10η πληγή: Ο θάνατος όλων των
πρωτοτόκων.
Ο Θεός προσβάλει και πάλι το δημιουργό θεό
Ρα. Τα πρωτότοκα αφιερωνόταν από τη γέννησή τους σ’ αυτόν και ήταν ιερά. Ακόμα,
τη θεά της γέννας Μεσκεμίτ και το Μιν, θεό του ανδρισμού και της γενεαλογίας.
Το Αιγυπτιακό πάνθεο είχε περισσότερους από 2.200 θεούς.
ια:1
έτι
μίαν πληγήν
Για πρώτη φορά, ο Θεός αποκαλύπτει το τέλος
και τον αριθμό των πληγών.
ολοκλήρως
ια:2-3
έδωκεν
ο Κύριος χάριν
Έτσι, οι Αιγύπτιοι, τους έδωσαν τα πράγματά
τους (Έξ.ιβ:36 & Ψαλμ.ρε:38). Ο Θεός έπεισε τους Αιγυπτίους, αλλά ο Φαραώ
και πάλι πείσμωσε.
ο
Μωυσής ήτο μέγας σφόδρα
Ο Θεός ύψωσε το Μωυσή προκειμένου να
στηρίξει τη διακονία του. Δεν υπήρχε πρόβλημα υπερηφάνειας, γιατί ο Θεός την
είχε πάρει στο πίσω μέρος της ερήμου. Ο κόσμος θα γνωρίσει το Θεό μέσα από τα
παιδιά Του (Πράξ.δ:13 Αποκ.γ:9).
ια:4-7
μεσονύκτιον
Όταν ο Θεός έρθει για να κρίνει τον κόσμο
και να ελευθερώσει το λαό Του, θα είναι πνευματικό μεσονύκτιο (Ματθ.ιε:6 Πράξ.ις:25
Ψαλμ.ριθ.62).
Στο εδάφιο 7 βλέπουμε τη διαφορά ανάμεσα
στους Αιγυπτίους και το λαό Ισραήλ. Ενώ στην Αίγυπτο θα πατάξει κάθε πρωτότοκο,
στο λαό του Θεού δεν θέλει κινήσει σκύλος
την γλώσσαν αυτού, για να κοιμούνται αμέριμνοι χωρίς κανένα πρόβλημα. Ο
Θεός δεν απολύει τον δίκαιο με τον άδικο. Μπορεί να επιτρέπει θλίψεις και
δοκιμασίες, αλλά δεν είμαστε το ίδιο στα μάτια του Θεού. Θα κάνει διάκριση κι
αυτό θα φανεί καθαρά στην Αρπαγή.
ια:8-10
Ο Μωυσής οργίστηκε και αγανάκτησε για την
άρνηση του Φαραώ στον Γιάχβε. Ενώ θα μπορούσε να δεχτεί, δεν το έκανε
(Ψαλμ.β:4-5).
Οι τέσσερις πονηρές προσπάθειες του Φαραώ για συμβιβασμό
Όταν ο Φαραώ βλέπει τις πληγές συνεχώς ν’
αγριεύουν μέχρι που γίνονται αφόρητες, αρχίζει να καταλαβαίνει ότι αργά ή
γρήγορα θ’ αναγκαστεί να εγκαταλείψει την απαίτηση που είχε απ’ τους
Ισραηλίτες. Βασανιζόμενος απ’ αυτό το γεγονός κι επειδή δεν ήθελε να χάσει τους
σκλάβους του, κάνει τέσσερις προσπάθειες συμβιβασμού.
Όταν ο Σατανάς βλέπει ότι πάει να χάσει τον
έλεγχο μιας ψυχής, η τελευταία του προσπάθεια είναι να την κάνει, αντί να
υπακούσει πλήρως στο λόγο του Θεού, να συμβιβαστεί.
