Αυτά τα λόγια ανήκουν στον απόστολο Παύλο «εν βρασμώ ψυχής», όταν κατά την ανάκρισή του από το συνέδριο των Ιουδαίων διέταξε ο αρχιερέας ένα δούλο να τον χτυπήσει στο στόμα.
Νομίζω πως όλοι μας θα δείξουμε σαν άνθρωποι κατανόηση στον απόστολο Παύλο, ειδικά από τη στιγμή που βρισκόταν ουσιαστικά υπό διωγμό, και ιδιαίτερα γιατί όλοι έχουμε νοιώσει την πίεση από τα προβλήματα και τις θλίψεις. Και αυτή η πίεση μπορεί πολύ εύκολα να μας κάνει να χάσουμε την υπομονή μας. Θυμηθείτε τον Ιώβ, «Είθε να χαθή η ημέρα καθ' ην εγεννήθην, και η νυξ καθ' ην είπον, Εγεννήθη αρσενικόν» (Ιώβ γ:3). Ποιος από μας άραγε μπορεί να κατηγορήσει τον Ιώβ ότι ξέφυγε εδώ;
Η ζωή έχει πιέσεις: «Αι ημέραι της ζωής ημών είναι καθ' εαυτάς εβδομήκοντα έτη, και εάν εν ευρωστία, ογδοήκοντα έτη πλην και το καλήτερον μέρος αυτών είναι κόπος και πόνος, διότι ταχέως παρέρχεται και εμείς πετώμεν» (Ψαλμ.90:10). Ο Ιησούς το επιβεβαίωσε, «Εν τω κόσμω θέλετε έχει θλίψιν» (Ιωάν.ις:33).
Εκτός αυτών, πολύ συχνά είναι πιθανό να βρεθούμε σε καταστάσεις σαν κι αυτές του Παύλου όπου θα περάσουμε δύσκολα εξαιτίας της πίστης μας. Πάλι τα λόγια του Χριστού είναι ξεκάθαρα: «Εάν εμέ εδίωξαν, και σας θέλουσι διώξει» (Ιωάν.ιε:20).
Πως πρέπει το παιδί του Θεού να σταθεί απέναντι σε κάθε είδους θλίψη; Η περικοπή που θα μελετήσουμε σήμερα, αυτό μας διδάσκει. Τι να κάνω, και γιατί να το κάνω.
Ο Ιάκωβος αφού ασχολήθηκε με αυτούς που προξενούν θλίψεις, τους πλούσιους που εκμεταλλεύονται τους αδύνατους, τώρα ασχολείται με αυτούς που υποφέρουν. Μαθαίνουμε «τι» να κάνουμε και «γιατί» να το κάνουμε. Εξαιρετικά παρηγορητικός είναι ο λόγος του Θεού σήμερα. Ας τον ακούσουμε γιατί σε όλους μας το καλύτερο μέρος της ζωή μας ΕΙΝΑΙ κόπος και πόνος.
Μακροθυμήστε! Αυτός είναι ο τρόπος. Μακροθυμήστε. Το λέει δύο φορές. Κρατείστε το θυμό σας μακριά. Τώρα θα πει κάποιος «και τι έγινε;» Αυτή είναι η συμβουλή του λόγου του Θεού; Όταν εγώ ψήνομαι, η απάντηση είναι «κάντε υπομονή κι ο ουρανός θα γίνει πιο γαλανός;» Η απάντηση είναι αυτή, υπάρχουν όμως καλοί λόγοι.
Μην ξεχνάμε πως έτσι ξεκίνησε η επιστολή αυτή. Μιλώντας για υπομονή μέσα σε πειρασμούς και δοκιμασίες. «Πάσαν χαράν νομίσατε, αδελφοί μου, όταν περιπέσητε εις διαφόρους πειρασμούς, γνωρίζοντες ότι η δοκιμασία της πίστεώς σας εργάζεται υπομονήν. Η δε υπομονή ας έχη έργον τέλειον, διά να ήσθε τέλειοι και ολόκληροι, μη όντες εις μηδέν ελλιπείς» (Ιάκ.α:2-4).
Μέσα από τις δοκιμασίες αποκτώ υπομονή. Και θέλω την υπομονή γιατί έτσι γίνομαι τέλειος. Και τι θα πει τέλειος; Θα πει πως γίνομαι σαν το Χριστό. Κι αυτό είναι ό, τι πιο καταπληκτικό μπορεί να συμβεί. Να μοιάζω στο Χριστό.
