Ευσέβιος και Κωνσταντίνος

 Ο Ευσέβιος Καισάρειας είναι ο συγγραφέας της μοναδικής εκκλησιαστικής ιστορίας που έχουμε σήμερα. Πολλοί τον θεωρούν κάτι σαν "υπουργό τύπου" του εκκλησιαστικού κατεστημένου που άρχισε να δημιουργείται τον 4ο αιώνα. Με άλλα λόγια, ο Ευσέβιος δεν ήταν καθόλου αμερόληπτος στην καταγραφή της εκκλησιαστικής ιστορίας.Ολα τα αμφιλεγόμενα γεγονότα φτάνουν σε μας σήμερα μέσα από τις απόψεις και τις "πληροφορίες" του Ευσέβιου.

Κατά την διάρκεια του μεγάλου διωγμού την εποχή του Διοκλητιανού πλήθη xριστιανών υπέστησαν βασανιστήρια και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο.

Ο Ευσέβιος ,συνελήφθη στην Καισάρεια το 306 μ.Χ. μαζί με τον δάσκαλό του Πάμφιλο. Αλλά ενώ ο Πάμφιλος αποκεφαλίσθη, αυτός αφέθηκε ελεύθερος.

Αργότερα ο Ποτάμων Ηρακλείας εβεβαίωσε ενώπιον της συνόδου της Τύρου ότι ο Ευσέβιος ενώ ήτο έγκλειστος μετ΄αυτού,"ηλευθερώθη αιφνιδίως, άρα δι΄αποστασίας".

Ο Ευσέβιος ήταν παρών αλλά ήταν ανίκανος να επηρεάσει την σύνοδο επειδή πολλοί από τους παρόντες υπενθύμιζαν οτι οι ίδιοι είχαν δεχτεί την ποινή του ακρωτηριασμού για την πίστη , ενώ αυτός είχε θυσιάσει στα είδωλα για να ελευθερωθεί.

Τα ανωτέρω παραδέχεται και ο Αθανάσιος Αλεξανδρείας που διαδέχτηκε τον Ευσέβιο στην ηγεσία των αποστατών. 

Ο συγγραφέας της μοναδικής εκκλησιαστικής ιστορίας (Ευσέβιος), και ο συγγραφέας της μοναδικής Ιουδαϊκής αρχαιολογίας (Ιώσηπος)  μοιάζουν σε ένα πράγμα. Και οι δύο κατηγορήθηκαν ως αποστάτες.

Τελικά ο Ιώσηπος μετατράπηκε σε κόλακα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Βεσπασιανού και ο Ευσέβιος σε κόλακα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου.

 Γι΄αυτό ο Ευσέβιος αν και δεν συμφωνούσε με το "ομοούσιον" (που το θεώρησε συμβιβασμό των τριαδικών με τους μονοθειστές) , υπέγραψε όλα τα διατάγματα της συνόδου της Νίκαιας που συγκάλεσε ο "μέγας" Κωνσταντίνος. Αν και  δεν πίστευε πως ο Χριστός είναι ο μοναδικός Θεός αναγκάζεται να υποκύψει και να υπογράψει το "πιστεύω". Ο Αθανάσιος πιο διορατικός, μετατρέπει το δόγμα των τριαδικών (τρείς υποστάσεις διαφορετικές , σε τρείς υποστάσεις όμοιας ουσίας) πετυχαίνοντας συμβιβασμό με την αποστολική μονοθειστική μερίδα.

Oι αντιμαχόμενες εξουσιαστικές ομάδες (αρειανιστές , αθανασιαδικοί) είχαν(και έχουν μέχρι σήμερα) σαν στόχο την επικράτηση και την επιβολή , και όχι την ουσιαστική ενότητα της εκκλησίας.

Ο Ευσέβιος συνέχισε να αγωνίζεται κατά των μονοθειστών, σε πολλές συνόδους και πρώτον στην Αντιόχεια το 327 μ.Χ. με τέτοιο φανατισμό που κάποιοι τον κατηγόρησαν για Αρειανισμό. 

 Ακόμα ο Ευσέβιος ήταν πολύ καλός φίλος του Ωριγένη με τον οποίον δίδασκε μαζί στην κατηχητική σχολή της Καισαρείας. Ο Ιερώνυμος αναφέρει ότι ο Ευσέβιος "ήταν φανερά σύμφωνος με τις ιδέες του Ωριγένη". Ήταν τόσο "χαλαρός" απέναντι στους "υιοθετιστές"  που κατηγορήθηκε ακόμα μια φορά για Αρειανισμό. 

