θρησκεία που συχνά κηρύττεται. Δεν συμφωνώ μ' αυτή την άποψη. Δεν νομίζω ότι η Βίβλος συμφωνεί, ούτε τα εκατομμύρια των αληθινά πιστών διά μέσου των αιώνων.

Αντίθετα - ο Χριστιανισμός διατείνεται ότι κατέχει το κλειδί για να αποκαλύψει το νόημα του Σύμπαντος, διατείνεται ότι μπορεί να δώσει την απόλυτη εξήγηση στο μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Χριστιανισμός έχει σαν κέντρο του όχι ένα αυστηρά διαμορφωμένο σύστημα δογμάτων και κανόνων αλλά ένα Ζωντανό Πρόσωπο.

Πέρα από την Ηθική Του Διδασκαλία ο Ιησούς Χριστός διακήρυξε πως είναι η Οδός, η Αλήθεια, η Ζωή, τίποτα λιγότερο. Διακήρυξε πως ήταν παρών πριν δημιουργηθούν οι κόσμοι. Διακήρυξε πως είχε το κύρος να συγχωράει αμαρτίες. Δεν είναι δυνατόν να Τον αποδέχεσαι απλώς σαν Δάσκαλο Ηθικής και να απορρίπτεις όλες τις άλλες διακηρύξεις Του. Στην πραγματικότητα δύσκολα μπορεί κανείς να Τον αποδέχεται σαν Μεγάλο Δάσκαλο και συγχρόνως να θεωρεί αναληθή ή παρανοϊκά όσα δήλωσε για τον Εαυτό Του.

Από την πρώτη στιγμή δύο ήταν οι επιλογές: ή Τον αποδέχεσαι σαν τον Κύριο του Σύμπαντος, σαν τον μόνο αληθινό Θεό που φανερώθηκε στο πρόσωπο του ανθρώπου Ιησού Χριστού, αυτού που εκπλήρωσε τις προσδοκίες Εβραίων και Εθνικών και μπορεί να ικανοποιήσει τους μύχιους πόθους της καρδιάς σου ή... μαζί με τον όχλο της Ιερουσαλήμ κραυγάζεις κι εσύ: «Σταυρωθήτω». Το πρώτο κήρυγμα των αποστόλων, το Ευαγγέλιο, δεν περιείχε ηθικολογίες, αφορούσε την Ανάσταση αυτού του Ανθρώπου - ο Χριστιανισμός στέκεται, κυριολεκτικά, πάνω στον άδειο Τάφο Του.

Από αυτή τη θέση εξακολουθεί και σήμερα να προκαλεί τον σύγχρονο κόσμο και τις υλιστικές του θεωρίες παρουσιάζοντας αντίστοιχα συγκεκριμένες θέσεις :

Ι) Υπάρχει ένας Υπερβατικός Θεός πέρα από τον χωροχρόνο μας, Αρχική Αιτία και Δημιουργός του Κόσμου, πηγή των απόλυτων ηθικών αξιών.

ΙΙ) Ο άνθρωπος δεν είναι προϊόν τύχης. Η λογική σκέψη, η ύπαρξη κάποιων βασικών, κοινών σε όλους, αντιλήψεων σχετικά με το Δίκαιο και το άδικο (βαθιά ριζωμένες στην ανθρώπινη ψυχή οι αντιλήψεις αυτές διαπερνούν σαν κόκκινο νήμα την ανθρώπινη ιστορία χαρακτηρίζοντας όλους τους πολιτισμούς) - όλα αυτά συνιστούν αόρατους αλλά πολύ πραγματικούς δεσμούς που ενώνουν τον άνθρωπο με αυτό το Υπερφυσικό Ον προδίδοντας την καταγωγή του. Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε κατ' εικόνα Θεού.

ΙΙΙ) Συχνά ο Χριστιανισμός παρουσιάζεται, λανθασμένα, σαν μια απλοϊκή, αισιόδοξη θεωρία που μιλά μόνο για τη Θεία καταγωγή του ανθρώπου και για έναν αόριστα συγχωρητικό Θεό, ο Οποίος κατά κάποιον τρόπο θα οδηγήσει όλους και όλα σε ένα αίσιο τέλος. Αυτή η εκδοχή του Χριστιανικού μηνύματος αγνοεί ή αντιμετωπίζει πολύ επιφανειακά την παρουσία του Κακού στην ανθρώπινη καρδιά. Αδυνατεί να δώσει μια πειστική εξήγηση για το σκληρό, άδικο πρόσωπο της κοινωνίας μας, για το αίμα και τα δάκρυα, για τα εκατομμύρια ζωές που καταστρέφονται από εθνικιστικές, πολιτικές, ακόμη και θρησκευτικές διαμάχες.