Εδώ που έχουμε φτάσει τώρα, προς το τέλος της επιστολής δίνει κι άλλους λόγους για τη μακροθυμία.
Ο πρώτος λόγος για να είμαι μακρόθυμος είναι ότι ο δεύτερος ερχομός του Χριστού είναι κοντά. «Μακροθυμήσατε λοιπόν, αδελφοί, έως της παρουσίας του Κυρίου. Ιδού, ο γεωργός περιμένει τον πολύτιμον καρπόν της γης και μακροθυμεί δι' αυτόν, εωσού λάβη βροχήν πρώϊμον και όψιμον μακροθυμήσατε και σεις, στηρίξατε τας καρδίας σας, διότι η παρουσία του Κυρίου επλησίασε» (Ιάκ.ε:7-8).
Η υπόσχεση πως ο Χριστός θα ξαναρθεί είναι η πιο συχνά επαναλαμβανόμενη από όλες στην Καινή Διαθήκη. 300 εδάφια τουλάχιστον μιλούν γι' αυτό, στατιστικά 1 κάθε 13 εδάφια αφορά τη δεύτερη έλευση. Και η λέξη με την οποία περιγράφεται πιο συχνά ο δεύτερος ερχομός είναι η λέξη «παρουσία».
Κάθε χριστιανός μπορεί και πρέπει να καλλιεργεί μέσα του διαβάζοντας τη Γραφή αυτή την ευλογημένη ελπίδα. Εκείνη την ημέρα, ο Θεός θα δικαιώσει αυτούς που τον ακολούθησαν. Εκείνη την ημέρα θα πάρουμε απαντήσεις. Εκείνη τη μέρα θα ανταμειφτούμε και θα διαπιστώσουμε πως η προσωρινή και ελαφριά θλίψη πράγματι είχε αιώνιο βάρος δόξας (Β' Κορ.δ:17). Η ελπίδα αυτή μου δίνει θάρρος να ζήσω άγια ζωή. «Και πας όστις έχει την ελπίδα ταύτην επ' αυτόν καθαρίζει εαυτόν, καθώς εκείνος είναι καθαρός» (Α΄ Ιωάν.γ:3).
Για να δώσει έμφαση στο ότι αξίζει να είμαστε μακρόθυμοι επειδή η μέρα αυτή έχει πλησιάσει, ο λόγος του Θεού χρησιμοποιεί την πολύ γνωστή εικόνα του γεωργού. Ο γεωργός μακροθυμεί και περιμένει τον καρπό της γης που είναι πολύτιμος περιμένοντας την πρώιμη και την όψιμη βροχή. Αυτό είναι έξω από τον έλεγχό του. Δεν μπορεί να προκαλέσει τη βροχή να πέσει νωρίτερα από τον καιρό της. Πρέπει να περιμένει. Η βροχή όμως, θα έρθει. Από το φθινόπωρο ως την άνοιξη. Μακροθυμήστε λοιπόν κι εσείς, γράφει. Στηρίξτε τις καρδιές σας.
Αυτό είναι κάτι που εγώ θα το κάνω. Δεν συμβαίνει αυτόματα. Στηρίζω την καρδιά μου καθώς θυμίζω στον εαυτό μου αυτές τις αλήθειες. Με τη μελέτη της Γραφής, με την προσευχή, με την επαφή με αδελφούς. Να γιατί χρειάζομαι την Εκκλησία, την κοινωνία.
«και ας φροντίζωμεν περί αλλήλων, παρακινούντες εις αγάπην και καλά έργα, μη αφίνοντες το να συνερχώμεθα ομού, καθώς είναι συνήθεια εις τινάς, αλλά προτρέποντες αλλήλους, και τοσούτω μάλλον, όσον βλέπετε πλησιάζουσαν την ημέραν» (Εβρ.ι:24-25).
Έχω ανάγκη την προτροπή, την παρακίνηση, την ενθάρρυνση, τον έλεγχο για να μη σκληρυνθεί η καρδιά για να μη συνηθίσει την αμαρτία. Ιδιαίτερα καθώς βλέπω την ημέρα αυτή να πλησιάζει.