 Αλλωστε ήταν εύκολη η μετάβαση από το ένα δόγμα (κάποια θεική υπόσταση , αλλά όχι ο Πατέρας) στο άλλο (κάποιο θείο όν, αλλά όχι ο Πατέρας). Και για τις δύο ομάδες (τριαδικοί-ουνιταριανοί) ο Ιησούς ,ο αληθινός Ιησούς ήταν (και είναι μέχρι σήμερα) σκάνδαλο.

 Οι ουνιβερσαλιστικές του πεποιθήσεις, έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον, καθώς σαν εκπρόσωπος του εκκλησιαστικού κατεστημένου της εποχής του, θα ήταν αδιανόητο να δίδασκε ιδέες μη αποδεκτές από την τριαδική ομάδα, που σημαίνει οτι η ιδέα της αποκατάστασης δεν θεωρείτο "αιρετική" από τους αποστάτες. 

 Το ότι ο Ευσέβιος ήταν ουνιβερσαλιστής φαίνεται ξεκάθαρα στα σχολιά του επάνω στο γνωστό εδάφιο Α ΚΟΡΙΝΘ 15:28, όπου γράφει: «Εφόσον η υποταγή του Υιού στον Πατέρα σημαίνει ενότητα μαζί Του, τότε και η υποταγή των πάντων στον Υιό σημαίνει ενότητα μαζί Του».

 Η επιχειρηματολογία του Ευσέβιου είναι κλασσικά ουνιβερσαλιστική. Καθώς η ίδια λέξη που χρησιμοποιείται στην περιγραφή της σχέσεως του Υιού με τον Πατέρα (υποταγή), χρησιμοποιείται και στην σχέση «των πάντων» με τον Υιό. Όλα τα λογικά όντα θα υποταχθούν ελεύθερα και χωρίς εξαναγκασμό στον Υιό. 

 Σχολιάζοντας τον Δεύτερο Ψαλμό ο Ευσέβιος έγραψε ότι «ο Υιός κομματιάζει τους εχθρούς Του με σκοπό να τους ξαναφτιάξει όπως κάνει ο κεραμέας». Σε δύο περιπτώσεις χρησιμοποιεί την φράση «άσβεστο πυρ» για να περιγράψει τα προσωρινά βασανιστήρια που υπέστησαν δύο μάρτυρες της πίστεως, δείχνοντας έτσι την σημασία με την οποία χρησιμοποιούσε αυτόν τον όρο , προσπαθώντας να δώσει ουνιβερσαλιστική χρειά στον Λόγο του Θεού και να τον μετατρέψει σε "σχήμα λόγου".

 Oι τιμωρίες, έλεγε, των δαιμόνων και των ασεβών ανθρώπων θα είναι πρόσκαιρες, θα έρθει χρόνος, όπου οι εχθροί δαίμονες θα υποταχθούνε στο Xριστό κι οι ασεβείς θα τύχουνε συγνώμη, ώστε θα επέλθει η αποκατάσταση των πάντων, ήτοι τα πάντα θα ενωθούνε πάλι μαζί με το Θεό, όπως αρχικά ήταν και το τέλος θα γίνει όμοιο με την αρχή. 

Για την πρόγνωση του Θεού έλεγε, «ότι ο Θεός ου μόνον προγινώσκει τα μέλλοντα, αλλά και έχει προδιαγράψει τα πάντα και εμμένει εις τα προδιατταγμένα. Oι αποφάσεις αυτού είναι άτρεπτοι». Πίστευε επομένως στον απόλυτο προορισμό και όχι στην ελεύθερη βούληση για σωτηρία.

 Ορισμένοι πιστεύουν οτι παραποίησε το Ματθαίος 28:19 προκειμένου να επηρεάσει τον αυτοκράτορα στην σύνοδο της Νίκαιας υπέρ της διδασκαλίας των υποστάσεων (η οποία πάντως στην σύνοδο δεν εμφανίστηκε ξεκάθαρη).

 Ο Ιησούς δεν ανέφερε ποτέ την τριάδα. Δεν θα μπορούσε επειδή ένας Εβραίος δεν θα μπορούσε να αναγνωρίσει κανέναν Θεό εκτός από τον Θεό του Ισραήλ. Πουθενά στη Βίβλο δεν εμφανίζεται η λέξη τριάδα .Υιοθετήθηκε από την καθεστωτική εκκλησία 300 έτη μετά από το θάνατο του Βαραββά και η προέλευσή της είναι ειδωλολατρική.  Πριν από αυτήν, οι Χριστιανοί είχαν έναν Θεό και το γιό του, που ήταν το σώμα του ανθρώπου στο οποίο ο Θεός κατοίκησε από την γέννησή του.  

