ΜΟΝΟΘΕΪΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (2)

Μονοθεϊστές από τον 4^ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Έχουμε βρει μαρτυρίες ύπαρξης πολλών άλλων μονοθεϊστών σ΄ όλη τη διάρκεια της εκκλησιαστικής ιστορίας. Πιστεύουμε ότι αυτά που εμείς σήμερα γνωρίζουμε είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι υπήρχαν στοιχεία μονοθεϊσμού στους Πρισκιλιανιστές (350-700), τους Ευχύτες (350-900) και τους Βογόμιλους (900-1400)[1].

Φαίνεται ότι οι περισσότεροι μονοθεϊστές δεν άφησαν γραπτές αναφορές. Άλλων τα συγγράμματα μπορεί να καταστράφηκαν από τους νικητές αντίθετους. Πολλοί διώχτηκαν, βασανίστηκαν, πέθαναν με μαρτυρικό θάνατο και τα έργα τους αχρηστεύτηκαν από την επίσημη εκκλησία. Δεν ξέρουμε πόσοι μονοθεϊστές ή μονοθεϊστικές κινήσεις δεν αναφέρονται στην ιστορία, ή πόσοι απ’ αυτούς που αποκαλούνται αιρετικοί ήταν μονοθεϊστές. Αυτό όμως που μπορούμε να δούμε και να καταλάβουμε είναι ότι η πίστη στον ένα Θεό, κατόρθωσε να διατηρηθεί παρά τις βίαιες αντιδράσεις.

Το Μεσαίωνα, ο διαπρεπής λόγιος και θεολόγος Άμπελαρντ (1079-1142) κατηγορήθηκε ότι διδάσκει Σαβελλιανισμό (Μονοθεϊσμό)[2]. Τελικά οι εχθροί του τον ανάγκασαν ν’ αποτραβηχτεί από τη διδασκαλία. Αυτός τότε ζήτησε καταφύγιο σ’ ένα μοναστήρι στο Κλωνύ της Γαλλίας κι εκεί πέθανε.

Η Μεταρρύθμιση έχει να επιδείξει πολλούς που αντιτάχθηκαν στη διδασκαλία της Τριάδας υποστηρίζοντας το Μονοθεϊσμό. Ένας διαπρεπής αντιτριαδικός την περίοδο της Μεταρρύθμισης ήταν ο Μιχαήλ Σερβέτος (1511-1553), διακεκριμένος γιατρός από την Ισπανία. Είχε μόνο λίγους ακόλουθους, αν και μερικοί ιστορικοί τον θεωρούν σαν τη κινητήρια δύναμη για την πρόοδο του Πανθεϊσμού. Ωστόσο κατηγορηματικά δεν ήταν Πανθεϊστής, γιατί αναγνώριζε ότι ο Ιησούς είναι ο Θεός. Η παρακάτω περιγραφή του, καθαρά φανερώνει ότι ήταν ένας αληθινός Μονοθεϊστής: «Η άρνηση από το Σερβέτο τριών προσώπων μέσα στη θεότητα και της αιώνιας προΰπαρξης του Υιού μαζί με την πίστη του στον αναβαπτισμό, δημιουργούσε την ίδια απέχθεια στους Καθολικούς και τους Διαμαρτυρόμενους»[3].

Ο Σερβέτος έγραψε κάποτε: «Δεν υπάρχει άλλο πρόσωπο του Θεού εκτός απ’ αυτό του Χριστού….το πλήρωμα της θεότητας του Πατέρα είναι μέσα σ’ Αυτόν»[4]. Ο Σερβέτος προχώρησε ακόμα πιο πολύ και ονόμασε τη διδασκαλία της Τριάδας, τρικέφαλο τέρας. Πίστευε ότι αναγκαστικά σε οδηγεί σε πολυθεϊσμό κι ότι ήταν μια πλάνη απ’ το διάβολο. Πίστευε ακόμα ότι επειδή η εκκλησία αποδέχτηκε την τριαδική διδασκαλία, ο Θεός επέτρεψε να έρθει κάτω από την ηγεμονία του Πάπα κι έτσι να χάσει το Χριστό. Δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί οι Διαμαρτυρόμενοι αφού βγήκαν απ’ τον Καθολικισμό, επέμεναν να διατηρούν τις εξωβιβλικές και ανθρώπινες θεωρίες περί τριάδας.

Ο Σερβέτος καταδικάστηκε και πέθανε στην πυρά το 1553 για την πίστη του στον ένα Θεό, με την επιδοκιμασία του Ιωάννη Καλβίνου[5].

Ο Εμμανουήλ Σβέντενμποργκ (1688-1772), Σουηδός φιλόσοφος και συγγραφέας θρησκευτικών έργων, έκφρασε μια όμορφη αντίληψη του Μονοθεϊσμού. Βέβαια δίδαξε και πολλές άλλες διδασκαλίες που εμείς δεν τις δεχόμαστε, αλλά είχε αποκάλυψη για το ποιος είναι πραγματικά ο Ιησούς. Χρησιμοποίησε τον όρο τριάδα, αλλά έλεγε ότι είναι μόνο «τρεις τρόποι φανέρωσης» κι όχι τριάδα αιώνιων προσώπων. Χρησιμοποίησε το Κολ.β:9 για να αποδείξει ότι όλη η τριάδα ήταν μέσα στον Ιησού Χριστό και αναφερόταν στον Ησ.θ:6 και Ιωάν.ι:30 για ν’ αποδείξει ότι ο Ιησούς είναι ο Πατέρας. Αρνήθηκε την προΰπαρξη του Υιού, δεχόμενος ότι ο Υιός του Θεού ήταν η ανθρώπινη φύση δια της οποίας ο Θεός φανέρωσε τον Εαυτό Του στον κόσμο. Πίστευε ακόμα ότι ο Ιησούς είναι ο Γιάχβε της Παλαιάς Διαθήκης ο οποίος πήρε ανθρώπινη μορφή προκειμένου να σώσει την ανθρωπότητα. Ο Σβέντενμποργκ έγραψε: «Οποιοσδήποτε δεν πλησιάζει τον αληθινό Θεό του ουρανού και της γης, δεν μπορεί να μπει στον ουρανό, γιατί ο ουρανός είναι του μόνου αληθινού Θεού που είναι ο Ιησούς Χριστός, ο Γιάχβε ο Κύριος. Αυτός είναι ο Δημιουργός, Αυτός είναι ο Λυτρωτής, Αυτός είναι που μας αναγεννάει, είναι δηλαδή την ίδια στιγμή Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Αυτό είναι το ευαγγέλιο που πρέπει να κηρυχτεί».[6]