Πρώτη προσπάθεια:
Η πρώτη πρόταση βρίσκεται στην Έξ.η:25 «Και εκάλεσεν ο Φαραώ τον Μωυσήν και τον
Ααρών και είπεν Υπάγετε, κάμετε θυσίαν
εις τον Θεόν σας εν ταύτη τη γη». Δεν τον ενοχλούσε να λατρεύσουν το Θεό
τους, αρκεί να το έκαναν στην Αίγυπτο. Ο Σατανάς δεν έχει πρόβλημα όταν ένας «πιστός»
νομίζει ότι «έχει γυρίσει καινούρια σελίδα στη ζωή του» ή ότι ο Θεός δέχεται τη
λατρεία του, ενώ την ίδια στιγμή αυτός βρίσκεται και συμμερίζεται πράγματα του
κόσμου. Ξέρει ο διάβολος, ότι ένας τέτοιος «πιστός» μπορεί να χρησιμοποιηθεί
σαν λίθος προσκόμματος στους άλλους. Πόσο μισεί ο εχθρός της ψυχής μας τον
αποχωρισμό! Β’ Κορ.ς:17-18
Αποκ.ιη:4 Α’ Τιμ.ε:6. Ο ξεχωρισμός
τους από την Αίγυπτο, ήταν συνώνυμος με την απολύτρωσή τους. Ο Θεός δεν
μπορούσε να τους λυτρώσει από τη δύναμη του Φαραώ αν δεν τους έπαιρνε μακριά
απ’ τη χώρα της Αιγύπτου.
Ο σκοπός του Σατανά ήταν ακόμα να εμποδίσει
τη μαρτυρία που θα γινόταν στο όνομα του Γιάχβε και θα εξαρτιόταν από τον πλήρη
αποχωρισμό του λαού του Θεού από την Αίγυπτο. Αυτή η μαρτυρία δεν θα είχε
δύναμη, αν ο λαός παρέμενε μέσα στην Αίγυπτο, ακόμα κι αν πρόσφερε εκεί θυσία.
Οι Ισραηλίτες θα εξομοιωνόταν με τους Αιγυπτίους και ο Γιάχβε θα ερχόταν στο επίπεδο
των θεών της Αιγύπτου. Ο Αιγύπτιος θα μπορούσε να πει τότε στον Ισραηλίτη: Δεν
βλέπω καμία διαφορά μεταξύ μας, εσείς έχετε τη λατρεία σας κι εμείς τη δική
μας, που η διαφορά;
Οι άνθρωποι θεωρούν καλό και απαραίτητο ο
καθένας να έχει μια θρησκεία, όποια κι αν είναι αυτή. Αρκεί να είναι κανείς
ειλικρινής και να μην αναμιγνύεται στις πεποιθήσεις του γείτονά του. Όμως, η
δόξα του ονόματος του Ιησού, δεν έχει απολύτως καμία σχέση μ’ αυτά.
Η καρδιά του ανθρώπου μπορεί να ζητά την
ευσέβεια, επειδή η συνείδηση μαρτυρεί ότι πολλά πράγματα δεν είναι εντάξει,
αλλά την ίδια στιγμή ποθεί και τον κόσμο, θα μπορούσε «να κάμη θυσίαν εις τον Θεόν εν ταύτη τη γη». Τη στιγμή όμως που
δέχεται κανείς μια κοσμική ευσέβεια και αρνείται να εξέλθει και να αποχωριστεί,
ο σκοπός του Σατανά έχει πετύχει.
Είναι γνωστό, ότι τίποτε άλλο δεν
προκαλεί περισσότερο την αγανάκτηση του
κόσμου, όσο η θεία αρχή του χωρισμού από τον παρόντα πονηρό αιώνα. Από τη
στιγμή που επιχειρήσεις, έστω κατ’ ελάχιστο, να συμμορφωθείς με τις οδηγίες του
λόγου του Θεού «Τούτους φεύγε» (Β’
Τιμ.γ:5) και «Εξέλθετε εκ μέσου αυτών ο
λαός μου» (Β’ Κορ.ς:17), μπορείς να περιμένεις την πιο σφοδρή εναντίωση!
Ο Θεός είχε πει: «Κατέβην δια να ελευθερώσω αυτούς» (Έξοδ.γ:8) και τίποτε άλλο εκτός
απ’ αυτό δεν μπορούσε να ικανοποιήσει και να δοξάσει το Θεό. Μια σωτηρία, που
θα άφηνε το λαό στην Αίγυπτο, δεν θα μπορούσε να είναι η σωτηρία του Θεού.
Ακόμα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μέσα στο σχέδιο του Γιάχβε σχετικά με τη
σωτηρία του Ισραήλ, ήταν να «κηρυχθή το
όνομά Του εν πάση τη γη» (Έξοδ.θ:16). Ποιο λοιπόν κήρυγμα του ονόματος ή
του χαρακτήρα του Θεού θα γινόταν αν ο λαός Τον λάτρευε μέσα στην Αίγυπτο; Ό,τι
γινόταν θα ήταν ψεύτικο.