 Ο Λόγος ή σκέψη υπήρχε ως το μέσο με το οποίο ο Θεός αποκαλύφθηκε. Οι τριαδικοί τον ταύτισαν με κάποια θεική οντότητα με το όνομα Υιος που στην συνέχεια ενσαρκώθηκε σαν ημίθεος (θεάνθρωπος).       

 Εκείνο που πραγματικά έπαιξε ρόλο στη θέση του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου δεν ήταν οι θεολογικές προτιμήσεις. Αλλωστε το συγγενικό του περιβάλλον είχε προσυτηλιστεί στον αρειανισμό.

Οι θέσεις του Αθανάσιου:

• (α) Κρατούσαν σε ουδετερότητα τους μονοθειστές εφόσον το σύμβολο χρησιμοποιούσε την δική τους ορολογία, 
• (β) Κρατούσαν τους τριαδικούς σε πειθαρχία , αφού και ο Ευσέβιος αναγκάστηκε να συμφωνήσει
• (γ) Καταδίκαζαν μεν τους αρειανίζοντες , αλλά άφηναν ανοικτή την πόρτα για την πιο μετριοπαθή μερίδα τους (ομοιουσιανούς) . 

Ετσι έγινε δεκτό το σύμβολο που εξέφραζε αμοιβαίους συμβιβασμούς (δόγμα-σούπα).

• Η ασυναρτησία του σημερινού αφηρημένου τριαδικού τρόπου σκέψης οφείλεται ακριβώς στο γεγονός της προσπάθειας συγκερασμού διαμετρικά αντίθετων απόψεων για τον Ιησού Χριστό.

 Ο Κωνσταντίνος νομιμοποίησε τον χριστιανισμό για πολιτικούς λόγους . Στο τέλος της ζωής του είχε χάσει όλο το σθένος και το διαυγές του πνεύμα. Ντυμένος με θηλυπρεπείς τηβέννους, φορτωμένες με κοσμήματα, και στεφανωμένος με ψεύτικα μαλλιά, κάθονταν μεταξύ των γυναικών και των ιερέων που τώρα "προσυλήτιζαν" τους παγανιστές με τη βοήθεια των χρημάτων και των ευνοιών του.

 Όταν το 337, πέθαινε, ζήτησε την ιδιότητα του μέλους της της  εκκλησίας , οι υπηρέτες του αφαίρεσαν την πορφυρή τήβεννό του και τον έντυσαν στα λευκά. Ο αρειανιστής Ευσέβιος (Νικομήδειας) τον βάφτισε.  Οταν πέθανε, τον έφεραν και τον έθαψαν σε ένα χρυσό φέρετρο.

 Το καθυστερημένο βάπτισμα μέχρι το χείλος του θανάτου ήταν ένα δημοφιλές "πρακτικό" μέτρο για τους αδόκιμους. Το βάπτισμα κρατήθηκε λίγο πριν τον θάνατο για να ξεπλύνει όλες τις προηγούμενες αμαρτίες !  Ο Kωνσταντίνος σκότωσε τη σύζυγο και τον μεγαλύτερο γιό του, σοβαρά εγκλήματα  που νόμιζε οτι θα ξεπλένονταν με το βάπτισμα πριν από το θάνατο (χωρίς μετάνοια !).

 Τα γεγονότα της σχέσης Ευσέβιου-Κωνσταντίνου  αποκαλύπτουν την σχέση μεταξύ της εκκλησίας και του κράτους που ο Kωνσταντίνος είχε επιδιώξει από τους "χριστιανούς" , ως όρο για την αποδοχή του αποστατημένου χριστιανισμού σαν μια θρησκεία ελέγχου μέσα στην αυτοκρατορία. 

 Σε αντάλλαγμα, οι ηγέτες της αποστασίας δέχτηκαν την απόλυτη εξουσία του Ρωμαίου αυτοκράτορα πάνω στη γη, που αναγνωρίστηκε ως αντιπρόσωπος του Θεού στη γη, και ένα κοσμικό νόμο, το νόμο της Ρώμης. 

 Ο Ευσέβιος δήλωσε ότι ο Kωνσταντίνος ήταν η γήινη αντανάκλαση του Λόγου του Θεού -η αρχή από την οποία ο Θεός έδωσε τη τάξη στον κόσμο.  Στην πραγματικότητα, αναγνωρίστηκε ως ενσαρκωμένος Χριστός ! 

 Ο Χριστός ως γήινος αυτοκράτορας ήταν η επιδιωκόμενη έννοια για την επόμενη χιλιετία, που προωθούσαν οι νέοι δυνάστες  ενώ ο βασικός φορέας της επικράτησης της καθολικής εκκλησίας έγινε η οργανωτική δομή του κράτους. 

      Ηταν μόνο η αρχή της μεγάλης αποστασίας..