Γιατί να είμαι μακρόθυμος μέσα στις θλίψεις και τα προβλήματά μου; Επειδή η ημέρα του Κυρίου πλησίασε. Ο δεύτερος λόγος είναι πως όταν θα έρθει ο Χριστός τα πράγματα θ' αλλάξουν.
Ο απόστολος Πέτρος λέει, πως «Κατά δε την υπόσχεσιν αυτού νέους ουρανούς και νέαν γην προσμένομεν, εν οις δικαιοσύνη κατοικεί» (Β' Πέτρ.γ:13). Αυτό λέει και ο Ιάκωβος. Ο Χριστός όταν θα έρθει θα έρθει σαν κριτής για να αποδώσει δικαιοσύνη. «Μη στενάζετε κατ' αλλήλων, αδελφοί, διά να μη κατακριθήτε ιδού, ο κριτής ίσταται έμπροσθεν των θυρών» (Ιάκ.ε:9).
Όταν ζω με συνθήκες που με συνθλίβουν, είναι πράγματι εύκολο να χάσω τη υπομονή μου με τους ανθρώπους. Είτε με αυτούς που προκαλούν τη θλίψη, είτε ακόμη και με τους δικούς μου, γιατί απλά κουράστηκα. Η πικρία μπορεί να φωλιάσει μέσα μου. Η γκρίνια. Όλα και όλοι μου φταίνε.
Αυτό δεν πρέπει να το κάνω γιατί θα κριθώ για αυτό. Ας θυμόμαστε πως η σωτηρία μας είναι εξασφαλισμένη, γιατί ο Χριστός την εξαγόρασε. Αυτό δε σημαίνει πως έχουμε ασυλία να κάνουμε ό, τι θέλουμε. Ο απόστολος που γράφει για την κατά χάρη δικαίωση δια της πίστεως, γράφει επίσης: «Διότι πρέπει πάντες να εμφανισθώμεν έμπροσθεν του βήματος του Χριστού, διά να ανταμειφθή έκαστος κατά τα πεπραγμένα διά του σώματος καθ' α έπραξεν, είτε αγαθόν είτε κακόν» (Β' Κορ.ε:10).
Δεν σημαίνει πως δε θα δώσουμε λόγο για ό, τι κάναμε ή δεν κάναμε. Σε τελευταία ανάλυση, δεν είναι τα λόγια μου, αλλά η ζωή που αποδεικνύει αν έχω ή όχι πίστη.
Ο Θεός, λοιπόν, μου ζητάει να μη στενάζω ενάντια στους άλλους. Να μην κατηγορώ. Αυτό κάνει ο κόσμος. Όχι τα παιδιά του Θεού.
Ο λόγος για τον οποίο δεν πρέπει και δεν χρειάζεται να στενάζω είναι γιατί ο Χριστός όταν θα έρθει, θα έρθει σαν κριτής. Κι αυτή η μέρα είναι κοντά. Ο κριτής στέκεται στις θύρες. «Ώστε μη κρίνετε μηδέν προ καιρού, έως αν έλθη ο Κύριος, όστις και θέλει φέρει εις το φως τα κρυπτά του σκότους και θέλει φανερώσει τας βουλάς των καρδιών, και τότε ο έπαινος θέλει γείνει εις έκαστον από του Θεού» (Α' Κορ.δ:5β).
Στην Αποκάλυψη ο Χριστός υπόσχεται, «Και ιδού, έρχομαι ταχέως, και ο μισθός μου είναι μετ' εμού, διά να αποδώσω εις έκαστον ως θέλει είσθαι το έργον αυτού» (Αποκ.κβ:12).
Η παρουσία του Χριστού είναι μια μέρα ελπίδας αλλά και κρίσης. Γι' αυτό, επειδή όλα τότε θα τακτοποιηθούν και μάλιστα με τον πιο δίκαιο τρόπο, γι' αυτό δεν χρειάζεται εγώ τώρα να στενάζω, να παραπονιέμαι, να γκρινιάζω. Ο Χριστός είναι στην πόρτα. Εκείνος θα φέρει στο φως όλα τα κρυφά. Εκείνος θα φανερώσει κάθε κίνητρο. Και θα αποδώσει την τέλεια δικαιοσύνη. Μέχρι τότε, όμως, πρέπει να περιμένω.