Αυτό είναι το θέλημα του Θεού και γι’ αυτό
το λόγο ο Χριστός παρέδωσε τον Εαυτό Του, σύμφωνα με το Γαλ.α:3-5. Οι Γαλάτες
είχαν αρχίσει να επιδίδονται σε μια σαρκική και κοσμική θρησκεία γεμάτη
διατάξεις «ημέρας, μήνας, καιρούς και ενιαυτούς».
Η απάντηση του Μωυσή στην πρώτη προσπάθεια
του Φαραώ είναι πολύ αξιοσημείωτη: «Είπε
δε ο Μωυσής: Δεν αρμόζει να γίνη ούτω διότι ημείς θα θυσιάσωμεν εις Κύριον τον
Θεόν ημών, το βδέλυγμα των Αιγυπτίων. Μήπως θα θυσιάσωμεν το βδέλυγμα των
Αιγυπτίων, έμπροσθεν των οφθαλμών αυτών, χωρίς να μας λιθοβολήσωσι;[1] Θέλομεν υπάγει οδόν τριών ημερών εις την έρημον
και θέλομεν θυσιάσει εις Κύριον τον Θεόν ημών, καθώς είπε προς ημάς»
(η:26-27).
Η οδός των τριών ημερών, είναι ο
πραγματικός χωρισμός από την Αίγυπτο. Τίποτα λιγότερο απ’ αυτό δεν θα μπορούσε
να ικανοποιήσει την πίστη. Ο Ισραήλ του Θεού, οφείλει να μένει χωρισμένος από
τη γη του θανάτου και του σκοταδιού, με τη δύναμη της ανάστασης. Αν θα έμεναν
στην Αίγυπτο, θα ήταν αναγκασμένοι να προσφέρουν στον Κύριο τα βδελύγματα που
οι Αιγύπτιοι πρόσφεραν στους θεούς τους. Στην Αίγυπτο δεν θα μπορούσαν να είχαν
ούτε σκηνή, ούτε θυσιαστήριο κι όπως θα δούμε παρακάτω, δεν μπόρεσαν να ψάλλουν
κανένα ύμνο δοξολογίας μέχρι που έφτασαν στην όχθη της Ερυθράς θάλασσας, προς
τη γη Χαναάν.
Ίσως ρωτήσει κάποιος: «τι είναι ο κόσμος»;
Συνήθως δίνεται ένας λάθος ορισμός για το τι είναι κόσμος ή κοσμικό φρόνημα,
επειδή γενικά είμαστε επιρρεπείς να θεωρούμε κοσμικότητα μια κατάσταση που
αρχίζει πολύ πιο χαμηλά από το σημείο που βρισκόμαστε εμείς οι ίδιοι. Όμως, ο
λόγος του Θεού, προσδιορίζει με τέλεια ακρίβεια τι είναι ο κόσμος, όταν μας
λέει ότι κόσμος είναι κάθε τι που «δεν
είναι εκ του Πατρός» (Α’ Ιωάν.β:15-16). Έτσι, όσο πιο στενά είμαι
συνδεδεμένος με τον Πατέρα, τόσο πιο καθαρά θα διακρίνω κάθε τι που είναι του κόσμου.
Η κοσμικότητα έχει διάφορες αποχρώσεις, από
λευκό μέχρι το πιο σκοτεινό μαύρο. Δεν μπορούμε να βάλουμε όρια και να πούμε,
από εδώ αρχίζει η κοσμικότητα. Όμως, η ζωντανή και λεπτή ευαισθησία της θείας
φύσης, σίγουρα μας απομακρύνει απ’ αυτήν (Γαλ.ε:16). Οι ψυχρές διακρίσεις και
οι αυστηροί κανόνες δεν μπορούν να φέρουν κανένα αποτέλεσμα σ’ αυτό το ζήτημα.
Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η δύναμη του Θεού. Έχουμε ανάγκη να καταλάβουμε τη
σημασία και την πνευματική εφαρμογή της
«οδού τριών ημερών εις την έρημον» που μας χωρίζει μια για πάντα, όχι μόνο
από τα καμίνια και τους εργοδιώκτες της Αιγύπτου, αλλά και από τους ναούς και
τους βωμούς της.