Αντίθετα, το γνήσιο Χριστιανικό μήνυμα στοχεύει καταρχήν να μας βάλει σε ανησυχία και σκέψεις, επιτίθεται στον εφησυχασμό και στην απατηλή αίσθηση ασφάλειας - υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος, κάνοντας ελεύθερα την εκλογή του και επιζητώντας να γίνει αυτόνομος διέρρηξε τους δεσμούς του με τον Θεό, τη μόνη Πηγή Ζωής, Αγαθότητας, Ευτυχίας. Η αμαρτία δεν είναι επινόηση του ιερατείου για τον εκφοβισμό των απλοϊκών και αμαθών αλλά μια πολύ συγκεκριμένη αρρώστια που έχει φωλιάσει στην ανθρώπινη καρδιά δηλητηριάζοντας αισθήματα, επιλογές, πράξεις. Αυτή η ανίατη αρρώστια κατατρώγει την ίδια τη ρίζα της ανθρώπινης ύπαρξης, προκαλεί σταδιακά την παραμόρφωση της ψυχής. Ο άνθρωπος, δημιουργημένος αρχικά κατ' εικόνα Θεού έχει ουσιαστικά χάσει την ανθρώπινη διάστασή του.

Κι όμως, εξακολουθεί να είναι ένα θαυμάσιο ον, σχεδιασμένο να λειτουργεί και να βρίσκει την ευτυχία του αποκλειστικά στην ένωσή του με το Θεό.

«η ιδέα ότι μπορούσαν να γίνουν σαν θεοί... . να είναι κύριοι του εαυτού τους, να πετύχουν κάποιο είδος ευτυχίας μακριά από το Θεό.... Μέσα απ' αυτή την απέλπιδα προσπάθεια βγήκε το σύνολο σχεδόν αυτού που ονομάζουμε ανθρώπινη ιστορία : χρήμα, φτώχεια, φιλοδοξία, πόλεμος, πορνεία, κοινωνικές τάξεις, αυτοκρατορίες, δουλεία - η μακρά και τρομερή ιστορία του ανθρώπου που προσπαθεί να βρει κάτι διαφορετικό από το Θεό που θα μπορέσει να τον κάνει ευτυχισμένο... Ο λόγος που κάτι τέτοιο δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί είναι ο εξής... Ο Θεός... δημιούργησε την ανθρώπινη μηχανή έτσι ώστε να κινείται από τον Ίδιο. Ο ίδιος ο Θεός είναι το καύσιμο που το πνεύμα μας χρειάζεται... η τροφή που σχεδιάστηκε να καταναλώνει το πνεύμα μας... Ο Θεός δεν μπορεί να μας προσφέρει την ευτυχία και την ειρήνη ξέχωρα από τον Εαυτό Του, επειδή απλούστατα κάτι τέτοιο δεν υπάρχει».

Το Ευαγγέλιο - η Χαρούμενη Αγγελία

Κι έτσι ερχόμαστε στην καρδιά του Χριστιανικού μηνύματος: ο Θεός «φανερώθηκε εν σαρκί» για να λυτρώσει και να αποκαταστήσει την πεσμένη ανθρωπότητα.

Ο Χριστιανισμός δεν ευαγγελίζεται μόνον τη σωτηρία της ψυχής. Ευαγγελίζεται την ανακαίνιση του πλανημένου ανθρώπου, μιλά για ένα νέο δημιούργημα. «Ει τις εν Χριστώ, καινή κτίσις» (Β' Κορ.ε.17). Ο άνθρωπος έχει την ευκαιρία να διαλέξει ελεύθερα: αποδεχόμενος το λυτρωτικό έργο του Χριστού γίνεται όχι καλύτερος, όχι φανατικός ηθικολογών θρησκόληπτος, αλλά ένα απόλυτα νέο κτίσμα, κατάλληλο να ζει σε αρμονία με τον εαυτό του και τους συνανθρώπους του, κατάλληλο να επικοινωνεί με τον Θεό σαν αληθινός υιός, να απολαμβάνει την Παρουσία Του τώρα και στην Αιωνιότητα.

Συμπεράσματα - ο νέος εν Χριστώ άνθρωπος

Επομένως: απέναντί μας, αληθινή και απειλητική ορθώνεται η πρόκληση του σύγχρονου κόσμου - υλισμός, άρνηση του υπερφυσικού, άρνηση των απόλυτων ηθικών αξιών. Μέσα σ' αυτό το θεωρητικό πλαίσιο διαγράφεται το αινιγματικό πάζλ της σύγχρονης ζωής: εντάσεις, διαμάχες, πυρηνική απειλή, απληστία που οδηγεί στην εκμετάλλευση του αδύνατου, απληστία που οδηγεί στην οικολογική καταστροφή, η αγωνία του κάθε ατόμου ξεχωριστά.