Ο χριστιανισμός είναι μια θρησκεία που το κακό κρίνεται στο τέλος. Δεν είναι απλά ηθοπλαστικός, ούτε ζητά ηθική για χάρη της ηθικής. Υπάρχει ένα πρόσωπο ο Θεός, Αυτός ορίζει την απόλυτη δικαιοσύνη. Και υπόσχεται πως μια μέρα απόλυτη δικαιοσύνη θα απονεμηθεί.
Ο τρίτος λόγος για τη μακροθυμία είναι το παράδειγμα άλλων πιστών ανθρώπων πριν από εμάς. «Λάβετε, αδελφοί μου, παράδειγμα της κακοπαθείας και της μακροθυμίας τους προφήτας, οίτινες ελάλησαν εν τω ονόματι του Κυρίου» (Ιάκ.ε:10). Η απόρριψη, τα παθήματα των προφητών είναι μια τραγική και συνηθισμένη ιστορία στο λαό του Θεού.
Ο Χριστός είπε κατάμουτρα στους Φαρισαίους πως είναι γιοι αυτών που θανάτωσαν τους προφήτες (Ματθ.κγ:31). Στην ίδια περικοπή λίγο πιο κάτω περιέγραψε με μελανά χρώματα την Ιερουσαλήμ σαν την πόλη που φόνευσε τους προφήτες και λιθοβολεί όλους αυτούς που ο Θεός της στέλνει (Ματθ.κγ:37). Ο πρωτομάρτυρας Στέφανος όταν δικαζόταν είπε στο Συνέδριο, «Τίνα των προφητών δεν εδίωξαν οι πατέρες σας; μάλιστα εφόνευσαν εκείνους, οίτινες προκατήγγειλαν περί της ελεύσεως του δικαίου, του οποίου σεις εγείνατε τώρα προδόται και φονείς» (Πράξ.ζ:52).
Ο καταδιωγμένοι προφήτες στην ιστορία του Ισραήλ αποτελούν μια θλιβερή λιτανεία απόρριψης και παθημάτων. Ο Μωυσής υπέφερε με ένα λαό σκληροτράχηλο στην έρημο (Έξ.ιζ:4). Ο Δαβίδ καταδιώχθηκε από τον Σαούλ (Α' Σαμ.ιη:5-κς:25). Ο προφήτης Ηλίας κυνηγήθηκε από τον Αχαάβ (Α' Βασ.ιη:17, κα:20) και τη γυναίκα του την Ιεζάβελ (Α' Βασ.ιθ:1-2). Ο Ιερεμίας το ίδιο, και η αντίσταση που συναντούσε του έφερνε τέτοιο πόνο, που έμεινε γνωστός σαν ο προφήτης που κλαίει. Δεν υπάρχει προφήτης που να μην πέρασε παθήματα. Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής μπήκε φυλακή και έχασε τη ζωή του εξαιτίας της μαρτυρίας του για το Θεό (Ματθ.ιδ:10). Το κεφάλαιο της πίστης στην προς Εβρ.ια είναι γεμάτο από τέτοια παραδείγματα.
Όλος αυτός ο μακρύς κατάλογος, μπορεί να μας ενθαρρύνει. Αυτοί οι άνθρωποι είναι το παράδειγμά μας. Εφόσον αυτοί έμειναν πιστοί στο Θεό, εφόσον αυτοί δεν ζήτησαν εκδίκηση, εφόσον αυτοί περίμεναν την κρίση του Κυρίου, μπορούμε να το κάνουμε κι εμείς.
«Λοιπόν και ημείς, περικυκλωμένοι όντες υπό τοσούτου νέφους μαρτύρων, ας απορρίψωμεν παν βάρος και την ευκόλως εμπεριπλέκουσαν ημάς αμαρτίαν, και ας τρέχωμεν μεθ' υπομονής τον προκείμενον εις ημάς αγώνα» (Εβρ.ιβ:1).
Δεν τρέχουμε αυτό τον αγώνα μόνοι μας. Έχουμε κερκίδα που μας περικυκλώνει. Το νέφος των μαρτύρων. Των ανθρώπων που διάλεξαν τον ουρανό και όχι τη γη. Των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους για τη βασιλεία και έτσι την κέρδισαν πίσω.