Δεύτερη προσπάθεια:
Όταν ο Μωυσής σταθερά αρνήθηκε, ο Φαραώ
έκανε μια άλλη παραχώρηση στην Έξ.η:28, που έχει πολύ στενή σχέση με το
χαρακτήρα και την τάση της πρώτης: «Τότε
είπεν ο Φαραώ: Εγώ θέλω σας εξαποστείλει, δια να θυσιάσητε εις Κύριον τον Θεόν
σας εν τη ερήμω μόνον να μη υπάγετε πολύ μακράν».
Αν επέμεναν να φύγουν απ’ την Αίγυπτο, θα τους είχε τόσο κοντά στα σύνορα της
χώρας του, ώστε να μπορεί εύκολα να τους νικήσει μόλις περνούσε και κρύωνε το
θρησκευτικό τους πάθος. Όταν κάποιος επιμένει να μην κρατάει τη σωστή στάση
απέναντι στο Θεό, ο Σατανάς θα τον έχει να ζει, να ενεργεί και να μιλά με
τέτοιο κοσμικό τρόπο που το φως του να είναι κρυμμένο. Ο μόνος ασφαλής τόπος
για το Χριστιανό είναι «μακριά απ’ την Αίγυπτο», ενεργώντας με τέτοιο
διαφορετικό τρόπο απ’ ότι ο κόσμος, ώστε οι άνθρωποι να δουν τα καλά μας έργα
και να δοξάσουν τον ουράνιο Πατέρα μας. Αυτός που οδηγεί στην άκρη άκρη του
δρόμου χωρίς να προσέχει, συνήθως πέφτει μέσα στο χαντάκι.
Αυτοί που επιστρέφουν στον κόσμο, αφού
έδειξαν για λίγο ότι τον εγκατέλειψαν, ζημιώνουν πολύ περισσότερο την υπόθεση
του Χριστού, παρά αν έμεναν πάντοτε εκεί. Είναι σαν να λένε με τον τρόπο τους
ότι αφού δοκίμασαν τα ουράνια πράγματα, ανακάλυψαν ότι τα γήινα είναι καλύτερα
και πιο ικανοποιητικά (Β’ Πέτρ.β:20-21).
Η διατήρηση μιας γειτονικής θέσης ταιριάζει
απόλυτα με τα σχέδια του εχθρού της ψυχής μας. Αυτοί που δεν παίρνουν μια
αποφασιστική θέση, είναι πάντοτε αδύνατοι και ασυνεπείς. Η επίδρασή τους, όσο
μικρή κι αν είναι, είναι πάντοτε επιζήμια.
Τρίτη προσπάθεια:
Στην Έξ.ι:8-11 ο Φαραώ συνεχίζει τις
προσπάθειες συμβιβασμού: «Οι άνδρες
υπάγετε τώρα», αλλά προσπαθεί να τους πείσει ν’ αφήσουν πίσω τα παιδιά. Ο
Σατανάς θα ψιθυρίσει στους νέους ότι η λατρεία του Θεού δεν είναι γι’ αυτούς.
Αν καταφέρει τη νεολαία να περάσει τα καλύτερα χρόνια της στην αμαρτία, σίγουρα
θα είναι πολύ πιο δύσκολα να σωθούν όταν μεγαλώσουν - αν ζήσουν για να φτάσουν
σ’ αυτή την ηλικία.
Πολλοί νέοι που σχεδίαζαν να σωθούν κάποια
μέρα, όταν μεγάλωσαν τόσο που δεν μπορούσαν πια ν’ απολαμβάνουν τις απολαύσεις
του κόσμου, βγήκαν έξω απ’ τον κόσμο ξαφνικά, αλλά ήταν απροετοίμαστοι να
συναντήσουν τον Κύριο. Γονείς! Ποτέ μην αμελείτε την πνευματική φροντίδα των
παιδιών σας, μήπως όταν ο Κύριος έρθει, αυτά μείνουν κάτω.