Είδε το Θεό (τον Ιησού) ν’ αποτελείται από τον Πατέρα, τον Υιό και το Πνεύμα, όπως ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα, ψυχή και πνεύμα – μια αναλογία όχι τόσο ιδιαίτερα κατάλληλη. Όμως, η ερμηνεία της θεότητας που έδωσε μοιάζει πολύ μ’ αυτή των σημερινών Μονοθεϊστών.

Ο Τζων Μίλερ, Πρεσβυτεριανός εργάτης του ευαγγελίου στην Αμερική, έγραψε το 1876 το βιβλίο «Είναι ο Θεός Τριάδα;». Σ’ αυτό χρησιμοποιεί ορολογία ελαφρά διαφορετική απ’ αυτή των σημερινών Μονοθεϊστών, αλλά οι σκέψεις που εκφράζει είναι βασικά οι ίδιες. Είναι εκπληκτικό να διαβάσει κανείς το βιβλίο του και να δει πόσο κοντά βρίσκεται στις σημερινές θέσεις του Μονοθεϊσμού, συμπεριλαμβανομένου και του Ματθ.κη:19. Ο Μίλερ πίστευε ότι η διδασκαλία της Τριάδας δεν είναι Βιβλική κι ότι κατά ένα μεγάλο μέρος εμποδίζει την εκκλησία να πλησιάσει τους Εβραίους και τους Μωαμεθανούς. Κήρυττε κατηγορηματικά την πλήρη θεότητα του Ιησού Χριστού.

Μονοθεϊστές, υπήρχαν τον 19^ο αιώνα και στην Αγγλία. Ο Δαβίδ Κάμπελ λέει ότι βρήκε ένα βιβλίο γραμμένο το 1828, όπου διδασκόταν ο Μονοθεϊσμός[7]. Συγγραφέας του βιβλίου ήταν ο Τζων Κλόβς, ποιμένας της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου στο Μάντσεστερ.

Ο Κάρολος Πάρχαμ, ο πρώτος ηγέτης της Πεντηκοστιανής κίνησης του 20^ου αιώνα, άρχισε να βαπτίζει στο όνομα του Ιησού, αν και φαινομενικά δεν ταίριαζε μ’ αυτή την πρακτική, με μια κατηγορηματική άρνηση της θεωρίας της Τριάδας.[8] Μετά το 1913, πολλοί Πεντηκοστιανοί αρνήθηκαν τη θεωρία της Τριάδας και τον τριαδικό τρόπο βαπτίσματος κι έτσι ξεκίνησε η σημερινή κίνηση των Μονοθεϊστών.

Σήμερα, υπάρχουν αρκετές μονοθεϊστικές εκκλησίες και οργανισμοί. Οι μεγαλύτερες που έχουν έδρα την Αμερική είναι: Η «Διεθνής Ενωμένη Πεντηκοστιανή Εκκλησία» (η μεγαλύτερη), οι «Πεντηκοστιανές συναθροίσεις του κόσμου», οι «Βιβλικές εκκλησίες του Κυρίου μας Ιησού Χριστού ανά τον κόσμο» και άλλες. Η Ενωμένη Πεντηκοστιανή εκκλησία στην Κολομβία είναι γηγενής και είναι η μεγαλύτερη μη Καθολική εκκλησία στη χώρα. Η «Αποστολική εκκλησία πίστης στον Ιησού Χριστό», με έδρα το Μεξικό, η Μονοθεϊστική Πεντηκοστιανή κίνηση στη Ρωσία, η «Αληθινή εκκλησία του Ιησού» στην Κίνα που ιδρύθηκε από Κινέζους στην ενδοχώρα, αλλά τώρα η έδρα της είναι στην Ταϊβάν. Υπάρχουν περίπου 130 μικρότεροι οργανισμοί σ΄ όλο τον κόσμο, ανεξάρτητες εκκλησίες και χαρισματικές κινήσεις που είναι Μονοθεϊστικές.

---

[1] Thomas Weisser, After the Way Called Heresy (n.p. 1981), p.115

[2] Heick, I, 268

[3] “Servetus Michael” Encyclopedia Britannica, XX, 371-372

[4] “Unitarinism”, Encyclopedia of Religion and Ethics, XII, 520

[5] Walter Nigg, The Heretics (New York: Alfred A. Knopf, 1962) pp.324-328.

[6] “Emmanuel Swedenborg” The mystery of God (1771;rpt. Portland) p.29 & The True Christian Religion.

[7] David Campbell, All the Fulness (Hazelwood, Mo.: Word Aflame Press, 1975), pp. 167-173

[8] Fred Foster, Their story: 20^th Century Pentecostals (Hazelwood, Mo.: Word Aflame Press, 1981). pp120-122, citing Parham, A Voice Crying in the Wilderness, pp.23-24