Ο τέταρτος λόγος που αξίζει να είμαστε μακρόθυμοι είναι στο επόμενο εδάφιο, Δέστε, μακαρίζουμε αυτούς που υπομένουν (Ιάκ.ε:11α). Οι άνθρωποι που κάνουν υπομονή θεωρούνται από όλους μας μακάριοι. Δηλαδή, ευλογημένοι από το Θεό. Ο Θεός τους δίνει ιδιαίτερη χάρη. Οι άνθρωποι που υπέστησαν αδικίες και έμειναν πιστοί στο Θεό, καταλαβαίνουμε πως έχουν γνωρίσει το Θεό πιο πολύ από εμάς. Έχουν γίνει και πιο σπλαχνικοί. Δε σηκώνουν εύκολα το δάχτυλο όταν κάποιος άλλος περνάει δυσκολίες. Δεν κρίνουν εύκολα. Έχουν μαλακώσει.
«Με άκραν λοιπόν ευχαρίστησιν θέλω καυχηθή μάλλον εις τας αδυναμίας μου, διά να κατοικήση εν εμοί η δύναμις του Χριστού. Όθεν ευαρεστούμαι εις τας αδυναμίας, εις τας ύβρεις, εις τας ανάγκας, εις τους διωγμούς, εις τας στενοχωρίας, υπέρ του Χριστού διότι όταν ήμαι αδύνατος, τότε είμαι δυνατός» (Β' Κορ.ζ:9-10).
Δεν είναι μαζοχιστής ο Παύλος. Ξέρει όμως, πολύ καλά πως δουλεύει ο Θεός. Ξέρει πως τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται. Πίσω από τα προβλήματα, υπάρχει αιώνιο βάρος δόξας. Η ευλογία του Θεού έρχεται σε όσους υπομένουν. Αυτοί λαμβάνουν περισσότερες ευλογίες.
Ο πέμπτος λόγος έχει να κάνει με τους σκοπούς του Θεού μέσα από τις αδικίες, μέσα από τα όποια προβλήματα και θλίψεις περνάμε. Όποτε μιλάμε για δοκιμασίες, πέρα από τον Ιησού Χριστό, ένα όνομα πάντα θα έρχεται στην επιφάνεια: του Ιώβ. Η περίπτωση του Ιώβ αναφέρεται ώστε να σκεφτούμε τι σκοπό μπορεί να έχει ο Θεός όταν επιτρέπει θλίψεις. «ηκούσατε την υπομονήν του Ιώβ και είδετε το τέλος του Κυρίου, ότι είναι πολυεύσπλαγχνος ο Κύριος και οικτίρμων» (Ιάκ.ε:11β).
Η ιστορία του Ιώβ είναι εκπληκτική! Είναι απίθανα τα προβλήματα που πέρασε, ο πόνος της ψυχής του, οι επιθέσεις του σατανά, η απώλεια των παιδιών του. Δεν έχασε ένα παιδί, τα έχασε όλα. Και την περιουσία και την υγεία του.
Είναι αλήθεια πως εκφράστηκε για τη μιζέρια του. Είπε, «Είθε να χαθή η ημέρα καθ' ην εγεννήθην» (Ιώβ γ:3). Αναρωτήθηκε γιατί δεν πέθανα (γ:11); Ειρωνεύτηκε, και μάλωσε τους φίλους του: άθλιοι παρηγορητές είστε (ις:2), τους είπε. Με σας τελειώνει κι η σοφία. Έκραξε στο Θεό με απόγνωση (ζ:11-16). Όμως, διαβάζουμε, Σε όλα αυτά ο Ιώβ δεν αμάρτησε, και δεν έδωσε αφροσύνη στον Θεό (Ιώβ α:22). Και μετά είπε, τα αγαθά μονάχα θα δεχθούμε από τον Θεό, και τα κακά δεν θα τα δεχθούμε; Σε όλα αυτά ο Ιώβ δεν αμάρτησε με τα χείλη του (Ιώβ β:10).
Βλέπετε ήξερε, πως για να συμβούν όλα αυτά, μόνο με την εξουσία του Κυρίου γίνονται. Το ίδιο είπε και η Ναομί όταν μπήκε στη Βηθλεέμ μαζί με τη Ρουθ είπε, Μη με ονομάζετε Ναομί ονομάζετέ με Μαρά επειδή, ο Παντοδύναμος με πίκρανε υπερβολικά, εγώ αναχώρησα γεμάτη, και ο Κύριος με επανέφερε αδειανή γιατί με ονομάζετε Ναομί, αφού ο Κύριος έδωσε μαρτυρία εναντίον μου, και ο Παντοδύναμος με κατέθλιψε; (Ρουθ α:21-22).