Οι γονείς στην έρημο και τα παιδιά στην
Αίγυπτο, αυτό είναι φοβερή ανωμαλία. Αυτό θα ήταν μισή απελευθέρωση, άχρηστη
για τον Ισραήλ, ατιμωτική για το Θεό. Αν τα παιδιά είναι στην Αίγυπτο, δεν
μπορούμε να πούμε ότι οι γονείς είναι ελεύθεροι, αφού είναι ένα μέρος της ύπαρξής
τους. Το μόνο που μπορεί να πει κανείς σε μια τέτοια περίπτωση, είναι ότι υπηρετούν
κατά μέρος το Θεό και κατά μέρος το διάβολο. Όμως ο Θεός δεν μπορεί να μοιράζεται
πράγματα με το διάβολο. Ή όλα είναι δικά Του ή τίποτα. Δεν πρέπει να θέλουμε τίποτε
άλλο για τα παιδιά μας απ’ αυτό που εμείς απολαμβάνουμε (Εφεσ.ς:4).
Τέταρτη προσπάθεια:
Όταν όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί απέτυχαν, ο
Φαραώ κάνει την τελευταία του προσπάθεια να κρατήσει τουλάχιστον κάτι απ’ τους
Ισραηλίτες. Έξ.ι:24 «Υπάγετε λατρεύσατε
τον Κύριον μόνον τα πρόβατά σας και οι βόες
σας ας μείνωσι». Ο Σατανάς θέλει να νομίζουν οι άνθρωποι ότι μπορούν
να λατρεύσουν το Θεό μόνο με την καρδιά τους, χωρίς τα υπάρχοντά τους, αλλά ο
Θεός έχει πει «Τίμα τον Κύριον από των
υπαρχόντων σου και από των απαρχών των γεννημάτων σου» (Παρ.γ:9). Μερικοί
προσπαθούν να παραμείνουν σωσμένοι αφήνοντας τον Κύριο έξω από τα οικονομικά
τους, αλλά κάποια στιγμή καταλαβαίνουν ότι αυτό είναι αδύνατο. Όχι, τα πρόβατα
και οι βόες πρέπει να φύγουν μαζί τους! Αν ο Φαραώ κρατούσε τα κοπάδια, μπορούσε
να είναι δικαιολογημένα σίγουρος ότι οι Ισραηλίτες θα επέστρεφαν. Ο Σατανάς δεν
θέλει να δίνουμε χρήματα για το έργο του ευαγγελίου, γιατί ξέρει πολύ καλά ότι
όπου είναι ο θησαυρός μας εκεί θα είναι και η καρδιά μας.
Στην αρχή προσπάθησε να τους κρατήσει μέσα
στην Αίγυπτο, μετά κοντά στην Αίγυπτο, ύστερα να κρατήσει ένα μέρος του λαού
και τέλος, όταν όλα αυτά απέτυχαν, προσπαθεί να τους πείσει να φύγουν χωρίς
κανένα μέσο λατρείας του Κυρίου.
Η απάντηση του Μωυσή, σ’ αυτή την
προσπάθεια του Φαραώ, είναι θαυμαστη: «...δεν
θέλει μείνει οπίσω ουδέ ονύχιον». Μόνο όταν τα παιδιά του Θεού ξέρουν να
κρατούν την υψηλή θέση στην πίστη, μπορούν να έχουν και ακριβή επίγνωση των
δικαιωμάτων του Θεού πάνω τους. Ο Ισραήλ δεν θα ήξερε ποια ήταν η ευθύνη του
και οι απαιτήσεις του Θεού, μέχρι να τελείωνε την πορεία των τριών ημερών. Δεν
μπορούσε να ξέρει αυτά τα πράγματα στη μολυσμένη ατμόσφαιρα της Αιγύπτου. Πριν
μπορέσει κανείς να έχει μια πλήρη εικόνα της ευθύνης, πρέπει να έχει γνωρίσει
την απολύτρωση σαν ένα τελειωμένο γεγονός.
Η τελευταία πληγή που είχε να κάνει με το
θάνατο των πρωτοτόκων μας φέρνει στο Πάσχα. Ο Θεός είχε υποσχεθεί ότι μετά απ’
αυτή την πληγή, οι Ισραηλίτες θα αφηνόταν ελεύθεροι (Έξ.ια:1).
Χρειαζόταν ακόμα μια πιο βαθιά πληγή στο
σκληρό μονάρχη και το λαό του, για να τον υποχρεώσει να εξαποστείλει τα αντικείμενα
της υπέρτατης αγάπης του Γιάχβε.