Ο άνθρωπος σαν λογικό ον έχει δημιουργηθεί κατ' εικόνα του Θεού και είναι σχεδιασμένος να βρει ολοκλήρωση και ευτυχία μόνον κοντά Του.

Η απομάκρυνση του ανθρώπου από το Θεό και η προσπάθειά του να υπάρξει αυτόνομα μακριά Του είναι η αιτία για την αποτυχία του να επιτύχει εσωτερική αρμονία και να δημιουργήσει έναν δίκαιο κόσμο.

Ο Θεός προσφέρει ένα Σωτήρα. Ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε όχι για να ιδρύσει ένα θρησκευτικό κίνημα, αλλά για να δώσει ζωήν εν αφθονία.

Η σταυρική θυσία του Ιησού Χριστού φέρνει την εξιλέωση σ' αυτούς που Τον δέχονται με πίστη.

Ο αναστημένος και ζωντανός Κύριος είναι ικανός να φέρει τέλεια εσωτερική αλλαγή σ' αυτούς που Τον εμπιστεύονται.

Τελικά όλα οδηγούν εκεί. Αυτό είναι το νόημα του Χριστιανισμού. Ο νέος εν Χριστώ άνθρωπος απελευθερωμένος από τον εγωισμό, την αλαζονεία, την απληστία, προορισμένος τελικά να γίνει «κοινωνός θείας φύσεως» αποτελεί την ουσία της Χριστιανικής απάντησης στην πρόκληση του σύγχρονου κόσμου. Συνιστά επίσης μια πολύ σοβαρή πρόκληση σε μας ως Χριστιανούς : αυτή η νέα, απόλυτα διαφορετική δημιουργία είναι ανάγκη να φανερώνεται στη ζωή μας. «Δεν μπορούμε ν' αλλάξουμε τον κόσμο, αν πρώτα δεν αλλάξουμε τον εαυτό μας», αυτό ήταν το σύνθημα μιας φοιτητικής κίνησης πριν λίγα χρόνια. Η καθημερινή ζωή του Χριστιανού θα πρέπει να φανερώνει πως μια τέτοια αλλαγή είναι δυνατή.

Η Χριστιανική ζωή: μια «νέα δημιουργία»

«Τι μου προσφέρει ο Χριστιανισμός ; Μπορεί να με κάνει καλύτερο;»: «Ε, λοιπόν, ναι ! Ο Χριστιανισμός θα σου κάνει καλό, πολύ μεγαλύτερο καλό απ' ό' τι περίμενες, ή απ' ό, τι ίσως θα ήθελες .Και το πρώτο καλό που θα σου κάνει είναι να σφυροκοπήσει μέσα σου (κι αυτό σίγουρα δεν θα σου αρέσει!) το γεγονός πως αυτό που ως τώρα θεωρούσες καλό - σωστή, νοικοκυρεμένη ζωή, το νάσαι καλός κι ευγενικός άνθρωπος - δεν είναι... τόσο σημαντικό όσο πίστευες. Στην πραγματικότητα, θα σου διδάξει, δεν μπορείς με τις δικές σου ηθικές δυνάμεις να είσαι αληθινά καλός ούτε για 24 ώρες. Και κατόπιν θα σου διδάξει ότι ακόμα κι αν τα κατάφερνες, πάλι δεν θα είχες επιτύχει τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκες. Η Ηθική από μόνη της δεν είναι ο στόχος της ζωής... είναι απλώς τα εργαλεία σε σύγκριση με αυτό για το οποίο δημιουργηθήκαμε. Η Ηθική είναι απαραίτητη - όμως η Θεία ζωή που μας προσφέρεται και μας καλεί στη «θέωση», στοχεύει για μας κάτι, μέσα στο οποίο η Ηθική θα απορροφηθεί. Πρόκειται να μεταμορφωθούμε... σ' έναν αληθινό άνθρωπο... έναν υιό Θεού, δυνατό, λαμπερό, σοφό, όμορφο, λουσμένο στο Φως».

«Αν αφήσουμε τον Θεό - γιατί μπορούμε να Τον εμποδίσουμε, αν έτσι επιλέξουμε -, θα μας μεταμορφώσει... . σ' ένα εκτυφλωτικό, ακτινοβόλο, αθάνατο πλάσμα που θα πάλλεται ολόκληρο με τόση ενέργεια, χαρά, σοφία και αγάπη, όση δεν χωράει ο νους μας - σ' έναν αστραφτερό καθρέφτη που θα αντανακλά τέλεια (αν και σε μικρότερη κλίμακα )πίσω στον Θεό την ίδια Του την απεριόριστη δύναμη, χαρά και αγαθότητα. Η διαδικασία θα κρατήσει πολύ και εν μέρει θα είναι επώδυνη - όμως αυτή είναι η αλήθεια».