Η πιο θριαμβευτική δήλωση πίστης του Ιώβ είναι η εξής: «Και αν με θανατόνη, εγώ θέλω ελπίζει εις αυτόν» (Ιώβ ιγ:15). Αυτή η φράση αποκαλύπτει την υπομονή του ανθρώπου.
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της υπομονής; Η ανταμοιβή. Βέβαια, αυτός που χάνεις δεν αναπληρώνεται. Ο Θεός όμως, τον παρηγόρησε και τον αντάμειψε. Το τέλος που του επιφύλαξε ο Θεός ήταν ευλογημένο: ο Κύριος έδωσε στον Ιώβ διπλάσια από όλα όσα είχε πρωτύτερα. «Τότε ήλθον προς αυτόν πάντες οι αδελφοί αυτού και πάσαι αι αδελφαί αυτού και πάντες οι γνωρίζοντες αυτόν πρότερον, και έφαγον άρτον μετ' αυτού εν τω οίκω αυτού και συνέκλαυσαν με αυτόν και παρηγόρησαν αυτόν περί παντός του κακού, το οποίον ο Κύριος επέφερεν επ' αυτόν και έδωκαν έκαστος εις αυτόν εν αργύριον και έκαστος εν χρυσούν ενώτιον. Και ευλόγησεν ο Κύριος τα έσχατα του Ιώβ μάλλον παρά τα πρώτα» (Ιώβ μβ:10β, 11, 12α).
Ο Ιώβ έκανε υπομονή και ο Θεός τον αντάμειψε. Το ίδιο θα κάνει και για μας. Τα βάσανα μας, δε γίνονται χωρίς λόγο. Δε γίνονται κατά λάθος. Οι αδικίες σε βάρος μας, θα τακτοποιηθούν εκείνη τη μέρα. Επιπλέον, ο Θεός θα μας ανταμείψει. Δεν μπορεί κανείς να ξέρει ούτε πότε ή σε ποια μορφή θα έρθει η ανταμοιβή. Το σίγουρο είναι ότι θα έρθει. Γι' αυτό μας λέει, «ακούσατε την υπομονή του Ιώβ. Και είδατε ποιο τέλος του επιφύλαξε ο Κύριος».
Και φτάνουμε στον τελευταίο λόγο για τον οποίο αξίζει να είμαστε μακρόθυμοι. Ο λόγος αυτός αφορά το χαρακτήρα του Θεού. Ο Θεός επιφύλαξε αυτό το ευλογημένο τέλος στον Ιώβ επειδή ο Κύριος είναι πολυεύσπλαχνος και οικτίρμονας (Ιώβ ε:11γ). Είναι συνηθισμένο, οι άνθρωποι που βρίσκονται μέσα στο πρόβλημα να αμφισβητούν αν πράγματι ο Θεός νοιάζεται γι' αυτούς. Τα συναισθήματα δε βοηθούν. Οι περιστάσεις γύρω δε βοηθούν.
Η αδιαφιλονίκητη αλήθεια όμως είναι πως ο Θεός είναι όχι απλά σπλαχνικός, αλλά πολύ σπλαχνικός και γεμάτος έλεος. Γι' αυτό και φροντίζει. Σ' αυτή την αλήθεια βρήκε παρηγοριά ο προφήτης των δακρύων, ο Ιερεμίας,
«Ενθυμήθητι την θλίψιν μου και την έξωσίν μου, το αψίνθιον και την χολήν. Η ψυχή μου ενθυμείται ταύτα ακαταπαύστως και είναι τεταπεινωμένη εν εμοί. Τούτο ανακαλώ εις την καρδίαν μου, όθεν έχω ελπίδα Έλεος του Κυρίου είναι, ότι δεν συνετελέσθημεν, επειδή δεν εξέλιπον οι οικτιρμοί αυτού. Ανανεόνονται εν ταις πρωΐαις μεγάλη είναι η πιστότης σου» (Θρήνοι γ:19-23).
Επειδή ο Θεός φροντίζει με το έλεός του γι' αυτό γράφει: «Ταπεινώθητε λοιπόν υπό την κραταιάν χείρα του Θεού, διά να σας υψώση εν καιρώ και πάσαν την μέριμναν υμών ρίψατε επ' αυτόν, διότι αυτός φροντίζει περί υμών» (Α' Πέτρ.ε:6-7).