Μάταια ο άνθρωπος σκληραίνει την καρδιά του
και υψώνεται κατά του Θεού. Ο Θεός μπορεί βεβαίως να συντρίψει και να
μετατρέψει σε σκόνη και την πιο σκληρή καρδιά, να καταβιβάσει μέχρι χώματος και
το πιο υπερήφανο πνεύμα (Δαν.δ:37). Ο άνθρωπος μπορεί να φαντάζεται ότι είναι
κάτι, μπορεί να σηκώνει ψηλά το κεφάλι με την τρελή υπερηφάνεια ότι είναι
κύριος του εαυτού του. Πόσο λίγο γνωρίζει την πραγματική του κατάσταση και τον
αληθινό του χαρακτήρα! Κανένας άνθρωπος δεν είναι απόλυτα κύριος του εαυτού
του: κυβερνάται από το Χριστό ή από το Σατανά.
«Εσκλήρυνε
δε Κύριος την καρδίαν του Φαραώ» (θ:12)
Δεν ωφελεί το να προσπαθεί κανείς να
αποφύγει την καθαρή και πλήρη έννοια αυτής της σοβαρής διακήρυξης. Όταν ο
άνθρωπος απορρίπτει το φως της θείας μαρτυρίας, παραδίδεται σε μια πώρωση και
τύφλωση της καρδιάς, ο Θεός τον αφήνει στον εαυτό του και τότε έρχεται ο
Σατανάς για να τον οδηγήσει στην απώλεια. Υπήρχε άφθονο φως για να κάνει το
Φαραώ να δει τον παραλογισμό του δρόμου που ακολουθούσε, όταν ζητούσε να
κρατήσει εκείνους που ο Θεός τον διάτασσε να εξαποστείλει. Αλλά η πραγματική
φυσική διάθεση της καρδιάς του ήταν τέτοια που τον έκανε να ενεργεί ενάντια στο
Θεό. Ο Θεός λοιπόν τον άφησε στον εαυτό του και τον έκανε ένα μέσο φανέρωσης
της δόξας Του «εν πάση τη γη». Αυτό
δεν παρουσιάζει καμιά δυσκολία, παρά σ’ αυτούς που θέλουν να αντιλέγουν στο
Θεό, να «αλαζονεύωνται κατά του
Παντοδυνάμου» (Ιώβ ιε:25) κι έτσι να φθείρουν τις αθάνατες ψυχές τους.
Ο Θεός, πολλές φορές, δίνει στους ανθρώπους
αυτό που σχετίζεται με την αληθινή κλήση της καρδιάς τους: «διά τούτο θέλει πέμψει επ’ αυτούς ο Θεός ενέργειαν πλάνης, ώστε να
πιστεύσωσιν εις το ψεύδος διά να κατακριθώσι πάντες οι μη πιστεύσαντες εις την
αλήθειαν, αλλ’ ευαρεστηθέντες εις την αδικίαν”
(Β’ Θεσ.β:11-12). Αν οι άνθρωποι δεν θέλουν την αλήθεια, όταν αυτή τους
παρουσιάζεται, θα πάρουν βέβαια το ψέμα. Αν δε θέλουν το Χριστό, θα πάρουν το
Σατανά. Αν δε θέλουν τον ουρανό θα πάρουν την κόλαση.
Μόνο ο Κύριος θα μπορούσε να κάνει διάκριση
μεταξύ εκείνων που είναι δικοί Του και εκείνων που δεν είναι. Όταν ο Θεός
διαχωρίζει, είναι καθήκον μας να ζητήσουμε να μάθουμε σε τι συνίσταται αυτός ο
διαχωρισμός. Στην περίπτωσή μας, ήταν απλά ζήτημα ζωής και θανάτου. Ο Θεός σύρει μια γραμμή κι απ’ τη μια μεριά
είναι η ζωή κι απ’ την άλλη ο θάνατος. Ο Θεός θα εκπληρώσει τις βουλές Του, οι
σκοποί του ελέους Του θα πραγματοποιηθούν οπωσδήποτε. Η μερίδα όμως όσων ανθίστανται
σ’ αυτό θα είναι η σύγχυσή τους.
[1] Αυτή
είναι η ακριβής έννοια του εδαφίου. Η μετάφραση των Ο’ λέει: «Τα γαρ βδελύγματα των Αιγυπτίων θύσομεν
Κυρίω τω Θεώ ημών εάν γαρ θύσομεν τα βδελύγματα των Αιγυπτίων εναντίον αυτών,
λιθοβοληθησόμεθα». Η λέξη «βδέλυγμα» σχετίζεται μ’ αυτό που οι Αιγύπτιοι
λάτρευαν.
